NGUYỄN THIÊN THỤ * VĂN CHƯƠNG TRUYỀN KHẨU

NGUYỄN THIÊN THỤ * VĂN CHƯƠNG TRUYỀN KHẨU

VˆN CHÐ÷NG TRUY“N KH…U
ViŒt Nam HiŒn ñåi
                                                                                                    NguyÍn Thiên-Thø
Væn chÜÖng truyŠn khÄu ViŒt Nam có m¶t sÙc sÓng mãnh liŒt. Chúng ta không bi‰t nó ra Çòi lúc nào, nhÜng hiŒn nay nó vÅn ti‰p tøc tÒn tåi và phát huy mãnh liŒt.
Væn chÜÖng truyŠn khÄu còn ÇÜ®c g†i là væn chÜÖng bình dân vì nó xuÃt phát trong lòng Çåi chúng, không ai bi‰t tên tu°i tác giä,nhÜng ÇÜ®c dân chúng hܪng Ùng trong viŒc sáng tác và truyŠn bá. Nói hiŒn Çåi là nói tØ 1945 cho ljn hiŒn nay.Trong th©i gian này,tåi ViŒt Nam , Nhà nܧc Ç¥t ra các khÄu hiŒu và bài ca Ç‹ tuyên truyŠn mà h† g†i là vè,là ca dao :
        -Trí , phú, ÇÎa,hào,ñào tÆn gÓc
          TrÓc tÆn rÍ.
          -Tháp MÜ©i ÇËp nhÃt bông sen,
         ViŒt Nam ÇËp nhÃt là tên bác HÒ.
Th¿c ra loåi này không th‹ x‰p là væn chÜÖng truyŠn khÄu , bªi vì nó ÇÜ®c in trong sách giáo khoa,trong các tài liŒu tuyên truyŠn và b¡t dân chúng phäi tung hô,phäi hát ca.Và loåi này không thu¶c væn chÜÖng bình dân vì không do dân sáng tác,mà Çó là công trình cûa nhºng cán b¶ tuyên truyŠn mà không ÇÜ®c dân chúng hܪng Ùng.
Loåi væn chÜÖng truyŠn khÄu chính thÓng là loåi væn chÜÖng hiŒn nay ÇÜ®c dân chúng bí mÆt sáng tác,bí mÆt džc cho nhau nghe,chÜa ÇÜ®c ghi chép,sÜu tÀm và quäng bá sâu r¶ng trong lòng Çåi chúng. ChÌ m¶t sÓ rÃt ít thÌnh thoäng xuÃt hiŒn trong ti‹u thuy‰t,báo chí.Væn chÜÖng truyŠn khÄu thÎnh phát tåi miŠn B¡c. Ÿ Çây, chúng tôi chÌ nói ljn loåi væn chÜÖng này.
I. CÁC HµNH THÁI VˆN CHÐ÷NG TRUY“N KH…U.
CÛng giÓng nhÜ væn chÜÖng truyŠn khÄu trܧc 1945, væn chÜÖng truyŠn khÄu hiŒn Çåi gÒm nh»ng hình thái sau :

 
1-Tøc ng»
Tøc ng» là nh»ng câu nói ng¡n g†n ÇÜÖc dân chúng quen dùng.
                  -NhÃt Ƕi (1),nhì tr©i.
         -MiŠn Nam nhÆn h†,miŠn B¡c nhÆn h-M¶t tháng bên tây(3), không b¢ng m¶t ngày Sàigon. .
2.Ca dao :
Ca dao là nh»ng câu thÖ ng¡n,thÜ©ng làm theo th‹ l-

ñØng mê x¡c cÓt,ÇÒng hÒ,
 M¶t mai h† vŠ quê h†, h† Ç‹ ba-lô låi cho mình.(4)
 -ViŒt Nam dân chû c†ng hòa,
     ñàn ông n¢m dܧi,Çàn bà n¢m trên

.-Muôn ÇiŠu cÛng tåi vua Hùng,
              Sinh ra m¶t lÛ nºa khùng,nºa Çiên.
        ñÙa khôn thì Çã vÜ®t biên,
 Nh»ng ÇÙa còn låi ch£ng Çiên thì khùng.
3.Câu ÇÓi :
Câu ÇÓi là nh»ng câu væn,l©i nói Çi v§i nhau thành c¥p song song,ÇÓi nhau vŠ vÀn lÅn š:
                   -Trai công binh nhÜ khÌ leo cây,
          Gái b¶ Ƕi nhÜ giÜ©ng bŒnh viŒn.
     -Nam Kÿ Khªi Nghïa mÃt Công Lš,
   ñÒng Khªi vùng lên h‰t T¿ Do.(6)
4.Vè :
Vè là m¶t th‹ thÖ bình dân, gÒm nhiŠu câu , thÜ©ng là 3 câu trª lên, m‡i câu ba,bÓn,næm chº,dùng cܧc vÆn ho¥c yêu vÆn.
       -L¤ng l¥ng mà nghe, Nghe vè Çãu tÓ.
            Dân ViŒt rÃt kh°°,Vì lÛ c¶ng nô,

