Lời tạ lỗi sau 40 năm
Khuôn
viên trường thông thoáng, phía trước là cái sân bóng rổ to đùng và ngôi
chùa Bà Thiên Hậu bề thế là nơi cho lũ trẻ chạy nhảy, trốn tìm, luồn
lách trong những ngõ ngách của chùa vào giờ ra chơi.
Sở
dĩ người ta gọi trường Tiều chắc do người Tiều xây dựng, hay hầu hết
học trò biết nói tiếng Tiều. Thật vậy, các bạn trong lớp trai hay gái
đứa nào cũng “úa úa … lứ lứ” chứ không “mầy tao… mây tớ” như trường
Việt. Sau khi tan trường, học trò Việt ra về, học trò Tiều ở lại học
thêm một giờ tiếng quan thoại do ông thầy người Tiều dạy. Hình như là
thầy Diệu. Bọn học trò cứ chọc ghẹo, gọi thầy là ông Xì Dầu. Chắc là
thầy thích ăn xì dầu chăng?
Nó
có cái may mắn có mẹ làm cô giáo, nên mẹ dạy trường nào, nó học trường
đó cho tiện đưa đón. Năm lớp ba, mẹ nó chuyển về dạy trường Tiều nên nó
cũng theo mẹ về trường Tiều học lớp ba với cô Lợi, người bạn thân của
gia đình, mẹ nó gọi thân mật là chế Ba, nhà ở xóm Bà Lèo, qua cầu Bà
Thủy quẹo tay phải. Lên lớp bốn nó học với cô Yến. Nhà cô phía bên kia
cầu Thạnh Lợi có trồng mấy cây me ngọt mà thỉnh thoảng nó lân la trước
nhà chờ cô dúi cho mấy trái me ngọt như món quà đặc ân hiếm có. Lũ học
trò rất sợ cô vì cô rất nghiêm khắc. Trong giỏ xách cô lúc nào cũng có
cây thước gỗ dài độ gang tay, dày, cứng, nặng. Bữa nào cô cũng chắp tay
sau lưng dạo một vòng kiểm tra bài tập, trò nào quên làm, thì xin mời
xòe bàn tay ra, cô khẻ 3 cái đau điếng đến mấy ngày sau vẫn còn ê.
Rồi
lên lớp năm nó học với ông thầy. Phòng học lớp năm phía trên lầu sát
hội trường. Cuối lớp học có cánh cửa thông vào nhà kho và thông luôn qua
phía sau sân khấu của hội trường. Thầy lớp năm ốm, cao, mực thước, đặc
biệt là kiến thức của thầy mênh mông. Trong giai đoạn tình hình xã hội
tối đen như mực, tin tức chỉ có mỗi tờ báo Nhân Dân và cái loa văn hóa
thông tin đầu chợ đều đều phát thanh 5 giờ sáng, 5 giờ chiều mỗi ngày
oang oang đinh tai nhức óc. Không biết thầy nghe ngóng ở đâu mà thầy
biết nhiều chuyện bên Tây, bên Tàu, kể cho học trò nghe để bài học bớt
nhàm chán. Có lúc thầy say sưa kể về hành trình đoạt huy chương vàng
Toán quốc tế của Lê Bá Khánh Trình, khi thì thầy sôi nổi với bài toán
tính quỹ đạo lên cung trăng của khoa học gia Nguyễn Xuân Vinh. Ông Vinh
đã rời khỏi VN từ năm 1962, sao thầy cũng biết rất rõ về quá trình học
hành và thành đạt của ông nơi xứ người. Thầy dạy toán cũng giỏi, dạy văn
cũng hay. Trong một lần dạy thơ lục bát thầy minh họa bằng truyện Kiều,
chỉ dạy cách niêm luật gieo vần, sau đó thầy yêu cầu mỗi em sáng tác
liền cho thầy 2 câu lục bát. Bạn Trần Thống Đ, một trong những tay quậy
ngất trời ngồi ở dãy bàn cuối lớp liền nhanh nhẩu đọc: “Anh hùng đội nón
quay thung/ Ngồi trong thùng “C...” giương cung bắn ruồi”. Cả lớp cười
rần, thầy tấm tắc khen thông minh, nhạy bén, biết áp dụng luật “bằng
trắc” thầy vừa mới dạy.
