Thùy Vân
Ngày 20/5, tờ Thế giới (Le Monde) của Pháp có bài viết với tựa đề: “Những mưu đồ đế quốc của Bắc Kinh khiến Việt Nam nổi giận”.
Phóng viên tờ Nhân đạo (L’humanite) trả lời PV Đài Tiếng nói Việt Nam
(VOV) cũng bày tỏ quan điểm phản đối mạnh mẽ tham vọng bá quyền của
Trung Quốc đe dọa đến hòa bình khu vực và thế giới.
Bài báo trên tờ Le Monde của Pháp (Ảnh chụp màn hình)
Giàn khoan Hải Dương -981 của Trung Quốc đặt trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam
Bài báo trên tờ Le Monde của Pháp (Ảnh chụp màn hình)
Bài báo trên tờ Thế giới (Le Monde) mở đầu với nhận định: “Nói rằng
Trung Quốc không tạo được sự tin tưởng, nhất là với các nước láng giềng,
là một cách nói tránh cho lịch sự. Nói rằng Trung Quốc đang được nhận
thức, với chiều hướng ngày càng tăng ở châu Á, như một dân tộc có những
mưu đồ đế quốc, từ bây giờ là một sự hiển nhiên. Người Việt Nam, bất
chấp sự xung khắc lâu đời với người láng giềng phương bắc, luôn lựa chọn
con đường ngoại giao để giải quyết những tranh chấp lãnh thổ…”.
Bài báo viết lại nguồn gốc sự việc như sau: Vào tháng 4/2014, CNOOC,
Tổng công ty dầu khí Trung Quốc, đã quyết định đặt một giàn khoan dầu
vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam trên biển Đông mà không có bất
kỳ sự tham vấn nào trước đó với Hà Nội. Sự khiêu khích ngang nhiên này
của Trung Quốc đã gây nên những phản ứng mạnh mẽ của chính phủ Việt Nam
hôm 7/5. Họ đã gửi lực lượng chấp pháp ra hiện trường để nói thẳng với
“kẻ xâm lược”. Các tàu Trung Quốc đã dùng vòi rồng bắn về phía các tàu
Việt Nam trước khi đâm thẳng vào các tàu của Việt Nam…
Bài báo viết: Người Việt Nam, ý thức được sự cần thiết phải duy trì
được mối quan hệ kinh tế không thể thiếu với Trung Quốc, cho rằng các
con đường thương lượng luôn tốt hơn các con đường đối đầu.
Tuy nhiên, sự xuất hiện đột ngột của giàn khoan, mà theo chuyên gia
về các vấn đề chiến lược Trung Quốc, Shi Yinhong thì đó là kết quả của
“những quyết định ở cấp cao nhất”, đã dẫn đến một sự xuống cấp mạnh
trong quan hệ Việt-Trung.
“Trung Quốc: Đường lối dân tộc chủ nghĩa song hành với hiện đại hóa quân đội”
Bài báo trên tờ Thế giới viết về tham vọng bá quyền của Trung Quốc
như sau: “Sức mạnh đang lên của Trung Quốc không chỉ đơn thuần là kinh
tế. Trung Quốc ngày càng bộc lộ đường lối dân tộc chủ nghĩa song hành
với việc hiện đại hóa quân đội, nhất là hải quân”.
Và theo bài báo: “Theo một cách nào đó, ông Tập Cận Bình đại diện cho một quyết tâm chính trị không lay chuyển của Trung Quốc là phải thống trị như một cường quốc khu vực. Trung Quốc đòi hỏi tất cả các vùng biển phía Nam có gắn tên mình ở đó. Đó là chưa kể đến những tranh chấp ở phía Bắc với Nhật Bản trong biển Hoa Đông”.
Và theo bài báo: “Theo một cách nào đó, ông Tập Cận Bình đại diện cho một quyết tâm chính trị không lay chuyển của Trung Quốc là phải thống trị như một cường quốc khu vực. Trung Quốc đòi hỏi tất cả các vùng biển phía Nam có gắn tên mình ở đó. Đó là chưa kể đến những tranh chấp ở phía Bắc với Nhật Bản trong biển Hoa Đông”.
Về quan điểm của chính phủ Việt Nam, bài báo viết: “Chủ tịch nước
Việt Nam, ông Trương Tấn Sang, đã bày tỏ thái độ cứng rắn sau những cuộc
bạo động ngày 13 – 14/5. “Trung Quốc nói là Việt Nam phải rút đi (khỏi
khu vực mà công ty Trung Quốc đặt giàn khoan). Nhưng đây là nhà chúng
tôi. Tại sao chúng tôi phải rút?’ – ông tuyên bố”.
Giàn khoan Hải Dương -981 của Trung Quốc đặt trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam
Đồng quan điểm phản đối tư tưởng bá quyền của Trung Quốc, nhà báo
Lina Sankary của tờ Nhân đạo (L’Humanite) của Pháp, người phụ trách viết
bài về căng thẳng trên biển Đông cho biết:
“Thực sự trong những ngày qua, có những đụng độ qua lại đáng lo ngại giữa Trung Quốc và Việt Nam quanh việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan dầu trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam đã được Công ước quốc tế của LHQ về Luật biển năm 1982 công nhận. Phải nói rõ là Luật quốc tế công nhận chủ quyền của Việt Nam trong vùng biển này nên Trung Quốc không được phép có những hành động như thế.
“Thực sự trong những ngày qua, có những đụng độ qua lại đáng lo ngại giữa Trung Quốc và Việt Nam quanh việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan dầu trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam đã được Công ước quốc tế của LHQ về Luật biển năm 1982 công nhận. Phải nói rõ là Luật quốc tế công nhận chủ quyền của Việt Nam trong vùng biển này nên Trung Quốc không được phép có những hành động như thế.
Tất nhiên, đây không phải là lần đầu tiên mà là từ vài năm nay chúng
ta được chứng kiến những khiêu khích dùng sức mạnh kiểu này từ phía Bắc
Kinh, không chỉ với Việt Nam mà còn với Nhật Bản hay Philippines.
Đó là điều hết sức đáng lo ngại cho hòa bình trong khu vực nên cần phải kêu gọi mọi người phản ứng. Trong các tranh chấp với các nước, chiến lược của Trung Quốc luôn là dùng sức mạnh để áp đảo. Nói cách khác là họ đang tìm cách quân sự hóa các tranh chấp”.
Đó là điều hết sức đáng lo ngại cho hòa bình trong khu vực nên cần phải kêu gọi mọi người phản ứng. Trong các tranh chấp với các nước, chiến lược của Trung Quốc luôn là dùng sức mạnh để áp đảo. Nói cách khác là họ đang tìm cách quân sự hóa các tranh chấp”.
Cũng theo nhà báo Lina Sankary, Việt Nam đã, đang và sẽ có được sự
ủng hộ của cộng đồng quốc tế khi giương cao ngọn cờ chính nghĩa và công
lý.
“Việt Nam sẽ có sự ủng hộ và đoàn kết quốc tế ngày càng mạnh mẽ. Ngày
nay, không một ai không nghi ngờ về thái độ của Trung Quốc tại Biển
Đông và những điều này đều mang lại tác động đến ý kiến của công luận,
của truyền thông và các đảng phái chính trị.
Tôi nghĩ là ngay cả quan hệ kinh tế lớn giữa Trung Quốc và các nước
phương Tây cũng không thể ngăn trở một sự đoàn kết như thế. Phía Việt
Nam hoàn toàn có lý lẽ hợp pháp theo Công ước quốc tế về Luật Biển năm
1982 và tôi nghĩ không ai lại mong muốn và lợi ích gì nếu một cuộc xung
đột lớn bùng nổ, thế nên một sự đoàn kết quốc tế với Việt Nam có thể dễ
dàng được xây dựng quanh cuộc khủng hoảng này” – nhà báo Lina Sankary
nhận định.
Theo Thùy Vân , VOV
Từ 22/03 đến 01/04/2014, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận
Bình công du Châu Âu. Nhân dịp này, báo Le Monde ngày 27/03/2014, có bài
phân tích của chuyên gia Valerie Niquet, chuyên gia Châu Á thuộc
Fondation pour la recherche stratégique, Paris, nhan đề : Trung Quốc,
một cường quốc chưa định hình. Sự lúng túng của Bắc Kinh trong hồ sơ
Ukraina. Xin giới thiệu cùng bạn đọc
Áp lực dân số và “ước mơ Trung Hoa” – “ước mơ” trỗi dậy một cách nhanh chóng, trở thành siêu cường có khả năng chi phối thế giới càng củng cố, thúc đẩy Trung Quốc thực hiện chiến lược “lấn dần”, “chèn ép”, tranh đoạt đất đai, sông biển của láng giềng, nhất là của các nước láng giềng nhỏ và yếu hơn.
1. Ngược dòng sự kiện
Là quốc gia thích “gây hấn” và thường xuyên “gây hấn” để đạt mục tiêu và mang lại lợi ích một cách tối đa nhất; đồng thời, cũng là quốc gia từng cọ sát lâu đời và đang tham gia giải quyết nhiều vấn đề trên chính trường quốc tế, Trung Quốc có kinh nghiệm lão luyện chuẩn bị, chọn và thúc đẩy thời điểm để quyết định hành động. Có nhiều cách thức trong lựa chọn thời điểm bắt đầu của Trung Quốc, song cách phổ biến, cổ truyền và cũng hữu hiệu nhất vẫn là lựa khi quốc gia – đối tượng trong tình thế có những bất ổn nội bộ, gặp rắc rối hoặc có vị thế yếu trên trường quốc tế.
Đó là lúc “trong không ấm, ngoài không êm” và nếu quốc gia bị Trung Quốc “nhòm ngó” có những quyết định đương đầu mạnh mẽ, dứt khoát, thì tác dụng, hiệu quả cũng bị hạn chế đáng kể – trong điều kiện đó, Trung Quốc đã kịp thời và nhanh chóng chớp lấy thời cơ thực hiện mục tiêu của mình.
Xâm lấn, đánh chiếm lãnh thổ các nước láng giềng, Trung Quốc luôn tính toán và tính toán kỹ càng từ thời điểm hành động đến mục tiêu hành động. Trung Quốc luôn hướng tới những mục tiêu kép, có nghĩa là bỏ “vốn” ít, song làm sao “lãi” lớn nhất – một hành động, nhiều mục đích, nhiều thông điệp.
Minh chứng cho nhận định trên, có thể dẫn dụ hàng loạt dẫn chứng điển hình.
Trước tiên là sự kiện Trung Quốc đánh chiếm Hoàng Sa vào tháng 1-1974. Bối cảnh lúc đó nhìn tổng thể như sau: Từ tháng 2-1972, quan hệ Trung – Mỹ được cải thiện một bước đáng kể qua chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Mỹ R. Nicxon – một chuyến thăm như Tổng thống R.Nicxon hoan hỉ nhận xét: “Đây là một tuần lễ làm thay đổi thế giới”[1]; “hai nước chúng ta đã nắm tương lai của thế giới trong lòng bàn tay”[2].
Tháng 1-1973, Hiệp định Paris lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, Mỹ rút quân khỏi Việt Nam, Hạm đội 7 rút khỏi khu vực quần đảo Hoàng Sa. Sau khi Mỹ rút, Việt Nam Cộng hòa gặp phải những khó khăn về kinh tế, quân sự và lúng túng trước những bất ổn nội bộ; đồng thời, phải căng mình chống đỡ các cuộc tiến công của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Về phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hiệp định Paris mở ra cơ hội thống nhất đất nước, miền Bắc Việt Nam dốc toàn lực chuẩn bị cho cuộc Tổng công kích “một ngày bằng 20 năm”.