 Theo lŒnh Trung Xô, D¿ng màn Çãu tÓ.
                                        Kìa con Çãu bÓ, N† v® tÓ chÒng.
                                        B¡t cháu chºi ông, B¡t t§ gi‰t chû.
                                        BÕ thím vào r†,BÕ chú trôi sông.
                                        B¡t bác mang gông, B¡t bà th¡t c°°
                                        TrÜ©ng Chinh Çãu bÓ,  Ông HÒ gi‰t cô.(chÎ ?)
                                        Ngàn th¢ng nhÜ th‰,Vån th¢ng nhÜ th‰.
                                        ñ¶c ác vô cùng, Dã man khôn k‹.!
                                        ChÓn chÓn máu rÖi,NÖi nÖi thÎt Ç°°.
                                        Chúng ch£ng là ngÜ©i,Chúng là qu› dÛ...
                                        -ˆn quÆn næm,
                                        N¢m quÆn ba.
                                        Xa hoa quÆn nhÃt.
                                        Phát Çåt Tân Bình,
                                        Lình xình Bình Thånh.
                                        ÐÖng ngånh Hóc Môn . (7)
5.SÃm ng» :
Sãm ng» là nh»ng câu nói bí Än,tiên Çoán th©i cu¶c.Có nh»ng cÃu sÃm không bi‰t ra Ç©i tØ lúc nào nhÜng ÇÜ®c dân chúng hiŒn nay rÌ tai nhau.
                                        -Khi nao Çá n°i lông chìm
                                        ñÒng khô,hÒ cån,búa liŠm ra tro. (8)
                                        -Ma vÜÖng væn võ kiŒt rÒi,
                                        Minh vÜÖng rÒi së ra Ç©i cÙu dân. (9)
                                        -Khi nao h‰t b‰n Çò Gianh,
                                        H‰t phà MÏ ThuÆn,TÃt Thành ra tro.(10)
6.ñ¥t câu :
ñ¥t câu toàn m¶t ch»,hay Ç¥t câu theo nh»ng ch» vi‰t t¡t.Hình thái này m§i nhÃt:
                                        -V¶i vàng vào vÖ vét ,v¶i vàng vŠ. (11)
                                        -ñäng Çánh ÇÒn ÇÎch, Çäng Çào ÇÎa Çåo,Çäng Çánh Çï,
                                         C†ng cܧp cûa cäi,c†ng c¡t cÀn c°, c†ng cܧp công.
                                        -XHCN (xã h¶i chû nghïa ) :x‰p hàng cä ngày.
                                       -XNCTHDVTN (xí nghiŒp công tÜ h®p doanh vÆn täi nhË) :     Xe     này  cûa tao  h† d¿t vì tao ngu. (12)
II.NÔI DUNG VˆN CHÐ÷NG TRUY“N KH…U
Væn chÜÖng truyŠn khÄu ViŒt Nam trܧc 1945 mang nhiŠu n¶i dung phong phú phän änh tình cäm,tÜ tܪng, giáo døc, luÆt pháp,phong tøc,tÆp quán,tín ngܪng...ViŒt Nam.
Væn chÜÖng truyŠn khÄu ViŒt Nam hiŒn Çåi cÛng phän änh nhiŠu m¥t vŠ tÜ tܪng,tình cäm,chính trÎ,giáo døc..cûa con ngÜ©i và Çãt nܧc ViŒt Nam hiŒn nay.
1.Xã h¶i:
C†ng sän hô hào møc Çích cûa h† là bình Çäng,t¿ do,Çánh tan m†i bÃt công xã h¶i,Çem låi cÖm no áo Ãm cho ngÜ©i dân.NhÜng s¿ th¿c,ch‰ Ƕ c†ng sän là m¶t ch‰ Ƕ dã man,tàn båo nhát trong lÎch sº loài ngÜ©i.
H† b¡t dân chúng nhÎn Çói lao Ƕng ngày Çêm không ÇÜ®c ngÜng nghÌ :
 Làm ngày không Çû,  

