Một thời quốc lủi
\ Cần phải nói ngay, quốc lủi, hay cuốc
lủi là rượu trắng nấu bằng ngũ cốc và men, cũng là rượu lậu từng một dạo
tung hoành phố phường Hà Nội.
Chữ “lủi” có nghĩa ở cái sự lậu này chăng? Từ khi là đứa bé con tôi
đã thường xuyên được làm chân đi mua rượu. Bố tôi nghiện nặng và mỗi lần
đi làm nhiệm vụ, tôi thường vắt vẻo cái chai nhỏ xíu phần tư lít được
gọi là cút trên tay với niềm thích thú lạ kỳ. Lớn lên khi đã biết uống
thì từ “quốc lủi” tôi mới hiểu, bởi lúc đó nấu rượu, buôn bán rượu là
hành vi bị cấm. Cũng chả hiểu vì sao những hành vi trên lại bị cấm trong
khi thành phần chính là những người uống lại vô can.
Để có được nguồn rượu tiêu thụ trong dân phố thì những người hành
nghề buôn bán tất nhiên phải lủi như con cuốc để tránh các nhà chức sắc
như công an, phòng thuế, quản lý thị trường. Bởi thế thứ hàng cấm ấy có
tên gọi rất chi độc đáo như vậy. Còn tại sao lại gọi chệch thành quốc
lủi, một phần có lẽ là do âm tiếng Việt và có thể là do mức độ tiêu thụ
rộng khắp đất nước nên nó được gọi như thế.
Hà Nội từ thời bao cấp đã là một thị trường tiêu thụ rượu lậu rất
lớn. Lúc đó, ngành quốc doanh chủ đạo việc sản xuất và phân phối rượu.
Chỉ dịp Tết người dân mới được mua rượu quốc doanh được sản xuất từ nhà
máy rượu, thông qua tiêu chuẩn tem phiếu. Đâu như mỗi bìa tem phiếu của
hộ gia đình được một chai rượu màu như rượu cam, quýt, thanh mai, mơ,
táo hoặc rượu thuốc canh ký na, hoặc nữa là rượu trắng Lúa Mới, Nếp Mới.
Rượu còn được duyệt bán qua các cửa hàng thương nghiệp. Từ lúc biết
uống, tôi thường tìm cách làm quen với người ở bên thương nghiệp và dịch
vụ ăn uống để nhờ vả mua rượu hoặc bia uống.
Thậm chí, tôi còn có cô người yêu làm đúng nghề này, là nhân viên một
cửa hàng giải khát ăn uống. Giai đoạn đó đúng là sướng mê tơi. Có tháng
tôi được cô mua hộ mấy chai rượu với giá có nằm mơ cũng chả thể tưởng
tượng được. Thời phân phối đương nhiên là có giá chênh lệch. Cuộc tình
này sau không thành vì khi đặt vấn đề, gia đình cô cự tuyệt cái thằng
tôi nghiện ngập một cách quyết liệt.
Lại nói chuyện phân phối. Do cung không đủ cầu nên người dân mới phải
tìm đến quốc lủi. Vì nhu cầu một phần, phần nữa là quốc lủi dân dã và
đã có truyền thống, dễ uống hơn rượu màu. Nó dễ kiếm, có thể mua lẻ từng
chén ở bất cứ hàng nước chè nào và Hà Nội không thiếu những quán bán
rượu quốc lủi kèm theo các đồ nhắm đơn giản như lạc rang, hoa quả, tươm
hơn là đĩa nem chạo hay vó bò.
Mãi gần đây tìm hiểu về quốc lủi, tôi mới biết đến cái pháp lệnh của
Ủy ban Thường vụ Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 13 tháng
10 năm 1966 nghiêm cấm việc nấu rượu trái phép và buôn bán mặt hàng này
với chế tài xử phạt đến mức phải ngồi tù và phạt tiền. Có lẽ cái tên
quốc lủi ra đời từ ngày đấy. Sau này đất nước thống nhất, một thời gian
dài sau đó thì rượu quốc lủi vẫn mặc nhiên bị coi là hàng lậu.
Tôi chả nhớ bắt đầu uống rượu từ bao giờ. Thường sau mỗi ngày làm
việc vất vả, tôi đều làm đôi chén quả hồng ở ngay hàng nước cạnh nhà.
Uống lẻ là chính và cắm sổ cuối tháng lĩnh lương trả một thể. Kinh tế
khó khăn nên chỉ thi thoảng có dịp, bạn bè mới tụ tập làm với nhau một
chầu quốc lủi. Phố Tạ Hiện có quán bà Đồng rất đông khách, tôi hay ngồi ở
đấy chén thù chén tạc.
Nguồn rượu quốc lủi tất cả được lấy từ ngoại thành vào. Rượu
cũng được lấy từ những địa chỉ nổi tiếng ngoại tỉnh như rượu làng Vân.
Công đoạn buôn lậu rượu đơn giản nhưng phải rất vất vả và tinh khôn mới
qua được con mắt nhà nghề của các cơ quan chức năng. Theo chỗ tôi biết,
khá nhiều tay buôn nghiệp dư là công chức, cán bộ tranh thủ cuối tuần
đạp xe đeo bong bóng kiếm thêm.
