BÊN KIA BỜ ĐẠI DƯƠNG 463

TRẦN NGỌC BÌNH * NGƯỜI TÙ VƯỢT NGỤC

 

Truyện về người tù cải tạo vượt ngục

• Trần Ngọc Bình

Đã hai ngày rồi, người mang rau cho nhà bếp của trại tù Phong Quang là anh đội phó chứ không phải là anh đội trưởng Rau Xanh như mọi ngày (anh em tù chúng tôi phải tự cải thiện đời sống bằng cách tự trồng rau.)... Không kềm nổi sự tò mò, tôi dọ dẫm khi anh đội phó đến giao rau lần thứ ba:

-Bộ anh C. đau hay sao mà anh đi thay thế vậy kìa!

Tuy mới chỉ sống với chế độ “người dò xét người” có 3 năm thôi, nhưng anh đội phó quả là nhạy bén vì đã tạo được thói quen như người dân miền Bắc khi phải sống trong cái xã hội “đỉnh cao của sự người dò xét người” trong đó mỗi người dân trước khi nói điều gì đều phải trông trước trông sau xem có người thứ ba nào đó ở gần hay không vì sợ người thứ ba quá “tiến bộ” sẽ đi báo cáo mình thì phiền, nên khi thấy không ai ở gần bèn nói nhỏ vừa đủ cho tôi nghe:

- C. trốn trại rồi.

Nghe đến đây, tự nhiên tôi mường tượng đến đôi cách chim tung trời tim đường đến tự do mà lòng thầm mơ ước mình cũng có dịp may như người bạn tù của mình nay đã vỗ cánh bay cao, bay xa tít về cuối chân trời, thoát ly được gông cùm xiềng xích nơi ngục tù tăm tối. Vì tự ngàn xưa và chắc chắn là cho đến ngàn sau thì cái chân lý rất đơn giản mà ai ai cũng phải công nhận là đúng, là không sai chạy dù một ly, đã được diễn tả trong câu “Nhất nhật tại tù thiên thu tại ngoại” (Một ngày trong tù thì bằng cả ngàn năm ở ngoài).

Kể từ hôm đó, những anh em tù chúng tôi sau khi bị xúc động về việc này, có bàn ra tán vào thì cũng chỉ rỉ tai nhau rồi đâu lại vào đấy, lại lao động triền miên cho đến mệt lử, chiều về ăn chén cơm tù độn khoai, hay sắn hoặc cái “chuông xe đạp mỏng teng” (đây là chữ anh em dùng để chỉ chiếc bánh mì luộc) rồi lên “chuồng” cố dỗ giấc ngủ cho qua cơn đói để rồi sáng mai lại trở lại kiếp tù lao động khổ sai không án nên chẳng biết ngày nào “tung cách chim tìm về tổ ấm” để gặp lại những người thân trong gia đình để “cho bõ lúc sầu xa cách nhớ”.

Kiếp tù đầy cứ lặng lẽ trôi qua và lời của bản nhạc ngày xưa tự nhiên lại trở về trong ký ức trong đêm trường nỉ non tiếng côn trùng:

Ngày nào gặp nhau, yêu nhau rồi sống bên nhau
Những tưởng dài lâu như trăng như sao cho đến bạc đầu
Nào ngờ giờ đây ta ly tan giữa cơn lạc loài
Giữa chốn u mê đêm đêm một người nhớ thương một người

Phải chăng “giữa chốn u mê” mà tác giả muốn nói tới ở đây hay là đã “tiên tri” được đó là chốn lao tù, mà quả thật thế, chốn lao tù cho dù đã được ngụy trang là “Trại Cải Tạo” thì bản chất vẫn không thay đổi, đâu có đánh lừa được ai, ngay cả đến con nít cũng thắc mắc khi được mẹ cho biết là: “Ba đi học tập” thì bé đã hỏi lại mẹ: “Ủa, sao đi học lâu quá vậy, sao không về nhà?”. Vào thời kỳ đó và ngay cả cho đến bây giờ, dù cho ở “trong” hay “ngoài” thì chỉ khác nhau ở chỗ tù lớn hay tù nhỏ mà thôi. Chả thế mà ca sĩ kiêm nhạc sĩ TVT đã chẳng phát biểu khi vượt thoát đến được bến bờ tự do: “Ở trong nước cái cột đèn, nếu nó đi được, nó cũng đi.” để nói về tâm trạng của người dân Miền Nam sau ngày 30 tháng 4 năm 75 đó sao.

Một thời gian sau đó, một cán bộ trong trại răn đe:

-Các anh đừng tưởng trốn trại mà không bị bắt lại là lầm to.

Thế nhưng sau lời răn đe đó, chúng tôi thấy anh C. vẫn là “bóng chim tăm cá” và ai ai trong đám anh em tù cũng cho là Trại chỉ hăm he để chúng tôi khỏi noi theo tấm gương vĩ đại của anh C. mà thôi chứ anh C. đã thật sự tung cánh về miền tự do rồi.

Nhưng, lại chữ “nhưng” quái ác vẫn thường trở lại làm tiêu tan giấc mộng đẹp trong đời sống bình thường của chúng tôi, riêng tôi cứ mở to mắt nhìn mà cứ tưởng như mình ngủ mê vì trong đám tù chúng tôi di chuyển về Trại Nam Hà vào cuối năm 78, hôm đó có anh C. bị “mợ Tám” khóa chặt một tay còn tay kia thì bị còng dính vào tay của một anh nữa, mà tôi không biết tên, anh này thì một cánh tay còn bị băng bột có lẽ bị gẫy hay sao đó, nghĩa là cứ hai người chung nhau một còng để mà hưởng cái hạnh phúc không độc lập mà cũng chẳng có tự do của người tù khốn khổ mỗi khi chuyển trại. Mãi về sau này, chúng tôi mới biết lý do sự chuyển trại là do Tàu sắp tấn công và xâm lăng Việt Nam như cha ông họ đã làm đối với dân tộc ta từ ngàn xưa vì đó là giấc mộng Đại Hán mà dân tộc họ luôn ấp ủ trong tâm khảm.

Trại tù nào cũng giống trại tù nào, khi đến trại mới lại “học tập” đường lối, chính sách của Đảng và Nhà Nước, lại khai lý lịch và anh em chúng tôi không ai bảo ai, người nào cũng có một mẫu khai dự phòng nên lại lấy mẫu khai này rồi điền vào “ chỗ trống cho hợp nghĩa” thế là xong.

Một hôm, tại khu A ở trại tù Nam Hà, chúng tôi bị tập trung ra sân để nghe nói chuyện, người nói không xưng tên, chức vụ, đây vẫn là thói quen làm việc “ban đêm”, thói quen giấu diếm của những người làm những việc tự thấy là không chính trực mà thói quen này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay, mà điển hình là khi họ ký hiệp ước dâng một phần “máu thịt” của mẹ Việt Nam cho kẻ thù truyền kiếp mà không dám công khai cho toàn dân biết và các thói quen này cũng đã nói lên cái bản chất coi thường, khinh rẻ người “chủ” của chế độ như Cộng Sản vẫn luôn luôn rêu rao để mị dân. Hắn ta chỉ nói là: Tàu xâm lăng Việt Nam và chúng ta đã bị thua đậm, thế thôi và nhấn mạnh, nếu cần, sẽ sử dụng khả năng sẵn có của “các anh” tức là của đám tù khốn khổ chúng tôi để “bảo vệ quê hương”. Cay đắng cho tụi tôi chưa, bị kết án đủ thứ tội nhưng không dám đưa chúng tôi ra xử công khai và giờ đây sau 4 năm tù thì được “người ta” cho biết là chúng tôi vẫn còn có một quê hương để mà bảo vệ.

Đọc đến đây chắc quý bạn đọc thân mến sẽ tự hỏi: “Ô hay cái ông này, chẳng thấy đâu là câu chuyện tù vượt trại gì hết, cứ thấy ông nói lòng nói vòng hoài à!”

Vâng, thưa quý vị, hình như càng lớn tuổi thì người ta càng tin vào thuyết định mệnh an bài mà ông Trời đã dành cho mỗi người:

Ngẫm hay muôn sự tại Trời
Trời kia đã bắt làm người có thân
Bắt phong trần, phải phong trần
Cho thanh cao mới được phần thanh cao

Kiều.

Tôi, như trong câu Kiều nói trên, đã phải chịu “phong trần” từ năm 1979 là năm tôi biết được phần đầu của câu chuyện và mãi cho tới năm 1985 tức là 6 năm sau, khi có cái may mắn thoát chết vì bệnh phù thũng để rồi qua bao lần chuyển trại và có lẽ do định mệnh hay do ông Trời sắp xếp nên đã được nằm cạnh anh C. và mừng hết lớn, tôi không quên hỏi anh về câu chuyện trốn khỏi trại tù hồi đó.

Khi được hỏi, anh ra hiệu cho tôi ra khỏi buồng tù và sau đây là lời kể chuyện của anh.

Lúc ở trại Phong Quang, nơi đội Rau Xanh trồng rau thì lại gần lò gạch do tù hình sự đảm trách. Trong những lúc giải lao, thì tụi này thường hay ngồi cùng với mấy anh em tù hình sự, mới đầu thì hai bên còn giữ ý, sau một thời gian thì điếu thuốc qua, bi thuốc lào lại nên đã dần dần thu hẹp lại khoảng cách biệt và từ đó trong câu chuyện đã có sự thân mật dẫn đến sự trao đổi tâm tình.

Tù hình sự phần đông là những người nghèo khổ, giáo dục gia đình hầu như không nên đa số ăn nói lỗ mãng, mở miệng là các loại “ hỏa tiễn made in North Viet Nam” như đ...m..., đ....b... bay ra ầm ầm, làm choáng váng người nghe, phải nói như vậy là để thấy sự sa đọa về giáo dục, về con người của “xã hội chủ nghĩa Miền Bắc”; vì khi bị giam chung với tù hình sự Miền Nam ở Long Giao những anh em tù này tuy là hình sự nhưng tôi không bao giờ thấy các anh em này sử dụng các loại “hỏa tiễn” nói trên. Câu nói của họ khi tiếp xúc với chúng tôi luôn luôn tỏ ra có sự trân trọng và tỏ ra rất lễ độ, và mỗi lần trông thấy anh em chúng tôi ở phía xa xa là không ai bảo, họ đều chào to bằng câu là “Đại bàng gẫy cánh se sẻ cụt đuôi” và trong cung cách vẫn tỏ ra có sự thương mến tụi tôi tuy rằng chúng tôi là những người thất thế.

Các cán bộ Cộng Sản, khi thuyết giảng vẫn thường rêu rao là Miền Nam đồi trụy có tới 300,000 đĩ điếm và trộm cắp đầy rẫy, cứ làm như là trong thiên đường của Cộng Sản là thiên đường thật sự nên không có tù hình sự ! Thế thì các trại tù như Phong Quang, Nam Hà và còn biết bao nhiêu nữa ở Miền Bắc chắc là để nhốt muỗi hay sao đây!

Trong số các anh em tù hình sự đó, tôi để ý thấy một anh rất ít nói, nét mặt lúc nào cũng đăm chiêu, tư lự, lân la tôi làm quen, ngay từ lời nói đầu tiên, tôi giật mình vì nhận ra anh ấy là người Quãng Ngãi, cùng quê với tôi, và cứ mỗi ngày một chút dần dần hai chúng tôi hiểu nhau nhiều hơn và một khám phá nữa càng làm tôi giật mình hơn nữa, không những cùng tỉnh mà còn cùng làng nữa, vì khi nhắc đến những bậc vai vế trong làng thì cả anh ấy và tôi đều cùng biết rõ như là bàn tay có 5 ngón!

Cho đến một hôm, khi tình bạn đã đậm nét thì chúng tôi lại khám phá thêm ra là chúng tôi còn có họ hàng xa nữa. Đến đây thì, anh TTB, ta cứ gọi tắt là B. cho tiện, mới tiết lộ:

“Trung Quốc và Việt Nam không thuận, có muốn vượt trại không?”

Tôi hỏi lại B:

“Vượt trại thì được rồi nhưng còn gia đình B thì sao?”

Đến đây B. mới cho biết, trước khi bị tù, anh ta làm ở Đại Sứ Quán Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa ở Đông Đức, mỗi khi có cuộc họp báo hay biến cố quan trọng nào ở Tây Bá Linh thì đều phải tham dự và viết báo cáo gởi về Việt Na. Đi cùng có 2 người nữa, và mỗi người đều có một khẩu súng lục với chỉ thị nếu ai định đào tị sang Thế Giới Tự Do thì khẩu súng sẽ làm nhiệm vụ của nó, nói nôm na là phải thanh toán, phải giết người vì người đó đã bị “nọc độc của chế độ tư bản” làm hư hỏng và lần nào cũng vậy, cả ba phải canh chừng lẫn nhau, dĩ nhiên trong 3 người thì B là chính còn 2 người kia là “cai tù” tuy rằng điều này không ai nói cho biết.