Tranh thû làm Çêm,
                                                Làm thêm ngày nghÌ.
H† hô hào dân chúng làm viŒc Ç‹ xây d¿ng xã h¶i chû nghïa nhÜng th¿c s¿ là Ç‹ cho giai cÃp thÓng trÎ hܪng thø :
                                                -M¶t ngÜ©i làm viŒc b¢ng hai,
                                                  ñ‹ cho cán b¶ mua Çài (13),s¡m xe.
                                                -M¶t ngÜ©i làm viŒc b¢ng ba,
                                                 ñ‹ cho cán b¶ xây nhà, tÆu xe.
Ch‰ Ƕ c†ng sän bän chÃt là ch‰ Ƕ phát xit c†ng phong ki‰n. Ch‰ Ƕ c†ng sän Çã tåo ra m¶t giai cÃp m§i hܪng thø. Trên h‰t là vua và triŠu Çình,dܧi là b†n quan låi tham ô,m‡i nhóm ÇŠu hܪng nh»ng quy ch‰ riêng,có cºa hàng riêng ÇÀy Çû m†i m¥t hàng Âu MÏ trong khi dân chúng thi‰u thÓn,c¿c kh°,phäi lang thang,buôn bán bÃt h®p pháp ª ch® tr©i . Ch® tr©i là Ç¥c sän cûa chû nghïa c†ng sän :
                                                    Tôn ñän là ch® vua quan,
                                                    Cºa Nam là ch® nh»ng gian,nÎnh thÀn.
                                                     ñÒng Xuân là ch® thÜÖng nhân,
                                                     Vïa hè là ch® ‘ nhân dân anh hùng ‘
Xã h¶i c†ng sän là m¶t xã h¶i bÃt công,tham nhÛng,ai có tiŠn båc,hoåc thân th‰ thì m§i tÒn tåi:
                                                        NhÃt thân,nhì th‰,
                                                        Tam ch‰ (14),tÙ tiŠn.
XuÃt thân bÀn cÓ, khi lên n¡m quyŠn, h† tìm cách chi‰m Çoåt cûa dân,tr¶m c¡p tài sän nhà nܧc Ç‹ làm giàu. Và c†ng sän là m¶t xã h¶i bè phái, không luÆt pháp, cho nên æn c¡p,phá hoåi mà vÅn không bÎ tù:
                                                        ˆn c¡p m¶t ÇÒng,
                                                        Thì gông vào c°
                                                       ˆn c¡p hàng t›,
                                                        Xº lš n¶i b¶.
Xã h¶i ViŒt Nam hiŒn nay là m¶t xã hôi bÃt công và tham nhÛng.Con ngÜ©i coi tr†ng Çòng tiŠn.ñÒng tiŠn ÇÜ®c ÇŠ cao triŒt Ç‹.
                                                        TiŠn là tiên,là PhÆt,
                                                         Là sÙc bÆt tu°i trÈ
                                                         Là sÙc khoÈ tu°i già.
                                                         Là cái Çà ti‰n thân,
                                                         Là cán cân công lš.
                                                         TiŠn! H‰t š !
ñi Çâu,ngÜ©i dân cÛng phäi có tiŠn.ñi h†c,Çi nhà thÜÖng, ra cÖ quan ...ngoài lŒ phí công khai,chúng ta còn phäi hÓi l¶.Ngay trong h†c ÇÜ©ng cÛng có nån hÓi l¶.Nhºng trÈ con muÓn h†c trÜ©ng ti‹u h†c gÀn nhà,ho¥c trÜ©ng n°i ti‰ng,thì cha mË phäi kš s° vàng vài triŒu båc...Nói chung,thì Çi Çâu,ngÜ©i dân phäi lo thû tøc ÇÀu tiên ‘ (15).
C†ng sän là b†n cܧp ngày:
                                                    -Con Öi con nh§ câu này,
                                                     Cܧp Çêm là gi¥c,cܧp ngày công an.
                                                     -Con Öi,con nh§ ÇiŠu này,
                                                      Cܧp Çêm là gi¥c,cܧp ngày Çäng viên.
Vi tiŠn,ngÜ©i c†ng sän hiŒn nay Çã Çánh mÃt lš tܪng ban ÇÀu.H†Çã trª thành nhºng tÜ bän ÇÕ .Do Çó,dân chúng Çã mÌa mai h† :
                                                        Bäng ÇÕ sao vàng,
                                                        Sang giàu bÕ Çäng.
H† bóc l¶t dân chúng,và có th‹ làm m†i ÇiŠu n‰u có l®i cho riêng h†.
ChuyŒn Thæm læng Bác ÇÜ®c k‹ nhÜ sau :
M¶t thÜÖng gia ngoåi quÓc t§i Hà N¶i Ç‹ lo viŒc kinh doanh.ThÜÖng gia Çó mãi lo các thû tøc giÃy t©,cho ljn lúc gÀn phäi lên ÇÜ©ng vŠ nܧc , mà lúc Ãy Çã næm,sáu gi© chiŠu, các cÖ quan Çã Çóng cºa,m§i nh§ ra mình Çã quên m¶t ÇiŠu khá quan tr†ng là phäi Çi thæm læng HÒ chû tÎch.Ông bèn than thª cùng các nhân viên khách sån,thì ÇÜ®c h† mách nu§c : ñØng lo!Ông cÙ dúi cho h† vài chøc Çô la là xong ‘. Ông khách ngoåi quÓc nghe l©i bèn chÌnh tŠ y phøc ra thæm læng Bác.ñ‰n nÖi thì h‰t gi© du khách thæm vi‰ng,cºa læng Çã Çóng. Ông khách bèn g¥p ngÜ©i gác c°ng và nói :’ Tôi rÃt kính yêu bác HÒ vï Çåi,nay vì quá bÆn viŒc nên t§i trÍ,xin ÇÒng chí vui lòng cho tôi vào thæm bác.’ ñÒng chí gác c‡ng m¥t s¡t Çen sì,xua Çu°i khách :" H‰t gi© làm viŒc,mai ljn! " Ông khách s¿c nh§ l©i khuyên cûa nhân viên khách sån,bèn rút ra 50 Çô la trao cho ÇÒng chí bäo vŒ. ñÒng chí bäo vŒ liŠn Ç°i thái Ƕ hÕi :
"Ông muÓn vào trong hay muÓn tôi mang bác ra Çây cho ông xem ?"
Xã h¶i ViŒt Nam hiŒn nay là m¶t xã h¶i suy ÇÒi,ª Çâu cÛng có tình trång lØa Çäo,tranh giành quyŠn l®i,ÇÎa vÎ : ông phó håi ông chánh,Çàn anh bóc l¶t Çàn em,công ty này lØa công ty kia,tÌnh này gåt tÌnh n†...Câu chuyŒn Chúng cÜ næm tÀng sau Çây Çã cho chúng ta bi‰t phÀn nào tính chÃt xã h¶i ViŒt Nam hiŒn nay.
M¶t công ty xây d¿ng quÓc doanh xây xong m¶t tòa building 5 tÀng cho nhân dân và cán b¶ ª.Công ty xây xong,b¶ xây d¿ng bèn cº cán b¶ ljn thanh tra Ç‹ nghiŒm thu.Sau khi xem xét m†i m¥t nhÜ xi mæng,thép, sÖn, g‡ ...cán b¶ thanh tra rÃt hài lòng.NhÜng có m¶t ÇiŠu làm thanh tra khó nghï,Çó là m†i tÀng lÀu ÇŠu không có cÀu tiêu dù là cÀu tiêu công c†ng. Lë nào ki‰n trúc sÜ ho¥c nhà thÀu låi bÕ quên m¶t ÇiŠu quan tr†ng nhÜ th‰? Viên thanh tra bèn mª m¶t cu¶c h†p yêu cÀu công ty xây d¿ng trä l©i.Viên cán b¶ Çåi diŒn công ty xây d¿ng bèn giäi thích :
‘Toà nhà có 5 tÀng lÀu. TÀng thÙ nhÃt dành cho h†c sinh mÅu giáo .Các em mÅu giáo ngÒi bô cho nên không cÀn cÀu tiêu.TÀng thÙ hai dành cho nông dân,mà nông dân thi‰u phân canh tác phäi ra ÇÒng ngÒi Ç‹ lÃy phân bón cây cho nên không cÀn cÀu tiêu.TÀng thÙ ba dành cho công nhân,mà công nhân Çã sº døng cÀu tiêu xí nghiŒp rÒi.TÀng thÙ tÜ dành cho cán b¶ trung cÃp,mà các ÇÒng chí này thÜ©ng æn phân(16),æn bÄn (17) cho nên không cÀn cÀu tiêu.TÀng thÙ næm dành cho cán b¶ cao cÃp,mà nh»ng ÇÒng chí này thÜ©ng Î lên ÇÀu Çàn em,cho nên cÛng không cÀn cÀu tiêu...
2.Giáo døc :
CÛng nhÜ m†i quÓc gia trên th‰ gi§i,hai ngành y dÜ®c là nh»ng ngành h†c khó nhÜng có thu nhÆp cao cho nên các bÆc cha mË thÜ©ng muÓn cho con mình h†c Y,DÜ®c.Các sinh viên,nhÃt là nh»ng giai nhân kén chÒng cÛng theo bÆc thang giá trÎ mà Çäng và nhà nܧc ÇÎnh s¤n,bªi vì trܧc 1975,nhà nܧc và Çäng hoàn toàn quy‰t ÇÎnh trÜ©ng h†c và môn h†c cho m‡i sinh viên.Ai LJ cao së h†c Y,DÜ®c,ai LJ thÃp n»a thì h†c Bách Khoa,còn hång bét là SÜ Phåm, cho nên quÀn chúng có câu :
               NhÃt Y,nhì DÜ®c,
              Tåm ÇÜ®c BáchKhoa,
             BÕ qua SÜ Phåm.
Câu ca dao dܧi Çây vØa phän ánh s¿ yêu thích ngành y dÜ®c cûa quÀn chúng,ÇÒng th©i nói lên n‡i cay Ç¡ng cûa thanh niên ViŒt Nam luôn chÎu cái nån b¡t lính:
  Sáu næm bác sï em ch©

