Trade War – Những khác biệt giữa NAFTA và USMCA
Sau hơn một năm đàm phán gay go, hiệp ước mới về thương mại giữa
Mỹ-Canada-Mexico đã được thỏa thuận, thay thế hiệp ước NAFTA ký từ năm
1994. Hiệp ước này có tên mới là USMCA (The United States-Mexico-Canada
Agreement) chưa được thi hành ngay vì còn phải chờ sự chấp thuận của
quốc hội 3 nước nói trên, tuy nhiên các nhà phân tích tin rằng, tất cả
chỉ là thủ tục cho dù có thể kéo dài nhiều tháng.
Nhiều người VN ủng hộ, ca tụng ông Donald Trump về Trade War, ngay
sau khi ông Trump bắt tay thủ tướng Canada Justin Trudeau, giới thiệu
hiệp ước thương mại mới vào tối ngày thứ hai 01.10.2018 đã nhẩy cẫng lên
rằng: “- Từ từ rồi bạn hay thù đều phải bắt buộc chấp nhận sự sắp xếp
của ông Trump thôi.
Tờ New York Times ngày thứ ba 02.10.2018, trong phần bình luận Op-ed
của tác giả David Leonhart, trích lời của một người sử dụng Twitter –
Kevin M Kruse, trả lời Donald Trump, cho rằng hiệp ước USMCA mới, chẳng
có gì khác cho lắm với NAFTA, nó giống như một cặp
bánh sandwich cũ được bỏ thêm vào chút salad, cà chua với thịt ba chỉ
chiên (bacon) và ít bánh mì rồi gọi bằng tên khác cho có vẻ…mới.
Whasington Post có bài phân tích tìm hiểu những khác biệt khi Trump thay thế NAFTA bằng USMCA như sau:
1. Về xe hơi có nhiều thay đổi lớn. Mục tiêu của
hiệp ước mới là có nhiều xe ô tô và phụ tùng xe vận tải phải được sản
xuất tại Bắc Mỹ. Bắt đầu từ năm 2020, để đủ điều kiện không phải trả
thuế khi nhập qua biên giới, một chiếc xe hơi hoặc xe tải phải có 75
phần trăm các bộ phận được sản xuất tại Canada, Mexico hoặc Hoa Kỳ. Tỉ
lệ tăng đáng kể so với yêu cầu hiện tại là 62,5%.
Bên cạnh đó là một quy định rõ ràng, các bộ phận tạo thành chiếc xe
phải có tỉ lệ đóng góp nhiều công sức của những người công nhân có mức
lương tối thiểu 16$/giờ hoặc 3 lần nhiều hơn mức lương tiêu biểu của một
công nhân lắp ráp xe ở Mexico. Bắt đầu vào năm 2020, việc sản xuất xe
hơi và vận tải phải có ít nhất 30% công sức của những người thợ với mức
lương 16$/giờ, tỉ lệ này sẽ tăng lên 40% vào năm 2023.
Trong lúc đó, nhiều nhà kinh tế học cho rằng rằng hiệp ước USMCA với
những quy định mới sẽ giúp cho đời sống người công nhân Bắc Mỹ thoải mái
hơn nhưng đồng thời cũng làm tăng giá thành phẩm. Điều này có thể sẽ
khiến cho việc sản xuất xe vận tải nhỏ ở Bắc Mỹ bị đình động vì giá nhân
công quá đắt. Hơn thế nữa việc xuất cảng xe qua Tấu Cộng hoặc nơi nào
đó sẽ giảm do giá thành trong khu vực USMCA cao hơn ở các nước Á Châu.
2. Chiến thắng của Trump theo hiệp ước mới. Canada mở rộng cửa thị trường sữa cho nông dân Mỹ.
Trump thường xuyên gửi tin trên mạng Twitter than phiền, cho rằng
Canada không công bằng, luôn áp đặt thuế cao cho các sản phẩm của sữa
nhập từ Mỹ. Canada có một hệ thống phân biệt sản phẩm của sữa khá phức
tạp. Để tránh cho nông dân Canada chăn nuôi bò sữa không bị phá sản,
chính phủ Canada phải giới hạn số lượng sản xuất sữa cũng như ấn định
mức nhập cảng sữa từ nước ngoài để giữ vững giá cho nông dân. Trump
không bằng lòng điều đó nên đó chính là điểm gay gắt trong cuộc đàm
phán.