Cho đến một hôm, Tòa Đại Sứ nhận được công điện của Bộ Ngoại Giao trao tặng cho B. một huân chương vì những thành quả đạt được và triệu hồi B. về nước để nhận, dĩ nhiên Ông Đại Sứ rất mừng và cho làm tiệc tiễn hành một nhân viên xuất sắc dưới quyền khiến ông được thơm lây theo như phong tục của người Việt ta.

Khi về tới nơi, anh ta mới bật ngửa vì chỉ thấy Công An “dàn chào” cẩn thận không cho gặp mặt vợ con dù chỉ là 1 phút và đưa vào trại tù ngay lập tức với lý do trong những bài viết gởi về, “người ta” đã khám phá ra là B. đã manh nha những tư tưởng phản động, chỉ “manh nha” thôi, chứ không có bằng chứng gì là phạm tội đâu nhé mà đã bị kết án rồi, không cần tòa án xét xử dù cho chỉ có hình thức thôi, vì tòa án cũng là của Đảng mà.

Tới đây thì mình mới hiểu thật rõ câu “độc tài Đảng trị” ghê gớm như thế nào, vì nếu có cách gì mà Đảng “nắm” được không khí thì chắc chắn là Đảng sẽ chẳng ngại ngần gì mà không phân phối để nắm chặt thêm quyền thống trị hơn nữa như là Đảng đã từng làm với chế độ tem phiếu. Bị tù rồi, thì mới thấy ở nước ta trong chế độ Cộng Sản, dù đêm hay ngày thì người “chủ” chỉ thấy có ban đêm mà thôi mà là đêm không cùng, chừng nào mà cái chế độ tàn ác này còn tồn tại, trong khi đó thì “tớ” mới có cả ngày lẫn đêm để tìm tòi, suy nghĩ tùy nghi sử dụng bàn tay sinh sát của mình để làm tình làm tội và bóc lột “chủ”, xua “chủ” đi giải phóng miền Nam để chết thay cho “tớ”!

“Còn vợ của tôi ư, hiện nay bà ấy đang dạy học ở Đại Học Tổng Hợp Hà Nội, thế nhưng bị kết tội như tôi, nhất là tội về “tư tưởng”, thì kể như tiêu tán đường rồi và mình nên kiếm chước “tẩu vi thượng sách” là hơn và cứ coi như mình hay vợ mình đã chết thì mình mới dễ dàng quyết định. Đây là dịp để mình thử thời vận như các cụ ta vẫn thường nói: “Được ăn cả, ngã về không”, vả lại, đời tôi kể như bỏ rồi!”

Kế đến anh nói một câu gở miệng:

“Đằng nào cũng chết, không chết trước thì cũng chết sau mà”.

Rồi như một thi sĩ chính hiệu con nai vàng ngơ ngác, B. , tằng hắng lấy giọng rồi ngâm khe khẽ:

“Thà một phút huy hoàng rồi chợt tới
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm.”

Như vậy, đối với B. thì đã xong, ngoài ra tôi còn rủ thêm được người bạn thân của tôi là Th. T/N. cùng tôi trốn trại nữa, N. là bạn thân của tôi từ hồi nào đến giờ. Là người trầm tĩnh, kín đáo, N. rất dè dặt từng lời nói do đó mới có thể bảo mật được kế hoạch trốn trại vì người Pháp đã chẳng có câu: “Sự bí mật của hai người là sự bí mật của tất cả mọi người” đó sao và đúng như sự đánh giá của tôi, N. quả thật đã không phụ sự kỳ vọng mà tôi tin tưởng nơi anh.

Việc nhín chút cơm, chút muối thì B. lo, cho đến ngày đã định, chúng tôi kiếm cớ vào rừng lấy củi về nấu nước cho anh em rồi dông một mạch. Vì tù đông nên mỗi đội khoảng từ 35 đến 40 người được cấp phát một đôi thùng để nấu nước uống phát cho anh em ngay tại hiện trường lao động, còn nhà bếp của Trại chỉ lo việc ẩm thực mà thôi.

Cứ ngày nghỉ đêm đi, vì nếu đi ban ngày dân thấy thì bị lộ, chẳng bao lâu thì đã đến con sông phân chia ranh giới hai nước vì trại tù Phong Quang chỉ cách Trung Quốc có 16 cây số đường chim bay mà thôi.

Tới được nơi đây thì cả ba đã quá mệt mỏi, nên sau khi thảo luận tất cả đều đồng ý là hãy nghỉ cho khỏe rồi lúc mát trời vào lúc xế chiều sẽ đốn chuối làm bè qua sông, tự do đã ở trong tầm tay chỉ với ra là nắm, là bắt được liền vì nhìn qua phía bờ bên kia chúng tôi đã thấy một vài người Hoa đang làm ruộng đầu đội nón rộng vành ờ phía xa xa, và đó là sơ sót thật là đáng trách khiến về sau này chúng tôi cứ ân hận mãi. Thật là không có cái dại nào giống cái dại nào, cơ hội đã đến lại để vuột mất, y chang cái túi khôn của người Tây Phương đã được diễn tả trong câu: “Thời gian và cơ hội không chờ đợi ai cả”.

Sau khi đã quyết định như vậy rồi, chúng tôi mỗi người tìm một bụi cây rồi chui và ngủ, và vì quá mệt mỏi nên cả ba đều ngủ quên đến khi nghe tiếng chó sủa thì lúc đó trời đã tối đen, B. vội lao mình xuống sông nhưng không kịp nữa rồi, một tràng AK vang lên trong đêm trường tịch mịch và tiếp theo đó là một tràng AK nữa khi Th.TN. lao mình tiếp theo cùng với B. Riêng phần tôi, một con chó berger Đức ở đâu gầm gừ lao tới mõm đớp chặt ống quần khiến tôi không cục cựa gì được, một tên Công An chĩa súng AK vào ngay mặt tôi, miệng quát lên:

“Động đậy ông bắn chết bây giờ.”

Sau đó là màn đòn thù liên tiếp giáng xuống, khỏi cần nói cũng biết là thê thảm đến như thế nào rồi, riêng B. vì đạn trúng tim nên chết tại chỗ, còn N. thì đạn trúng cánh tay phải nên bị gẫy tay. Khi về đến trạm Công An biên phòng lại một trận đòn thù còn thê thảm hơn thế nữa khi họ khám phá ra là chúng tôi là tù trốn trại chứ không phải là những người buôn lậu.

Cuộc trốn trại không thành công nhưng tôi vẫn tự hào là tôi và những người cùng tham gia đã giữ được bí mật đến phút chót, đã qua mặt được đám cai tù chỉ có một điều ân hận là không biết cái chết của anh B. có được thông báo cho gia đình anh ấy không, chắc chắn là nếu có, thì họ cũng giấu nhẹm lý do anh ấy bị chết, vì đó là bản chất của họ.

Tôi tự an ủi là phần tinh anh của con người không bao giờ chết, chả thế mà trong Kiều có câu:

“Thác là thể phách, còn là tinh anh.”

Và chắc chắn là anh B. khi qua bên kia thế giới vĩnh hằng anh đã không còn điều gì ân hận vì phần tinh anh của anh giúp anh biết được là anh đã chết và chết như một con người tự do.

Sao Nam Trần Ngọc Bình.

VĂN TRƯỜNG * TỘI ÁC CỘNG SẢN

 

Tội ác của loài quỷ dữ!

• TQC Van Truong
• 
  

Đã bốn mươi năm trôi qua, kể từ ngày đảng Cộng Sản Việt Nam, với sự tiếp tay của lũ quan thầy Liên Xô và Trung Cộng, xua quân tiến chiếm miền Nam thân yêu của chúng ta, xin mời quý độc giả cùng chúng tôi mở lại trang lịch sử vô cùng thương tâm của một trong những hàng mấy trăm ngàn thuyền nhân vào giai đoạn trốn chạy ách cai trị tàn ác vô nhân đạo và ngu muội của bè lũ Cộng Sản Việt Nam.

Nguyễn Thị Hoa Mai là một nữ sinh dịu hiền trong trắng của một trường trung học Công Giáo tại Sài Gòn trước 30 Tháng Tư năm 1975. Khi Cộng Sản miền Bắc tung hàng trăm ngàn chiếc nón cối, và vài ba trăm ngàn đôi dép râu vào dẫm nát mảnh đất miền Nam tự do của chúng ta, thì lúc đó Mai mới chỉ là cô bé 16 tuổi, lứa tuổi của ô mai ngọc ngà, đầy mộng mơ. Mai là một cô bé mình hạc xương mai, nước da trắng như bông bưởi, duyên dáng mặn mà, một chút nhí nhảnh, dễ thương, và rất thông minh. Mỗi ngày cắp sách tới trường Mai thường diện một bộ đồ trắng tươi, một chiếc nón cũng nền trắng nhưng được trang trí hoa văn rất điệu đà. Mới 16 tuổi nhưng đã có không ít những chàng sĩ quan QLVNCH vẫn thường hay bám sát những bước chân của Mai từ trường về nhà. Nhưng lần nào cũng vậy khi sắp tới cửa để chuẩn bị vào nhà, Mai cũng chỉ tặng các chàng một nụ cười duyên dáng, rồi biến mất sau khung cửa.

Ông thân sinh của Mai là một quân nhân trong quân lực VNCH, một người lính chiến can trường, không bao giờ chịu đội trời chung với Cộng Sản (CS). Ông là một trong những người theo gia đình di cư vào Nam đầu tiên sau khi Hiệp Định Geneve chia đôi đất nước ta có hiệu lực. Ông lập gia đình với mẹ Mai sau khi công cuộc di cư đã ổn định vào khoảng năm 1955. Cô bé dễ thương có một cụm tên đầy đủ là: Maria Têrêsa Nguyễn Thị Hoa Mai được sinh ra vào năm 1959 với sự yêu thương đùm bọc của cha mẹ và họ hàng. Vì là gia đình Công Giáo, cha mẹ của Mai lại là những tín hữu ngoan đạo nên cho dù chỉ sống với nhau có 9 năm ngắn ngủi, mẹ Mai cũng cho ra đời được 8 người con, đa số là con gái, cũng vì đạo Công Giáo không cho phép ngừa thai, ngoài ra trước khi từ giã cõi đời, ông thân của Mai lại đã ưu ái tặng cho mẹ Mai một cặp song sinh, chính là hai cô em út xinh đẹp của cô. Ông thân sinh của Mai đã anh dũng hy sinh trong một cuộc hành quân tiễu trừ CS và đã phơi thây ngoài sa trường, biệt vô âm tín. Sau khi bố Mai đã hy sinh vì tổ quốc, gia đình Mai, một dạo, cũng lâm vào hoàn cảnh khó khăn, nhưng cũng may, một vị sĩ quan cao cấp của quân đội, thấy tình cảnh mẹ góa con côi, đã cho mẹ Mai được vào làm việc hành chánh trong một cơ sở của quân đội. Ngoài ra bà ngoại của Mai cũng đã bao bọc cho mẹ con Mai rất nhiều trong giai đoạn đó.

Mai là người con thứ hai trong gia đình nên cũng vất vả; ngoài giờ đi học, Mai còn phải thay mẹ lo lắng cho các em về mọi phương diện. Cuộc sống không sung túc, nhưng cũng tương đối thoải mái. Mặc dù còn đi học, Mai chưa dám nhận lời tỏ tình của ai cả, nhưng Mai cũng thấy có cảm tình đặc biệt với một chàng sĩ quan bộ binh, nghe đâu đang làm nhiệm vụ tại Vùng 2. Tuy chàng không hào hoa, bảnh chọe như những anh chàng Không Quân mà Mai thường thấy theo đám nữ sinh của trường Mai, nhưng chàng Bộ Binh này có một vẻ phong sương, đúng là một người lính thứ thiệt. Với bộ râu mép và bộ đồ lính vương bụi đỏ của vùng đồi núi cao nguyên, chàng đúng là mẫu người được sinh ra để bảo vệ quê hương, và dĩ nhiên, cũng để bảo vệ cho phái yếu như Mai. Trong một lần về phép, đón Mai ở cổng trường chàng đã dúi vào tay Mai một lá thư, ngoài lời tỏ tình rất chân thành, chàng còn tặng Mai một bài thơ, mà sau bao nhiêu biến cố, Mai vẫn còn nhớ nguyên văn:

Gửi Người Em Gái

Em biết không người chiến sĩ sa trường,
Chưa vào đời phải từ giã văn chương,
Mang trên vai nợ non sông, tổ quốc,
Ra chiến trường để bảo vệ quê hương.