Cũng từ năm 1973, Philippines tăng cường sự hiện diện ở khu vực Trường Sa, chính quyền Sài Gòn có những động thái tích cực trong xác định chủ quyền và khai thác tài nguyên, nếu không hành động, sau này việc chiếm đóng Hoàng Sa sẽ khó khăn thêm.
Phân tích tình hình, Trung Quốc nhận thấy đây là cơ hội tốt để thực hiện quyết tâm độc chiếm quần đảo này. Đúng như Trung Quốc định liệu, khi hải chiến Hoàng Sa xảy ra, vì đang cần tranh thủ sự ủng hộ của Trung Quốc đối với công cuộc giải phóng miền Nam; đồng thời, bị trói buộc bởi “vòng kim cô” ý thức hệ, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không lên tiếng (chỉ có Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra tuyên bố).
Vừa cải thiện quan hệ với Trung Quốc, không mấy thiết tha với chính quyền Sài Gòn, hy vọng “sự kiện Hoàng Sa” trở thành “khúc xương” trong quan hệ giữa hai quốc gia cộng sản, Mỹ đã im lặng. Cuối cùng, chỉ còn Việt Nam Cộng hòa lên tiếng phản đối và đề nghị các quốcgia đồng minh đưa vấn đề Trung Quốc cưỡng chiếm Hoàng Sa ra Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, song kết quả nhận được là hạn chế.
Tiến hành cuộc đột kích đẫm máu, Trung Quốc không chỉ chiếm trọn quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, mà còn mở rộng cương vực hoạt động, khẳng định với các nước Đông Nam Á chiến lược hướng ra biển Đông với mục tiêu bất biến là trở thành một đế chế biển rộng lớn.
Cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc Việt Nam năm 1979 là một ví dụ thuyết phục tiếp theo. Vào thời điểm đó, tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam đang gặp những khó khăn to lớn: Năm 1979, tổng sản phẩm xã hội, thu nhập quốc dân đều giảm[3]; thiếu lương thực gay gắt[4]; lạm phát diễn ra nghiêm trọng; thu chi ngân sách phải dựa vào vay và viện trợ nước ngoài, lòng tin của nhân dân đối với chế độ giảm sút, tâm trạng xã hội căng thẳng, nao núng.
Cùng lúc, Việt Nam bị “sa lầy” tại Campuchia, vừa phải đối đầu với tàn quân Polpot, vừa gánh đỡ đất nước Campuchia sau thảm họa diệt chủng. “Vấn đề Campuchia” khiến Việt Nam cô đơn, lẻ loi hơn bao giờ hết trong quan hệ đối ngoại. Các nước lên án Việt Nam “xâm lược”, rút quan hệ, bao vây, cấm vận; thậm chínhững nước trước đây là đồng minh, bạn bè cũng nhìn Việt Nam với con mắt nghi ngại, lạnh nhạt.
Trong tình hình bất lợi đối với Việt Nam, Trung Quốc tiến hành chiến tranh xâm lược mà không cần nguyên do/nguyên cớ (trong khi năm 1964, Mỹ phải viện sự kiện Vịnh Bắc Bộ mới có thể đưa quân vào Việt Nam), tuyên bố “dạy cho Việt Nam một bài học”, viết nên “quyền” hành xử bất chấp luật lệ.
Sau khi rút quân (5-3-1979), tuyên bố không tham vọng dù “chỉ một tấc đất của Việt Nam”, song trên thực tế, Trung Quốc đã chiếm giữ một số điểm cao có ưu thế quân sự, lấn sâu vào lãnh thổ Việt Nam. Tiến hành chiến tranh chống Việt Nam, Trung Quốc không chỉ muốn đất đai và răn đe, làm suy yếu Việt Nam, mà còn nhằm nâng cao uy tín nước lớn, tuyên bốvới các quốc gia láng giềng, nhất là ở khu vực Đông Nam Á về khả năng, quyết tâm ngăn chặn ảnh hưởng, tham vọng của của Việt Nam và Liên Xô.
Trung Quốc cũng sử dụng cuộc chiến tranh chống Việt Nam để giải quyết một số vấn đề nội bộ, phục vụ cho việc Đặng Tiểu Bình củng cố quyền lực sau khi trở lại “võ đài” chính trị chưa bao lâu.
Tháng 3-1988, Trung Quốc có hành động quyết liệt hơn, gây ra cuộc hải chiến đẫm máu gần cụm đảo Sinh Tồn (quần đảo Trường Sa) –“cuộc đụng độ hải quân trầm trọng nhất ở khu vực Trường Sa kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai”[5], khiến 3 tàu vận tải của Việt Nam bị bắn chìm, 20 người hy sinh và 74 người bị mất tích.
Đây là thời điểm được Trung Quốc tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng, vì Việt Nam vẫn chưa giải quyết dứt điểm “vấn đề Campuchia”, chưa thoát khỏi bao vây, cô lập, chưa gia nhập ASEAN, trong khi đang phải bận tâm với những khó khăn kinh tế – xã hội. Ngoài ra, Việt Nam tiến hành đổi mới chưa bao lâu (1986), các nhà đầu tư nước ngoài có mặt ở Việt Nam còn hạn chế; do vậy, khi xảy ra “tình huống có vấn đề”, sẽ không đánh động đến nhiều quốc gia.
Cuối thập niên 80 (XX), tình hình nội bộ Trung Quốc đang có vấn đề, diễn ra tranh chấp quyền lực giữa các phe phái, trong đó phái quân sự và chủ trương làm mạnh ở biển Đông đang thắng thế; do vậy, ngoài mục tiêu đặt chân lên quần đảo Trường Sa – điều mà Trung Quốc mơ đã từ lâu, đẩy mạnh hoạt động xâm lấn trên biển Đông, Trung Quốc còn muốn giải quyết những mâu thuẫn quyền lực trong nước; đồng thời, tuyên cáo “quyền sở hữu” đối với quần đảo, chứng minh “thực lực” bảo vệ chủ quyền trên biển, mở rộng khu vực hoạt động của tàu thuyền Hải quân Trung Quốc phủ khắp các đảo đá ngầm Việt Nam.
Trung Quốc cũng đặt mục tiêu “cố tình khiêu khích Việt Nam vào một cuộc chiến để xua đuổi các nhà đầu tư khỏi Việt Nam và ngăn cản mức tăng trưởng kinh tế cạnh tranh của Việt Nam”[6]. Lưu ý thêm rằng, năm 1987 – một năm trước khi Trung Quốc gây ra hải chiến Hoàng Sa, Việt Nam thông qua Luật đầu tư nước ngoài –bộ luật được các nhà đầu tư trên thế giới đón nhận và đánh giá là thông thoáng, có sức hấp dẫn.
Qua một thời gian thực hiện, bộ luật đã thu hút được tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vào một số ngành và vùng kinh tế, đạt được những kết quả bước đầu đáng khích lệ- điều đó cũng báo trước khả năng chuyển dòng của dòng vốn đầu tư vào Trung Quốc chảy đến một đất nước Việt Nam đang đổi mới và cởi mở hơn.
2- Câu chuyện giàn khoan Hải Dương 981
Ngày 1-5-2014, Trung Quốc ngang nhiên đưa giàn khoan Hải Dương 981 (HD 981) vào hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam, cách bờ biển Việt Nam khoảng 120 hải lý, cách đảo Lý Sơn 119 hải lý (221km) và cách phía nam đảo Tri Tôn thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam khoảng 18 hải lý. Trung Quốc liều lĩnh tiến thêm một bước trong việc hiện thực hóa đường lưỡi bò cũng như chiến lược khai thác dầu khí, ngày càng coi thường dư luận và luật pháp quốc tế, phô trương sức mạnh trên biển Đông.
Hành động ngang ngược này của Trung Quốc diễn ra không lâu sau chuyến công du đến châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama – chuyến thăm có mục đích tái khẳng định chính sách xoay trục an ninh và nhấn mạnh bảo đảm cam kết với các đồng minh trước sự hung hăng, lấn lướt của Trung Quốc tại khu vực này; tuy nhiên, trong chuyến thăm của Tổng thống Mỹ, Việt Nam không phải là điểm đến. Do vậy, Trung Quốc tính rằng khi Trung Quốc hành động, Mỹ sẽ không có phản ứng quyết liệt.
Xung quanh việc đối đầu Nga – Mỹ ở Ukraine, Nga ra sức tranh thủ sự ủng hộ của Trung Quốc. Kết quả là trong suốt tiến trình sự kiện, Trung Quốc có thái độ khá trung dung và đã “tặng” nước Nga một tấm phiếu trắng trong cuộc họp của Đại hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết về Crimea (15-3-2014).
Trong điều kiện Mỹ và các nước phương Tây gia tăng lệnh cấm vận đối với Nga, việc hợp tác với Trung Quốc sẽ là một cứu cánh quan trọng, còn Trung Quốc cũng từ đó mà thu nhiều quyền lợi. “Mắc nợ” và còn đang đặt nhiều hy vọng vào Trung Quốc, chắc chắn, khi Trung Quốc “hành sự” ở biển Đông, nước Nga sẽ không lên tiếng hoặc nếu có lên tiếng thì cũng ở mức độ cầm chừng.
Quan hệ của Việt Nam với các nước ASEAN – theo như các tuyên bố, thì khá chặt chẽ; tuy nhiên, thực tế đã chứng minh ngược lại. Qua những lần Trung Quốc chèn ép Việt Nam trên biển Đông, thái độ của các nước ASEAN là thờ ơ và thiếu tương trợ. Các nước ASEAN đã không lên tiếng phản đối trước những sự kiện Trung Quốc giam cầm ngư dân Việt Nam đánh cá tại khu vực Hoàng Sa, gây áp lực lên tập đoàn dầu khí Ấn Độ ONGC Videsh để họ rút khỏi Lô 127 và 128, phá hoại thiết bị địa chấn các tàu khảo sát Việt Nam….
Liên kết lỏng lẻo giữa các nước Đông Nam Á khiến Trung Quốc yên tâm và bình thản với “thẻ bài” giàn khoan HD 981, biết trước rằng sẽ không có những hành động thực tế mạnh mẽ từ ASEAN.
Ở thời điểm hiện tại, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nội tại: Bất đồng chính kiến gia tăng, các cuộc đấu tranh của người dân mất đất nổ ra ở nhiều nơi, [...] , một bộ phận nhân dân thờ ơ với chính quyền… Sự thiếu quyết đoán, nhân nhượng có tính hệ thống của chính quyền trước các tham vọng lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam của Trung Quốc trong nhiều năm qua vô hình trung trở thành yếu tố củng cố thêm quyết tâm hành động của Trung Quốc.
Trung Quốc trái phép đưa giàn khoan HD 981 vào thềm lục địa Việt Nam đúng lúc Nhà nước Việt Nam đang rầm rộ kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ – chiến thắng có phần đóng góp của Trung Quốc. Trong dịp này, trên các báo chí và các diễn đàn chính thống Việt Nam đăng tải không ít những bài báo, bài phát biểu ca ngợi Trung Quốc, ca ngợi “tình hữu nghị Việt – Trung”. Những chi tiết tưởng chừng như không lớn đó, song trong chừng mực nhất định, lại có tác dụng hạn chế phản ứng của Việt Nam. Sau những cái bắt tay hữu hảo, sau những lời ca tụng, Việt Nam khó mở lời phản đối, phản kháng.