 Ba næm nghïa vø em l© anh Çi.
Tåi Pháp cÛng nhÜ tåi ViŒt Nam c†ng hòa ,thi vào SÜ Phåm rÃt khó. HÖn nºa truyŠn thÓng tôn sÜ tr†ng Çåo Çã khi‰n cho dân chúng ViŒt Nam luôn tôn tr†ng thÀy giáo,bªi vì h† là nhºng kÏ sÜ tâm hÒn,là thÀy cûa các thÀy. NhÜng dܧi s¿ lãnh Çåo cûa c†ng sän, thÀy giáo mÃt ch‡ ÇÙng trong xã h¶i,và giá trÎ giáo døc gia Çình cÛng nhÜ giáo døc h†c ÇÜ©ng bÎ suy ÇÒi .ThÀy giáo cÛng nhÜ giai cÃp trí thÙc trª thành nhºng con ngÜ©i nghèo kh° nhÃt trong xã h¶i:
                                                -TÓi ba mÜÖi, giáo án dán áo mØng Bác,ñäng,
                                                  Sáng mÒng m¶t,thÀy giáo tháo giày Çåp xích lô.
                                                -Nhà væn,nhà giáo,nhà báo, nhà Çài,
                                                  BÓn nhà c†ng låi b¢ng hai nhà nghèo.
Vì nŠn kinh t‰ kiŒt quŒ,tuy chÓng Trung quÓc,ViŒt Nam theo chân Trung quÓc mª r¶ng cºa giao thÜÖng v§i nܧc ngoài.Vì vÆy,khoäng 1990, dân ViŒt Nam Ç¥c biŒt là dân miŠn Nam Çua nhau h†c Anh væn và computer v§i hy v†ng Çi làm cho công ty ngoåi quÓc.TØ Çây các trÜ©ng trung h†c,Çåi h†c Çã trª thành nh»ng trung tâm sinh ng»,trung tâm vi tính.Trong lúc này,sinh viên y khoa,dÜ®c khoa ra trÜ©ng thÃt nghiŒp,phäi hÓi l¶ ba,bÓn cây vàng m§i Ç܆c xin vào làm viŒc không công tåi các bŒnh viŒn. BÆc thang giá trÎ xã h¶i thay Ç°i :
                                                    NhÃt Anh ,nhì Tin (18)
                                                   Tam Kinh (19) ,tÙ LuÆt.
3.Chính sách cûa ñäng và Nhà nܧc
Nhân dân ViŒt Nam bÃt mãn trܧc nhºng chính sách cûa ñäng và Nhà nܧc.S¿ bÃt mãn Çó Ç܆c th‹ hiŒn qua væn chÜÖng truyŠn khÄu.
-C†ng sän bóc l¶t nhân dân.Chúng luôn nói nhân dân làm chû nhÜng th¿c t‰ nhân dân là nô lŒ,chúng nói h†c tÆp cäi tåo nhÜng th¿c s¿ là bÕ tù nhân dân.ChuyŒn Thiên lôi xuÓng trÀn nhÜ sau:
Ng†c hoàng thÜ®ng lj ÇÜ®c các vÎ thÀn linh ª ViŒt Nam liên ti‰p báo cáo r¢ng dân chúng ViŒt Nam dܧi ách c¶ng sän rÃt c¿c kh°.Ngài bèn sai thiên lôi xuÓng ÇiŠu tra.Thiên lôi xuÓng trÀn, thÃy nhiŠu nhà cao cºa r¶ng bèn hÕi ÇÒng chí công an ÇÙng gác ÇÜ©ng : ‘ñây là nhà cûa ai? Công an Çáp : Nhà cûa Çày t§ nhân dân.’ Thiên lôi nghï r¢ng Çày t§ mà ª nhà cao cºa r¶ng th‰ này thì dân chúng Çâu có kh° !’ Thiên lôi bèn trª vŠ báo cáo thÜ®ng lj r¢ng ª nܧc ViŒt Nam dân chúng rÃt sung sܧng,hång nghèo kh° nhÃt mà cÛng ÇÜ®c ª nhà lÀu,Çi xe hÖi,æn sung m¥c sܧng.ThÜ®ng lj nghe xong bèn bÕ qua hÒ sÖ ViŒt Nam,và cho r¢ng các vÎ thÀn linh ViŒt Nam báo cáo sai lÀm.NhÜng ti‰p theo Çó,ng†c hoàng thÜ®ng lj låi ÇÜ®c báo cáo r¢ng sau 1975,dân chúng ViŒt Nam bÎ bÕ Çói,bÎ cÀm tù rÃt nhiŠu.Ng†c hoàng thÜ®ng lj låi sai thiên lôi xuÓng ÇiŠu tra lÀn n»a.Thiên lôi Çi kh¡p nÖi,thÃy công an ÇÙng ÇÀy ÇÜ©ngbèn hÕi:’ Nhà tù ª Çâu ? Viên công an trä l©i : Ÿ nܧc chúng tôi nhân dân sÓng rÃt t¿ do,hånh phúc,không hŠ có nhà tù.Thiên lôi bèn bÕ Çi nÖi khác. G¥p m¶t thÜ©ng dân,thiên lôi hÕi :’Nhà tù ª Çâu ?’ NgÜ©i dân nhìn trܧc nhìn sau,không thÃy ai bèn chÌ vào sÓ 4 Phan Çæng LÜu,Bình Thånh.Thiên lôi låi gÀn,thì không thÃy có bóng tù nhân,mà chÌ thÃy vài Çàn bà trÈ con xách giÕ vào ra. Thiên lôi bèn hÕi ngÜ©i qua ÇÜ©ng Çây là cÖ quan nào,thì ÇÜ®c Çáp,Çây là tòa tÌnh trܪng Gia ñÎnh.Thiên lôi Çi quanh thì thÃy có bäng ÇŠ ‘ Công ty dÎch vø Bình Thånh ‘, ‘Trung tâm th‹ døc th‹ thao ‘.M¥t tiŠn sÓ 4 Phan Çæng LÜu là nh»ng gian hàng báo chí, gian hàng photocopy, gian hàng ÇiŒn khí kim loåi... ÇÓi diŒn v§i Ch® Bà Chi‹u.Thiên lôi tÙc b¿c không hi‹u tåi sao dân chúng dܧi trÀn låi æn nói l¶n x¶n nhÜ vÆy.Ngài bèn räo lên vùng Ngã Ba Ông Tå ,thÃy nÖi Çây ch® búa tÃp nÆp,bèn hÕi nhà tù ª Çâu.NgÜòi dân ngó trܧc ngó sau rÒi chÌ vào ñÒng L®i.Thiên lôi låi gÀn,thÃy bäng ÇŠ Khách sån ñÒng L®i (20).Thiên lôi lÃy làm th¡c m¡c lë nào mà tù nhân låi ª khách sån ? Thiên lôi bèn ra miŠn Trung,ljn m¶t nÖi thÃy có m¶t nÖi ÇŠ bäng : TrÜ©ng h†c tÆp cäi tåo. Thiên lôi ÇÙng xa quan sát,thÃy h†c sinh ª Çây toàn là ngÜ©i l§n tu°i.Thiên lôi thÃy có ngÜ©i Çi qua bèn hÕi :ñây là ch‡ nào ? NgÜ©i Ãy Çáp : TrÜ©ng h†c tÆp cäi tåo.Thiên lôi hÕi thêm : Ai h†c ª Çây ? NgÜ©i Ãy Çáp : Các ngøy quân,ngøy quyŠn Sàigon.’ Thiên lôi bèn trª vŠ tâu trình r¢ng ª ViŒt Nam không có nhà tù mà chÌ có trÜ©ng h†c.NŠn giáo døc ª ViŒt Nam tÓt nhÃt th‰ gi§i.Ÿ các nܧc Âu MÏ,ngÜ©i ta cܪng bách giáo døc bÆc trung h†c vào lÙa tu°i 16,còn ª ViŒt Nam cÜ«ng bách giáo døc cä bÆc Çåi h†c,và cä ngÜ©i  trên 18 tu°i .Ngøy quân,ngøy quyŠn cÛng ÇÜ®c nhà nܧc Üu Çãi,cho vào trÜ©ng Ç‹ h†c tÆp tÓt,lao Ƕng tÓt...
-ñäng trÓn tránh trách nhiŒm.
C†ng sän thØÖng rêu rao Çäng lãnh Çåo tÆp th‹,Çäng sáng suÓt. N‰u Çäng sáng suÓt tåi sao dân kh° sª,ÇÃt nܧc tang thÜÖng ,tåi sao Çäng h‰t phåm sai lÀm này ljn sai lÀm khác ?N‰u Çäng lãnh Çåo tÆp th‹ thì khi phåm sai lÀm,tåi sao tÆp th‹ Çäng không tØ chÙc,không nhÆn trach nhiŒm?N‰u thành công,Çäng v‡ tay hoan hô thành công,còn thÃt båi,Çäng ÇÜa ra nh»ng con vÆt hy sinh.Trong vø cäi cách ru¶ng Çãt næm 1954-1955,tåi sao HÒ chí Minh không chÎu trách nhiŒm mà låi quy cho TrÜ©ng Chinh ?NŠn kinh t‰ ViŒt Nam thÃt båi,tåo sao tÆp th‹ Çäng không chÎu trách nhiŒm mà quy cho TrÀn PhÜÖng ?
             L‡i là l‡i tåi triŠu Çình,
             C§ sao låi chÎu m¶t mình TrÀn PhÜÖng?  