Hôm gặp em giữa trưa nắng cổng trường,
Bóng dáng nhỏ, ôi đẹp, lại dễ thương,
Anh như thấy cả trời Xuân rực sáng,
Hồn chiến sĩ trong giây lát, vấn vương!

Anh ngày đêm, vùng đất đỏ miệt mài,
Trả nợ nước, làm sao có ngày Mai,
Nhớ thương em nàng nữ sinh diễm tuyệt,
Xin tặng em cả bốn đóa (hoa mai) trên vai!

Mong một ngày, quê mẹ, sẽ thanh bình,
Em càng lớn, trổ mã, lại càng xinh,
Anh xin phép cùng em bên Thánh giá,
Để khấn cầu Ngôi Hai cho phép mình!…

Nụ hoa tình yêu vừa chớm nở trong lòng, Mai còn đang say sưa với chút men tình vừa dậy, thì ngày 30 Tháng Tư 1975 ập tới, chàng trai phong sương, kiêu hùng, mà Mai tưởng rằng sẽ có thể trao trọn tình yêu cho chàng, đã bị bắt, bị lưu đầy trên rừng thiêng nước độc, không hẹn ngày về!

Sau 30 Tháng Tư 1975, Mai phải nghỉ học ở trường một thời gian, sau đó vì hoàn cảnh đất nước còn nằm trong giai đoạn giao thời, và vì còn cần nhiều người làm việc, nên Mai cũng xin được đi học lớp cán sự điều dưỡng, rồi đi làm việc ở một bệnh viện. Tuy nhiên cuộc sống của dân miền Nam chúng ta vào giai đoạn đó rất khó khăn về mọi phương diện. Phong trào vượt biên, vượt biển càng lúc càng nở rộ. Thân mẫu của Mai là một người phụ nữ rất kiên cường, gan dạ, bà đã từng tuyên bố với các con:

“Mẹ đã trốn chạy CS từ ngoài Bắc vào đây, mẹ muốn đưa tất cả các con đi trốn tụi nó một lần nữa, nhưng rất tiếc nước mình không còn chỗ nào để đi, vậy các con, đứa nào có phương tiện, cứ việc lên đường, không thể sống với bọn nó được đâu!”

Thời gian thấm thoát trôi qua, từ một người con gái mơn mởn đào tơ, có bao nhiêu chàng thi nhau săn đón, cuộc sống của Mai lúc đó thật chán nản, người xưa, cũng biệt vô âm tín; Mai muốn kiếm phương tiện ra đi, mặc dù cũng biết phía trước là hiểm nguy gian khổ, nhưng hàng ngày phải nhìn thấy những khuôn mặt khó ưa, cuộc sống lại khó khăn trăm bề, tuổi xuân mỗi lúc mỗi tàn phai. Nhiều tên nón cối cứ gạ gẫm, nhưng làm sao Mai có thể mê nổi loại người mà chính mẹ Mai đã muốn cao chạy, xa bay!

Đầu Tháng Tư 1984, dịp may tới, nếu chịu chi, Mai chỉ phải trả một cây vàng, thay vì hai cây như những người trước đã đòi. Là một người con gái siêng năng, cần kiệm Mai đã dành dụm được một ít, cộng với số vàng mẹ cho, vay mượn thêm Mai cũng tạm đủ chi cho người tổ chức chuyến ra đi “định mệnh” này.

Lợi dụng vào thời điểm bọn cầm quyền lo tổ chức ngày mừng “đại thắng mùa xuân” của chúng, chúng sẽ lơ là trong việc kiểm tra sinh hoạt của người dân, người tổ chức chuyến vượt biển hẹn Mai ở một địa điểm tại ngã tư Bẩy Hiền. Đến điểm hẹn họ giao cho Mai một bé trai khoảng 5 hoặc 6 tuổi, để Mai dẫn theo. Người đàn ông hướng dẫn viên khoảng 30 tuổi nói nhỏ vào tai Mai: “Cứ dẫn chú nhóc theo ông ta, và đừng nói gì hết.”

Kể từ thời điểm đó, lúc thì đi bộ, lúc thì đi xe, Mai cứ theo ông ta như một cái bóng, cho tới khi tới vùng có tên là Rạch Sỏi, thuộc tỉnh Rạch Giá. Sau đó Mai được đưa vào một căn nhà bỏ trống, ở đó đã có sẵn mấy chục người đang chờ, nằm ngồi ngổn ngang, người nào cũng ngơ ngác, hoang mang! Từng toán, rồi từng toán, được từ từ đưa đi ra tầu, tới gần sáng mới đến phiên Mai, nhóm của Mai gồm có 5 người, là những người cuối cùng ra bến đợi. Sắp ra tới nơi, thì có tin, những người đi trong đêm, đã bị bắt khá nhiều, chuyến đi dự tính bị hủy bỏ. Ai nấy cũng sững sờ, buồn khổ và thất vọng.

Một người trong nhóm khá lớn tuổi, có lẽ là sĩ quan QLVNCH cũ, đến gần người hướng dẫn viên nói: “Tất cả anh chị em còn lại đây đều xa lạ với vùng đất này, nếu các anh bỏ họ bơ vơ ở đây, thì họ sẽ xoay sở ra sao!” Cuối cùng nhóm của Mai cũng được cho ra tới bến bãi để lên tầu!! Con tầu thay vì chứa được khoảng 50 người, thì giờ này chỉ còn 22 người, kể cả ông bà chủ tầu và một sĩ quan Hải Quân QLVNCH cũ, làm tài công. Khi đã yên vị, có chỗ ngồi tương đối thoải mái, Mai đưa mắt đảo qua một lượt để quan sát những người có mặt trên tầu: ông bà chủ tầu, khoảng trên 50 tuổi, chàng sĩ quan hải quân, làm tài công, đang điều khiển con tầu, có vẻ khá thành thạo, nghe nói mới “ra trại” được một năm, tuy không còn phong độ, hào hoa như thời còn trong trang phục của một chàng sĩ quan Hải Quân QLVNCH, nhưng tạng người cao lớn, vẻ mặt cương nghị của chàng cũng đã gieo vào lòng Mai một mối cảm tình như nàng đã có với “người xưa.” Ba người đàn bà khác, cũng trạc tuổi Mai, một bé gái khoảng 8, 9 tuổi, còn lại toàn là đàn ông, con trai.

Mai là người thiếu nữ đẹp nhất bọn, mặc dù trước lúc ra đi nàng đã bỏ lại những trang phục mà nàng ưa thích hàng ngày. Nàng vươn vai cho giãn gân cốt, hít một hơi dài không khí trong lành của biển khơi. Nàng mường tượng, giá chuyến hải hành này, là một chuyến du ngoạn trên một chiếc tầu hải quân của “phe ta,” bên cạnh có chàng sĩ quan hải quân đang điều khiển con tầu, thì hay biết mấy, mặc dù nàng cũng có nghe phong phanh là đàn bà không được phép xuống tầu hải quân. Còn đang thả hồn vào những mơ mộng phi thực tế, thì từ đàng xa, một con tầu xuất hiện, từ từ tiến lại mỗi lúc một gần, vừa mừng, vừa sợ. Tưởng có tầu đến cho quá giang vào trại tỵ nạn, không dè trên bong tầu đang bay phần phật một lá cờ đỏ chói, với ngôi sao vàng, mỗi lúc một hiện rõ. Cả con tầu tội nghiệp xôn xao, ai nấy sợ hãi, nhiều người đã rươm rướm nước mắt. Không tới mươi phút, chiếc tầu của “phe thắng trận” đã cập sát mé tầu của Mai.

Bọn hải giám nhẩy sang lục vấn: “Ai là chủ tầu”? – “Chủ tầu đã bị bắt”! Một người trả lời. “Ai là tài công?” “Tài công cũng bị bắt!”… Sau một hồi chất vấn lục soát, tên trưởng tầu hải giám hất hàm hỏi: “Muốn giải về hay muốn đi tiếp?”… Ông chủ tầu của Mai, sau khi giả vờ bàn bạc với mấy người gần đó, rồi xuống hầm tầu lên, ông ta đưa cho hắn một gói giấy, hắn mở ra liếc coi, đút vào túi, ngoắc đồng bọn trở về tầu, bẻ lái đi thẳng. Mai được một phen đứng tim, thở phào nhẹ nhõm. Trước khi nổ máy cho tầu tiếp tục cuộc hành trình tìm tự do, chàng tài công, cũng quay nhìn Mai, như ngầm nói: Có anh đây, em đừng sợ nghe! Một giây bối rối, một chút xốn xang như chợt hiện ra trong tâm trí người con gái đã 25 cái xuân thì, nhưng chưa hề thực sự nếm mùi vị tình ái ra sao.

Người tài công nổ máy tiếp tục cho con tầu rẽ sóng tiến về phía vịnh Thái Lan, vì đó là con đường gần nhất cho những người vượt biển đi tìm tự do để đến Thái Lan hoặc Mã Lai. Chiếc tầu được trang bị hải bàn, máy móc và lương thực tương đối đầy đủ, người tài công cũng tỏ ra có tay nghề rất vững làm cho Mai vừa tin tưởng, vừa an tâm. Mai còn vẽ ra trong trí tưởng tượng là nếu được ghép với chàng thành một cặp, thì có lẽ con đường tỵ nạn của nàng sẽ suôn sẻ hơn. Hình bóng của chàng sĩ quan Hải Quân QLVNCH với trang phục trắng tươi, mà một đôi lần nàng bắt gặp trên hè phố Sài Gòn, vừa thoáng hiện trong tâm tư nàng, thì cũng là lúc mọi người trên tầu chộn rộn, xôn xao, vì phía trước vừa xuất hiện một con tầu đang rẽ sóng tiến về phía nàng.

“Bọn hải tặc” mọi người cùng thốt lên một lượt. Khuôn mặt trắng tươi hồng hào của Mai bỗng nhiên đổi mầu, xanh như một tầu lá chuối. Ôi, một kiếp hồng nhan! Không biết đã có bao nhiêu những người con gái thân yêu của mẹ Việt Nam đã gặp hoàn cảnh như Mai bây giờ? Lỗi này do ai gây nên?

Ảnh minh họa

Bọn hải tặc cho tầu áp sát vào thân tầu của Mai, năm tay súng AK, bốn tên cầm mã tấu, nhẩy sang tầu của Mai, bắt mọi người dồn vào một góc, ra lệnh tháo hết nữ trang, đồng hồ, tiền, vàng bạc đưa cho chúng. Bọn cướp biển này chắc là người Thái Lan, vì nước da của chúng không đen như người Mã Lai. Mai còn đang bán tín, bán nghi, thì đã bị chúng đẩy, đưa qua tầu của chúng, cùng với những người phụ nữ khác.

Một màn hiếp dâm tập thể giữa thanh thiên bạch nhật một cách dã man, tàn bạo, vô nhân đạo của bọn người man rợ, vào những năm cuối cùng của thế kỷ hai mươi. Bất chấp sự van xin, đau đớn, kêu khóc, của những nạn nhân khốn khổ, bọn chúng cứ thay nhau giở trò dã thú một cách bình thản, không một mảy may xót thương. Cuối cùng thì năm người con gái tội nghiệp của mẹ Việt Nam cũng được đẩy trả lại con tầu của họ, với nỗi niềm cay đắng, đau khổ, và đầy tủi nhục. Trời cao có thấu được nỗi niềm oan khiên này không?! Sự kiện tày trời này do ai gây nên?!

Con tầu, và những thuyền viên trắng tay, vẫn phải tiếp tục cuộc hành trình trong âm thầm, lặng lẽ, mọi người, không ai bảo ai, đưa cặp mắt thất thần, nhìn sóng nước biển khơi, đôi dòng châu lã chã.

Cuộc đời đúng là bể khổ cho dân tộc Việt Nam, nói chung, và cho những sinh linh tội nghiệp trên con tầu vượt biển của Mai, nói riêng. “Phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí”! Hết bọn hải tặc này, tới quân cướp biển khác, thay nhau cướp bóc và hãm hiếp những người trên con tầu nhỏ bé, mong manh của những người đi tìm tự do; tất cả là bẩy lần. Những người con gái tội nghiệp của chúng ta xơ ra như những trái mướp già, hầu như không một ai còn đủ vài giọt nước mắt để tuôn ra trên những gò má nhăn nhúm, khô ráp vì đau khổ, và vì gió biển! Lần thứ bẩy hai tầu của bọn hải tặc áp sát con tầu của Mai, chúng ào qua, lột trần quần áo của phụ nữ và “hành xử” tại chỗ, không một chút e dè, giống như chúng đang làm những công việc rất bình thường khác. Sau khi thỏa mãn thú tính, Mai được “chấm,”, để được làm “vợ”một tên trong bọn chúng, và được chuyển sang tầu của chúng.

