TQ không bỏ Tư Chính mà Chủ tịch Trọng chưa thể đi Mỹ
Căng thẳng giữa
Trung Quốc và Việt Nam liên quan đến Bãi Tư Chính và hoạt động của tàu
khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 vẫn đang gia tăng, việc Tổng bí thư Nguyễn
Phú Trọng không thể đi Mỹ sớm, và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ sẽ sớm
đến Việt Nam. Tất cả cho thấy điều gì về 'bàn cờ' chiến lược biển Đông?
Bãi Tư Chính vẫn 'nóng'
Ông
James Borton, nhà nghiên cứu từ Trung tâm Khoa học ngoại giao thuộc Đại
học Tufts (Hoa Kỳ), trả lời BBC News Tiếng Việt qua thư điện tử hôm
20/10, cho rằng, "Định vị hành trình của Hải Dương Địa Chất 8 rõ ràng
cho thấy nó đang vi phạm vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam; đồng
thời thể hiện nỗ lực của Trung Quốc nhằm giành vai trò chi phối ở Biển
Đông."
Ông Borton nhận xét là có vẻ như các nhà lãnh đạo và hoạch
định chính sách của Hà Nội vẫn còn chia rẽ trong chọn lựa cách phản ứng
với các hành động của Trung Quốc.
"Tuy nhiên, với việc Việt Nam
tiếp cận cả Ấn Độ và Nga, với tư cách là những nước có quan hệ đối tác
chiến lược toàn diện với Việt Nam, cho thấy họ đang tìm những biện pháp
nhằm đối phó," ông James Borton nói.
Còn ông Derek Grossman, chuyên gia cao cấp Trung tâm
Chính sách Châu Á - Thái Bình Dương, RAND Corporation, cho BBC biết hôm
20/10 rằng trong tương lai gần, rất khó hình dung đến một kịch bản mà
trong đó, Trung Quốc lại quyết định rút khỏi Bãi Tư Chính.
Ông Grossman phân tích:
"Không
giống như trong vụ Trung Quốc hạ giàn khoan Hải Dương 981 hồi đầu tháng
5/2014, hiện nay, khả năng trình diễn sức mạnh của Bắc Kinh đã gia
tăng, cả về số lượng trang thiết bị hiện đại, lẫn sự hoàn thiện các căn
cứ của họ ở biển Đông. Điều này cho phép họ duy trì nhịp độ hoạt động
trong một thời gian dài, nhằm đạt các đòi hỏi về chủ quyền của mình.
"Tôi
nghĩ, Hải Dương Địa Chất 8 được sử dụng đơn giản nhằm thực thi các yêu
sách chủ quyền qua việc tuần tra liên tục. Tuy nhiên, đó cũng có thể là
một cách hữu hiệu để thu hút sự chú , khiến người ta xao nhãng với cho
các hoạt động khác của Trung Quốc, như triển khai giàn khoan hay các kế
hoạch khác.
Ông Grossman đề xuất: "Để đối phó với tình hình này,
Hà Nội cần xem xét tăng cường quan hệ đối tác toàn diện với Hoa Kỳ, liên
kết hợp tác quân sự dưới hình thức tập trận chung và mua sắm vũ khí,
cho dù với điều đầu tiên có vẻ sẽ khiến Việt Nam vi phạm chính sách 'ba
không.'
"Việt Nam cũng có thể hợp tác với cả Mỹ lẫn các đồng minh
của Mỹ như Úc, Nhật Bản hay với Ấn Độ, đưa các vấn đề trên ra các diễn
đàn khu vực và quốc tế, khiến Bắc Kinh lùi bước. Chiến lược tương tự đã
tỏ ra hiệu quả vào năm 2014, nhưng tôi sợ là hiện nay, Trung Quốc có vẻ
ít còn quan tâm đến danh tiếng của mình, nên chiến lược đó có vẻ sẽ
không còn mấy hiệu quả."
Lựa chọn nào cho lãnh đạo Việt Nam
Trong một post đăng trên Linkedin gần đây,
ông Grossman đã từng cho rằng, các nhà lãnh đạo Việt Nam đang đối mặt
với ba sự lựa chọn. Thứ nhất là không làm gì, nhưng điều này sẽ khiến
người dân tức giận và có nguy cơ dẫn đến bất ổn. Thứ hai là lùi bước và
điều này sẽ khiến phản ứng của dân chúng thậm chí còn tồi tệ hơn. Thứ ba
là đương đầu với Trung Quốc, nhưng điều này hẳn nhiên sẽ gây thiệt hại
thảm khốc.
Giải thích rõ hơn về này, ông Grossman cho hay: "Việt
Nam có lẽ chỉ nên tiếp tục lên tiếng về những hành vi của Trung Quốc và
tăng cường quan hệ với Mỹ, Nhật Bản, Úc và Ấn Độ, cũng như có thể với cả
Anh và Pháp.