Ngoài việc chọn thời điểm để đạt mục tiêu một cách an toàn và thuận lợi nhất khi hành động, đưa giàn khoan HD 981 vào vùng biển Việt Nam, Trung Quốc còn muốn một chuyển tải một vài thông điệp.
Sau khi Tổng thống Barack Obama đặt chân đến Manila, ngày 28-4-2014, Mỹ và Philippines đã ký kết một Thỏa thuận quân sự (trong 10 năm) cho phép Mỹ tiếp cận với các căn cứ của Philippines, thúc đẩy an ninh khu vực. Điểm đặc biệt là sau khi ký kết,Thỏa thuận sẽ được Chính phủ Philippines ban hành với tư cách là một văn kiện hành pháp, cho phép có hiệu lực ngay, mà không cần phải thông qua thủ tục phê chuẩn tại Quốc hội.
Trong bối cảnh tranh chấp lãnh hải ở Biển Đông đang hết sức căng thẳng, Thỏa thuận này là bước quan trọng trong chiến lược “xoay trục” qua châu Á của Washington, biến Philippines trở thành một trụ cột quan trọng tại Đông Nam Á, tạo điều kiện cho Mỹ tăng cường sự hiện diện và tham gia vào các vấn đề của an ninh khu vực.
Điều đó cũng nói lên rằng, trong các tranh chấp, đụng độ ở biển Đông, Trung Quốc sẽ không chỉ phải đối mặt với khả năng bị cô lập lớn hơn, mà còn phải tích toán đến những phản ứng quyết liệt của các quốc gia tranh chấp khi có Mỹ đứng đằng sau lưng.
Do vậy, “sự kiện giàn khoan HD 981” còn mang đậm động cơ chính trị, một mặt, nhắn nhủ, đe dọa các nước có tranh chấp, vướng mắc với Trung Quốc ở biển Đông (đặc biệt là Philippinesvà Việt Nam) không ngả sang và thắt chặt quan hệ với Mỹ; mặt khác, thử phản ứng của Barack Obama, thách thức chiến lược xoay trục của Mỹ.
Cần nói thêm rằng, trong chuyến viếng thăm châu Á của Tổng thống Barack Obama (23-4-2014) sau cuộc lỗi hẹn tháng 10-2013, liên minh Mỹ – Nhật tiếp tục được củng cố với những cam kết ủng hộ đất nước “Mặt trời mọc” trong tranh chấp quần đảo Xen-ca-cư/Điếu Ngư với Trung Quốc trên biển Hoa Đông.
Với cam kết đó, Nhật Bản hoàn toàn có thể định ra và thực hiện những đối sách cứng rắn chống lại các sức ép từ Trung Quốc đối với vấn đề Xen-ca-cư/Điếu Ngư trong khi đang có những hành động thực tế hợp tác với Ấn Độ, nhằm “bảo vệ các vùng chung toàn cầu”, hạn chế “chiến lược cơ bắp” và ngăn chặn, phá vỡ “chuỗi ngọc trai”[7] của Bắc Kinh.
Từ trong lịch sử cho đến hiện tại, Nhật Bản luôn là “cái gai” trong mắt Trung Quốc, bởi với sức mạnh kinh tế, quân sự và quan hệ đồng minh với Mỹ, Nhật Bản không chỉ cạnh tranh trực diện với Trung Quốc, mà bắt đầu có chính sách kiềm chế, hạ thấp ảnh hưởng của Trung Quốc từ xa – trong khu vực Đông Nam Á và ở châu Phi. Với ngần đó “oán thù” Trung – Nhật, “nắn gân”, thách thức “kẻ đứng sau” đất nước hoa Anh đào là điều cần thiết lúc này.
Quan hệ Trung – Ấn vốn là mối quan hệ rắc rối, phức tạp, “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”, phủ bóng bởi cuộc chiến tranh biên giới 1962. Những thập kỷ gần đây, Trung Quốc – Ấn Độ có một số va chạm trên biển và Ấn Độ có thái độ cũng như phản ứng khá kiên quyết trước những lấn lướt của Trung Quốc. Ấn Độ đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia trong khu vực có biên giới biển và một số đối thủ của Trung Quốc (đặc biệt là một số nước Đông Nam Á và Nhật Bản), gia tăng sức mạnh, kiềm chế Bắc Kinh.
Việc công ty dầu khí Ấn Độ OLV ký kết với Việt Nam dự án thăm dò dầu khí ở hai lô 127 và 128- nơi mà Trung Quốc cho rằng “nằm bên trong hải giới truyền thống” của mình, khiến Trung Quốc không chỉ thấy bất an, mà còn coi đó như một sự thách thức.
Việc khai thác hai lô 127 và 128 là cách thức Ấn Độ can dự gián tiếp vào cuộc tranh cãi trên biển Đông và ngầm phản đối thái độ bá quyền của Trung Quốc.
Nếu Ấn Độ khai thác dầu khí thành công có nghĩa là Việt Nam có thêm đồng minh trong giải quyết tranh chấp trên biển Đông và việc khai thác tài nguyên diễn ra êm thấm là một hình thức xác định cũng như khẳng định chủ quyền trên vùng biển đó. “Con bài” giàn khoan HD 981 của Trung Quốc chính là một động thái gây áp lực và răn đe Ấn Độ.
Nếu Việt Nam thất bại trong việc “đuổi” giàn khoan HD 981, chắc chắc Trung Quốc sẽ bước tiếp, sẽ có những hành động hung hăng hơn để các quốc gia đối tác của Việt Nam, nhất là Ấn Độ, phải rút khỏi biển Đông, nhường không gian tài nguyên mầu mỡ này cho Trung Quốc độc chiếm. Lúc đó, Việt Nam đã khó lại còn khó khăn hơn, trở nên yếu thế và đơn thương độc mã trước những đòi hỏi chủ quyền phi lý của Trung Quốc trên biển Đông.
Một điều không kém quan trọng là cách thức hành động của Mỹ trước “cú đòn phủ đầu hung hăng” của Putin ở Crimea càng củng cố ảo vọng của Trung Quốc tại biển Đông với tính toán tái lập một kịch bản tương tự. Ngoài ra, Trung Quốc thừa thông minh để nhận thấy là theo lý thuyết “trung tâm – ngoại vi”, chiến lược trọng tâm của Mỹ là ở châu Âu – nơi được mệnh danh là “trái táo bất hòa” giữa hai cường quốc Nga – Mỹ trước đây và cả hiện tại. Mỹ khó lòng buông lỏng châu Âu, chiến lược “xoay trục” có thể chỉ là một kết nối mang tính biểu tượng hơn là hiện thực – đó chính là điều cần cho Trung Quốc rảnh tay hành động.
Tháng 11-2013), Đảng cộng sản Trung Quốc tổ chức Hội nghị Trung ương lần thứ 3 (khóa XVIII), nỗ lực cải cách theo chiều sâu, nhằm đưa Trung Quốc bước vào một khởi đầu mới trong quá trình phát triển – quá trình hoàn thiện và phát triển chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc, thực hiện “giấc mơ Trung Hoa”[8] phục hưng dân tộc.
Về xã hội, để trấn an dư luận, Đảng Cộng sản Trung Quốc nới lỏng chính sách một con, giảm án tử hình, xóa bỏ chế độ “lao cải”[9], tăng cường giám sát và kỷ luật trong bộ máy chính trị, năng cao năng lực bộ máy hành chính công, nghiêm trị tham nhũng….
Tuy nhiên, trong lĩnh vực chính trị, vẫn chưa nhìn thấy những thay đổi mong đợi, nhằm hiện đại hóa đời sống chính trị một cách mạnh mẽ; do vậy, Trung Quốc vẫn đang phải đối diện với một cuộc “khủng hoảng tín nhiệm xã hội”[10].Theo thống kê của các nhà xã hội học Trung Quốc, mỗi ngày tại đất nước này diễn ra khoảng 500 các vụ bạo loạn, phản kháng tập thể và đình công, tăng gấp bốn lần so với một thập kỷ trước.
Dù chính quyền đã buộc phải nhượng bộ một số cuộc phản đối tập thể – tranh chấp đất đai ở làng Ô Khảm (Quảng Đông), những cuộc đấu tranh liên quan đến môi trường ở Đại Liên (Liêu Ninh), Thập Phương (Tứ Xuyên) và Khải Đông (Giang Tô)…song tình hình vẫn tiếp tục nóng lên từng ngày. Sự kiện Tân Cương, Tây Tạng, những vụ nổ bom, cuộc đấu đá nội bộ với “con hổ Chu Vĩnh Khang” trước đoạn đầu đài… cho thấy: “Khi bạo lực của chính quyền không thể chống đỡ được khủng hoảng, những người lãnh đạo thế hệ thứ năm của Trung Quốc bắt đầu lo lắng cho tương lai của Đảng Cộng sản”[11].
Đề giải quyết những lo lắng đó, khi thay đổi cán cân quyền lực giữa Đảng Cộng sản và xã hội Trung Quốc đang diễn ra “theo chiều hướng Đảng mất dần sự tín nhiệm và quyền kiểm soát, còn xã hội thì đang tích thêm sinh lực và sự tự tin”[12], lãnh đạo Trung Quốc hướng sự chú ý trong nước ra bên ngoài, đánh lạc hướng dư luận, tìm đến “giải pháp biển Đông”, nhằm tạo ra một đợt thủy triều dâng cao của chủ nghĩa dân tộc được sử dụng như một chất kết dính xã hội.
Không phải ngẫu nhiên mà thời gian gần đây, trên các tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, tạp chí Nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương, tạp chí Quốc phòng, báo Giải phóng quân, Nhân dân Nhật báo… của Trung Quốc đăng tải số lượng lớn các bài viết về chủ đề biển Đông.
Các tít cổ xúy tinh thần dân tộc và kích động được giật theo cách châm ngòi lửa: “Các quốc gia xung quanh khai thác các nguồn dầu lửa ở Nam Sa của chúng ta như thế nào?“; “Kẻ nào đang xâm lược các vùng biển của chúng ta?”; “Trung Quốc không cho phép chà đạp lên chủ quyền lãnh thổ của mình!”; “Trung Quốc không thể để mất một tấc đất thiêng”….
Nhiều bài báo chĩa mũi nhọn vào Việt Nam, mô tả Việt Nam như một đối thủ hiếu chiến “đang thèm khát lãnh hải”, “cố gắng cướp đoạt toàn bộ tài nguyên của Trung Quốc bằng sức mạnh” (?!).Mới đây, truyền hình Nhà nước Trung Quốc đã phát sóng một bộ phim tài liệu dài tám tập ca ngợi lực lượng tuần duyên và ngư chính trong việc bảo vệ “chủ quyền và tài nguyên của Trung Quốc” trên biển Đông. Cảnh tàu Việt Nam “ngăn cản” tàu thăm dò của Trung Quốc một cách “điên cuồng” đã gây một ấn tượng mạnh.
Bộ phim cũng tung hô lòng dũng cảm của Hải quân Trung Quốc khi mô tả “sự đối đầu không nao núng” và cuộc chiến đấu oanh liệt với đội tàu có vũ trang lớn hơn gấp nhiều lần của Việt Nam. Bằng cách đó,Trung Quốc xoay chủ nghĩa dân tộc về phía biển Đông (chủ quyền đối với Trường Sa) như là một phương thức để tái khẳng định vị thế và hàn gắn rạn nứt xã hội. Rất có thể, giàn khoan HD 981 là khởi đầu của cao trào đó.