Nhưng tội ác không được dừng lại ở đó, bọn mình người, dạ thú đó, cho hai con tầu của chúng làm thành thế gọng kìm rồi húc cho tới khi con tầu xấu số với hai mươi mốt sinh linh chìm hết dưới biển, thành mồi cho lũ thủy quái, mới chịu bỏ đi. Chỉ còn mình Mai, được quấn trong một tấm vải, không quần, không áo, co ro như con tôm vừa bị lột vỏ, thất thần nhìn bạn đồng hành chới với vật lộn với sóng biển, rồi thay nhau, từ từ chìm vào lòng đại dương, trong uất hận, căm hờn. Tội ác này do ai mà ra?! Mai nhắm mắt không dám nhìn thêm nữa, đầu óc quay cuồng, tưởng như muốn điên dại, vì sự dã man, tàn bạo, mà chưa bao giờ, Mai có thể hình dung nổi.

Chúng cho Mai ở trong một góc nhỏ của con tầu, rồi đi tìm những vị trí có nguồn cá để thả lưới. Thì ra bọn chúng không phải là hải tặc chuyên nghiệp, mà là ngư phủ Thái lan, chúng vừa đánh cá, vừa cướp bóc những con người cùng khổ chẳng may lọt vào tầm ngắm của chúng. Sở dĩ chúng phải sát hại những thuyền nhân của chúng ta, vì chúng sợ lộ hành tung cướp bóc của chúng. Nhưng cho dù vì bất cứ lý do nào chăng nữa, tội ác của chúng cũng thật đáng kinh tởm, và không thể dung tha!

Sau khoảng ba tuần làm “vợ” hờ cho một tên có vẻ có máu mặt trong bọn, và khi tới thời kỳ vào đất liền để lấy thực phẩm, gã “chồng hờ” của Mai cho nàng vào một chiếc thùng đựng nước, bỏ theo một ít thực phẩm, rồi thả xuống biển, mặc cho con Tạo xoay vần ra sao thì ra! Chúng không dám đem nàng vào đất liền, sợ bị lộ tẩy.

Thì ra Trời cũng còn “một” mắt, nên suốt một tuần lênh đênh trên biển trong chiếc “vỏ sò” đó, biển không nổi phong ba, và rồi những con sóng nhỏ hiền lành cứ từ từ đẩy nàng gần tới bờ. Mặc dù có một khúc cây, nhưng Mai không biết chèo chống chi cả, nên chiếc thùng cứ loay quay như gà mắc thóc, và cứ luẩn quẩn lúc vào, lúc ra. Từ nhỏ tới lớn, Mai chỉ biết ăn học, và làm những việc nhẹ, cơ thể mảnh khảnh, chân tay yếu đuối, thì làm sao có thể chống chọi với đại dương bao la, đầy bất trắc.

Đang lúc phân vân, lo lắng, để kiếm cách tiếp cận với bờ, thì một chiếc ca nô chạy tới gần, Mai vội cởi chiếc áo ngoài vẫy lia lịa, nhưng than ôi, khi tới gần, nó đảo qua vài vòng, rồi chạy đi mất. Mai ngồi thụp xuống, nước mắt trào ra, vừa thương thân, vừa giận mình sao mãi gặp những nghịch tang thương thế này.

Nhưng ơ kìa, chiếc ca nô do ông già ban nãy cầm lái, đang lướt sóng trở lại. Khi gần tới nơi, ông ta quăng cho Mai một đầu giây, Mai chộp vội lấy cuốn chặt vào tay, gật đầu ra dấu. Ông già cho ca nô kéo Mai vào gần tới bờ, thì chạy thật nhanh, rồi buông sợi giây, để chiếc thùng của Mai tự lao vào một mình, vì chính quyền Thái đã ra lệnh cấm không cho công dân của họ vớt người vượt biển.

Cảnh sát Thái trên bờ đã trông thấy cảnh tượng hãn hữu đó, cho xe ra tận nơi, đưa Mai vào đồn cảnh sát. Ngày hôm đó, Mai vẫn còn nhớ, chính là ngày mùng 1 Tháng Năm 1984, sau đúng một tháng “bẩy nổi ba chìm” trên sóng nước bao la. Một người đàn bà Thái, hay làm từ thiện, nghe được tin tức trên đài phát thanh, đến đồn cảnh sát, xin lãnh Mai đưa vào bệnh viện, để khám sức khỏe và điều trị.

Một tuần sau, Mai được thông báo nàng đã có thai, nàng để tay lên bụng, nước mắt tuôn trào, thương cho phận mình, thương cho đứa con vừa được tượng hình trong hoàn cảnh vô cùng éo le này. Nơi Mai điều trị là một bệnh Công Giáo, nên không có chuyện phá thai. Ít lâu sau Cao Ủy Quốc Tế về người tỵ nạn CS đến phỏng vấn, rồi đưa Mai đến trại tỵ nạn Song Khla, đã có rất nhiều người Việt ra đi vào những năm trước đó hiện đang ở đây. Chỉ mấy ngày sau đó Mai cảm thấy khó ở, thì ra cái thai đã tự nhiên bị đào thải ra ngoài. Cũng còn may, vì một vấn nạn đã được ơn trên sắp đặt, an bài!

Trong vòng nửa năm ở Thái lan Mai đã lần lượt được chuyển đi các trại: từ Song khla đến Sikiew, rồi qua Panat Nikhom. Trong thời gian ở qua các trại tỵ nạn, Mai được nghe nhiều truyện cũng rất thương tâm cho số phận những thuyền nhân Việt Nam:

Có những con tầu với 40-50 người lúc ra đi, nhưng chỉ vào tới bờ được 4-5 người mà thôi!

Một chiếc thùng phi đã cứu mạng được 5 phụ nữ và một em bé, của một chiếc tầu bị bọn man di, mọi rợ phá hủy cho chìm, để phi tang.

Trước cảnh em gái bị hãm hiếp, một thanh niên nhảy vô sống mái với hải tặc, đã bị chúng dùng cây sắt đánh rơi hàm dưới ra, chỉ còn dính miếng da.

Một người chồng thấy vợ bị làm nhục ngay trước mắt, cũng liều chết xông vào ăn thua đủ với bọn côn đồ, hải khấu; bị chúng đổ xăng đốt cháy, nhưng đã nhanh chân nhảy xuống biển, bám vào cánh chân vịt của con tầu, vì là ngư dân, nên anh ta có thể cầm hơi dưới nước khá lâu, cho tới khi chúng bỏ đi, mới dám trồi lên. Sau khi bọn hải khấu bỏ đi, chiếc tầu của đám thuyền nhân này cũng bị hỏng máy, nhưng ý chí phấn đấu với nghịch cảnh của họ vẫn mạnh mẽ; họ đã cùng nhau làm một chiếc bè, và cuối cùng, mọi người trên bè cũng được kéo vào bờ, kể cả người bị đánh rụng hàm, và người bị đốt phỏng lưng!

Trường hợp của Mai là một “case” quá đặc biệt, nên Mai đã được đặc cách giải quyết sớm, nên chỉ sau nửa năm, Mai đã có mặt tại tiểu bang New York, Hoa Kỳ. Một người con gái yếu đuối như Mai, mà phải vượt qua một giai đoạn kinh khủng như kể trên, mà giờ này vẫn còn tồn tại bình yên, thì quả là một sự kiện đặc biệt, hiếm có trong số mấy triệu người Việt tỵ nạn CS trên khắp thế giới.

Kính thưa quý độc giả thân thương, không phải chỉ một mình Mai chịu số phận oan khiên nghiệt ngã như trên, mà còn hàng trăm ngàn người con gái khác của mẹ Việt Nam cũng cùng chung số phận như Mai, và còn hơn Mai, là vì họ đã mãi mãi nằm sâu trong lòng đại dương bao la, và mãi mãi không thể ngậm cười nơi chín suối. Chế độ nào, tập đoàn nào đã tạo ra thảm cảnh này? Chẳng cần ai phải trả lời câu hỏi ngớ ngẩn này! Vậy mà, chúng ta có biết không, đã có biết bao nhiêu người, mới đó, giờ này đã không còn nhớ gì tới những “thành tích” đáng nguyền rủa của CS. Mẩu truyện nhỏ rất trung thực trên đây được thâu âm, rồi viết lại cho trôi chảy, để phần nào nhắc nhở cho những ai mau quên quá khứ, mà lại cả tin vào những ngọt bùi, gian trá của bọn lưu manh, được phần nào thức tỉnh. Xin chân thành cảm ơn sự theo dõi câu truyện của quý độc giả.

TQC Van Truong

SƠN TRUNG * CƠN ĐẠI HỒNG THỦY

CƠN ĐẠI HỒNG THỦY

SƠN TRUNG 

Buổi chiều, trên bờ sông, hoa xoan đã nở. Những đám mây hiện rõ và trôi lững lờ trên dòng sông. Đã mấy hôm nay, hình bóng của Mai hiện rõ trong tâm trí Long. Mai đã về quê ngoại mấy hôm rồi, khiến Long nhớ nhung mãi hoài. Cúc, cô hàng xóm , và cũng là cô bạn cùng trường của Long, bỗng đến ngồi cạnh Long:
-Sao trông anh buồn quá vậy? Anh nhớ Mai à? Anh có muốn đi chơi với em không?
Long bèn theo Cúc lên đồi sim vắng, rồi cả hai cùng ngồi xuống đám cỏ xanh. Cúc cần tay Long rồi ôm Long. Cả hai cùng nằm bên nhau suốt buổi chiều. Đến tối cả hai mới trở về. Nhưng từ ngày hôm đó trở đi, Long it khi gặp Cúc. Long mang tâm trạng chán chường vì người Cúc không thơm., không êm ái, và hai thân thể không có sự hòa hợp chặt chẽ như những lần bên Mai..

Mãy hôm sau, Long bỗng nhiên gặp lại Cúc tại chợ phiên. Cúc vui vẻ đi bên Long, và Cúc rủ Long đi chơi Suối Tiên. Khi cả hai đi ngang cửa hàng của một ông thầy bói, Cúc rủ Long vào xem bói. Long để cho Cúc vào xem một mình, còn chàng thì ngồi ở bên ngoài cửa. Xem xong, Cúc không trả tiền, nàng bảo thầy bói nói sai. Thái độ của Cúc làm Long vô cùng chán nản vì nàng quá bủn xỉn và cay nghiệt. Một cảm giác buồn nôn xâm chiếm Long khiến Long không còn muốn tiếp tục đi chơi với Cúc nữa. Chàng bảo nàng chàng cảm thấy đau đầu, muốn trở về, không đi chơi Suối Tíên nữa. Cúc có vẻ giận. Và từ đó, Long chấm dứt liên hệ tình cảm với Cúc. It lâu sau, Long kết hôn với Mai, và hai vợ chồng sinh được một trai, một gái. Tất cả sống trong một gia đình hạnh phúc cùng với cha mẹ ruột của Long.


Năm nay, nhân dịp năm ngưởi già thế giới, triều đình có chương trình y tế săn sóc người già. Tại thủ đô và vài nơi trong nước, bộ Y Dược đã xây dựng những cơ sở to lớn cho người già vốn là quan lại trong triều cho đến quan lại các quận huyện cùng thân nhân của họ. Triều đình cũng hứa hẹn sẽ xây dựng các cơ sở y tế cho người già thuộc diện nhân dân toàn quốc. Chương trình tiếp theo là khám bệnh tổng quát cho người già từ 60 tuổi trở lên. Việc khám tổng quát này chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất là các cựu quan lại trung ương cho đến quận huyện cùng gia đình của họ. Các lão nhân này đã tập trung tại các bệnh viện đặc biệt, và chỉ một vài ngày hoặc một tuần thì họ trở về với giấy chứng nhận sức khoẻ tối hảo. Giai đoạn thứ hai là cựu cán bộ xã thôn và dân chúng. Họ nhận được giấy gọi tập trung tại một số trường học và nhà thương. Các cụ ông tập trung một nơi, các cụ bà tập trung một nơi khác.