             L‡i là l‡i ª trung ÜÖng,
            C§ sao låi chÎu TrÀn PhÜÖng m¶t mình ?
-C†ng sän bÀn cùng hóa nhân dân:
Dܧi ch‰ Ƕ c¶ng sän,dân ta Çói kh°, không 

 -M‡i næm ba thܧc väi thô,
Lãy gì che kín cø HÒ hªi em ?
  -Có aó mà ch£ng có quÀn,

Quanh næm h®p tác h®p te

Không ÇÜ®c mi‰ng väi mà cho cái ÇÒ!      

- MÆu dÎch bán väi cho dân,
                                                     May áo ch£ng ÇÜ®c,may quÀn không xong.
                                                     Ch© ngày kháng chi‰n thành công,
                                                     Hai ta chung m¶t xà-rông cÛng tình !
                                                     -Dân Çói mà Çäng thì no,
                                                     SÙc Çâu ûng h¶,hoan hô suÓt ngày.
                                                     ñäng béo mà dân thì gÀy
                                                     ñ¶n s¡n, Ƕn b¡p bi‰t ngày nào thôi ?
                                                    -Mãy Ç©i bánh Çúc có xÜÖng,
                                                      Mãy Ç©i c¶ng sän mà thÜÖng dân nghèo.
Sau 1975, vì thi‰u ngân sách, m¶t sÓ l§n sï quan c¶ng sän bÎ cho phøc viên :
                                                    ñÀu ÇÜ©ng Çåi tá vá xe,
                                                    CuÓi ÇÜ©ng trung tá bán chè,bán xôi !
TruyŒn Phái Çoàn Çåi bi‹u miŠn Nam có n¶i dung nhÜ sau :
M¶t phái Çoàn Çåi bi‹u miŠn Nam trong Çó có các vÎ dân bi‹u quÓc h¶i,chi‰n sï thi Çua, anh hùng chÓng MÏ... ra Hà N¶i h¶i nghÎ.Ra ljn nÖi thì tòan là m¶t lÛ x‰ch xy: Çàn ông chÌ mang quÀn Çùi,Çàn bà chÌ mang xì líp. NgÜ©i ta th¡c m¡c không hi‹u trong Nam khí hÆu quá nóng,hay các Çåi bi‹u chÎu änh hܪng væn hóa ÇÒi trøy MÏ ngøy mà æn m¥c mát mÈ nhÜ th‰..HÕi ra m§i bi‰t r¢ng các vÎ Ãy ÇŠu bÎ công an trÃn l¶t,bªi vì theo nghÎ ÇÎnh thû tܧng không bi‰t ÇÜ®c ban ra tØ th©i nào quy ÇÎnh nhân dân và cán b¶ Çi ÇÜ©ng chÌ ÇÜ®c mang trong ngÜ©i tài sän trÎ giá næm ngàn ÇÒng mà thôi.Xét các cán b¶ thì thÃy ai cÛng trên tiêu chuÄn do Çäng qui ÇÎnh nên công an tÎch thu.Này nhé,ÇÒng hÒ rÈ nhÃt m‡i chi‰c cÛng hai chøc ngàn,b¶ vét cÛng nºa triŒu,áo thun hai ngàn,xì líp ngoåi khoäng 10 ngàn ljn 30 ngàn m¶t cái,quÀn Çùi hai ngàn m¶t cái,áo sÖ mi tØ 10 ngàn ljn træm ngàn m¶t cái....May mà các Çòng chí công an cÛng n‹ m¥t Çåi biŠu nhân dân chÙ không thì....
-ñäng buôn dân bán nܧc.
ñäng bán sÙc lao Ƕng cûa dân Ç‹ trØ n® Liên Xô và các nܧc ñông Âu.Sau khi Liên Xô tan vª,Çäng bán Çãt Çai cho ngoåi quÓc Ç‹ lÃy tiŠn:
              -Ngày xÜa gi¥c Pháp m¶ phu,
               Ngày nay Çäng bán dân ngu lÃy tiŠn.
                ñäng ta là Çäng cÀm quyŠn,
          ñäng bán ru¶ng Çãt lÃy tiŠn Çäng tiêu!
Chính sách này Çã làm søp Ç° giá trÎ truyŠn thÓng,phá hoåi con ngÜ©i và gia Çình :
     Có v® mà cho Çi tây, 

Xe Çåp không khóa Ç‹ ngay B© HÒ.(21)
-ñäng cÀu cånh tÜ bän:
Vì kinh t‰ suy søp,Liên Xô h© h»ng,Trung quÓc hÆn thù,C†ng sän ViŒt Nam xoay ra cÀu khÄn kÈ thù xÜa là lj quÓc MÏ:
                                                Ngày xÜa chºi MÏ hÖn ngÜ©i,
                                                Ngày nay theo MÏ ch£ng ai b¢ng mình.
TruyŒn HÒn ma bác HÒ cÛng ÇÜ®c g†i là truyŒn Quy Mã có n¶i dung nhÜ sau :
Kinh t‰ ViŒt Nam quá suy søp.TÌnh TiŠn giang lØa tÌnh Tây Ninh mÃy træm triŒu,huyŒn Hóc Môn thi‰u tiŠn tiêu phäi bán trÜ©ng ñäng mà xài.Dân Sàigon bäo nhau :ChÌ có MÏ m§i có th‹ v¿c ÇÜ®c kinh t‰ ViŒt Nam.’ Lúc bÃy gi© Lê DuÅn,Lê ñÙc Th† ÇŠu thÃy tình hình rÃt nguy ngÆp nhÜng không bi‰t tính làm sao.H† ljn nhà Phåm væn ñÒng cùng nhau than thª.Bà Phåm væn ñÒng vÓn có máu ÇÒng bóng,chiŠu v®,Phåm væn ñÒng phäi mua s¡m áo xanh,áo ÇÕ cho bà chÀu ÇÒng cô bóng cÆu,và cho tài x‰ ÇÜa bà lên ÇiŒn trong nhºng ngày r¢m,mÒng m¶t... Th©i còn sÓng,bác HÒ bi‰t v® Phåm Væn ñÒng mê tín, nhÜng không ÇÜa v® chÒng Phåm Væn ñÒng ra ki‹m thäo,vì ñÒng trung thành,ÇÜ®c viŒc,không khôn nhÜ TrÜ©ng Chinh,không månh nhÜ Võ Nguyên Giáp.Nghe các ÇÒng chí thª dài,bà Phåm væn ñÒng bèn góp š :Tåi sao các chú không cÀu hÒn bác HÒ lên Ç‹ xin š ki‰n bác ? Nghe l©i bà Phåm Væn ñÒng,tÓi hôm Çó các ÇÒng chí bèn t° chÙc cÀu hÒn bác.Sau khi Çánh chuông mõ,và džc bài cÀu hÒn,thì con ÇÒng Çã l¡c lÜ cái ÇÀu,rÒi ôm m¥t khóc nÙc nª. Phåm væn ñÒng,Lê DuÅn hÕi gì vong cÛng ch£ng Çáp.B‡ng vong ÇÙng ph¡t dÆy,cÀm bút vi‰t hai ch» Quy Mã rÒi thæng.Cä b†n không ai hi‹u gì ráo tr†i.Phåm Væn ñÒng nói : Quy là rùa,Mã là ng¿a,không hi‹u bác nói gì .Lê DuÅn nói: Ch¡c bác muÓn mình chû trÜÖng ti‰n nhanh,ti‰n månh,ti‰n v»ng ch¡c nhÜ ng¿a phi! Phåm Væn ñÒng nói : ‘ Mình Çã hô hào ti‰n nhanh ti‰n månh và bên Trung quÓc,Mao chû tÎch cÛng Çã chû trÜÖng bܧc ti‰n nhäy v†t,nhÜng tÃt cä ÇŠu thÃt båi,lë nào bác låi bäo ta Çi theo dÃu xe Ç° ? NguyÍn Væn Linh nói :’ Hay là bác khuyên ta Çi chÆm chÆm nhÜ rùa,ÇØng chåy nhanh nhÜ ng¿a ?’ Lê ñÙc Th† chÌ m¥t NguyÍn Væn Linh quát : Tåi sao ÇÒng chí dám chû trÜÖng thoái b¶? Cách mång thì phäi ti‰n lên,chÙ không th‹ ÇÀu hàng!’ ThÃy hai bên gæng quá,Võ chí Công chû trÜÖng dung hòa : Hay là bác bäo ta lúc thuÆn l®i thì nên ti‰n nhanh nhÜ ng¿a,lúc khó khæn thì nên chÀm chÆm nhÜ rùa.’Lê ñÙc Th† trØng m¡t nhìn ông già h† Võ :’NgÜ©i c¶ng sän phäi cÜÖng quy‰t,dÙt khoát,không th‹ tùy tiŒn.!’ ThÃy quá cæng th£ng,m†i ngÜ©i tØ tØ rút lui.Hôm sau,Phåm væn ñÒng bèn cho ngÜ©i Çi hÕi ñ¥ng Thai Mai,TrÀn QuÓc VÜ®ng, ñào Duy Anh, NguyÍn ñ°ng Chi...nhÜng ch£ng ai giäi Çáp ÇÜ®c.Phåm væn ñÒng bèn sai ngÜ©i vào Nam.Không bi‰t cø NguyÍn ñæng Thøc,Bºu CÀm,NguyÍn Duy CÀn,NguyÍn H»u LÜÖng ,Thích Trí Quang,hay ai Çó Çã giäi thích nhÜ sau : Quy mã là qua MÏ.Phäi sang MÏ cÀu cÙu...Sau Çó,các phái Çoàn ViŒt Nam bí mÆt sang MÏ,sang Phi LuÆt Tân,Indonesia vÆn Ƕng MÏ bÕ cÃm vÆn.ViŒt Nam Çã giao cho NguyÍn væn Häo Çem hàng triŒu dola lo thû tøc ÇÀu tiên v§i các viên chÙc MÏ cao cÃp. K‰t quä MÏ bÕ cÃm vÆn và hai nܧc bang giao.
               ƒy là : H‰t th©i viŒn tr® Nga,TÀu,
              Nay ta qua MÏ Ç‹ cÀu MÏ qua !
-Ngày xÜa chÓng MÏ chÓng tây

