So sánh dân quyền Việt Nam và Hàn Quốc
Ý kiến nói vụ bà
Park Geun Hye cho thấy quy định pháp luật Hàn Quốc có tính nhân bản,
trong lúc ở Việt Nam, những bất cập trong việc giam giữ chưa được giải
quyết.
Cựu Tổng thống Hàn Quốc bà Park Geun Hye mới bị Tòa án ra
lệnh bắt giam để phục vụ điều tra. Báo chí Việt Nam đưa tin rộng rãi về
sự kiện này.Là một luật sư hình sự hành nghề tại Việt Nam khi theo dõi thông tin về sự việc, tôi thấy được nhiều vấn đề pháp lý quan trọng.
Theo
nội dung các bài báo trên các báo như Tuổi Trẻ, Người Lao động,
VnExpress, VietnamNet… đều có thông tin bà Park được gặp người thân mỗi
ngày một lần và được gặp luật sư không giới hạn thời gian làm việc.
Bản
thân tôi rất cảm kích trước quy định pháp lý tiến bộ, tôn trọng quyền
của người bị giam giữ như vậy, cho thấy pháp luật của Hàn Quốc rất nhân
văn và đề cao bảo vệ nhân quyền.
Sự việc này cung cấp một thông
tin tham chiếu rất tốt về một vấn đề vốn gây bức xúc trong nền tư pháp
hình sự lâu nay, đó là vấn đề người bị giam giữ gặp người thân và luật
sư.
Chúng ta biết rằng việc bắt giam giữ để phục vụ điều tra luôn
khiến người ta bị khủng hoảng tinh thần thể xác. Ngoài những nỗi lo sợ
vì bị giam giữ và viễn cảnh tù tội, người bị giam giữ đặc biệt bị khủng
hoảng do hụt hẫng thay đổi môi trường sống và các mối quan hệ thân
thuộc.
Người bị giam giữ theo đó luôn có mong mỏi được gặp mặt
người thân và luật sư, đó là một điều tất yếu đương nhiên xét về góc độ
tình cảm lý trí con người. Và mọi hệ thống pháp luật nếu không quá tàn
bạo thì đều phải có quy định đáp ứng nguyện vọng chính đáng đó.
Luật pháp Hàn Quốc thông qua vụ việc bà Park Geun Hye đã cho thế giới thấy quy định pháp luật có tính văn minh nhân bản.
Còn ở Việt Nam từ lâu nay người bị giam giữ có quyền nhưng luôn bị gặp khó khăn trong việc gặp gỡ người thân và luật sư.
Văn bản năm 1998
Văn
bản pháp luật đang có hiệu lực điều chỉnh vấn đề này là Nghị định
89/1998/NĐ-CP của chính phủ ban hành quy chế về tạm giữ tạm giam. Theo
văn bản này thì người bị giam giữ có thể được gặp thân nhân, luật sư do
cơ quan đang thụ lý vụ án quyết định. Giám thị Trại tạm giam quyết định
thời gian gặp nhưng không quá một giờ mỗi lần gặp.
Đây là văn bản
có giá trị pháp lý cao nhất tính đến thời điểm này quy định về việc thăm
gặp. Tuy vậy việc gặp chỉ là 'có thể' do cơ quan thụ lý vụ án quyết
định mà không được ấn định rõ ràng.
Vì sự mơ hồ 'có thể' cho nên
trên thực tế người bị giam giữ rất khó được gặp người thân như cha mẹ,
vợ chồng, con cái. Thực tế trong hầu hết các vụ án ở giai đoạn điều tra
thường kéo dài nhiều tháng có khi tới cả năm, thì người bị giam không
được gặp người thân.
Đối với những vụ án xâm phạm an ninh quốc
gia như trường hợp luật sư Nguyễn Văn Đài hay Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như
Quỳnh bị bắt giam thì có khi cả năm trời cũng không được gặp người thân.
Còn
sau khi kết thúc điều tra thì việc thăm gặp tùy thuộc vào sự cho phép
của bên điều tra và trại giam, sự cho phép không tránh khỏi tùy tiện vì
pháp luật không ấn định rõ ràng.
Về việc gặp luật sư thì đỡ tệ hơn
nhưng vẫn đầy nhiêu khê. Bằng nhiều văn bản khác nhau không do Quốc hội
ban hành, thì trong giai đoạn điều tra luật sư chỉ được gặp bị can khi
có sự tham gia cùng của nhân viên điều tra, mà không được gặp riêng.
Còn khi đã kết thúc điều tra rồi thì luật sư được
gặp, nhưng theo quy định tại Nghị định 89 nêu trên thì thời gian mỗi lần
gặp không quá một giờ đồng hồ.