Trong
mắt của nó, thầy là biểu tượng của kiến thức; thầy khơi dậy niềm đam mê
học hành cho nó, đứa trẻ mới lớn trong hoàn cảnh khốn cùng mà nhiều đứa
trẻ cùng trang lứa bỏ học, lang thang đầu đường xó chợ. Thầy rất khéo
léo đưa vào bài giảng những giá trị nhân văn, lịch sử của miền Nam đã
mất. Giáo án của thầy vắng bóng ngôn từ xu nịnh, cường điệu, tự tôn, tự
hào của kẻ chiến thắng như trong sách giáo khoa. Bởi vậy, với đầu óc non
trẻ, nó đặt nơi thầy trọn niềm tin tưởng – tin tưởng thầy và nó “cùng
phe”.
Cuối
năm lớp năm, trong giờ văn, thầy đề nghị: “để hưởng ứng phong trào thi
đua… mỗi em về nhà lập một bàn thờ “cha già dân tộc”, làm đơn giản thôi,
chỉ cần lư hương và tấm hình là được.”
Nó
nghe nhói lòng, như niềm tin bấy lâu nay bị phản bội. Cả lớp im phăng
phắc, không ai thắc mắc gì lời đề nghị của thầy. Nó, nổi máu anh hùng,
đưa tay lên phản đối. Thầy ôn tồn giải thích vì yêu cầu của ban giám
hiệu, vì chỉ thị của phòng giáo dục, vì phong trào thi đua … Nó không
chấp nhận lời giải thích của thầy mà nó chốt lại vấn đề bằng câu nói gắt
gỏng: “Thầy thích thì thầy cứ thờ. Em không thích, em không thờ. Không
ai có quyền ép buộc ai phải thờ ai mà họ không thích.” Không khí lớp học
nặng nề, mặt thầy đanh lại trong vài phút, rồi chuyển đề tài qua môn
học khác. Tan trường, thầy bảo nó nán lại. Thầy viết vội bức thư, bảo
đưa cho mẹ và nói thầy mời mẹ ngày mai đến trường gặp thầy và thầy hiệu
trưởng.
Cuộc
đời nó là những chuỗi ngày buồn vì ba nó bị lưu đày biệt xứ nơi núi
rừng Việt Bắc xa xôi. Nhưng hôm nay là ngày buồn hơn hết vì nó mất luôn
chút niềm tin còn rơi rớt lại trong cái xã hội mà người ta tranh nhau
từng lít dầu, chai nước mắm. Thầy cô giáo có đức, có tâm còn lại không
nhiều. Số vào tù, số đi vượt biên, số khác bỏ nghề để mưu sinh. Thầy cô
giáo mới, thuyên chuyển từ miền ngoài vô, hoặc muốn lập công, ghi điểm,
hoặc mới được "tập huấn” phải lên gân, phải cường điệu, phải gồng mình
để xứng đáng với khẩu hiệu "hồng hơn chuyên". Và nó buồn vì nó không
biết tin ai nữa.
Được
sinh ra làm con nhà giáo không phải điều may mắn như người ta nghĩ, mà
nó luôn mang trên mình một gánh nặng, áp lực xã hội, phải nói năng, cư
xử, học hành cho đúng chuẩn mực là con nhà giáo. Ai nói sai không dám
cãi vì hay bị dọa “mầy hỗn tao méc mẹ mày.” Bị bọn trẻ cùng trang lứa
trêu chọc cũng không dám đối đầu vì lỡ nổi giận đánh nhau thì bị mang
tiếng “con cô giáo đi đánh lộn”. Nó như mất đi một phần tuổi thơ, không
được hồn nhiên, vui chơi, la cà, mạo hiểm, đánh đấm cho thỏa chí tang
bồng của thằng con trai mới lớn. Nó ngán nhất là mỗi lần thầy cô giáo
nhắn gởi với mẹ nó về những sai phạm của nó trong trường học.
Lần
này ông thầy gởi thư mời mẹ nó lên trường gặp thầy hiệu trưởng, chắc là
chuyện “động trời”, và nó phải no đòn. Trên đường về, nó miên man nghĩ
tới những lằn roi rát đít, những lời đay nghiến của mẹ nó sau bữa cơm
chiều. Càng nghĩ nó càng giận ông thầy. Sao ổng làm chi to chuyện?