Kết quả đàm phán, Canada vẫn giữ gần như toàn bộ hệ thống phân loại
sản phẩm sữa của minh, chỉ mở rộng thị trường, cho tăng số lượng nhập
cảng sửa của Mỹ. Các nhà đàm phán Mỹ đánh giá đó là một chiến thắng lớn
của họ khi buộc Canada phải từ bỏ việc định giá sản phẩm trong loại sữa
số 7. Điều đó có nghĩa là nông dân Mỹ có thể xuất cảng qua Canada các
loại sữa, từ loại có chất đạm đậm đặc đến các loại sữa bột ít chất béo
và sữa cho người lớn. Đây cũng là những loại hàng hóa dễ bảo quản và vận
chuyển.
3. Chiến thắng của Canada. Chương 19 của hiệp định NAFTA cũ vẫn giữ
nguyên giá trị trong USMCA. Donald Trump muốn loại bỏ chương này nhưng
Trudeau cương quyết không đồng ý.
Chương 19 này cho phép các nước trong hiệp định NAFTA cũ thành lập
một hội đồng điều hợp tranh tụng để giải quyết những xung đột trong việc
bán phá giá với sự tham dự của thành viên các nước liên hệ. Cơ chế này
giải quyết tranh chấp dễ dàng hơn là đưa tranh chấp đến một tòa án
thương mại của Mỹ. Trong những năm qua, Canada sử dụng chương 19 để vượt
qua những tranh chấp ngăn chận việc xuất cảng gỗ mêm sang Mỹ.
4. Donald Trump cam kết sẽ không đánh thuế lên xe nhập cảng vào Mỹ
được sản xuất ở Canada và Mexico. Trước đó ông Trump đã nhiều lần hăm
dọa sẽ đánh thuế nặng lên các loại xe và phụ tùng nhập vào nước Mỹ. Với
hiệp ước USMCA, nội các của ông Trump đã ký những phụ bản giúp cho
Canada và Mexico tránh được sự áp thuế mới.
Những phụ bản bên cạnh hiệp ước USMCA cho phép Canada và Mexico tiếp
tục gửi xe và phụ tùng qua biên giới Mỹ không bị đánh thuế và điều này
hoàn toàn không phụ thuộc vào chuyện các sắc thuế mới có hiệu lực hay
không. Chỉ có các phụ tùng nằm trên số lượng được ấn định mới phải chịu
thuế.
5. Mức thuế 25% đánh lên thép nhập vào Mỹ từ Canada tiếp tục có giá
trị. Trudeau muốn Trump chấm dứt việc áp dụng sắc thuế này nhưng chưa
toại nguyện. Hai nước vẫn đang tiếp tục đàm phán nhưng theo một viên
chức cao cấp của Tòa Bạch Ốc, cuộc đàm phán về thuế thép là một vấn đề
tách biệt không liên quan đến hiệp ước USMCA. Trudeau coi việc đánh thuế
thép của Canada nhập vào Mỹ là điều sỉ nhục không thể chấp thuận được
vì 2 nước là láng giềng “hữu hảo” sát cạnh nhau như răng và môi.
6. Hiệp ước USMCA có một loạt quy định mới cải tổ về quyền làm việc
và môi trường, căn cứ vào những điều kiện hiện tại ở Mexico.Một thí dụ
điển hình là một xe vận tải sản xuất ở Mexico chạy qua biên giới vào
nước Mỹ phải đáp ứng đúng những điều kiện an toàn USMCA quy định, đồng
thời người công nhân ở Mexico có quyền tự do tham gia hay thành lập công
đoàn.
Một vài quy định trong số này rất khó thực hiện nhưng chính quyền
Trump sẽ thúc đẩy phía Mexico thi hành. Đó cũng là nguyên nhân khiến
công đoàn ở Mỹ và một số đảng viên đảng Dân Chủ đồng tình, ca ngợi.