3- Rút tỉa từ quá khứ và hiện tại
Qua khảo cứu, phân tích những vụ việc điển hình xảy ra trong quá trình Trung Quốc thực hiện chiến lược xâm chiếm lãnh thổ, lãnh hải của Việt Nam, có thể nhận thấy rằng, đó là chiến lược nhất quán, ăn sâu vào máu thịt, não trạng của những thế hệ lãnh đạo Trung Quốc. Nó giống như một căn bệnh mãn tính mang tên “bành trướng”, “bá quyền” âm ỉ trong một cơ thể Trung Quốc nhìn bề ngoài thì tưởng như cường tráng, khỏe mạnh, song thực chất bên trong lại đang chứa chất đầy những vi rút nguy hiểm.
Chiến lược ấy của Trung Quốc được tính toán cẩn trọng, kỹ lưỡng, nhằm nuốt dần đất đai, sông biển Việt Nam. Chiến lược ấy cũng còn nhằm bào mòn sức mạnh, hút dần dinh dưỡng, làm cho Việt Nam rối loạn, yếu dần và chia rẽ. Một dân tộc chia rẽ là một dân tộc yếu – đó đã là nguyên lý. Yếu đến hèn chỉ còn một bước ngắn. Khi đã hèn thì sẽ bị hòa tan.
Có lịch sử lâu đời 5.000 năm, tự hào là trung tâm văn minh Đông Á không ai sánh kịp, song điều kinh khủng là ở chỗ, những nhà lãnh đạo Trung Quốc lại đem niềm tự hào ấy nuôi giấc mộng khôi phục “địa vị ưu việt” bằng những phương thức cực đoan và quá khích, để xóa đi cái quá khứ với “thế kỷ nhục nhã” của một Trung Quốc bạc nhược, tổn thương, u tối.
Lịch sử đã vô tình và khắc nghiệt đặt dải đất hình chữ S bên cạnh một người láng giềng phương Bắc to lớn và đầy tham vọng. Láng giềng không thể chọn lựa, Trung Quốc luôn tồn tại ở đó, bất trắc, khó lường. “Sự kiện giàn khoan HD 981” là câu trả lời đầy đủ nhất, trung thực nhất về “phương châm 16 chữ vàng”, “tinh thần bốn tốt” và áp lực “Hán hóa” – một câu chuyện có thật, thường trực và chưa có hồi kết thúc.
Hiện diện ở biển Đông bằng vũ lực, trong “cơn mê lú quyền lực”, Trung Quốc đang bước tới sai lầm khó gỡ, đang hủy hoại lòng tin, uy tín quốc tế và sự tôn trọng của các quốc gia xung quanh. Hành xử hung hăng theo kiểu côn đồ trên biển Đông, Trung Quốc không khiến các đối thủ của mình sợ hãi, trái lại, cảnh báo về một quốc gia đầy hiểm họa, ưa thích ức hiếp, tôn sùng các nguyên tắc ứng xử thời trung cổ, viết nên luật lệ của riêng mình trong một thế giới, khi mọi quốc gia đang nỗ lực đi về phía văn minh.
Trung Quốc đang chơi một trò chơi nguy hiểm, đang biến “giấc mơ Trung Hoa” thành “cơn ác mộng Trung Hoa”. Có thể, nếu các quốc gia liên quan không có những hành động quyết liệt, không gom tụ lại, Trung Quốc sẽ thắng thế. Nhưng dù có thắng thế, dù có trỗi dậy, dù “giấc mơ Trung Hoa” có sớm thành hiện thực, song trong mắt nhân loại, trong mắt “người tử tế”, Trung Quốc mãi mãi – chẳng bao giờ với tới văn minh
Nguyễn Thị Mai Hoa
(Thứ sáu, 09 Tháng 5 2014)
________________________________________
[1]Marvin Kalb- Barnard Karbl: Đột phá khẩu Trung Quốc, Hội nghị cấp cao 1972, Tập 2, Viện Thông tin Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1979, tr. 67.
[2]Sđd, tr. 68.
[3]Trong kế hoạch 1976 – 1980, bình quân một năm tổng sản phẩm xã hội chỉ tăng 1,4 %, thu nhập quốc dân tăng 0,4 % (kế hoạch là 13-14%). Kết thúc kế hoạch 5 năm (1980), tất cả 15 chỉ tiêu chủ yếu đều không đạt, thậm chí một số sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp quan trọng bình quân đầu người không giữ được mức của năm 1976. Hiệu quả của nền kinh tế rất thấp, tốc độ tăng không tương xứng với mức đầu tư xây dựng cơ bản; giá trị tài sản cố định tăng chỉ bằng 46,8 % tổng mức đầu tư xây dựng cơ bản; hiệu quả hoạt động của hệ thống cơ sở vật chất thấp, chỉ huy động được trên dưới 50 % công suất.
[4]Năm 1980, Nhà nước phải nhập 1,576 triệu tấn lương thực. Ngân sách thiếu hụt lớn, giá cả tăng hàng năm 20%, nhập khẩu nhiều gấp 4-5 lần xuất khẩu.
[5]Quần đảo Trường Sa: Liệu có còn thích hợp khi tranh cãi về vấn đề chủ quyền, Viện nghiên cứu khoa học pháp lý quốc tế, Bản dịch, Lưu tại Thư viện Quân đội, tr.5.
[6]Valencia.M.J, Vandyke.J.M, Ludwig.N.A: Chia sẻ tài nguyên ở biển Nam Trung Hoa, Bản dịch, Lưu tại Thư viện Ban Biên giới Chính phủ, tr.70.
[7]Thuật ngữ “chuỗi ngọc trai” là tên một kế hoạch triển khai an ninh hàng hải – quân sự của Trung Quốc xuất hiện lần đầu tiên trong báo cáo mật mang tên “Tương lai của năng lượng châu Á” được Mỹ đưa ra vào năm 2005. “Chuỗi ngọc trai” chỉ các căn cứ quân sự, cảng biển của Trung Quốc nằm rải rác như những hạt ngọc trai, chạy theo tuyến đường hàng hải trên biển bắt đầu từ đảo Hải Nam qua biển Đông, qua eo biển Malacca, sang Ấn Độ Dương… đến tận châu Phi (Somali) và vùng vịnh Persian, đặc biệt là các nước dọc vùng biển Ấn Độ Dương như Pakistan, Sri Lanka, Sudan…. giúp Trung Quốc bành trướng trên mọi hướng biển.
[8]Ngày 8-4-213, nội hàm “giấc mơ Trung Hoa” được Tập Cận Bình giải thích rõ trong phát biểu khai mạc Diễn đàn châu Á Bác Ngao (BFA) như sau: Vào giữa thế kỷ XXI, Trung Quốc sẽ trở thành một quốc gia xã hội chủ nghĩa hiện đại, thịnh vượng, hùng mạnh, dân chủ, văn hóa tiên tiến, hòa hợp và giấc mơ Trung Hoa, cụ thể là sự phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa sẽ thành hiện thực.
[9]Hệ thống trại cải tạo lao động ra đời từ năm 1957 để giam giữ những người phạm các tội danh không nghiêm trọng như trộm cắp, gây rối trật tự, mại dâm, sử dụng ma túy, giam giữ những người bất đồng chính kiến. Hệ thống này này tồn tại nhiều điều bất hợp lý nguy hiểm như chính quyền địa phương và công an có quyền ra lệnh giam giữ mà không cần ra tòa xét xử. Tuy nhiên, người ta cũng cho rằng,giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn có thể tiếp tục sử dụng hệ thống lao cải với tên gọi khác, hoặc thậm chí không cần đặt tên cho hệ thống này.
[10]“Khủng hoảng tín nhiệm xã hội” có nghĩa là “chính quyền của dân” không nhận được sự tín nhiệm của người dân, trên thực tế người dân không còn coi chính quyền là người đại diện cho mình. Nói cách khác, đối với một bộ phận quần chúng nhân dân, chính quyền không còn đồng hành với họ, không thể hiện được ý chí của họ. Một cuộc khủng hoảng tín nhiệm xã hội sẽ gây ra sự nhiễu loạn về tư tưởng, gây mất niềm tin của dân chúng vào hệ tư tưởng hiện hành của xã hội.
[11]Minxin Pei: China’s Troubled Bourbons, Project Syndicate, 31-10-2012.
[12]Ibid.
********
Nguồn:
http://vanhoanghean.com.vn/goc-nhin-van-hoa3/nh%E1%BB%AFng-g%C3%B3c-nh%C3%ACn-v%C4%83n-h%C3%B3a/thoi-diem-hanh-dong-va-thong-diep-trong-chien-luoc-lan-chiem-lanh-tho,-lanh-hai-viet-nam-cua-trung-quoc
Trung Quốc, một cường quốc chưa định hình
Ảnh : Wikipedia
Từ 22/03 đến 01/04/2014, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận
Bình công du Châu Âu. Nhân dịp này, báo Le Monde ngày 27/03/2014, có bài
phân tích của chuyên gia Valerie Niquet, chuyên gia Châu Á thuộc
Fondation pour la recherche stratégique, Paris, nhan đề : Trung Quốc,
một cường quốc chưa định hình. Sự lúng túng của Bắc Kinh trong hồ sơ
Ukraina. Xin giới thiệu cùng bạn đọc
Chủ tịch Tập Cận Bình tới Châu Âu, trong tư thế tỏa ánh hào
quang là Chủ tịch cường quốc thứ hai thế giới. Thế nhưng, liệu nước Cộng
hòa nhân dân Trung Hoa có thực sự được tính đến trong hàng ngũ tất cả
các cường quốc hàng đầu trên thế giới hay không ?
Trung Quốc dường như có tất cả những chỉ dấu cơ bản của một cường quốc. Với nền kinh tế tăng trưởng mạnh, cho dù có bị chậm lại một cách đáng lo ngại từ hai năm qua, Trung Quốc tự hào về vị trí thứ hai của mình trên thế giới, sau khi lấy được thứ hạng này của Nhật Bản vào năm 2010. Trung Quốc cũng có các khả năng quân sự gia tăng đều đặn, với biểu tượng là có một hàng không mẫu hạm, vừa hoàn thành chuyến công tác đầu tiên ở biển Trung Hoa.
Chương trình không gian đầy tham vọng của Trung Quốc trái ngược hẳn với sự èo uột của Châu Âu trong lĩnh vực này. Cuối cùng, và đó chắc chắn là thế mạnh chính của Bắc Kinh, Trung Quốc nằm trong số 5 thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, những quốc gia này, với quyền phủ quyết của mình, chi phối các vấn đề quốc tế.
Cho dù có những biểu hiệu như vậy, nhưng trên trường quốc tế, Trung Quốc tỏ ra như một cường quốc chưa định hình. Một cường quốc rụt rè hơn là một cường quốc có trách nhiệm và đặc biệt là một cường quốc hoàn toàn chỉ chú trọng đến bản thân mình và chỉ bảo vệ các lợi ích quốc gia. Thế nhưng, đôi khi thế giới cần nghe tiếng nói của các nước khác và đòi hỏi Bắc Kinh phải dấn thân, chấp nhận những lập trường khó khăn.
Vì thế, vấn đề Ukraina đã làm rõ những hạn chế của cường quốc Trung Hoa, trong tư cách là một tác nhân quan trọng trên sân khấu quốc tế. Sau vụ Nga can thiệp vào Gruzia năm 2008, các vấn đề về Crimée đặt ra một thách thức thực sự đối với các lãnh đạo Trung Quốc, buộc họ phải có ý kiến, giữa một bên là việc thường xuyên bác bỏ quyền can thiệp, nền tảng cơ bản trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh và chiến lược quyến rũ của Trung Quốc tại Châu Phi, Trung Đông hoặc Châu Mỹ La tinh ; và bên kia là sự cần thiết phải giữ gìn mối quan hệ đối tác chiến lược với Matxcơva, cho dù mối quan hệ này không vững chắc như người ta tưởng.