Vì nghiệp dư nên dễ qua mắt nhà chức trách. Rượu được đựng trong các
bong bóng bằng nilon màu xanh rất dai. Những bong bóng này dung tích chỉ
dăm lít được giấu trên người. Mỗi lượt buôn, giỏi lắm cũng chỉ đeo được
mươi lít. Thế là đủ lãi dôi ra được một lít để uống. Tôi cũng đã thử đi
một lần nhưng vì tính nhát và mặt chắc có vẻ gian nên bị tóm ngay ở một
barie làng gần nơi xuất rượu.
May chủ hàng thương tình nên tôi không bị đền số rượu bị bắt. Nhân
chuyện bong bóng rượu, tôi bị lừa một lần nhớ đời. Hôm đó, vừa ngủ trưa
xong còn đang ngái ngáp, mò ra hè thì tôi được một thanh niên xách chiếc
bong bóng phải cỡ chục lít lệch cả người. Tay này gạ bán cho tôi chỗ
rượu. Anh ta nói công an vừa đuổi bắt bọn buôn rượu lậu, họ chạy và vứt
bịch rượu nên anh ta bắt được.
Tôi thử thấy ngon nên mua ngay với giá rất hời. Mỗi bong bóng rượu
đều có một đầu van. Trả tiền xong, tôi sung sướng với chỗ rượu rẻ như
bắt được. Nào ngờ chỉ thêm vài lượt bóp thì chẳng thấy rượu chảy ra nữa.
Hóa ra bên trong bong bóng nó để rượu vào cái túi nilon nhỏ đựng mấy
chén rượu thật thông với đầu van còn toàn bong bóng to là nước lã. Đòn
đau nhớ đời, tham thì thâm, quá đáng kiếp.
Rượu quốc lủi thời đó được ao bằng các chai cút phần tư lít và chai
dung tích 650ml. Các chai này đa phần được nút bằng lá chuối rất hấp
dẫn. Có điều, tất cả các loại rượu ngày đó, từ rượu màu đến quốc lủi sau
khi uống đều rất đau đầu. Công nghệ chế biến rượu thời đó có lẽ lạc hậu
nên không khử được hết andehit, vì vậy rất độc, dù nghề nấu rượu đã có
từ rất lâu trong đời sống.
Chính người Pháp sau một thời gian cho phép dân được nấu rượu để thu
thuế thì khi có công nghiệp rượu do các công ty của họ sản xuất, được
gọi là rượu ty đã cấm dân chúng nấu rượu. Qua những lần cấm từ thời Pháp
thuộc đến thời ta, sau này phải nói là rất rốt ráo triệt để, thế nhưng
rượu lậu vẫn không thể chết.
Thật khó cấm được các ma men. Bằng chứng là những nước lớn như Liên
Xô và Mỹ đã từng cấm rượu nhưng đều thất bại. Và quốc lủi mặc nhiên tồn
tại vang bóng một thời, dù nó cũng gây nhiều hệ lụy cho người nghiện và
xã hội. Cái tên của một thời này, đến giờ vẫn thi thoảng được các tửu đồ
của lưu linh sử dụng, dù nó không còn bị cấm đoán nữa. Một thời quốc
lủi. Âu cũng là một quá vãng chẳng thể quên.
Hà Nội, 25-5-2016
Rượu đế và rượu quốc lủi, cuốc lủi là rượu gì?
Đọc thêm các bài viết CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT
Chuyện kể là trước khi người Pháp tới Việt Nam
thì ngành nấu rượu đã có. Tuy nhiên, sau năm 1858 người Pháp tiến hành
xâm lược Việt Nam thì họ cũng quyết định thắt chặt việc nấu rượu và thu
thuế. Bà con ta tất nhiên là không chịu để bọn thực dân đô hộ bóc lột
nên quyết định … nấu rượu lậu. Rượu lậu vừa rẻ lại vừa ngon hơn rượu của
nhà nước thực dân, ở miền Nam thì được nấu bằng gạo nếp rồi đem giấu
trong những lùm tranh, lùm đế ở xa nhà, hoặc khi thấy Tây đoan, Tàu cáo
đến bắt, nghe động thì bê tất cả nồi rượu, bình rượu chạy vội dấu dưới
đồng cỏ hoang dại mọc toàn cây đế, một loài cây giống cỏ năn, cỏ lác, cỏ
tranh, hay lau sậy mọc cao vút đầu. Tên gọi rượu đế trong Nam xuất xứ từ đó.
Tại miền Bắc Việt Nam người dân đã tự đặt tên cho loại rượu mình nấu
là rượu ngang vì rượu nấu và tiêu thụ theo kiểu đi ngang về tắt; rượu cuốc lủi vì vừa bán vừa lủi như con chim cuốc; hoặc để so sánh với rượu “quốc gia” khi các cụ nhà nho xưa nhại tiếng ngoại bang nationale spirit gọi
rượu quê của người Việt là rượu quốc hồn quốc túy. Tiếng là quốc hồn
quốc túy mà phải nấu chui nấu lủi, uống chui uống lủi thì gọi làrượu quốc lủi.Đọc thêm:
No comments:
Post a Comment