"Nhưng tôi cũng nhận thấy có sự chuyển động kín
đáo, trong các bài viết gần đây về tư tưởng tiến công quân sự. Chẳng
hạn, bài viết của Thiếu tướng Nguyễn Mạnh Hùng "Nét đặc sắc của tư tưởng quân sự, nghệ thuật quân sự Việt Nam,"
đăng trên tạp chí Quốc phòng toàn dân hồi tháng 8/2019, có đưa ra quan
điểm, lấy tiến công làm tư tưởng chủ đạo, thay vì phòng thủ hoặc phòng
ngự thụ động.
"Ngoài ra, nếu chúng ta để kỹ đến tuyên bố của
Tổng bí thư Trọng tại Hội nghị Trung ương lần thứ 11 vừa rồi, thì về cơ
bản, ông nói rằng, tất cả các lựa chọn đều có thể được đưa ra bàn thảo
và Việt Nam sẽ không bao giờ nhân nhượng với những gì thuộc về chủ
quyền, toàn vẹn lãnh thổ," ông Grossman phân tích.
Theo ông Grossman, "điều đó nghe có vẻ như chuẩn bị đối
phó với sự xâm lấn của Trung Quốc theo những cách quyết đoán hơn, gồm
cả khả năng có hành động quân sự. Phải thừa nhận rằng, tôi đã có phần
phỏng đoán ở đây, nhưng tôi không cho rằng, việc Hà Nội đương đầu bằng
quân sự là điều gì đó hoàn toàn không thể."
Việt Nam ở cương vị chủ tịch luân phiên ASEAN
Cuối
tháng 11 này, Hội nghị cấp cao ASEAN sẽ diễn ra tại Thái Lan và Hà Nội
đang chuẩn bị cho việc tiếp nhận vai trò Chủ tịch khối này vào đầu năm
tới. Nhưng liệu vai trò chủ tịch ASEAN có giúp Việt Nam thuyết phục các
quốc gia Đông Nam Á láng giềng thống nhất quan điểm trước các hành động
bá quyền của Trung Quốc.
Ông Borton cho rằng, đây là thời điểm tuyệt vời để Việt Nam làm vậy.
"ASEAN
cung cấp cho Việt Nam một nền tảng địa chính trị để thúc đẩy lợi ích an
ninh quốc gia. Một chiến lược linh hoạt cho Hà Nội có thể là thúc đẩy
một vài đồng thuận giữa các bộ trưởng quốc phòng ASEAN về các hành động
của Trung Quốc trong các khu vực tranh chấp ở Biển Đông.
"Có lẽ,
để có thể nắm lấy vai trò dẫn dắt trong vấn đề này, Việt Nam nên đề xuất
tổ chức các hội thảo xây dựng niềm tin, cũng như tổ chức các diễn đàn
hợp tác khoa học với các nước láng giềng ASEAN về các vấn đề ít gây
tranh cãi như nghiên cứu hàng hải, các nỗ lực chống khủng bố hay chia sẻ
các thông tin tình báo," ông Borton nói.
Tuy nhiên, ông Grossman lại không mấy lạc quan về vai trò của ASEAN trong giải quyết tranh chấp biển Đông.
Ông
cho rằng, Việt Nam sẽ cố gắng đạt được thỏa thuận COC, nhưng điều đó
hầu như cũng không thể khiến Trung Quốc từ bỏ các mục tiêu của mình.
Trung Quốc vẫn có thể sẽ thuyết phục Campuchia, Lào, Myanmar, và có lẽ
cả Thái Lan để ngăn chặn tiến độ của COC.
"Tôi không mấy lạc quan về vai trò của ASEAN trong tranh chấp Biển Đông," ông Grossman nói.
Việt Nam dè dặt hơn với Mỹ?
Việc
Tổng bí thư, chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng chưa thể đi Mỹ mà theo cả
ông Grossman và GS Carl Thayer của Đại học New South Wales (Úc) là vì lý
do sức khỏe; cũng như chuyến thăm Việt Nam sắp tới của Bộ trưởng Quốc
phòng Hoa Kỳ Mark Esper đang được dư luận quan tâm.
Ông Borton
cho rằng, với chính sách đối ngoại thất thường của Hoa Kỳ và nhất là
quyết định gần đây của Tổng thống Trump bỏ rơi đồng minh người Kurd, có
vẻ sẽ khiến Hà Nội dè dặt hơn với các cam kết của Mỹ, thậm chí cả với
những hứa hẹn về việc bảo đảm quyền tự do hải hành trên Biển Đông.
"Tôi
tin chắc rằng, ông Trọng vẫn ngần ngại để tin vào Hoa Kỳ. Điều này sẽ
càng trở nên rõ ràng hơn với việc, Tổng thống Donald Trump bỏ rơi các
đồng minh của Hoa Kỳ một cách liều lĩnh, cũng như những tuyên bố hùng
hồn của ông ấy gần đây cũng không phù hợp với các lý tưởng và cam kết
của Hoa Kỳ.