Đối với các tân lãnh đạo Trung Quốc, được đào tạo trong Cách mạng văn hóa, thời kỳ mà tất cả lực lượng của Trung Quốc đã được huy động lên vùng biên giới phía bắc trong không khí bài Liên Xô cuồng loạn, thì giờ đây, không thể gạt bỏ mối lo ngại về nước Nga.
Việc hoàn tất « giấc mơ Trung Hoa » hùng mạnh tại Châu Á, không đi ngược lại các lợi ích của Matxcơva, nhưng chắc chắn Vladimir Putin không sẵn sàng lựa chọn giữa Trung Quốc và các nước láng giềng, bắt đầu từ Ấn Độ, Việt Nam và thậm chí cả Nhật Bản.
Và kịch bản về những căng thẳng mới với cường quốc Nga, tuy không đeo găng tay, dùng sức mạnh để áp đặt các lợi ích của mình, sẽ buộc Trung Quốc đi chệch ra khỏi mục tiêu chính của mình hiện nay là – ngoài việc tiếp tục tăng trưởng – muốn khẳng định sức mạnh của mình tại biển Trung Hoa, ở sườn phía đông và phía nam Trung Quốc.
Vả lại, nếu Trung Quốc tiếp tục coi trọng mối quan hệ đối tác với Nga, thì chính là bởi vì quan hệ đối tác này cho phép Trung Quốc mở rộng khả năng hành động đối với Hoa Kỳ và tái lập một dạng quan hệ tam giác ngược.
Khác hẳn với những gì đã xẩy ra vào thời kỳ cuối chiến tranh lạnh, giờ đây, chính Matxcơva và Bắc Kinh đã về bè với nhau, nhất là trong vấn đề các giá trị phổ quát, để đối mặt với « phe phương Tây » do Washington dẫn đầu.
Trong bối cảnh đó, vấn đề Ukraina đặt Trung Quốc vào vị thế rất khó khăn. Bắc Kinh đã phát triển quan hệ hợp tác chặt chẽ với Kiev, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự, và công nghệ của Ukraina, được kế thừa từ Liên Xô, thường xuyên cho phép Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tránh né được các quy định của Nga trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ quân sự.
Trong các điều kiện này, khó mà không lên án. Một số người tại Trung Quốc cũng nhắc lại rằng sau cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức dưới sự bảo trợ của nước Liên Xô non trẻ mà vùng Ngoại Mông đã tách ra khỏi lãnh thổ Trung Quốc.
Thế nhưng, vấn đề Ukraina cũng đặt ra một thách thức đối với Châu Âu và các nền dân chủ phương Tây trong quan hệ với Bắc Kinh. Thực vậy, việc lên án cuộc trưng cầu dân ý tại Crimée trùng với lập trường của chính quyền Trung Quốc, vẫn luôn luôn chống lại việc tổ chức tham khảo ý kiến người dân mà không chú ý tới tổng thể nước Trung Hoa, như trước đây là trường hợp Hồng Kông và trong tương lai, có thể là Đài Loan ; Bắc Kinh lên án trước mọi ý định đòi độc lập mà người dân bày tỏ.
Do vậy, việc Trung Quốc không bỏ phiếu tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc – một sự lên án kín đáo việc Nga dùng vũ lực – không cho phép xếp nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa vào hàng ngũ các nền dân chủ có trách nhiệm. Lại một lần nữa, các lợi ích quốc gia, chứ không phải việc tôn trọng các giá trị phổ quát, chi phối quyết định này.
Vả lại, đối với Bắc Kinh, các căng thẳng tại Ukraina, cũng như cuộc khủng hoảng Syria, cho thấy lợi ích của việc tác động đến những lựa chọn chiến lược của Hoa Kỳ, gây khó khăn hơn – hoặc ít dễ dàng để bảo vệ - cho việc Washington giảm cam kết đối với Châu Âu và Trung Đông nhằm thực hiện một sự xoay trục sang Châu Á, kìm hãm các tham vọng của Trung Quốc trong khu vực.
Và trong bối cảnh có các gò bó chặt chẽ về ngân sách, vấn đề được đặt ra, đối với Hoa Kỳ và cả Châu Âu, là phải chăng các rủi ro bất ổn nghiêm trọng đến từ bán đảo Crimée hay từ những căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng.
http://www.viet.rfi.fr/chau-a/20140328-trung-quoc-mot-cuong-quoc-chua-dinh-hinh
Trung Quốc dường như có tất cả những chỉ dấu cơ bản của một cường quốc. Với nền kinh tế tăng trưởng mạnh, cho dù có bị chậm lại một cách đáng lo ngại từ hai năm qua, Trung Quốc tự hào về vị trí thứ hai của mình trên thế giới, sau khi lấy được thứ hạng này của Nhật Bản vào năm 2010. Trung Quốc cũng có các khả năng quân sự gia tăng đều đặn, với biểu tượng là có một hàng không mẫu hạm, vừa hoàn thành chuyến công tác đầu tiên ở biển Trung Hoa.
Chương trình không gian đầy tham vọng của Trung Quốc trái ngược hẳn với sự èo uột của Châu Âu trong lĩnh vực này. Cuối cùng, và đó chắc chắn là thế mạnh chính của Bắc Kinh, Trung Quốc nằm trong số 5 thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, những quốc gia này, với quyền phủ quyết của mình, chi phối các vấn đề quốc tế.
Cho dù có những biểu hiệu như vậy, nhưng trên trường quốc tế, Trung Quốc tỏ ra như một cường quốc chưa định hình. Một cường quốc rụt rè hơn là một cường quốc có trách nhiệm và đặc biệt là một cường quốc hoàn toàn chỉ chú trọng đến bản thân mình và chỉ bảo vệ các lợi ích quốc gia. Thế nhưng, đôi khi thế giới cần nghe tiếng nói của các nước khác và đòi hỏi Bắc Kinh phải dấn thân, chấp nhận những lập trường khó khăn.
Vì thế, vấn đề Ukraina đã làm rõ những hạn chế của cường quốc Trung Hoa, trong tư cách là một tác nhân quan trọng trên sân khấu quốc tế. Sau vụ Nga can thiệp vào Gruzia năm 2008, các vấn đề về Crimée đặt ra một thách thức thực sự đối với các lãnh đạo Trung Quốc, buộc họ phải có ý kiến, giữa một bên là việc thường xuyên bác bỏ quyền can thiệp, nền tảng cơ bản trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh và chiến lược quyến rũ của Trung Quốc tại Châu Phi, Trung Đông hoặc Châu Mỹ La tinh ; và bên kia là sự cần thiết phải giữ gìn mối quan hệ đối tác chiến lược với Matxcơva, cho dù mối quan hệ này không vững chắc như người ta tưởng.
Đối với các tân lãnh đạo Trung Quốc, được đào tạo trong Cách mạng văn hóa, thời kỳ mà tất cả lực lượng của Trung Quốc đã được huy động lên vùng biên giới phía bắc trong không khí bài Liên Xô cuồng loạn, thì giờ đây, không thể gạt bỏ mối lo ngại về nước Nga.
Việc hoàn tất « giấc mơ Trung Hoa » hùng mạnh tại Châu Á, không đi ngược lại các lợi ích của Matxcơva, nhưng chắc chắn Vladimir Putin không sẵn sàng lựa chọn giữa Trung Quốc và các nước láng giềng, bắt đầu từ Ấn Độ, Việt Nam và thậm chí cả Nhật Bản.
Và kịch bản về những căng thẳng mới với cường quốc Nga, tuy không đeo găng tay, dùng sức mạnh để áp đặt các lợi ích của mình, sẽ buộc Trung Quốc đi chệch ra khỏi mục tiêu chính của mình hiện nay là – ngoài việc tiếp tục tăng trưởng – muốn khẳng định sức mạnh của mình tại biển Trung Hoa, ở sườn phía đông và phía nam Trung Quốc.
Vả lại, nếu Trung Quốc tiếp tục coi trọng mối quan hệ đối tác với Nga, thì chính là bởi vì quan hệ đối tác này cho phép Trung Quốc mở rộng khả năng hành động đối với Hoa Kỳ và tái lập một dạng quan hệ tam giác ngược.
Khác hẳn với những gì đã xẩy ra vào thời kỳ cuối chiến tranh lạnh, giờ đây, chính Matxcơva và Bắc Kinh đã về bè với nhau, nhất là trong vấn đề các giá trị phổ quát, để đối mặt với « phe phương Tây » do Washington dẫn đầu.
Trong bối cảnh đó, vấn đề Ukraina đặt Trung Quốc vào vị thế rất khó khăn. Bắc Kinh đã phát triển quan hệ hợp tác chặt chẽ với Kiev, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự, và công nghệ của Ukraina, được kế thừa từ Liên Xô, thường xuyên cho phép Cộng hòa nhân dân Trung Hoa tránh né được các quy định của Nga trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ quân sự.
Trong các điều kiện này, khó mà không lên án. Một số người tại Trung Quốc cũng nhắc lại rằng sau cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức dưới sự bảo trợ của nước Liên Xô non trẻ mà vùng Ngoại Mông đã tách ra khỏi lãnh thổ Trung Quốc.
Thế nhưng, vấn đề Ukraina cũng đặt ra một thách thức đối với Châu Âu và các nền dân chủ phương Tây trong quan hệ với Bắc Kinh. Thực vậy, việc lên án cuộc trưng cầu dân ý tại Crimée trùng với lập trường của chính quyền Trung Quốc, vẫn luôn luôn chống lại việc tổ chức tham khảo ý kiến người dân mà không chú ý tới tổng thể nước Trung Hoa, như trước đây là trường hợp Hồng Kông và trong tương lai, có thể là Đài Loan ; Bắc Kinh lên án trước mọi ý định đòi độc lập mà người dân bày tỏ.
Do vậy, việc Trung Quốc không bỏ phiếu tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc – một sự lên án kín đáo việc Nga dùng vũ lực – không cho phép xếp nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa vào hàng ngũ các nền dân chủ có trách nhiệm. Lại một lần nữa, các lợi ích quốc gia, chứ không phải việc tôn trọng các giá trị phổ quát, chi phối quyết định này.
Vả lại, đối với Bắc Kinh, các căng thẳng tại Ukraina, cũng như cuộc khủng hoảng Syria, cho thấy lợi ích của việc tác động đến những lựa chọn chiến lược của Hoa Kỳ, gây khó khăn hơn – hoặc ít dễ dàng để bảo vệ - cho việc Washington giảm cam kết đối với Châu Âu và Trung Đông nhằm thực hiện một sự xoay trục sang Châu Á, kìm hãm các tham vọng của Trung Quốc trong khu vực.
Và trong bối cảnh có các gò bó chặt chẽ về ngân sách, vấn đề được đặt ra, đối với Hoa Kỳ và cả Châu Âu, là phải chăng các rủi ro bất ổn nghiêm trọng đến từ bán đảo Crimée hay từ những căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng.
http://www.viet.rfi.fr/chau-a/20140328-trung-quoc-mot-cuong-quoc-chua-dinh-hinh
Thời điểm hành động và thông điệp trong chiến lược lấn chiếm lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam của Trung quốc
Nguyễn Thị Mai HoaÁp lực dân số và “ước mơ Trung Hoa” – “ước mơ” trỗi dậy một cách nhanh chóng, trở thành siêu cường có khả năng chi phối thế giới càng củng cố, thúc đẩy Trung Quốc thực hiện chiến lược “lấn dần”, “chèn ép”, tranh đoạt đất đai, sông biển của láng giềng, nhất là của các nước láng giềng nhỏ và yếu hơn.