Tại trường tiểu học tỉnh lỵ, các ông già tập trung đông đảo. Có khoảng hai ba trăm người. Ai cũng tay xách, nách mang. Nào y phục, nào thực phẩm, thuốc men. Lệnh trên ban xuống mỗi người phải chuẩn bị lượng thực trong một tuần. Ông Năm gặp lại các bạn gìà nên ông rất vui vẻ. Gặp ông Bảo, cựu giáo viên, ông tiến đến chào hỏi thân mật:
-Bác gái đâu mà tôi không thấy?
-Bà nhà tôi được lệnh tập trung tại bệnh viện Đa khoa.
-Còn bà nhà ông thị tập trung ở đâu?
-Bà nhà tôi tập trung tại trường trung học gần nhà.
Ông Bảo cười nói vui vẻ:
-Tụi mình già cả hết rồi, không bệnh kia thì bệnh nọ. Triều đình ta nay chú trọng việc chăn sóc sức khoẻ cho người già, thật là đáng hoan nghênh hết sức. Từ xưa đến nay, từ đông sang tây, chưa có chính phủ nào lo mặt y tế cho người già chu đáo như triều đình ta nay.
Hai ông đang nói chuyện thì ông Lưu, bạn hàng xóm ông Bảo tiến đến, ba ông vui vẻ chào hỏi nhau.
Ông Lưu hỏi:
-Các ông có biết tụi mình phải tập trung bao lâu không?
-Khám sức khỏe thì chỉ vài ngày là cùng.
- Triều đình ra lệnh những người già từ 60 tuổi trở lên phải tập trung để kiểm tra sức khoẻ, và chỉ mang lương thực một tuần. Như vậy là chúng mình chỉ xa nhà một tuần thôi.


Ba ông chào hỏi nhau xong thì phân tán mỗi ông mỗi nơi vì ai cũng muốn tìm kiếm ngườI quen để chào hỏi và hỏi tin tức. Các ông gặp khá nhiều người quen nhưng cũng không hỏi được tin tức gì mới lạ. Nhìn ra cổng trường thì họ thấy nhiều người trẻ dáng chừng là con cái những thân nhân đã đến tập trung tại trường. Họ không nỡ rời xa cha mẹ nên còn lẩn quẩn không bỏ về nhà. Họ tập trung khá đông đảo nên quan trên sai lính lệ đuổi họ về kẻo họ làm trở ngại lưu thông. Sau khi các bô lão đến đầy đủ , cửa trường đóng lại, nội bất xuất, ngoại bất nhập. Trước cổng trườ ng, lính canh phòng nghiêm nhặt.



Khi các ông già đến địa điểm tập trung thì họ liền trình giấy gọi tập trung để các thư lại ghi tên vào sổ. Sau đó họ liền được gọi điểm danh, rồi nghe quan trên giảng dạy. Các quan cho biết triều đình chăm lo sức khỏe của người già nên từ nay những người già từ 60 trở lên được tập trung để khám sức khỏe. Những ai không có bệnh thì được chích ngừa, rồi về với gia đình. Còn ai có bệnh thì sẽ được ở lại chữa bệnh cho đến khi lành sẽ về . Ai không có gia đình thì ở lại trung tâm người già, và được triều đình chăm lo mọi mặt. Nghe quan lại giải thích, các bô lão đều tỏ ra hân hoan. Có người cảm động khóc sụt sịt như trẻ con.



Buổi trưa và chiều, ai nấy đều đem lương thực ra ăn. Đến tám, chín giờ tối, một số các cụ đã lăn ra nền gạch nằm ngủ. Bỗng mười một giờ đêm, mọi người được lệnh ra sân tập họp để đến địa điểm mới. Có khoảng mười xe, xe nào cũng kín mít như xe chở hàng hóa xuyên liên bang, hay như xe chở tù nhân. Mỗi xe ba chục người, ai lên sau phải đứng. Xe chạy ra ngoài thành phố. Càng đi xa, con đường càng trắc trở khó đi. Đi được gần một ngày thì biến cố xảy đến. Mọi người muốn đi tiêu, đi tiểu nhưng cảnh vệ không cho phép, tài xế phải chạy suốt, không được ngưng lại giữa đường. Vì vậy mà đa số ông già đã tiêu tiểu ngay trong xe. Xe đóng kín mít, không làn gió mát, không ánh sáng. Mùi mồ hôi, nay lại thêm mùu xú uế của tiểu và phân người. Đâu đó có tiếng kêu:
-Có người té xỉu!
-Cấp cứu! Cấp cứu! Có người chết ngạt.
-Tài xế! Dừng xe! Có người đau tim!
Nhưng tài xế và lính lệ im lặng vì họ đã được chỉ thị trước là phải im lặng trong mọi tình huống. Cho đến sáng hôm sau, cả đoàn xe, và một số đoàn xe khác được phép tiến vào một thung lũng có khu trại rộng lớn, ở ngoài cổng có bảng đề năm chữ lớn “ Trại An Dưỡng Bồng Lai” . Đó là trại tù “Đại Gian ” nay đổi tên. Các tù nhân cũ đã được lệnh dờI đến một địa điểm khác nhường chỗ này cho các bô lão.


Khi bước xuống xe, một số lão nhân đã té xuống mà không đứng dậy được vì mấy ngày phải dứng trong xe, không có chỗ nhúc nhích. Họ không được ăn uống lại phải chịu cảnh hôi thối tồi tệ hơn trong một chuồng bò, chuồng ngựa. Một số bại liệt, các lính lệ phải khiêng xuống và đưa vào phòng y tế. Một số đã chết. Trong khoảng năm trăm trại viên mới đến đã có một trăm bại liệt và lâm bệnh trầm trọng, còn 50 trại viên chết trong xe khi di chuyển. Người chết thì trại lập biên bản riêng rồi đem chôn trên đồi. Người bệnh nặng thì cho vào bệnh xá, còn những ai khoẻ thì vào trại. Trại có 8 dãy nhà, trước đây do tù nhân lợp để cho tù nhân ở. Mái lợp tranh. Mỗi dãy nhà cách nhau khoảng 10 thước, ở giữa có hàng rào tre che kín. Tám dãy nhà này là khu tù nhân. Trong mỗi nhà có giường gỗ hoặc giường tre, làm bằng các cây tre để nguyên ống. Các chân giường là những cây gỗ to bằng bắp chân. Ngoài ra cũng có những khu khác như khu nhà ban quản đốc, khi cảnh vệ, khu bệnh xá, khu lao động, khu ẩm thực, khu vật liệu và khu văn hóa gồm thư viện và hội trường.. Giữa khu này qua khu kia có cổng đóng kín và có lính lệ mang súng canh gác.



Sau khi vào trại, các lão nhân được tập trung ở hội trường để nghe chúa trại giảng giải chính sách của triều đình và nội quy của trại. Nội quy của trại gồm những điều sau:
1. Tất cả tiền bạc, đồng hồ, đồ kim khí, đồ vật quý phải trình nạp cho trung tâm cất giữ.
2. Sau khi ăn chiều xong, mọi người có quyền tắm rửa giải trí, hoặc tập thể thao..
3. Chín giờ tối, lên giường ngủ. Không được nói chuyện, hay đi lang thang..
4. Sáu giờ sáng các trại viên phải thức dậy, đánh răng, rửa mặt và ra sân tập thể dục tập thể.
5. Trong đêm muốn đi tiêu, đi tiểu phải xin phép tổ trưởng.
6. Cấm ngặt ăn cắp của trại, của quan lại và các người khác.
7.Nghiêm cấm mọi sự tranh cãi, ấu đả .
8. Cấm dâm dục
9.. Cấm hối lộ.
10. Mỗi phòng, mỗi khu đều có lính trông coi. Trại viên phải tuân lệnh tuyệt đối, không được cãi cọ hay hành hung người triều đình.
11. Ai làm trái nội quy, nhẹ thì bị nhốt từ một ngày đến một tháng, nặng hơn nữa thì bị biệt giam từ vài ngày đến vài tháng.. Nếu ai phao tin đồn nhảm hoậc có ý chống triều đình sẽ bị đưa lên tòa án xử phạt theo luật định, hoặc chúa trại cũng có thể chấp hành pháp luật trừng trị thẳng tay.



Viên chúa trại cho biết triều đình rất quan tâm đến sức khỏe của nhân dân, mà chú ý đặc biệt về sức khoẻ của ngườI già. Người già thì suy yếu, nhiều bệnh tật nên triều đình phải tập trung để kiểm tra toàn diện. Ai không bệnh sẽ trở về, ai bệnh nhẹ thì ở lại một thời gian ngắn, ai bệnh nặng thì cần thời gian dài hơn. Sau khi lành bệnh, những ai không có gia đình hoặc muốn ở lại thì triều đình sẽ chấp thuận, vì triều đình luôn chăm lo đời sống của nhân dân, nhất là những nhân dân già cả. Viên chúa trại thuyết trình xong, hỏi ai có thắc mắc thì cứ hỏi.


Vì đường xa, quá mệt mỏi, it ai đưa ra thắc mắc hoặc tham dự cuộc tranh luận. Cuối cùng, các cụ chia thành tổ , rồi bầu tổ trưởng, tổ phó và được lính lệ dẫn vào các phòng. Lính lệ vào hướng dẫn cách sắp xếp đồ vật cá nhân, chỗ xếp quần áo, chân màn và chỗ nằm từng tổ. Sau khi các cụ vào trại, lính lệ kiểm soát lần nữa, rồi ra ngoài khóa cửa lại. Trong đêm, những ai muốn đi tiêu, đi tiểu thì phải kêu to, xưng tên, và nói rõ là xin đi tiêu hay đi tiểu. Khi tổ trưởng chấp thuận thì các trại viên mới được ngồi dậy đi vào một cái thùng đặt ở góc phòng.


Sáng ra, mọi người thức dậy từ sáu giờ sáng, đi tiêu, đi tiểu, đánh răng, súc miệng, rửa mặt và tập thể dục trong phòng. Tổ trưởng cử ngưởi đổ thùng phân và nước tiểu và quét dọn phòng. Khoảng 7 giờ, mọi ngưới ăn sáng rồi đi lao động. Nhóm mộc thì cưa đẽo, đục, lo đóng bàn ghế. Nhóm canh nông thì xúc phân, đổ nước tiểu và trồng lúa, khoai, sắn. Nhóm lâm sản đi săn bắn và hái củi. Mỗi trại viên ngày ăn ba bữa, mỗi bữa không đầy một bát cơm. Bữa ăn thường là cơm độn khoai sắn hay bắp. Thức ăn là một món canh và một món kho hay xào. Canh thường là rau muống. Mỗi nồi canh nấu cho trăm người, gồm rau muống để nguyên, không cắt, không chẻ, không loại bỏ rau già, chỉ rửa sơ sài, nấu với một con gà hay hai ba ký xương bò, xương heo. Món xào thường là rau muống xào thịt bò hay thịt heo, món mặn thường là cá hay thịt kho với bầu bí, cà chua, cà dái dê. Rau muống, bầu bí hoặc cà chua đều là trại viên trồng trong trại. Mỗi trại viên nói chung là được vài muỗng canh, một lát thịt hay một miếng cá kho nhỏ. Phần lớn các cụ không ăn nổi, Mỗi tuần, các trại viên mỗi phòng thực hiện việc kiểm điểm hàng tuần. Cụ Lâm là một thương gia ở kinh đô thắc mắc:
-Tại sao triều đình lại đối xử với chúng tôi như tù nhân?
Viên phó chúa trại tuổi khoảng ba mươi giải thích:
-Đây không phải là trại tù mà là trường học. Các anh xưa nay sống cá thể, nay các anh phải làm cuộc cách mạng, phải sống một đời mới của tập thể nghĩa là mọi người cùng làm, cùng ăn và cùng ngủ. Có sống cuộc sống tập thể thì mới tiến lên đại đồng, không còn phân chia giai cấp, không còn biên cương quốc gia, mọi người trên toàn cầu là anh em một nhà.