Tăng cường bảo vệ các
tài sản trí tuệ. Chương nói về IP mới có 63 trang, quy định sự bảo vệ
nghiêm ngặt hơn đối với các bằng sáng chế và thương hiệu, bao gồm cả
công nghệ sinh học, dịch vụ tài chính và thậm chí cả tên miền (Domain).
Lãnh đạo của nhiều doanh nghiệp và các chuyên gia pháp lý tin rằng những
cập nhật, bổ sung này là cần thiết vì thỏa thuận ban đầu đã được đàm
phán 25 năm trước.
7. Các công ty dược phẩm lớn của Mỹ sẽ được hưởng lợi nhiều hơn ở thị
trường Canada. Trước đây, các loại thuốc nguyên thủy (original) được
bào chế bởi các công ty dược phẩm Mỹ chỉ có 8 năm để giữ bản quyền, nay
tăng lên 10 năm mới phải đối diện với sự canh tranh của các loại thuốc
cùng công thức (generic).
8. Giá trị của hiệp ước USMCA kéo dài 6 năm. Sau 6 năm, 3 nước
Mỹ-Mexico-Canada sẽ ngồi lại với nhau để đánh giá hiệp ước. Nếu mọi
chuyện tốt đẹp, không có gì để một trong 3 nước phải càm ràm, hiệp ước
sẽ được gia hạn 16 năm và mỗi chu kỳ sau đó sẽ là 16 năm. Ông Trump tỏ ý
muốn rằng hiệp ước phải luôn được đánh giá, đàm phán liên tục nhưng đó
là một qui định đã thỏa thuận.
Cuối cùng cũng sẽ có một sự thẩm định, đánh giá lại hiệp ước nhưng
điều đó sẽ không xẩy ra trước khi Donald Trump rời khỏi tòa Bạch Ốc.
9. Chương 11 của NAFTA – cho phép các nhà đầu tư chống lại các quyết
định của chính phủ, đặc biệt ở Canada và chủ yếu là Mexico – gần như đã
bị gạch bỏ hoàn toàn, ngoại trừ một vài ngành công nghiệp trọng yếu như
dầu hỏa, viễn thông.
Chương 11 trước đây cho
phép các công ty và nhà đầu tư một quy trình đặc biệt để giải quyết các
tranh chấp với một trong những chính phủ trong NAFTA. Ý tưởng là nếu
các nhà đầu tư bỏ nhiều tiền vào một dự án và sau đó chính phủ thay đổi
các quy tắc, sẽ có một quá trình tranh chấp rõ ràng – bên ngoài hệ thống
tòa án – nơi các nhà đầu tư có thể giải quyết vấn đề của họ.
Các nhà phê bình lập
luận rằng Chương 11 chủ yếu chỉ được sử dụng như một phương thức để các
công ty lớn có được tiền thuế, nhưng các doanh nghiệp nói rằng cần phải
bảo đảm để họ không bị thiệt hại bởi những thay đổi đột ngột khi các
chính phủ mới lên nắm quyền tại Mexico, Canada hoặc Hoa Kỳ. Cuối cùng,
Chương 11 phần lớn đã biến mất, ngoại trừ một số ngành công nghiệp trọng
yếu như dầu hỏa, các công ty ở ngành này đã gặp khó khăn khi vận động
để có thể chống lại chính phủ Mexico khi chính quyền thay đổi các quy
định và tìm cách quốc hữu hóa ngành năng lượng một lần nữa.
Nhìn tổng thể hiệp ước thương mại mới, rõ ràng Mỹ, Mễ, Canada đều
được hưởng lợi chứ không riêng gì Mỹ như Trump hứa hẹn và mong muốn. Thế
tại sao Trump lại đồng ý ký kết và tuyên bố hiệp ước thương mại với tên
mới như là một thắng lợi vĩ đại do Trump lèo lái? Có gì khó hiểu đâu?
Trump là lãnh đạo thích chơi pháo đại. Hơn nữa, cuộc bầu cử quốc hội
giữa nhiệm kỳ sắp tới rồi, ông Trump cần có một thành quả “vĩ đại” nào
đó để chứng minh với những cử tri đã bỏ phiếu cho mình rằng họ không hề
sai lầm khi bỏ phiếu cho Trump.
Thạch Đạt Lang
No comments:
Post a Comment