1. Ngược dòng sự kiện
Là quốc gia thích “gây hấn” và thường xuyên “gây hấn” để đạt mục tiêu và mang lại lợi ích một cách tối đa nhất; đồng thời, cũng là quốc gia từng cọ sát lâu đời và đang tham gia giải quyết nhiều vấn đề trên chính trường quốc tế, Trung Quốc có kinh nghiệm lão luyện chuẩn bị, chọn và thúc đẩy thời điểm để quyết định hành động. Có nhiều cách thức trong lựa chọn thời điểm bắt đầu của Trung Quốc, song cách phổ biến, cổ truyền và cũng hữu hiệu nhất vẫn là lựa khi quốc gia – đối tượng trong tình thế có những bất ổn nội bộ, gặp rắc rối hoặc có vị thế yếu trên trường quốc tế.
Đó là lúc “trong không ấm, ngoài không êm” và nếu quốc gia bị Trung Quốc “nhòm ngó” có những quyết định đương đầu mạnh mẽ, dứt khoát, thì tác dụng, hiệu quả cũng bị hạn chế đáng kể – trong điều kiện đó, Trung Quốc đã kịp thời và nhanh chóng chớp lấy thời cơ thực hiện mục tiêu của mình.
Xâm lấn, đánh chiếm lãnh thổ các nước láng giềng, Trung Quốc luôn tính toán và tính toán kỹ càng từ thời điểm hành động đến mục tiêu hành động. Trung Quốc luôn hướng tới những mục tiêu kép, có nghĩa là bỏ “vốn” ít, song làm sao “lãi” lớn nhất – một hành động, nhiều mục đích, nhiều thông điệp.
Minh chứng cho nhận định trên, có thể dẫn dụ hàng loạt dẫn chứng điển hình.
Trước tiên là sự kiện Trung Quốc đánh chiếm Hoàng Sa vào tháng 1-1974. Bối cảnh lúc đó nhìn tổng thể như sau: Từ tháng 2-1972, quan hệ Trung – Mỹ được cải thiện một bước đáng kể qua chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Mỹ R. Nicxon – một chuyến thăm như Tổng thống R.Nicxon hoan hỉ nhận xét: “Đây là một tuần lễ làm thay đổi thế giới”[1]; “hai nước chúng ta đã nắm tương lai của thế giới trong lòng bàn tay”[2].
Tháng 1-1973, Hiệp định Paris lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, Mỹ rút quân khỏi Việt Nam, Hạm đội 7 rút khỏi khu vực quần đảo Hoàng Sa. Sau khi Mỹ rút, Việt Nam Cộng hòa gặp phải những khó khăn về kinh tế, quân sự và lúng túng trước những bất ổn nội bộ; đồng thời, phải căng mình chống đỡ các cuộc tiến công của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Về phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hiệp định Paris mở ra cơ hội thống nhất đất nước, miền Bắc Việt Nam dốc toàn lực chuẩn bị cho cuộc Tổng công kích “một ngày bằng 20 năm”.
Cũng từ năm 1973, Philippines tăng cường sự hiện diện ở khu vực Trường Sa, chính quyền Sài Gòn có những động thái tích cực trong xác định chủ quyền và khai thác tài nguyên, nếu không hành động, sau này việc chiếm đóng Hoàng Sa sẽ khó khăn thêm.
Phân tích tình hình, Trung Quốc nhận thấy đây là cơ hội tốt để thực hiện quyết tâm độc chiếm quần đảo này. Đúng như Trung Quốc định liệu, khi hải chiến Hoàng Sa xảy ra, vì đang cần tranh thủ sự ủng hộ của Trung Quốc đối với công cuộc giải phóng miền Nam; đồng thời, bị trói buộc bởi “vòng kim cô” ý thức hệ, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không lên tiếng (chỉ có Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra tuyên bố).
Vừa cải thiện quan hệ với Trung Quốc, không mấy thiết tha với chính quyền Sài Gòn, hy vọng “sự kiện Hoàng Sa” trở thành “khúc xương” trong quan hệ giữa hai quốc gia cộng sản, Mỹ đã im lặng. Cuối cùng, chỉ còn Việt Nam Cộng hòa lên tiếng phản đối và đề nghị các quốcgia đồng minh đưa vấn đề Trung Quốc cưỡng chiếm Hoàng Sa ra Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, song kết quả nhận được là hạn chế.
Tiến hành cuộc đột kích đẫm máu, Trung Quốc không chỉ chiếm trọn quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, mà còn mở rộng cương vực hoạt động, khẳng định với các nước Đông Nam Á chiến lược hướng ra biển Đông với mục tiêu bất biến là trở thành một đế chế biển rộng lớn.
Cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc Việt Nam năm 1979 là một ví dụ thuyết phục tiếp theo. Vào thời điểm đó, tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam đang gặp những khó khăn to lớn: Năm 1979, tổng sản phẩm xã hội, thu nhập quốc dân đều giảm[3]; thiếu lương thực gay gắt[4]; lạm phát diễn ra nghiêm trọng; thu chi ngân sách phải dựa vào vay và viện trợ nước ngoài, lòng tin của nhân dân đối với chế độ giảm sút, tâm trạng xã hội căng thẳng, nao núng.
Cùng lúc, Việt Nam bị “sa lầy” tại Campuchia, vừa phải đối đầu với tàn quân Polpot, vừa gánh đỡ đất nước Campuchia sau thảm họa diệt chủng. “Vấn đề Campuchia” khiến Việt Nam cô đơn, lẻ loi hơn bao giờ hết trong quan hệ đối ngoại. Các nước lên án Việt Nam “xâm lược”, rút quan hệ, bao vây, cấm vận; thậm chínhững nước trước đây là đồng minh, bạn bè cũng nhìn Việt Nam với con mắt nghi ngại, lạnh nhạt.
Trong tình hình bất lợi đối với Việt Nam, Trung Quốc tiến hành chiến tranh xâm lược mà không cần nguyên do/nguyên cớ (trong khi năm 1964, Mỹ phải viện sự kiện Vịnh Bắc Bộ mới có thể đưa quân vào Việt Nam), tuyên bố “dạy cho Việt Nam một bài học”, viết nên “quyền” hành xử bất chấp luật lệ.
Sau khi rút quân (5-3-1979), tuyên bố không tham vọng dù “chỉ một tấc đất của Việt Nam”, song trên thực tế, Trung Quốc đã chiếm giữ một số điểm cao có ưu thế quân sự, lấn sâu vào lãnh thổ Việt Nam. Tiến hành chiến tranh chống Việt Nam, Trung Quốc không chỉ muốn đất đai và răn đe, làm suy yếu Việt Nam, mà còn nhằm nâng cao uy tín nước lớn, tuyên bốvới các quốc gia láng giềng, nhất là ở khu vực Đông Nam Á về khả năng, quyết tâm ngăn chặn ảnh hưởng, tham vọng của của Việt Nam và Liên Xô.
Trung Quốc cũng sử dụng cuộc chiến tranh chống Việt Nam để giải quyết một số vấn đề nội bộ, phục vụ cho việc Đặng Tiểu Bình củng cố quyền lực sau khi trở lại “võ đài” chính trị chưa bao lâu.
Tháng 3-1988, Trung Quốc có hành động quyết liệt hơn, gây ra cuộc hải chiến đẫm máu gần cụm đảo Sinh Tồn (quần đảo Trường Sa) –“cuộc đụng độ hải quân trầm trọng nhất ở khu vực Trường Sa kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai”[5], khiến 3 tàu vận tải của Việt Nam bị bắn chìm, 20 người hy sinh và 74 người bị mất tích.
Đây là thời điểm được Trung Quốc tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng, vì Việt Nam vẫn chưa giải quyết dứt điểm “vấn đề Campuchia”, chưa thoát khỏi bao vây, cô lập, chưa gia nhập ASEAN, trong khi đang phải bận tâm với những khó khăn kinh tế – xã hội. Ngoài ra, Việt Nam tiến hành đổi mới chưa bao lâu (1986), các nhà đầu tư nước ngoài có mặt ở Việt Nam còn hạn chế; do vậy, khi xảy ra “tình huống có vấn đề”, sẽ không đánh động đến nhiều quốc gia.
Cuối thập niên 80 (XX), tình hình nội bộ Trung Quốc đang có vấn đề, diễn ra tranh chấp quyền lực giữa các phe phái, trong đó phái quân sự và chủ trương làm mạnh ở biển Đông đang thắng thế; do vậy, ngoài mục tiêu đặt chân lên quần đảo Trường Sa – điều mà Trung Quốc mơ đã từ lâu, đẩy mạnh hoạt động xâm lấn trên biển Đông, Trung Quốc còn muốn giải quyết những mâu thuẫn quyền lực trong nước; đồng thời, tuyên cáo “quyền sở hữu” đối với quần đảo, chứng minh “thực lực” bảo vệ chủ quyền trên biển, mở rộng khu vực hoạt động của tàu thuyền Hải quân Trung Quốc phủ khắp các đảo đá ngầm Việt Nam.
Trung Quốc cũng đặt mục tiêu “cố tình khiêu khích Việt Nam vào một cuộc chiến để xua đuổi các nhà đầu tư khỏi Việt Nam và ngăn cản mức tăng trưởng kinh tế cạnh tranh của Việt Nam”[6]. Lưu ý thêm rằng, năm 1987 – một năm trước khi Trung Quốc gây ra hải chiến Hoàng Sa, Việt Nam thông qua Luật đầu tư nước ngoài –bộ luật được các nhà đầu tư trên thế giới đón nhận và đánh giá là thông thoáng, có sức hấp dẫn.
Qua một thời gian thực hiện, bộ luật đã thu hút được tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vào một số ngành và vùng kinh tế, đạt được những kết quả bước đầu đáng khích lệ- điều đó cũng báo trước khả năng chuyển dòng của dòng vốn đầu tư vào Trung Quốc chảy đến một đất nước Việt Nam đang đổi mới và cởi mở hơn.
2- Câu chuyện giàn khoan Hải Dương 981
Ngày 1-5-2014, Trung Quốc ngang nhiên đưa giàn khoan Hải Dương 981 (HD 981) vào hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam, cách bờ biển Việt Nam khoảng 120 hải lý, cách đảo Lý Sơn 119 hải lý (221km) và cách phía nam đảo Tri Tôn thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam khoảng 18 hải lý. Trung Quốc liều lĩnh tiến thêm một bước trong việc hiện thực hóa đường lưỡi bò cũng như chiến lược khai thác dầu khí, ngày càng coi thường dư luận và luật pháp quốc tế, phô trương sức mạnh trên biển Đông.
Hành động ngang ngược này của Trung Quốc diễn ra không lâu sau chuyến công du đến châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama – chuyến thăm có mục đích tái khẳng định chính sách xoay trục an ninh và nhấn mạnh bảo đảm cam kết với các đồng minh trước sự hung hăng, lấn lướt của Trung Quốc tại khu vực này; tuy nhiên, trong chuyến thăm của Tổng thống Mỹ, Việt Nam không phải là điểm đến. Do vậy, Trung Quốc tính rằng khi Trung Quốc hành động, Mỹ sẽ không có phản ứng quyết liệt.
Xung quanh việc đối đầu Nga – Mỹ ở Ukraine, Nga ra sức tranh thủ sự ủng hộ của Trung Quốc. Kết quả là trong suốt tiến trình sự kiện, Trung Quốc có thái độ khá trung dung và đã “tặng” nước Nga một tấm phiếu trắng trong cuộc họp của Đại hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết về Crimea (15-3-2014).