Đây là quy định bất cập gây nhiều
khó khăn cho luật sư bào chữa lâu nay. Vì nhiều vụ án lớn phức tạp luật
sư cần nhiều thời gian để trao đổi làm việc, hoặc luật sư phải mất công
đi rất xa mới đến được nơi gặp, khi đó quy định thời gian gặp không quá
một giờ mỗi lần rõ ràng là một cản trở cho hoạt động bào chữa.
Đó
là chưa kể đến tình trạng luật sư bị từ chối cho gặp với đủ mọi lý do.
Ví như mới trước đây khi tôi tham gia bào chữa cho tử tù Hàn Đức Long,
người bị đi tù oan 11 năm và chịu 4 án tử hình, mới được trả tự do hồi
tháng 12/2016. Khi ông Long bị giam giữ tại trại giam T16 của Bộ công an
tôi vào thăm gặp, nhưng đã bị từ chối với lý do vụ án phức tạp được chỉ
đạo không cho gặp.
Nhân viên trại giam đã xua đuổi tôi về, và đó
đối với vụ án kêu oan suốt 11 năm với tính chất đặc biệt nghiêm trọng và
được dư luận quan tâm, mà còn bị đối xử như thế.
Luật giam giữ 2015
Năm
2015 Quốc hội đã ban hành Luật thi hành tạm giữ tạm giam thay thế cho
nghị định của chính phủ trước kia. Văn bản này đã cải thiện quyền được
thăm gặp của người bị giam giữ nhưng vẫn còn kém xa quy định của Hàn
Quốc.
Theo đó người bị giam được gặp người thân mỗi tháng một lần,
quy định này đã ấn định rõ ràng hơn so với nghị định 89 khi không quy
định rõ ràng việc gặp người thân.
Nhưng so với pháp luật của Hàn
Quốc bà Park được gặp người thân mỗi ngày thì rõ ràng dân quyền ở Việt
Nam còn kém xa. Người Việt Nam chỉ được gặp người thân bị giam giữ mỗi
tháng một lần, trong khi người Hàn Quốc được gặp hàng ngày.
Còn về
việc gặp luật sư bào chữa thì Luật mới không còn nội dung giới hạn thời
gian gặp mỗi lần không quá một giờ đồng hồ. Vấn đề thời gian gặp được
để ngỏ nhưng rất có thể sẽ lại quy định cụ thể ở các văn bản dưới luật
như nghị định, thông tư mà rồi quyền gặp của luật sư cũng có nguy cơ bị
bó hẹp hạn chế.
Tới nay Luật thi hành tạm giữ tạm giam đang bị
hoãn thi hành do Bộ luật hình sự năm 2015 bị phát hiện có nhiều lỗi sai
phạm cho nên hoãn thi hành kéo theo nhiều văn bản pháp luật về hình sự
cũng bị hoãn.
Điều đó khiến cho những bất cập trong việc giam giữ vẫn tồn tại cho đến nay mà chưa được giải quyết.
50 luật sư kiến nghị
Nắm
được quy định pháp lý tiến bộ của Hàn Quốc qua các bài báo về vụ bà
Park Geun Hye, tôi nảy sinh ý tưởng viết một văn bản kiến nghị đòi hỏi
quyền cho người bị giam giữ được gặp luật sư không bị hạn chế thời gian.
Vấn
đề này liên quan trực tiếp đến môi trường hành nghề của bản thân tôi và
nhiều đồng nghiệp cho nên đã có 50 luật sư đồng ý tham gia kiến nghị.
Theo
đó chúng tôi đề nghị các ban ngành tư pháp ở Việt Nam đưa ra văn bản
hướng dẫn chỉ đạo, quy định cho phép luật sư bào chữa được gặp người bị
giam giữ không giới hạn về thời gian làm việc trong ngày.
Chúng
tôi hy vọng qua một sự kiện pháp lý bên Hàn Quốc được đông đảo mọi người
quan tâm, chúng tôi xới xáo vấn đề lên để mọi người cùng thấy được quy
định bất cập của pháp luật Việt Nam. Từ đó hối thúc sửa đổi, kiến tạo
môi trường pháp lý an toàn, bảo vệ các quyền hợp pháp chính đáng của
người dân.
Qua đó giúp hệ thống pháp luật Việt Nam tiến bộ tiệm
cận với chuẩn mực tư pháp các nước trên thế giới, tránh tình trạng quy
định bất cập vô lý, coi thường quyền của người bị giam giữ, coi thường
quyền của luật sư như lâu nay.
Bài phản ánh văn phong và quan điểm riêng của tác giả, giám đốc công ty luật Công chính ở Hà Nội.
No comments:
Post a Comment