Viên trưởng ban chính trị, tuổi khoảng bốn mươi, lên tiếng giảng dạy:
- Các anh đã già không nên ăn nhiều mà phải ăn theo quy định y tế để đảm bảo sức khỏe. Các anh lại phải lao động vì lao động là vinh quang, lao động là luyện tập cơ thể. Tất cả các anh hiện nay đang được triều định giáo dục và bồi dưỡng. Các anh phải cố gắng học tập tốt, cố gắng lao động tốt để khỏi phụ tấm lòng đại nhân, đại nghĩa của hoàng thượng và triều đình!
Cụ Nhân, một cai đội hưu lên tiếng:
-Tại sao không kiểm tra trong thành phố mà phải vào nơi rừng núi hoang vu?
Viên chúa trại trả lời:
-Ngày nay, quả địa cẩu nóng lên và sinh ra nhiều bệnh dịch. Triều đình ta biết trước việc này nên phải đưa các anh lên chốn núi rừng để tâm hồn các anh được thanh tĩnh, đồng thời tránh sự lây lan trong dân chúng.
Y sĩ Nho hỏi:
-Tại sao chuyên chở chúng tôi như chuyên chở súc vật, không cho chúng tôi ăn uống, nghỉ ngơi, và đi tiêu, đi tiểu?
Viên phó chúa trại trả lời:
- Triều đình ta có nhiệt tình săn sóc sức khoẻ cho nhân dân nhưng vì thiếu phương tiện nên bọn các anh phải ngồi chật. Việc xe chạy liên tục là để tránh chậm trễ, triều đình săn sóc các anh nên muốn đưa các anh mau đến nơi an dưỡng.Tất cả là do lòng yêu nước và yêu nhân dân của hoàng thượng và triều đình..
Cụ Văn là một giáo viên xin hỏi:
-Triều đình ra lệnh tập trung một tuần sao đã mấy tháng qua, chúng tôi chưa được về mà còn phải lao động như tù nhân, như nô lệ? Triều đình nói kiểm tra sức khoẻ mà đến nay chúng tôi vẫn không thấy bóng y sĩ hay y tá đâu cả. Xin các quan lớn giải thích rõ ràng, đừng lừa dối nhân dân.
Viên chúa trại trả lời:
-Triều đình ra lệnh các anh mang lương thực một tuần chứ không nói các anh chỉ đi một tuần. Hiện nay, trung tâm chưa thực hiện được việc khám tổng quát là vì thiếu y sĩ. Các anh phải chờ đợi một thời gian nữa!
Tuy các quan đã bào chữa và cố gắng thuyết phục nhưng một số các cụ vẫn phản đối. Cụ Vân là một đại thương gia, luôn sống trong cảnh phú túc, không chịu nỗi cư cực. Và cụ Minh, một luật sư không chấp nhận hành động phi pháp của triều đình, quyết tâm tuyệt thực. Hai cụ còn vận động một số bạn già tuyệt thực tập thể. Chúa trại cho gọi mấy ngườI này lên văn phòng, và khuyến dụ họ, song họ không chịu. Cụ Vân nói:
-Chúng tôi không phạm tộI, tại sao đối xử như tù nhân? Dù chúng tôi phạm tộI gì, chúng tôi phải được pháp luật triều đình xét xử công minh.

Cụ Minh phát biểu:
Không thể đưa chúng tôi vào rừng sâu bỏ cho chết đói như thế này. Yêu cầu triều đình phải đối xử công bằng và nhân đạo với nhân dân.
Viên chúa trại tức giận, đập bàn quát lớn:
-Chúng bay là những thằng già vô ích, không sản xuất, không làm gì có ich lợi cho nhân dân, cho đất nước. Giết sạch chúng bay hàng triệu đứa thì triều đình thu lợI hàng triệu, hàng ức lạng vàng hàng năm. Chúng bay cũng gần kề miệng lỗ, chết sớm vài năm thì cũng tốt thôi. Nuôi chúng bay chỉ tổn hại cơm gạo. Đáng lẽ chúng tao cho chúng bay chết đói từ ngày đầu tiên vào đây, nhưng chúng tao còn chờ lệnh trên. Chúng bây là những tử tộI sắp lên đoạn đầu đài mà không biết thân còn biểu tình, tranh đấu vớI tuyệt thực!





Sau khi la mắng xong, viên chúa trại ra lệnh đem các cụ giam tại khu biệt giam (khu này còn gọi là khu kiên giam). Khu biệt giam là một hòn đảo giữa một cái hồ rộng nuôi cá sấu. Có một cái cầu bắc từ trong bờ ra khu kiên giam. Khu kiên giam là một gò đất, là một cái nhà hay cái chuồng làm bằng gỗ, trên lợp tôn, xung quanh có lứới sắt bao bọc. Có hai tầng, cách biệt nhau bằng những thân cây đóng khít nhau.Mỗi tầng co hai hay ba phòng, mỗi phòng có thể nhốt một hai người. Các trại viên bị kỷ luật thì bị xiềng xích chân tay, mỗi ngày chỉ được ăn một bữa.. Những ai đã vào đây khoảng hai tuần cho đến một tháng đều chết hết. Nhưng ở tầng trên thì thoải mái hơn.



Đến tháng bảy âm lịch, tại miền Bắc là mùa mua lũ. Cơn mưa càng ngày càng dâng nước lên cao khiến các trại viên phải ở nhà không đi lao động được. Đêm đến như thường lệ, các thầy đội ra lệnh nhốt các trại viên vào phòng và khóa trái cửa bên ngoài. Khoảng nửa đêm, chúa trại ra lệnh tập họp các thầy cai, thầy đội và lính lệ mang hành lý ra bên ngoài trại. Tại đây có xe lớn, xe con đợi sẵn. Họ lặng lẽ lên xe đến một nơi khác, bỏ mặc sau lưng đám người già sắp bị chết đuối.
Nước dâng mỗi lúc một cao, nước đã vào phòng ngủ của trại. Các cụ hoảng hốt kêu gọi nhau:
-Nước lụt các bác ơi! Nước lụt ngập trại!
-Dậy mau! Dậy mau!
- Các thầy cai, thầy đội ơi ! Mở cửa! Mở cửa! Cứu chúng tôi!
-Người ta giết chúng tôi! Xin TrờI Phật phù hộ chúng tôi!
-Lạy Quan Thế âm bồ tát! Xin bồ tát cứu khổ, cứu nạn chúng con!.
-Lạy chúa! Xin cứu vớt chúng con!



Trong trại toàn là tiếng kêu than, nguyền rủa. Một vài cụ khoẻ mạnh đã leo được lên mái nhà hoặc chạy ra ngoài. Những ai chạy ra ngoài liền bị nước cuốn trôi đi ra sông, ra biển.


Trận lụt năm này đã làm cho núi rừng ngập lụt. Nước từ núi cao chảy về. Nước từ biển cả dâng lên. Hàng vạn dân chúng miền núi và miền xuôi bị trôi ra biển. Triều đình thông báo trận lụt đã cuốn trôi một số đông quan lại bộ Y, quan quân, và giết hàng vạn các lão nhân tại các trung tâm an dưỡng toàn quốc. Việc này đã gây ra một phản ứng dữ dội trong toàn quốc. Những ai có cha mẹ thiệt mạng trong trận bão lụt đã lên tiếng chỉ trích chính sách vô trách nhiệm của triều đình. Có kẻ gửi thư lên vua, có kẻ viết thư cho Đô ngự sử hoặc phủ huyện kêu oan, có người viết cáo thị dán khắp nơi kêu gọi dân chúng lên tiếng phản kháng.. Vua quan tức giận, cho họ là phản động nên ra lệnh bắt giam họ hoặc sa thải họ.



Thân phụ của Long nhờ bám vào một thân cây cho nên trôi vào một bờ sông. Cụ được một ngườI chài lướI vớt được đưa vào nhà cấp cứu và nuôi dưỡng. Sau vài bữa, cụ tỉnh lại, cụ thuật mọI việc cho ngườI thuyền chài nghe. Sau vài ngày, ngườI chài này dùng thuyền âm thầm đưa cụ về làng cũ. Chờ nửa đêm khuya vắng, ông dắt cụ về nhà. Nửa đêm, nghe tiếng gõ cửa, mọi người trong nhà Long lo lắng vì sợ lính lệ hay tuần phu đến xét nhà. Khi thấy một ngườI lạ dẫn bố mình về, Long vô cùng ngạc nhiên và vui sướng. Long mờI khách vào nhà ngỏ lờI cảm tạ. Long đem tiền bạc biếu người thuyền chài nhưng ông ta từ chối. Ông xin phép về ngay vì ở lại lâu bất tiện.

Sau khi khách ra về, Long hỏi bố mọi việc, Long mới biết bố mình đã thoát hai đại nạn. Long dặn mọi người trong nhà không được tiết lộ bí mật. Mẹ Long cũng đã đi trình diện thế là đã chết trong cơn đại hồng thủy. Long thương xót mẹ già. Long giấu bố trong chuồng heo. Chuồng heo nhà Long khá lớn, có hai phần. Một phần nuôi heo, còn phần bên cạnh để chứa dụng cụ và đồ cũ. Long đào một hầm bí mật tại đây, xây gạch đá vững chắc. Một tấm gỗ làm cửa, trên phủ rơm. Khi làm xong hầm, Long đưa bố vào ẩn lánh trong này. Hàng đêm, đích thân Long đưa cơm nước cho bố.




Mỗi buổi chiều, các cô gái thường ra sông giặt quần áo. Cúc thường gặp Lan, Hạnh, Hường và Hoa. Giặt quần áo xong, Cúc thường ngồi trên tảng đá trên bến chuyện trò với các bạn gái.
Hạnh nói:
-Con Mai xấu thế mà được anh Long yêu và cưới làm vợ! Số phận chúng mình thật thua kém!
Hoa nói:
- Vợ chồng là do duyên phận, so sánh làm chi cho mệt!
Cúc mang những thư trong túi ra khoe cùng bè bạn:
-Nhiều chàng trai làng và ngoài tỉnh gửi thư cho tao mà tao không chưa yêu ai cả! Trước khi cưới Mai, Long đã cầu hôn tao mà tao không chịu. Nay Long đã cưới Mai mà Long vẫn chạy theo van nài ban phát chút tình yêu! Anh chàng thật trơ trẽn!



Ban đêm, Cúc thường nhìn sang nhà Long, thấy cảnh Long âu yếm Mai mà lòng nàng tức giận vô cùng. Nhà Long và nhà Cúc cách nhau một hàng rào dâm bụt. Nhiều đêm, Cúc bò qua hàng rào sang nhà Long nhìn vào phòng vợ chồng Long. Trong khi vợ chồng Long ngủ say, Cúc đứng thẩn thờ lòng đầy uất hận. Bỗng một đêm, Cúc thấy Long mở cửa ra sau vườn, tay mang một thúng nặng. Cúc đi theo và thấy Long vào chuồng heo. Cúc tính liều xông ra ôm đại Long. Nhưng Cúc thấy Long nâng tấm ván và chui vào một hầm bí mật. Cúc biết Long có sự bí mật. Long giấu một kho tàng ư? Hay Long giấu một tên cướp? Hay Long nấu rượu lậu?


Theo dõi một thờI gian, Cúc thấy đêm nào Long cũng vào chuồng heo và bưng theo một cái thúng vào. Cúc bèn bỏ thư rơi cho viên lý trưởng, báo cho biết có tên cướp ẩn náu trong chuồng heo nhà Long. Đêm đến, viên lý trưởng bèn đem tuần phu vây nhà Long và bắt được thân phụ Long và giải lên huyện. Quan huyện kết tội bố Long trốn trại, và Long chấp chứa phản động. Bố Long bị đày ra đảo, ít lâu sau rồi chết. Còn gia đình Long bị đuổI ra khỏi làng, phải lên tập trung sản xuất tại rừng núi xa xăm, mà sau cũng không ai biết tông tích.




Trong thời gian nước Đại Lạc bị cơn hồng thủy, mấy chiếc tàu quốc tế nghiên cứu môi trường đại dương có mặt ngoài biển. Họ đã vớt được một số nạn nhân của cơn hồng thủy. Những người trẻ thì sau vài ngày chữa trị , họ đưa vào bờ . Còn những lão nhân thuộc các trung tâm An Dưỡng, thì được đưa về trung tâm y tế thế giới. Sau một thời gian trị bệnh, các cụ tỉnh lại và tường thuật lại những sự thực tại các trung tâm an dưỡng. Sau đó, hội Bảo vệ nhân quyền, hội bảo vệ người già cùng nhau nghiên cứu và đi đến những khám phá mới về các chính sách của triều đình Đại Lạc quốc. Họ kết luận:


Trung tâm an dưỡng sự thực là những lò sát sanh. Họ theo đường lối cách mạng đỏ là đường lối duy vật vô nhân đạo nhằm đối phó nạn nghèo đói. Chính sách này có những điểm sau:
-Không nuôi nấng, không chữa bệnh cho người già từ 60 tuổi trở lên, mà phải giết họ đem bón cây để khỏi hao tốn tài nguyên quốc gia.
-Không cho thanh niên nam nữ kém sức khỏe được kết hôn và sinh đẻ. Nếu không giết thì phải thiến hoặc hoạn những người này.
-Trẻ con đẻ non, yếu đuối bệnh tật thì giết đi đem bón phân hay làm thực phẩm gia súc
-Mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh được một đứa con.
-Những người tự tử thì không được cứu chữa, để cho họ chết theo ý nguyện. .
-Tất cả thuốc men và phương tiện ưu tiên phục vụ quan lại triều đình vì triều đình là người tổ chức mọi thắng lợi cho tổ quốc..
-Không cứu chữa những người không có tiền trả viện phí.
-Những người chết không được chôn xuống đất, đất để sản xuất chứ không dùng để chôn ngườI chết. Những người chết phải đem thiêu, lấy tro bón cây.
-Những nhà dưỡng lão, viện tế bần, nhà thương của chế độ cũ là tàn tích phong kiến và thực dân, phải triệt tiêu hoàn toàn bằng cách giao cho các nước bạn xử lý thích đáng..