Trong điều kiện Mỹ và các nước phương Tây gia tăng lệnh cấm vận đối với Nga, việc hợp tác với Trung Quốc sẽ là một cứu cánh quan trọng, còn Trung Quốc cũng từ đó mà thu nhiều quyền lợi. “Mắc nợ” và còn đang đặt nhiều hy vọng vào Trung Quốc, chắc chắn, khi Trung Quốc “hành sự” ở biển Đông, nước Nga sẽ không lên tiếng hoặc nếu có lên tiếng thì cũng ở mức độ cầm chừng.
Quan hệ của Việt Nam với các nước ASEAN – theo như các tuyên bố, thì khá chặt chẽ; tuy nhiên, thực tế đã chứng minh ngược lại. Qua những lần Trung Quốc chèn ép Việt Nam trên biển Đông, thái độ của các nước ASEAN là thờ ơ và thiếu tương trợ. Các nước ASEAN đã không lên tiếng phản đối trước những sự kiện Trung Quốc giam cầm ngư dân Việt Nam đánh cá tại khu vực Hoàng Sa, gây áp lực lên tập đoàn dầu khí Ấn Độ ONGC Videsh để họ rút khỏi Lô 127 và 128, phá hoại thiết bị địa chấn các tàu khảo sát Việt Nam….
Liên kết lỏng lẻo giữa các nước Đông Nam Á khiến Trung Quốc yên tâm và bình thản với “thẻ bài” giàn khoan HD 981, biết trước rằng sẽ không có những hành động thực tế mạnh mẽ từ ASEAN.
Ở thời điểm hiện tại, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nội tại: Bất đồng chính kiến gia tăng, các cuộc đấu tranh của người dân mất đất nổ ra ở nhiều nơi, [...] , một bộ phận nhân dân thờ ơ với chính quyền… Sự thiếu quyết đoán, nhân nhượng có tính hệ thống của chính quyền trước các tham vọng lãnh thổ, lãnh hải Việt Nam của Trung Quốc trong nhiều năm qua vô hình trung trở thành yếu tố củng cố thêm quyết tâm hành động của Trung Quốc.
Trung Quốc trái phép đưa giàn khoan HD 981 vào thềm lục địa Việt Nam đúng lúc Nhà nước Việt Nam đang rầm rộ kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ – chiến thắng có phần đóng góp của Trung Quốc. Trong dịp này, trên các báo chí và các diễn đàn chính thống Việt Nam đăng tải không ít những bài báo, bài phát biểu ca ngợi Trung Quốc, ca ngợi “tình hữu nghị Việt – Trung”. Những chi tiết tưởng chừng như không lớn đó, song trong chừng mực nhất định, lại có tác dụng hạn chế phản ứng của Việt Nam. Sau những cái bắt tay hữu hảo, sau những lời ca tụng, Việt Nam khó mở lời phản đối, phản kháng.
Ngoài việc chọn thời điểm để đạt mục tiêu một cách an toàn và thuận lợi nhất khi hành động, đưa giàn khoan HD 981 vào vùng biển Việt Nam, Trung Quốc còn muốn một chuyển tải một vài thông điệp.
Sau khi Tổng thống Barack Obama đặt chân đến Manila, ngày 28-4-2014, Mỹ và Philippines đã ký kết một Thỏa thuận quân sự (trong 10 năm) cho phép Mỹ tiếp cận với các căn cứ của Philippines, thúc đẩy an ninh khu vực. Điểm đặc biệt là sau khi ký kết,Thỏa thuận sẽ được Chính phủ Philippines ban hành với tư cách là một văn kiện hành pháp, cho phép có hiệu lực ngay, mà không cần phải thông qua thủ tục phê chuẩn tại Quốc hội.
Trong bối cảnh tranh chấp lãnh hải ở Biển Đông đang hết sức căng thẳng, Thỏa thuận này là bước quan trọng trong chiến lược “xoay trục” qua châu Á của Washington, biến Philippines trở thành một trụ cột quan trọng tại Đông Nam Á, tạo điều kiện cho Mỹ tăng cường sự hiện diện và tham gia vào các vấn đề của an ninh khu vực.
Điều đó cũng nói lên rằng, trong các tranh chấp, đụng độ ở biển Đông, Trung Quốc sẽ không chỉ phải đối mặt với khả năng bị cô lập lớn hơn, mà còn phải tích toán đến những phản ứng quyết liệt của các quốc gia tranh chấp khi có Mỹ đứng đằng sau lưng.
Do vậy, “sự kiện giàn khoan HD 981” còn mang đậm động cơ chính trị, một mặt, nhắn nhủ, đe dọa các nước có tranh chấp, vướng mắc với Trung Quốc ở biển Đông (đặc biệt là Philippinesvà Việt Nam) không ngả sang và thắt chặt quan hệ với Mỹ; mặt khác, thử phản ứng của Barack Obama, thách thức chiến lược xoay trục của Mỹ.
Cần nói thêm rằng, trong chuyến viếng thăm châu Á của Tổng thống Barack Obama (23-4-2014) sau cuộc lỗi hẹn tháng 10-2013, liên minh Mỹ – Nhật tiếp tục được củng cố với những cam kết ủng hộ đất nước “Mặt trời mọc” trong tranh chấp quần đảo Xen-ca-cư/Điếu Ngư với Trung Quốc trên biển Hoa Đông.
Với cam kết đó, Nhật Bản hoàn toàn có thể định ra và thực hiện những đối sách cứng rắn chống lại các sức ép từ Trung Quốc đối với vấn đề Xen-ca-cư/Điếu Ngư trong khi đang có những hành động thực tế hợp tác với Ấn Độ, nhằm “bảo vệ các vùng chung toàn cầu”, hạn chế “chiến lược cơ bắp” và ngăn chặn, phá vỡ “chuỗi ngọc trai”[7] của Bắc Kinh.
Từ trong lịch sử cho đến hiện tại, Nhật Bản luôn là “cái gai” trong mắt Trung Quốc, bởi với sức mạnh kinh tế, quân sự và quan hệ đồng minh với Mỹ, Nhật Bản không chỉ cạnh tranh trực diện với Trung Quốc, mà bắt đầu có chính sách kiềm chế, hạ thấp ảnh hưởng của Trung Quốc từ xa – trong khu vực Đông Nam Á và ở châu Phi. Với ngần đó “oán thù” Trung – Nhật, “nắn gân”, thách thức “kẻ đứng sau” đất nước hoa Anh đào là điều cần thiết lúc này.
Quan hệ Trung – Ấn vốn là mối quan hệ rắc rối, phức tạp, “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”, phủ bóng bởi cuộc chiến tranh biên giới 1962. Những thập kỷ gần đây, Trung Quốc – Ấn Độ có một số va chạm trên biển và Ấn Độ có thái độ cũng như phản ứng khá kiên quyết trước những lấn lướt của Trung Quốc. Ấn Độ đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia trong khu vực có biên giới biển và một số đối thủ của Trung Quốc (đặc biệt là một số nước Đông Nam Á và Nhật Bản), gia tăng sức mạnh, kiềm chế Bắc Kinh.
Việc công ty dầu khí Ấn Độ OLV ký kết với Việt Nam dự án thăm dò dầu khí ở hai lô 127 và 128- nơi mà Trung Quốc cho rằng “nằm bên trong hải giới truyền thống” của mình, khiến Trung Quốc không chỉ thấy bất an, mà còn coi đó như một sự thách thức.
Việc khai thác hai lô 127 và 128 là cách thức Ấn Độ can dự gián tiếp vào cuộc tranh cãi trên biển Đông và ngầm phản đối thái độ bá quyền của Trung Quốc.
Nếu Ấn Độ khai thác dầu khí thành công có nghĩa là Việt Nam có thêm đồng minh trong giải quyết tranh chấp trên biển Đông và việc khai thác tài nguyên diễn ra êm thấm là một hình thức xác định cũng như khẳng định chủ quyền trên vùng biển đó. “Con bài” giàn khoan HD 981 của Trung Quốc chính là một động thái gây áp lực và răn đe Ấn Độ.
Nếu Việt Nam thất bại trong việc “đuổi” giàn khoan HD 981, chắc chắc Trung Quốc sẽ bước tiếp, sẽ có những hành động hung hăng hơn để các quốc gia đối tác của Việt Nam, nhất là Ấn Độ, phải rút khỏi biển Đông, nhường không gian tài nguyên mầu mỡ này cho Trung Quốc độc chiếm. Lúc đó, Việt Nam đã khó lại còn khó khăn hơn, trở nên yếu thế và đơn thương độc mã trước những đòi hỏi chủ quyền phi lý của Trung Quốc trên biển Đông.
Một điều không kém quan trọng là cách thức hành động của Mỹ trước “cú đòn phủ đầu hung hăng” của Putin ở Crimea càng củng cố ảo vọng của Trung Quốc tại biển Đông với tính toán tái lập một kịch bản tương tự. Ngoài ra, Trung Quốc thừa thông minh để nhận thấy là theo lý thuyết “trung tâm – ngoại vi”, chiến lược trọng tâm của Mỹ là ở châu Âu – nơi được mệnh danh là “trái táo bất hòa” giữa hai cường quốc Nga – Mỹ trước đây và cả hiện tại. Mỹ khó lòng buông lỏng châu Âu, chiến lược “xoay trục” có thể chỉ là một kết nối mang tính biểu tượng hơn là hiện thực – đó chính là điều cần cho Trung Quốc rảnh tay hành động.
Tháng 11-2013), Đảng cộng sản Trung Quốc tổ chức Hội nghị Trung ương lần thứ 3 (khóa XVIII), nỗ lực cải cách theo chiều sâu, nhằm đưa Trung Quốc bước vào một khởi đầu mới trong quá trình phát triển – quá trình hoàn thiện và phát triển chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc, thực hiện “giấc mơ Trung Hoa”[8] phục hưng dân tộc.
Về xã hội, để trấn an dư luận, Đảng Cộng sản Trung Quốc nới lỏng chính sách một con, giảm án tử hình, xóa bỏ chế độ “lao cải”[9], tăng cường giám sát và kỷ luật trong bộ máy chính trị, năng cao năng lực bộ máy hành chính công, nghiêm trị tham nhũng….
Tuy nhiên, trong lĩnh vực chính trị, vẫn chưa nhìn thấy những thay đổi mong đợi, nhằm hiện đại hóa đời sống chính trị một cách mạnh mẽ; do vậy, Trung Quốc vẫn đang phải đối diện với một cuộc “khủng hoảng tín nhiệm xã hội”[10].Theo thống kê của các nhà xã hội học Trung Quốc, mỗi ngày tại đất nước này diễn ra khoảng 500 các vụ bạo loạn, phản kháng tập thể và đình công, tăng gấp bốn lần so với một thập kỷ trước.
Dù chính quyền đã buộc phải nhượng bộ một số cuộc phản đối tập thể – tranh chấp đất đai ở làng Ô Khảm (Quảng Đông), những cuộc đấu tranh liên quan đến môi trường ở Đại Liên (Liêu Ninh), Thập Phương (Tứ Xuyên) và Khải Đông (Giang Tô)…song tình hình vẫn tiếp tục nóng lên từng ngày. Sự kiện Tân Cương, Tây Tạng, những vụ nổ bom, cuộc đấu đá nội bộ với “con hổ Chu Vĩnh Khang” trước đoạn đầu đài… cho thấy: “Khi bạo lực của chính quyền không thể chống đỡ được khủng hoảng, những người lãnh đạo thế hệ thứ năm của Trung Quốc bắt đầu lo lắng cho tương lai của Đảng Cộng sản”[11].