"Trong khi Hà Nội và Washington có những điểm chung có
thể chia sẻ, như giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình theo
luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982
(UNCLOS 1982, dẫu Hoa Kỳ không phê chuẩn công ước này), bảo đảm quyền
tự do hải hành, Việt Nam vẫn không quên một điều rằng, trong lịch sử, Mỹ
từng từ bỏ rơi các cam kết trước đây đối với Việt Nam.
"Mặc dù
năm 2015, Việt Nam đã ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về Quan hệ Quốc phòng,
trong chuyến thăm lịch sử của ông Nguyễn Phú Trọng đến Nhà Trắng dưới
thời Tổng thống Barack Obama, tôi vẫn cho rằng, chuyến thăm của Bộ
trưởng Quốc phòng Mark Esper, dự kiến tới Hà Nội thời gian tới cũng
không mấy đem lại hiệu quả.
Washington có thể tuyên bố rằng,
chuyến thăm của ông Mark Esper là để hỗ trợ 'Chiến lược quốc phòng quốc
gia [của Hoa Kỳ]' và đưa ra những bình luận gay gắt về việc các hành vi
gây hấn của Trung Quốc đang gây bất ổn cho khu vực Ấn Độ - Thái Bình
Dương, nhưng tôi chưa thấy dấu hiệu nào cho thấy, chuyến thăm sẽ thúc
đẩy một quan hệ hợp tác quốc phòng toàn diện giữa Mỹ với Việt Nam," theo
ông Borton.
Bình luận về khả năng ông Trọng đi Mỹ, nhà nghiên cứu Grossman nói rằng: "Theo thông tin mới nhất mà tôi có thì ông Trọng sẽ không đi Mỹ. Tuy nhiên, điều đó vẫn có thể thay đổi, hoặc cũng có thể đó là thông tin sai. Tuy nhiên, nếu thông tin đó là đúng thì tôi nghĩ, khả năng nâng mối quan hệ đối tác toàn diện giữa Việt nam và Hoa Kỳ lên thành đối tác chiến lược sẽ hạn chế, bởi một quyết định lớn như vậy cần phải được người đứng đầu đất nước đưa ra. Giả như ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến thăm Nhà Trắng thay ông Trọng thì trọng lượng của chuyến đi cũng khác."
VN sẽ không từ bỏ 'ba không'?
VN tăng hợp tác quốc phòng vì căng thẳng biển Đông leo thang
Báo Ấn Độ đăng tải lời đại sứ VN về Biển Đông
Bennet Murray: Việt Nam có 'đồng minh' mới trên Biển Đông?
Với tinh thần của chủ nghĩa dân tộc đang dâng cao ở Việt Nam, tình hình biển Đông hiện nay chính là một phép thử với các nhà lãnh đạo Việt Nam.
Tuy nhiên, liệu Hà Nội có từ bỏ nguyên tắc 'ba không', tức là không tham gia vào các liên minh quân sự, không cho đặt căn cứ quân sự của nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam và không dựa vào quốc gia này để chống lại quốc gia khác, hay không?
Ông Borton cho rằng, "Những nguyên tắc này là một phần trong tư tưởng Đảng Cộng sản, và như vậy, chúng sẽ không thay đổi trừ khi có áp lực mạnh mẽ từ người dân qua các cuộc biểu tình phản đối các hành động của Trung Quốc xâm phạm chủ quyền Việt Nam và tấn công ngư dân."
Còn ông Grossman cũng nêu ý kiến tương tự:
"Tôi không nghĩ là Việt Nam sẽ từ bỏ 'Ba không,' nhất là dưới thời ông Trọng. Nhưng điều đó vẫn có thể xảy ra trong tương lai, nếu áp lực của Trung Quốc tiếp tục gia tăng trên Biển Đông. Tuyên bố của ông Trọng tại Hội nghị Trung ương vừa rồi là tuyên bố mạnh mẽ nhất của ông trước sự gia tăng áp lực của Bắc Kinh trên Biển Đông và có khả năng dẫn tới một cách tiếp cận mới, như tôi đã đề cập ở trên."
Vấn đề biển Đông đang làm 'nóng' chính trường Việt Nam. Trong ngày đầu nhóm họp của kỳ họp thứ 8, từ biển Đông đã xuất hiện nhiều lần trong các bản báo cáo, trong đó có phát biểu khai mạc của Chủ tịch Quốc hội, bà Nguyễn Thị Kim Ngân lẫn báo cáo của Thủ tưởng Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Phúc.
Báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri của Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn cũng nói rằng cử tri lo lắng về "những diễn biến phức tạp ở Biển Đông, vi phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam."
Tin liên quan
- Biển Đông: 'Tam giác ngoại giao Việt Nam, Trung Quốc và Mỹ sẽ còn căng'
- TQ và Mỹ nói ngược nhau về căng thẳng Biển Đông
- Biển Đông: 'Quá rụt rè trong việc kiện TQ, VN đang mất lợi thế'
- Thương chiến Mỹ-Trung: Việt Nam có thể sẽ không tận dụng được hết cơ hội
- Quốc phòng VN: Chính sách 'Không liên minh quân sự' đang gây nguy cơ gì?
No comments:
Post a Comment