Sau khi nghe tin tức của hội Nhân quyền, dân chúng khắp nơi phẫn nộ, kết tội vua quan vô nhân đạo, là một lũ quỷ sống, phạm tội diệt chủng. Triều đình ra thông báo phủ nhận tin tức trên, cho rằng tin trên là hoàn toàn thất thiệt, do bọn địch có dụng tâm đánh phá triều đình ta. 

Wednesday, April 12, 2017

LINH BẢO * ÁO MỚI

Áo Mới


Linh Bảo (1953)

Chiếc áo đầu tiên quý giá nhất trong gia đình tôi là một chiếc “Áo vua ban" . Hồi ấy, ba tôi làm việc tại Tòa Khâm Sứ Huế, mẹ tôi là một cô Tôn nữ nghèo, Tôn nữ là một người thuộc Hoàng tộc , địa vị xa lắc xa lơ. Nhưng cũng nhờ thế bà có đường giây bà con quen biết để tiện việc mách mối mua bán đồ cổ. Ngoài ra, bà còn chụp ảnh cho các Bà Hoàng, Bà Chúa, Bà Phi, Bà Tân trong Hoàng cung.

Mách mối là một công việc buôn bán rất nhàn. Bà chỉ việc diện bảnh, rẽ đường ngôi cho thẳng, bôi dầu dừa bóng loáng và thơm nức lên, chiếc quần lụa cũng được là ủi thẳng và xếp thành nếp hai bên, gọi là " xếp con " , năm con, bảy con gì đấy, càng nhiều " con" càng sang trọng quý phái. Ăn mặc tề chỉnh như thế xong, bà chỉ việc đến nhà các Mệnh phụ, Công nương, ngồi lê đôi mách một vài buổi. Thế là " Mệ" nào muốn bán cái gì, cụ nào muốn mua cái gì, mẹ tôi biết rõ cả. Bà chỉ việc vắt vẻo ngồi lên chiếc xe kéo nhà, đi thăm viếng xã giao vài lần, là kẻ mua người bán đều vui vẻ. 

Nghề chụp ảnh mấy chục năm về trước còn là một nghệ thuật rất mới mẻ, nhất là đối với các Mệ, các bà Phi, bà Tân không thể ra phố mua bán tự do như người thường. Mẹ tôi được các bà hoan nghênh vô cùng. Phải, còn gì sung sướng hơn một bà Phi, suốt mấy năm trời chẳng hề trông thấy " mặt rồng " của ông chồng vua, bỗng dưng có được một tấm ảnh mình ngồi chễm chệ trên chiếc ghế bành chạm trỗ tinh vi, còn “Hoàng Đế " thì đứng bên cạnh, quàng tay qua lưng ghế, như ôm một cách âu yếm. Mẹ tôi ghép ảnh rất giỏi và tính giá cũng rất “phải chăng”. Nhưng, tiền có nghĩa lý gì đối với những Cung Phi suốt đời, từ lúc tiến cung cho đến già, đến chết vẫn còn là trinh nữ! Tấm ảnh an ủi họ làm thỏa mãn một phần nào lòng hâm mộ hư vinh đã được nuôi dưỡng từ lúc bé thơ.

Trong số khách hàng của mẹ tôi có một bà mẹ Vua. Vua còn bé đang đi học xa. Bà ở nhà, sống một cuộc đời vương giả. Suốt ngày bà chỉ biết đánh bạc với những người đến " bẩm chảu" tiếng riêng có nghĩa là nịnh bợ. Bà đoạt kỷ lục về nợ nần, chỉ vay mà không cần phải trả. Bà cho là mọi người ai cũng có bổn phận phải cung phụng bà, đưa tiền cho bà tiêu xài như “đưa con vô Nội” một thành ngữ có ý nghĩa sẽ không bao giờ gặp lại. Nhưng bà cũng không bao giờ quên an ủi họ, khéo léo nói úp mở cho họ biết, ngày " Hoàng Đế hồi loan " , bà sẽ đền ơn trả nghĩa. Không biết mẹ tôi có bị bà mê hoặc không, mà nếu có thì chúng tôi, những ranh con, cũng không được quyền can thiệp.

Tôi còn nhớ bốn chị em tôi có bốn chiếc kiềng vàng, một thứ nữ trang đa dụng, vừa đeo cổ cho đẹp, vừa để dành làm của, làm vốn , và nếu cần tiền có thể cầm bán tạm thời qua cơn túng ngặt. Bốn chiếc kiềng lịch sử ấy có một con đường đi bất di bất dịch. Từ nhà tôi đến nhà bà Bộ, một bà nhà giàu chuyên cầm vàng bạc. Chúng nó đi " lữ hành" như thế, ít nhất mỗi tháng vài lần. Mỗi khi mẹ tôi xoay được món tiền, chuộc về nằm trong tủ chưa được nóng chỗ, thì lại có lệnh " Ngài ban vay" . Và như thế, bốn chiếc kiềng bé bỏng của chúng tôi lại lên đường đến nhà bà Bộ tạm trú. Bốn chiếc kiềng vàng đi con đường vòng độc nhất, còn số tiền cầm đồ nhận được thì đi con đường độc đáo một chiều, và là một con đường cụt. Nó từ túi bà Bộ sang túi mẹ tôi, rồi nhảy sang túi “Ngài " để rồi bị thủ tiêu mất tang mất tích trong chiếu bạc, không còn một chút dấu vết gì để lại với đời.

Đã thế, thỉnh thoảng " Ngài " lại " ngự " đến " tệ xá" của chúng tôi ở Nam Giao, mặc dầu " tệ xá" quả thực là quá tệ. Nó chỉ là một gian nhà bé nhỏ nằm lọt vào một vùng đất trống, xưa kia là một bãi tha ma to lớn, cách xa thành phố đúng ba câysố.

Cha mẹ tôi sở dĩ chọn nơi xa xôi như thế để xây " biệt thự" , vì theo lời bác sĩ khuyên, ba tôi yếu phổi nên phải thở không khí có gió thông trong lành rất cần cho sức khỏe. Ấy thế mà trong " tệ xá" có rất nhiều đồ cổ quý giá. Những món ấy toàn là của các Công nương, Mệnh phụ gửi, nhờ cầm hay bán hộ. “ Giấy rách phải giữ lấy lề “ nên dù ngày mai không còn gạo để nấu cháo loãng, họ cũng vẫn giữ bí mật, không bao giờ dám ra mặt tự cầm bán đồ vật. Họ vẫn còn làm bộ điệu rất kênh kiệu quí phái cao sang, cả đến những khi cần đến hai xu để ăn quà sáng .

-Đưa đây cho Mệ hai xu, Mệ " chém" một củ khoai chơi nà!

Tuy cảnh túng của họ đã trầm trọng đến thế, mà bệnh " khẩu khí" vẫn không hề thuyên giảm , và các Mệ thấy cuộc sống vẫn không bớt phần hấp dẫn thú vị tí nào. “ Mệ” là tiếng xưng hô một bà cụ rất già, hay những người trong Hoàng tộc, không phân biệt già trẻ nam hay nữ.

Đường đến nhà tôi, hai bên trồng toàn thông xanh và phải lên hai cái dốc rất cao. Thỉnh thoảng, người ta lại thấy từ dưới dốc đằng xa có một chiếc xe kéo sơn son thếp vàng, một chú lính mặc áo đỏ, chân quần xà cạp vàng, đầu đội nón chóp, ì ạch kéo xe lên dốc. Sau xe có hai cô bé con độ mười bốn, mười lăm tuổi, mặc áo màu hỏa hoàng, đầu chít khăn đồng màu, tóc xõa ngang vai. Một cô tay cầm chiếc hộp trầu và cái ống nhổ bằng bạc, một cô tay cầm chiếc quạt lông, lẽo đẽo chạy theo sau xe. Thỉnh thoảng, cô bé cầm quạt cố chạy lên ngang hàng với chiếc xe, giơ chiếc quạt lông lên, phẩy nhẹ một cái vào trong xe, rồi lại trụt dần xuống đằng sau. Ấy thế mà bọn họ từ Cung cấm trong Thành Nội ra tận Nam Giao, ngót bốn năm cây số để đến " tệ xá " đấy.

Sau khi đến nơi, " Ngài " chễm chệ leo lên chiếc sập cẩn xa cừ đặt ngay chính giữa nhà, hai thể nữ đứng hầu hai bên, kẻ pha trà, người quạt hầu. Ngài lần lượt ngắm nghía, thưởng thức các đồ vật trong " tệ xá" , và cố nhiên khi " Ngài " rời gót ngọc, những món đồ cổ không ít cũng được theo " Ngài " ngự, lên chiếc xe nhà sơn son thếp vàng có hai thể nữ chạy theo hầu ấy.

Trước khi bước chân lên xe, thế nào " Ngài " cũng " ban truyền" :

-Chị Tham tính tất cả tiền những cái ché và độc bình này đi. Cả cái Táo lung Cây vàng Lá ngọc kia nữa, rồi ta sẽ trả tiền lại cho. Còn cái sập cẩn này, chị cho ta mượn, mai ta sai thị vệ ra chở.

Mẹ tôi chỉ biết " Dạ" mà nuốt lệ. Bởi vì mẹ tôi biết, đồ vật cũng như người, khi đã được " tiến cung" thì chỉ còn đợi chết! Mặc dầu được sủng ái, số phận của đồ vật còn đen tối hơn Cung phi Mỹ nữ không được sũng ái. Các cung nhân, khi về già còn được thải hồi nguyên quán, trái lại những món đồ cổ, càng già càng quí thêm, càng không mong gì được trả về với cố chủ.

Cứ mỗi khi như thế, ba tôi lại lẩm bẩm:

-" Thấy Vua" rõ thật là " thua vấy" !

Cuộc đời cứ thế trôi qua. Ba tôi ngày ngày đi làm . Mẹ tôi giới thiệu việc mua bán đồ cổ và ghép ảnh cho Qúy Bà cô đơn. Tiền kiếm được, dùng để nuôi chúng tôi một số rất nhỏ, còn phần lớn để nuôi " Ngài " .

Một hôm, chắc lương tâm " Ngài " thức dậy, hay là " Ngài " sợ nợ mẹ tôi nhiều quá, nếu kiếp này không trả bớt, đến kiếp sau sẽ thành ra " nợ thiên khối" vốn cộng thêm lời lãi chồng chất lên nhau thì nguy to, Ngài bèn long trọng " tuyên dương công trạng" một hồi, rồi “thân tặng" cho mẹ tôi một chiếc áo cũ của ông Vua con.

Đó là một chiếc áo the đen, bên trong lót một lớp hàng mỏng màu vàng. Chiếc áo còn thơm nức mùi xạ hương và long não ướp lâu ngày. Mẹ tôi đem chiếc áo ấy về, vênh vang như một kẻ " áo gấm về làng" . Sự sung sướng của mẹ tôi, được cái “ Áo Vua Ban” ấy, cũng giống như tâm trạng người cung phi trinh nữ, được tấm ảnh ghép ngồi chung với Đức Vua. Cả hai cùng muốn mang cái ảo ảnh hão huyền ra để thỏa mãn lòng tự ái, lừa mình, lừa người cho đỡ cơn ghiền!

Chiếc áo về phần chị cả tôi. Mỗi năm vài lần, trong những ngày kỵ giỗ, lễ Tết, cái “Áo Vua Ban" ấy được trân trọng " trình bày" trên thân hình bé nhỏ của chị tôi một vài giờ, rồi lại được trân trọng xếp vào rương chờ dịp khác.

Năm tháng qua, chị tôi mới đầu mặc chiếc áo còn rộng thùng thình, rồi chật dần, ngắn dần cho đến khi mặc không vừa nữa, phải cho chị Hai tôi thay thế. Từ chị Cả đến chị Hai, anh Ba, anh Tư, anh Năm, rồi đến chị Sáu, chiếc áo không phân biệt giới tính ấy, mỗi năm lại có dịp đem ra hóng gió một vài lần. Năm lại năm, chờ mãi rồi cũng có ngày đến lượt tôi được xỏ tay. Hôm Tết, mẹ tôi mang chiếc áo lịch sử quí giá ấy ra để mặc cho tôi và bảo:" Hoa ơi, cái áo này bây giờ về phần con”, thì nó đã mục nát và chỉ động đến là rã tan ra từng mãnh!

