Tại sao dân túy phất lên như diều gặp gió ?
Hai sự kiện chính trị trong năm 2016 làm nổi bật sự
thành công của chủ nghĩa quốc gia dân túy và ảnh hưởng sâu sắc
đến chính trường quốc tế: Vương quốc Anh rút khỏi Liên minh Âu
châu qua cuộc trưng cầu dân ý Brexit ngày 23.06.2016 và Cuộc
bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 08.11.2016 – Thương gia địa ốc Donald
Trump trở thành Tổng Thống Mỹ nhờ phiếu cử tri đoàn
(electoral college) mặc dù thua phiếu phổ thông (popular vote). Hai
thành quả này đã làm hồi sinh các thây ma quốc gia chủ nghiã
vốn bị chôn vùi sau thế chiến thứ hai. Nhiều chiến dịch bài
ngoại, chống di dân, tị nạn được các chính đảng, hội đoàn
phân biệt chủng tộc và phái tính phát động rầm rộ khắp nơi.
Ở Âu châu, đặc biệt tại các quốc gia Đông Âu các chính đảng
dân túy quốc gia bất kể khuynh hướng chính trị tả hay hữu bỗng
nhiên đạt được tỷ số phiếu đáng kể trong những cuộc bầu cử
nghị viện. Hiện nay phong trào dân túy phất lên như „diều gặp
gíó“.
Tại sao dân túy quốc gia lại phát triển được?
Dani Rodrik, 61 tuổi người Thổ Nhĩ Kỳ, Giáo sư đại học Harvard lý giải hiện tượng bằng tam nan luận „Trilemma“.
Một trong những người đầu tiên dùng tam nan luận là triết gia
hy lạp Epikur. Ông đưa ra câu hỏi,Thượng đế có thêể vừa tốt và
vừa toàn năng được không? Epikur nhận xét
Trường hợp thứ nhất: Thương đế có ý muốn cản trở điều ác, nhưng lại bất lực. Như vậy ngài không toàn năng
Trường hợp thứ hai: Thượng đế có khả năng ngăn điều ác, nhưng ngài không có ý muốn. Như vậy ngài không tốt.
Trường hợp thứ ba: Thượng đế vừa có ý muốn và có khả năng
cản ngăn điều ác. Vậy thì tại sao điều ác còn duy trì?.
Tương tự Tam nan luận của Epikur, Rodrik cũng đặt ra trong tác
phẩm „ The Globalization Paradox Toàn cầu hóa –Nghịch lý „ ba
luận đề dân tộc tự quyết phát triển dân chủ và thương mại
không biên giới mà theo ông ba vấn nạn này không tương hợp với
nhau.
Câu hỏi được đặt ra là Liên minh Âu châu (EU) liệu có thể liên
kết giao lưu không biên giới trong mọi lãnh vực và các quốc
gia thành viên vừa giữ chủ quyền và vừa duy trì nền dân chủ
được không.?
Theo ông „Chúng ta không thể vừa muốn phát triển dân chủ, duy
trì quyền dân tộc tự quyết laị muốn toàn câù hoá kinh tế.
Khi chúng ta muốn toàn cầu hoá thì chúng ta hoặc phài bỏ chủ
quyền quốc gia hoặc phát triển dân chủ.Khi chúng ta muốn duy
trì và phát triển dân chủ thì phải chọn lưạ giũa chủ quyền
quốc gia và hội nhập kinh tế quốc tế. Và khi chúng ta muốn
gìn giữ chủ quyền quốc gia , quyền dân tộc tự quyết thì phải
chọn giữa phát triển dân chủ và toàn cầu hoá ..
Liên kết, toàn cầu hoá có nghiã tạo ra phồn vinh, nhưng nếu
quốc gia không điều chỉnh và định hướng ,việc này sẻ anh
hưởng đến quyền dân tộc tư quyết và chế độ dân chủ. Theo Rodrik
tam nan luận không đòi phài bỏ điều này hay điều nọ mà phải
chọn ưu tiên. Trước chủ quyền quốc gia, rồi kinh tế toàn cầu
hay trước dân chủ rồi toàn cầu. Thị trường sẽ họat động không
hiệu quả nếu không có những quy định nhà nước rõ ràng. Hội
nhập kinh tế khó có thể được người dân chấp nhận nếu không
có hội nhập chính trị sâu rộng. Duy trì tình trạng bất căn
bằng sẽ làm dân chủ mất ý nghiã.
Theo Rodrik Liên minh Âu châu gặp khó khăn trong tam nan chọn
lưạ. Vì chủ trương phát triển kinh tế, thương mại tự do, EU
đòi hỏi các quốc gia thành viên phài chuyển nhượng nhiều thẩm
quyền và giới hạn quyền tự quyết.
Dựa vào điểm này phe dân túy hữu khuynh kết án sự thông
thương không biên giới về hàng hoá,dịch vụ,nhân công và tư bản
làm cho quốc gia mất chủ quyền và quyền kiểm soát. Còn phe dân
tuý tả khuynh chỉ trích thương mại tự do không kiểm soát dẫn
đến các hậu quả thất nghiệp, bất công giầu nghèo,bất lợi
cạnh tranh, giảm thiểu tiêu chuẩn xã hội và môi sinh. Trong cuộc
trưng cầu dân ý tại Vương quốc Anh, các phe dân túy hữu khuynh
đòi chính quyền phài rút khỏi EU để giành lại quyền kiềm
soát „Take back control“.Tại Mỹ, Trump cũng đưa ra khầu hiệu Mỹ
trước hết „America first“ chống toàn cầu hoá và quy trách
nhiệm nước Mỹ suy vong cho thành phần tinh hoa chính trị và
kinh tế trong nước.
Rodrik không chống toàn cầu hoá và thương maị tự do, nhưng nếu
ra những vấn đề nghiêm trọng trong việc chọn lựa thực hiện tam
nan. Phong trào dân túy đã khai thác những điểm tiêu cực của
toàn cầu hoá ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia và hệ thống
dân chủ để kích động cử tri bài ngoại và chống guồng máy
lãnh đạo đất nước.
Phong trào dân tuý quốc gia chủ trương bác bỏ nền dân chủ tự
do hiện đại, một mô hình xây dựng trên nhân quyền, phân quyền,
pháp trị, tự do báo chí và tự do hội đoàn. Họ đòi hỏi ý dân
phải được thể hiện qua các cuộc trưng cầu dân ý nhằm phi chính
đáng hoá tính đại diện trong hệ thống dân chủ đại nghị. Sự
trỗi dậy của chủ nghiã dân túy quốc gia cực đoan không chỉ đơn
thuần là sự bất tín nhiệm đối với giai tầng lãnh đạo kinh tế
chính trị, mà còn biểu hiện sự mong chờ một lãnh tụ mạnh
bạo như Tập Cận Bình, Wladimir Putin hay Donald Trump. Tại Âu châu
và nhiều nước khác các tổ chức dân túy mị dân hiện nay
đang là mối họa cho nền dân chủ tự do.
Vũ Ngọc Yên
No comments:
Post a Comment