Ngày nay chÓng gÆy æn mày jh¡p nÖi!
4.Bän chÃt c†ng sän :
Væn chÜÖng truyŠn khÄu nh¡m phê phán bän chÃt c†ng sän.NhiŠu ngÜ©i cho r¢ng c†ng sän bi‰n chÃt nhÜng s¿ th¿c tØ thûa ban ÇÀu cho ljn nay,bän chÃt cûa h† vÅn không Ç°i . Staline,Mao Tråch ñông,NguyÍn Ái QuÓc là nh»ng con ngÜ©i c¶ng sän tiêu bi‹u cho tàn ác và xäo quyŒt.
-C†ng sän hi‰u chi‰n,gây chi‰n tranh kh¡p nÖi :
            Tr©i sinh c¶ng sän làm chi,
    B¡t dân ta phäi ra Çi chi‰n trÜ©ng.

 Tu°i trÈ nát thÎt tan xÜÖng,
    Tu°i già täi Çån,täi lÜÖng Çêm ngày.
-C¶ng sän gian ác:
TruyŒn Anh em nhà Tôn thÃt ÇÜ®c k‹ nhÜ sau :
Bác sï Tôn ThÃt Tùng ÇÜ®c bác HÒ yêu m‰n,tr†ng v†ng.Khi Tôn ThÃt Tùng qua Pháp công tác,các báo chí ngoåi quÓc xúm låi phÕng vÃn :
‘C¶ng sän rÃt ghét quan låi,phong ki‰n,tåi sao ông låi ÇÜ®c c¶ng sän tin dùng ? Ngoài ông ra,có ai thu¶c giòng tôn thÃt mà ÇÜ®c Üu Çãi nhÜ vÆy hay không ?’
Tôn ThÃt Tùng Çáp :
Anh em nhà Tôn ThÃt chúng tôi ÇÜ®c Çäng và HÒ chû tÎch tin dùng.Kh¡p các b¶ viŒn,cÖ quan ÇŠu có anh em chúng tôi.Bên b¶ công an có Tôn ThÃt ñÙc,bên b¶ ngoåi giao có Tôn ThÃt Tín, bên b¶ giáo døc có Tôn ThÃt H†c,bên b¶ lao Ƕng có Tôn ThÃt NghiŒp,bên bô kinh t‰ có Tôn ThÃt Thoát,Tôn ThÃt Thâu, ª h¶i phø nû có bà Tôn ThÃt Trinh,bà Tôn ThÃt Ti‰t...
-C†ng sän ngu dÓt,hÓng hách :
C¶ng sän ngu dÓt nhÜng luôn khoe trí tuŒ,vô h†c nhÜng låi Üa nói giáo døc.Nhân dân ViŒt Nam Çã Çau kh° vì chúng Çã cai trÎ nܧc này:
               - Tr©i làm m¶t trÆn sÜÖng mù,
              NgÜ©i khôn Çi h†c,th¢ng ngu làm thÀy.
              Tr©i làm m¶t trÆn gió mây,
               NgÜ©i hiŠn phäi lÆy m¶t bÀy ác gian !
                -Th¢ng ngøy mà ÇÜ®c nói næng,
               Thì th¢ng c¶ng sän hàm ræng không còn.
-C¶ng sän có tinh thÀn bè phái,dùng ngÜ©i không Çúng ch‡ : 

-Nhà thÖ thì làm kinh t‰ (22)
   Quan thÓng ch‰ thì Ç¥t vòng xo¡n.(23)
-C¶ng sän tham dâm nhÜng låi luôn nói ljn Çåo ÇÙc cách mång :
 -ñåo ÇÙc cách mång hÖn ngÜ©i.