Đề giải quyết những lo lắng đó, khi thay đổi cán cân quyền lực giữa Đảng Cộng sản và xã hội Trung Quốc đang diễn ra “theo chiều hướng Đảng mất dần sự tín nhiệm và quyền kiểm soát, còn xã hội thì đang tích thêm sinh lực và sự tự tin”[12], lãnh đạo Trung Quốc hướng sự chú ý trong nước ra bên ngoài, đánh lạc hướng dư luận, tìm đến “giải pháp biển Đông”, nhằm tạo ra một đợt thủy triều dâng cao của chủ nghĩa dân tộc được sử dụng như một chất kết dính xã hội.
Không phải ngẫu nhiên mà thời gian gần đây, trên các tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, tạp chí Nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương, tạp chí Quốc phòng, báo Giải phóng quân, Nhân dân Nhật báo… của Trung Quốc đăng tải số lượng lớn các bài viết về chủ đề biển Đông.
Các tít cổ xúy tinh thần dân tộc và kích động được giật theo cách châm ngòi lửa: “Các quốc gia xung quanh khai thác các nguồn dầu lửa ở Nam Sa của chúng ta như thế nào?“; “Kẻ nào đang xâm lược các vùng biển của chúng ta?”; “Trung Quốc không cho phép chà đạp lên chủ quyền lãnh thổ của mình!”; “Trung Quốc không thể để mất một tấc đất thiêng”….
Nhiều bài báo chĩa mũi nhọn vào Việt Nam, mô tả Việt Nam như một đối thủ hiếu chiến “đang thèm khát lãnh hải”, “cố gắng cướp đoạt toàn bộ tài nguyên của Trung Quốc bằng sức mạnh” (?!).Mới đây, truyền hình Nhà nước Trung Quốc đã phát sóng một bộ phim tài liệu dài tám tập ca ngợi lực lượng tuần duyên và ngư chính trong việc bảo vệ “chủ quyền và tài nguyên của Trung Quốc” trên biển Đông. Cảnh tàu Việt Nam “ngăn cản” tàu thăm dò của Trung Quốc một cách “điên cuồng” đã gây một ấn tượng mạnh.
Bộ phim cũng tung hô lòng dũng cảm của Hải quân Trung Quốc khi mô tả “sự đối đầu không nao núng” và cuộc chiến đấu oanh liệt với đội tàu có vũ trang lớn hơn gấp nhiều lần của Việt Nam. Bằng cách đó,Trung Quốc xoay chủ nghĩa dân tộc về phía biển Đông (chủ quyền đối với Trường Sa) như là một phương thức để tái khẳng định vị thế và hàn gắn rạn nứt xã hội. Rất có thể, giàn khoan HD 981 là khởi đầu của cao trào đó.
3- Rút tỉa từ quá khứ và hiện tại
Qua khảo cứu, phân tích những vụ việc điển hình xảy ra trong quá trình Trung Quốc thực hiện chiến lược xâm chiếm lãnh thổ, lãnh hải của Việt Nam, có thể nhận thấy rằng, đó là chiến lược nhất quán, ăn sâu vào máu thịt, não trạng của những thế hệ lãnh đạo Trung Quốc. Nó giống như một căn bệnh mãn tính mang tên “bành trướng”, “bá quyền” âm ỉ trong một cơ thể Trung Quốc nhìn bề ngoài thì tưởng như cường tráng, khỏe mạnh, song thực chất bên trong lại đang chứa chất đầy những vi rút nguy hiểm.
Chiến lược ấy của Trung Quốc được tính toán cẩn trọng, kỹ lưỡng, nhằm nuốt dần đất đai, sông biển Việt Nam. Chiến lược ấy cũng còn nhằm bào mòn sức mạnh, hút dần dinh dưỡng, làm cho Việt Nam rối loạn, yếu dần và chia rẽ. Một dân tộc chia rẽ là một dân tộc yếu – đó đã là nguyên lý. Yếu đến hèn chỉ còn một bước ngắn. Khi đã hèn thì sẽ bị hòa tan.
Có lịch sử lâu đời 5.000 năm, tự hào là trung tâm văn minh Đông Á không ai sánh kịp, song điều kinh khủng là ở chỗ, những nhà lãnh đạo Trung Quốc lại đem niềm tự hào ấy nuôi giấc mộng khôi phục “địa vị ưu việt” bằng những phương thức cực đoan và quá khích, để xóa đi cái quá khứ với “thế kỷ nhục nhã” của một Trung Quốc bạc nhược, tổn thương, u tối.
Lịch sử đã vô tình và khắc nghiệt đặt dải đất hình chữ S bên cạnh một người láng giềng phương Bắc to lớn và đầy tham vọng. Láng giềng không thể chọn lựa, Trung Quốc luôn tồn tại ở đó, bất trắc, khó lường. “Sự kiện giàn khoan HD 981” là câu trả lời đầy đủ nhất, trung thực nhất về “phương châm 16 chữ vàng”, “tinh thần bốn tốt” và áp lực “Hán hóa” – một câu chuyện có thật, thường trực và chưa có hồi kết thúc.
Hiện diện ở biển Đông bằng vũ lực, trong “cơn mê lú quyền lực”, Trung Quốc đang bước tới sai lầm khó gỡ, đang hủy hoại lòng tin, uy tín quốc tế và sự tôn trọng của các quốc gia xung quanh. Hành xử hung hăng theo kiểu côn đồ trên biển Đông, Trung Quốc không khiến các đối thủ của mình sợ hãi, trái lại, cảnh báo về một quốc gia đầy hiểm họa, ưa thích ức hiếp, tôn sùng các nguyên tắc ứng xử thời trung cổ, viết nên luật lệ của riêng mình trong một thế giới, khi mọi quốc gia đang nỗ lực đi về phía văn minh.
Trung Quốc đang chơi một trò chơi nguy hiểm, đang biến “giấc mơ Trung Hoa” thành “cơn ác mộng Trung Hoa”. Có thể, nếu các quốc gia liên quan không có những hành động quyết liệt, không gom tụ lại, Trung Quốc sẽ thắng thế. Nhưng dù có thắng thế, dù có trỗi dậy, dù “giấc mơ Trung Hoa” có sớm thành hiện thực, song trong mắt nhân loại, trong mắt “người tử tế”, Trung Quốc mãi mãi – chẳng bao giờ với tới văn minh
Nguyễn Thị Mai Hoa
(Thứ sáu, 09 Tháng 5 2014)
________________________________________
[1]Marvin Kalb- Barnard Karbl: Đột phá khẩu Trung Quốc, Hội nghị cấp cao 1972, Tập 2, Viện Thông tin Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1979, tr. 67.
[2]Sđd, tr. 68.
[3]Trong kế hoạch 1976 – 1980, bình quân một năm tổng sản phẩm xã hội chỉ tăng 1,4 %, thu nhập quốc dân tăng 0,4 % (kế hoạch là 13-14%). Kết thúc kế hoạch 5 năm (1980), tất cả 15 chỉ tiêu chủ yếu đều không đạt, thậm chí một số sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp quan trọng bình quân đầu người không giữ được mức của năm 1976. Hiệu quả của nền kinh tế rất thấp, tốc độ tăng không tương xứng với mức đầu tư xây dựng cơ bản; giá trị tài sản cố định tăng chỉ bằng 46,8 % tổng mức đầu tư xây dựng cơ bản; hiệu quả hoạt động của hệ thống cơ sở vật chất thấp, chỉ huy động được trên dưới 50 % công suất.
[4]Năm 1980, Nhà nước phải nhập 1,576 triệu tấn lương thực. Ngân sách thiếu hụt lớn, giá cả tăng hàng năm 20%, nhập khẩu nhiều gấp 4-5 lần xuất khẩu.
[5]Quần đảo Trường Sa: Liệu có còn thích hợp khi tranh cãi về vấn đề chủ quyền, Viện nghiên cứu khoa học pháp lý quốc tế, Bản dịch, Lưu tại Thư viện Quân đội, tr.5.
[6]Valencia.M.J, Vandyke.J.M, Ludwig.N.A: Chia sẻ tài nguyên ở biển Nam Trung Hoa, Bản dịch, Lưu tại Thư viện Ban Biên giới Chính phủ, tr.70.
[7]Thuật ngữ “chuỗi ngọc trai” là tên một kế hoạch triển khai an ninh hàng hải – quân sự của Trung Quốc xuất hiện lần đầu tiên trong báo cáo mật mang tên “Tương lai của năng lượng châu Á” được Mỹ đưa ra vào năm 2005. “Chuỗi ngọc trai” chỉ các căn cứ quân sự, cảng biển của Trung Quốc nằm rải rác như những hạt ngọc trai, chạy theo tuyến đường hàng hải trên biển bắt đầu từ đảo Hải Nam qua biển Đông, qua eo biển Malacca, sang Ấn Độ Dương… đến tận châu Phi (Somali) và vùng vịnh Persian, đặc biệt là các nước dọc vùng biển Ấn Độ Dương như Pakistan, Sri Lanka, Sudan…. giúp Trung Quốc bành trướng trên mọi hướng biển.
[8]Ngày 8-4-213, nội hàm “giấc mơ Trung Hoa” được Tập Cận Bình giải thích rõ trong phát biểu khai mạc Diễn đàn châu Á Bác Ngao (BFA) như sau: Vào giữa thế kỷ XXI, Trung Quốc sẽ trở thành một quốc gia xã hội chủ nghĩa hiện đại, thịnh vượng, hùng mạnh, dân chủ, văn hóa tiên tiến, hòa hợp và giấc mơ Trung Hoa, cụ thể là sự phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa sẽ thành hiện thực.
[9]Hệ thống trại cải tạo lao động ra đời từ năm 1957 để giam giữ những người phạm các tội danh không nghiêm trọng như trộm cắp, gây rối trật tự, mại dâm, sử dụng ma túy, giam giữ những người bất đồng chính kiến. Hệ thống này này tồn tại nhiều điều bất hợp lý nguy hiểm như chính quyền địa phương và công an có quyền ra lệnh giam giữ mà không cần ra tòa xét xử. Tuy nhiên, người ta cũng cho rằng,giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn có thể tiếp tục sử dụng hệ thống lao cải với tên gọi khác, hoặc thậm chí không cần đặt tên cho hệ thống này.
[10]“Khủng hoảng tín nhiệm xã hội” có nghĩa là “chính quyền của dân” không nhận được sự tín nhiệm của người dân, trên thực tế người dân không còn coi chính quyền là người đại diện cho mình. Nói cách khác, đối với một bộ phận quần chúng nhân dân, chính quyền không còn đồng hành với họ, không thể hiện được ý chí của họ. Một cuộc khủng hoảng tín nhiệm xã hội sẽ gây ra sự nhiễu loạn về tư tưởng, gây mất niềm tin của dân chúng vào hệ tư tưởng hiện hành của xã hội.
[11]Minxin Pei: China’s Troubled Bourbons, Project Syndicate, 31-10-2012.
[12]Ibid.
********
Nguồn:
http://vanhoanghean.com.vn/goc-nhin-van-hoa3/nh%E1%BB%AFng-g%C3%B3c-nh%C3%ACn-v%C4%83n-h%C3%B3a/thoi-diem-hanh-dong-va-thong-diep-trong-chien-luoc-lan-chiem-lanh-tho,-lanh-hai-viet-nam-cua-trung-quoc
No comments:
Post a Comment