Về
nhà, đưa mẹ nó bức thư, bà đọc xong, không la rầy gì nó, cũng không hỏi
thêm chuyện gì xảy ra. Ngược lại bà còn tỏ ra an ủi, ngọt ngào, dọn cơm
cho nó ăn, bảo nó nghỉ ngơi, tối nhớ học bài chuẩn bị cho ngày mai.
Chuông
reng, học trò túa ra về. Nó ngồi lại ghế đá ngoài hành lang chờ mẹ nó
họp với thầy trong văn phòng. Nó hồi hộp chờ chừng 30 phút mà tưởng như
dài vô tận. Nó đoán già đoán non chắc là sẽ bị đuổi học, ít nhất một
tuần, hoặc phải viết bản kiểm điểm, hoặc phải xin lỗi thầy, hoặc bị phạt
lao động quét sân, quét lớp…
Trên
đường về nhà, nó ngạc nhiên, mẹ nó không nói gì về buổi họp, cũng không
hỏi thêm nó bất cứ điều gì về rắc rối vừa qua. Bà chỉ khuyên nó cố gắng
học hành, nói chuyện bâng quơ, và muốn nó đi cùng bà ra Bắc thăm ba nó
một lần. Mẹ nó không nói gì, thì nó cũng im. Ngu sao hỏi tới hỏi lui lỡ
bị la rầy thì sao!!!! Hai mẹ con cùng im lặng, mỗi người có lý do riêng.
Rồi
mùa hè đến, nó giả từ ngôi trường tiểu học thân yêu. Lẽ ra là một kỷ
niệm đẹp của tuổi thơ nếu không có sự kiện “lập bàn thờ cha gia dân
tộc”. Nhưng thôi, nó bỏ lại sau lưng những muộn phiền của trường tiểu
học, bước tiếp học trường cấp 2 gần ngã ba. Hình ảnh người thầy lớp năm
cũng dần phai mờ trong tâm trí non nớt của đứa trẻ 12. Bổng một hôm mẹ
nó báo tin ông thầy lớp năm đi vượt biên rồi, nghe nói định cư bên Úc.
Đón nhận tin vui của người quen đến được “bến bờ tự do” lẽ ra nó sẽ hớn
hở hỏi tiếp, đi hồi nào, đường dây nào, chuyến đi suôn sẻ không, có bị
hải tặc cướp bóc gì không, nhưng nó rất dửng dưng, cười khẩy và nói thầm
trong bụng: ”mới mấy tháng trước lên gân cho cố, lập công cho cố, bây
giờ cũng bỏ của chạy lấy người”. Nặng nề hơn nữa, nó nghĩ ông thầy đạo
đức giả, sống không thật lòng.
Rồi
dòng đời cứ trôi, nó học xong trung học, vượt biên, xây dựng cuộc đời
mới nơi xứ người. Nó cũng làm thầy. Tình cờ một hôm có đứa học trò hỏi
nó làm sao phân biệt được quy tắc tam suất thuận và nghịch, làm nó nhớ
lại bài học ông thầy lớp năm đã dạy cho nó 40 năm về trước. Bây giờ nó
đem kiến thức đó ra dạy lại cho học trò của nó. Bỗng nhiên lòng nó bất
an, muốn biết rõ ngọn nguồn câu chuyện năm xưa. Nó hỏi mẹ nó về buổi họp
phụ huynh năm 1981, mẹ nó chậm rãi trả lời: “Thầy không có ý làm khó gì
mình. Thầy rất hiểu và thương hoàn cảnh khó khăn nhà mình lúc đó. Ba
con đang ở tù ngoài Bắc. Thầy sợ bọn tai mắt nghe con phát biểu đụng
chạm tụi nó nặng quá, nó báo cáo lên phòng, lên huyện thì má gặp rắc
rối, có thể bị cho nghỉ việc. Thầy muốn bảo vệ mình đó thôi. Thầy muốn
má khuyên con thận trọng lời nói kẽo gặp rắc rối”.
Nó
ngớ người khi nghe mẹ nó nói. Tại sao phải đợi 40 năm, hơn nửa đời
người chớ ít ỏi gì. 40 năm nó trách oan thầy nó. 40 năm nó mất niềm tin
và khinh thường tiếp những thầy cô giáo khác theo nguyên lý quy nạp
trong toán học. Bây giờ nó ân hận. Nó mong một lần được gặp thầy để nói
lời tạ lỗi. Lời tạ lỗi muộn màng!
20/11/2020
No comments:
Post a Comment