 KÈ næm thi‰p trÈ,ngÜ©i mÜ©i hÀu non.
    -Bác HÒ Çåi trí Çåi hiŠn,

  ChÖi Minh Khai chán,gá liŠn HÒng Phong.
`          Minh Khai phÆn gái ch» tòng,
     Bác HÒ sái nhÃt,HÒng Phong sái nhì !(24)
-C¶ng sän lØa Çäo dân chúng.
C¶ng sän b¡t dân Çi vÆn täi nhÜng låi bäo là vào chi‰n khu dܪng bŒnh,b¡t dân Çi tù dài hån låi bäo là Çi h†c tÆp chính trÎ m¶t tuÀn lÍ.VŠ nông nghiŒp,Çäng b¡t dân trÒng mía nhÜng h† låi Çi mua ÇÜ©ng Cuba,không thu mua mía,khi‰n dân phäi bán tÓng bán tháo ho¥c bÕ mía tr° c©.S¿ kiên này tái diÍn nhiŠu næm :
        -B¡t trÒng låi ch£ng

 Tåi sao Çäng nª dÓi lØa nhân dân ?
   TiŠn cày,tiŠn giÓng,tiŠn phân,  

M¶t træm thÙ thu‰ Ç°°thân gày gò 

 Dân Çói mà Çäng thì no,
            Kêu tr©i,kêu Çãt,kêu HÒ chí Minh !
               -TrÒng mía,trÒng §t,trÒng hành

Vì nghe l©i Çäng mà thành b‹ niêu!
   TrÒng tiêu rÒi låi trÒng ÇiŠu 

Vì nghe l©i Çäng mà niêu tan tành !
4.Các nhân vÆt c†ng sän:
QuÀn chúng Çã phê phán các nhân vÆt c¶ng sän,khi thì nghiêm kh¡c,khi thì cÜ©i c®t,ch‰ diÍu:
                       -Ông HÒ,ông DuÅn,ông Chinh ,(25)
                Vì ba ông Ãy,dân mình lÀm than !
                    TrÀn PhÜÖng,TÓ H»u,TrÀn Quÿnh,(26)
                    Vì ba tên Ãy dân mình kh°Çau !
                -Ba mÜÖi næm chinh chi‰n,Võ Çåi tܧng nay không còn nguyên giáp,
      M¶t cu¶c Ç©i lãnh Çåo.HÒ chû tÎch gi© h‰t cä chí minh !
             -Khi xÜa Çåi tܧng cÀm quân,
                Bây gi© Çåi tܧng cÀm chân Çàn bà !
    -Khi xÜa Çåi tܧng cÀm quân,
         Bây gi© Çåi tܧng cÀm quÀn chúng em !
5.U§c v†ng cûa nhân dân :
Dân chúng cæm thù c†ng sän,muÓn tiêu diŒt c†ng sän.ChuyŒn Làm cho dân chúng vui lòng ÇÜ®ck‹ nhÜ sau :
M¶t hôm,HÒ chû tÎch,Phåm væn ñÒng,TrÜ©ng Chinh,Lê DuÅn,Lê ñÙc Th†. .. Çáp phi cÖ Çi tham quan tình hình dân chúng. HÒ chû tÎch thÃy bên dܧi ÇÃt dân chúng Çông Çäo Çi tØng Çàn lang thang rách ru§i, bèn lÃy mÃy xu räi xuÓng,dân chúng chen nhau lÜ®m.TrÜ©ng Chinh thÃy vÆy cÛng móc túi ném xuÓng vài xu.Lê DuÅn cÛng noi theo gÜÖng bác HÒ vï Çåi nhÜng không có tiŠn lÈ,bèn Ç°i  Lê ñÙc Th†,Phåm væn ñÒng ÇÜ®c m¶t ít tiŠn rÒi ném xuÓng.Dân chúng kéo ljn càng Çông mà các ông ÇŠu h‰t tiŠn lÈ.HÒ chû tÎch bèn hÕi cô chiêu Çãi viên hàng không:’ñÒng chí cho tôi bi‰t phäi làm th‰ nào Ç‹ dân chúng vui lòng. N» ÇÒng chí ti‰p viên bèn Çáp: Kính thÜa chû tÎch kính m‰n, theo em ,n‰u tÃt cä các vÎ lãnh Çåo nhäy xuÓng dܧi Ãy m¶t lÜ®t thì dân chúng rÃt vui lòng!
Nhân dân ViŒt Nam mong ܧc có ngày ÇÙng lên tiêu diŒt c†ng sän,dành låi quyŠn t¿ do,dân chû:
       -Khi  nao Çá n°i lông chìm

 ñÒng khô,hÒ cån,búa liŠm ra tro.
             -Anh em hãy ÇÙng vùng lên,
            DiŒt quân c†ng sän,giành quyŠn t¿ do.
    
ñòng bào ta Çã phân biŒt chính phåm,tòng phåm -Công an,thu‰ vø,ki‹m lâm 

 Trong ba th¢ng Ãy nên Çâm th¢ng nào  

Ti‰n lên chi‰n sï ÇÒng bào,

Cä ba th¢ng Ãy,th¢ng nào cÛng Çâm !
ñÒng bào ta cæm thù c†ng sän m¶t thì cæm thù b†n trª c© mÜ©i :
         B¶ Ƕi thì tha,ba mÜÖi (27) thì gi‰t !
III. KÊT LUÂN
Væn chÜÖng truyŠn khÄu ViŒt Nam hiŒn Çåi rÃt có giá trÎ vì Çã th‹ hiŒn trung th¿c tÜ tܪng,tình cäm và ܧc mÖ cûa nhân dân ViŒt Nam ngày nay Çã sÓng kh° sª dܧi ách c¶ng sän dã man,tàn båo. ñÃy là m¶t thÙ væn chÜÖng mang tính chi‰n Çãu månh më v§i m¶t nghŒ thuÆt cao siêu,bóng bÄy, Çôi khi cÜÖng quy‰t,Ƕi khi låi cÜ©i c®t nhË nhàng .ñó là m¶t cu¶c chi‰n âm thÀm nhÜng trÜ©ng kÿ và månh më,phát xuÃt tØ quÀn chúng và Çi sâu vào trái tim Çåi chúng,m¶t Çåi chúng khát khao dân chû,t¿ do. ñó phát súng ra quân cho cu¶c cách mång l§n lao cûa nhân dân ViŒt Nam trong giai Çoån lÎch sº k‰ ti‰p
.
                                                                                                Mùa xuân Canada 1997
                      NGUY•N THIÊN THU