Thời gian chờ đợi dù lâu bao nhiêu rồi cũng phải đến, Đông Cung Hoàng Thái Tử ở Pháp học thành tài trở về nước để được tấn phong chính thức làm Vua. Và cũng từ lúc ấy, " Ngài Mẫu Hậu " ra lệnh không tiếp tất cả các chủ nợ. Bây giờ, " Ngài " đã thành ra một bậc cao sang nhất, không thể có chủ nợ, và lại càng không muốn gặp người nào đã từng quen biết " Ngài" những năm tháng hàn vi. Thật là chí lý, chí tình vậy! Còn gì khó chịu hơn một kẻ ở địa vị cao sang, mà ngày ngày phải trông thấy những chủ nợ ngày xưa, đám người mình từng nhờ vả năn nỉ kêu than túng thiếu, những kẻ đã phải cầm bán vay mượn cho mình tiêu xài. Đó là một dĩ vãng buồn, một sỉ nhục tinh thần, có thể làm mất bớt uy nghiêm nhiều lắm.

Tết năm ấy, tôi không được mặc chiếc áo đã bao nhiêu năm chờ đợi để đi mừng tuổi, nên tôi khóc mùi khóc mẫn cả buổi sáng. Tôi tưởng tôi khóc vì khi chiếc áo quí đến phần mình thì hóa ra một mớ dẻ vụn tả tơi rách nát; nhưng thật ra tôi đã khóc cho cái ảo ảnh " ân trả nghĩa đền" của mẹ tôi bị tan vỡ. Tôi khóc cho cái chết của chiếc áo, đổi bằng tất cả tài sản mẹ tôi dành dụm được. Tôi khóc cho nền móng tương lai của một đám trẻ thơ, đáng lẽ được dùng của cải ấy để bồi đắp cho thể chất và tinh thần.

Những năm sau đó, gia đình tôi ngày một khá hơn. Có lẽ vì không phải cung phụng cho ai khác ngoài gia đình, nên lần lần trong mâm cơm đã bắt đầu có nhiều món cá thịt ngon lành. Ba tôi cũng vui vẻ giảng giải cho chúng tôi biết về những thức ăn bổ dưỡng cần thiết cho sức khỏe, một đề tài trước kia õng cố tránh.

Một hôm,không hiểu tại sao, mẹ tôi bỗng nhiên " phát từ bi tâm" may cho chị Sáu, tôi, em Tám và em Chín, mỗi đứa một cái áo xa-tanh màu phấn hồng. Xấp hàng này, có người tặng cho mẹ tôi trong dịp ăn lễ đầy tháng em thứ mười một. Chúng tôi mừng rỡ trông đợi ngày trọng đại, ngày được mặc chiếc áo hồng lộng lẫy, sặc sỡ, bóng loáng, mát rời rợi và rộng thùng thình như áo tế ấy, thì bỗng dưng ông nội tôi chết. Tôi thấy cha me tôi khóc, anh chị tôi khóc, tôi cũng khóc. Nhưng thực ra, tôi không nhớ đã được thấy mặt ông nội tôi hồi nào. Tôi khóc là khóc cho bốn chiếc áo xa-tanh hồng tươi rực rỡ, chưa từng được diện qua một lần, vì phải để tang, đã bị mẹ tôi ngâm vào nước thuốc nhuộm răng. Chúng nó biến thành một màu kỳ lạ, không vàng, không lục, không xanh. Màu ấy, ba tôi gọi mĩa mai một cách văn chương là màu" dưa cải úa mùa thu" . Nếu bây giờ bảo tôi đặt tên lại, thì tôi sẽ gọi là một bức tranh lập thể may thành áo. Từng vệt, từng đám, ngang dọc chồng chất lên nhau, níu kéo nhau chằng chịt. Cái áo nhuộm như thế đấy, mà chúng tôi vẫn phải khen cho mẹ tôi bằng lòng. Bởi vì, đã có định luật rằng một khi " đấng sinh thành" đã quyết định thì con cái phải vui vẻ “Dạ,Vâng”, mới có hiếu. Phần các bậc trưởng thượng thấy các con vui cũng tưởng thiệt mà vui theo một cách dễ dàng.

Chúng tôi phải chịu đựng cái xấu xí của áo, và áo cũng phải cố chịu đựng sư tàn nhẫn vùi dập của bọn trẻ con. Chúng tôi mặc nó lúc nằm lăn đùa nghịch dưới đất, mặc suốt ngày đêm, vò nát nó, ném nó từ góc này sang góc khác. Đôi khi còn cắn nát chéo áo để xem cái mùi chua chua, có phải thật chỉ là thuốc nhuộm chua như mùi dưa cải úa, hay còn lẫn mùi gì khác nữa không.

Thật ra, số phận của những chiếc áo ấy cũng đáng thương như chúng tôi. Tâm hồn chúng tôi sớm đã bị nhuộm thành một màu " dưa cải úa mùa thu " , hay cũng chỉ là một bức tranh lập thể chồng chất những niềm đau khổ bé thơ, đã ai hơn gì ai đâu! Thế mà chúng tôi nỡ dằn vặt chúng nó cho đến khi rách nát, và cùng lúc ấy, tang ông nội tôi cũng vừa mãn.

Một bà bạn ở Saigon gởi tặng mẹ tôi một xấp hàng xa-tanh hồng khác. Mẹ tôi ngại màu sắc quá sặc sỡ lộng lẫy không hợp với người lớn tuổi, nên may cho bốn chúng tôi. Bốn chiếc " áo tế" vừa dài vừa rộng, may xong được cất kỹ, đợi " ngày lành tháng tốt " mới đem ra diện. Thỉnh thoảng, tôi lén mở rương vuốt ve cái áo một lúc. Tôi nâng nó lên, áp chất mịn màng mát rời rợi lên cằm, lên má. Tôi ướm nó vào người, hít cái mùi thơm long não ướp trừ sâu mọt và mùi xạ hương từ trong áo toát ra một cách say sưa. Nhưng cái " ngày lành tháng tốt" ấy không bao giờ đến, vì bỗng nhiên chú tôi mất. Kể ra thì đó chỉ là một cái tang nhỏ thôi, nhưng mẹ cũng bắt chúng tôi để tang. Và một lần nữa chúng tôi khóc cho chiếc áo đẹp lại phải nhuộm thành một màu lem luốc không tên!

Ba tôi lúc ấy đã bắt đầu rảo bước trên con đường trải toàn thẻ ngà. Ông chuyển đổi ngành công chức với Chánh Phủ Bảo Hộ sang ngạch Nam Triều, nôm na gọi là làm quan. Mẹ tôi không còn phải đi giới thiệu mua bán đồ cổ và cũng không cần chụp ảnh cho ai nữa.

Chúng tôi, mỗi người được sắm một con heo đất để dành tiền. Nhưng, những con heo ấy, hàng năm đều phải bị đập ra, vì mẹ tôi mở cuộc " lạc quyên" để may áo quần cho bọn con trai trước ngày tựu trường. Cảm thông những nỗi khó khăn của các anh khi cần thiết, chúng tôi lúc nào cũng vui lòng " quyên" . Mẹ tôi bảo đấy cũng là làm việc nghĩa, chẳng mất đi đâu mà thiệt, vì mai đây,khi các anh mặc ngắn, những chiếc áo ấy cũng sẽ đến phần chúng tôi.

Khi những chiếc áo xa-tanh nhuộm mực lem luốc thứ hai " quá cố " rồi, bọn con gái đã thành những cô gái dậy thì. Chúng tôi đã biết thẹn, nhưng khi ra đường vẫn cứ phải mặc những chiếc áo vải dù, vải ba-ga con trai đã bạc màu và rộng mênh mông như cả một trời đau khổ. Chúng tôi cố năn nỉ xin mẹ may một cái áo mới cho ra hồn. Mẹ tôi bảo:

Áo các anh mặc ngắn, thiếu gì! Còn tốt và bền lắm, may một lần cho cả bầy nhiều tiền lắm, chứ tưởng ít sao! Ngày xưa, suốt đời mẹ chỉ có một chiếc áo vải. Còn các con đã có bao nhiêu cái áo đẹp rồi, nhớ không? " Aó vua ban" này, áo xa-tanh nhuộm màu dưa cải này ...

Tôi nhắc:

-Dưa cải úa mùa Thu chứ!

-Ừ thì Thu Đông gì cũng được. Lại còn cái áo xa-tanh nhuộm màu mực này.

Tôi cải chính:

-Màu lem luốc chứ.

-Con Hoa thật nhiều chuyện! Mới may rồi, còn đòi gì nữa!

Em Tám nói:

-Dạ, mới may bốn năm về trước!

Mẹ tôi mắng:

-Chúng mày rắc rối lắm, không biết hà tiện hà tặn, sau hết phước đi! Phải nhớ, hồi xưa mẹ chỉ có một cái áo, nên mới có ngày nay!

Em Chín tiếp:

-Nhưng mà mẹ quên mẹ là con ông Huyện, và mồ côi, còn chúng con là con ông Tổng Đốc đương thời!

Mẹ tôi giận dữ quát lên:

-Ai dạy cho mày ăn nói giảm phước thế ?

-Mẹ không thương chúng con. Mẹ chỉ thương chị Hồng. Mẹ nhớ chị Hồng mất ăn mất ngủ. Mỗi khi chị Hồng tới xin tiền là mẹ đập con Heo của chúng con 

Mẹ tôi vội vã:

-Thôi thôi, để tôi may, các cô không cần phải kể con cà con kê ...

Mẹ sợ chúng tôi phân bì với chị Hồng lắm. Mỗi tháng cô chị họ ấy đến thăm mẹ tôi một lần, và mỗi lần như thế là cả nhà náo loạn cả lên. Nội một việc hầu hạ phục dịch chị cũng đủ mệt phờ ra. Chị ăn tiêu rộng rãi, thưởng tiền cho người nhà rất hào phóng . Đối với chúng tôi, chị cũng" thết đãi" linh đình. Nghĩa là gọi cả một gánh bánh bèo hay bún bò vào nhà, thết mỗi người một tô. Chỉ có một cái " di hận" là[chị chuyên môn đập Heo của chúng tôi. Ba cho chúng tôi mỗi đứa một ống tiền đặc biệt, tiền thưởng nhiều ít tùy theo học giỏi, trả bài thuộc , những bài học ông soạn riêng để dạy mỗi ngày. Tiền ấy được bỏ vào con Heo bằng đất nung mục đích để dành làm của hồi môn. Nhưng từ khi chị Hồng phát giác ra câu chuyện ấy thì chị rủ mẹ cho chúng tôi hùn vào tiệm may của chị. Mỗi tháng, chị đến đập Heo của chúng tôi một lần. Mãi cho đến khi chị bán cửa tiệm đi lấy chồng, chúng tôi chẳng hề thấy chị thanh toán tiền nong hùn hạp gì cả, làm tôi cứ tưởng là cửa tiệm của chị ở nhằm hướng " tán tài" nên suốt bao nhiêu năm trời chỉ chuyên môn thua lỗ. Và cái bản tính không bao giờ thanh toán công nợ ấy, chị vẫn giữ mãi suốt đời.

Mẹ tôi quả nhiên giữ lời hứa, lấy một xấp hàng " xa xị" màu vàng nhạt để tận đáy rương ra, may áo cho chúng tôi. Bà gọi người lính ở trong dinh biết may cắt dặn:
-May cho thật dài rộng mát mẻ nghe không!


Vì chúng tôi đã lớn, đã biết sợ những chiếc áo rộng mênh mông, mặc vào như bơi đứng trong áo, nên nghe thế, phải dặn với:
-Ừ, may cho dài ...
Và đứng sau lưng mẹ, lấy tay ra hiệu cho người thợ may chật.
Đến lúc áo may xong, mặc thử, thật là dở cười dở khóc. Nó dài phết gót và chật như bó chả. Chật đến nổi tay không co lại được. Người tôi cứ cứng ra như khúc gỗ không cử động trong chiếc áo đó. Chỉ mấy tháng, chiếc áo mới đã phải vá cùi tay và tiếp thêm nách. Nhưng dù vá víu xấu xí đến đâu, tôi cũng mặc đi nhiều nơi, nó vẫn còn hơn chiếc áo vải ba-ga đen cũ bạc mầu của bọn con trai chuyền lại.

Tiếp theo chiếc áo đấu tranh mà có này là một chiếc áo " vải cạt" . Gặp thời buổi chiến tranh Pháp Đức, mọi vật dụng đều khan hiếm nên phải được phối cấp, hàng vải cũng thế. Chúng tôi được may một cái áo bằng thứ “ vải cạt" phối cấp hoa lá cành chằng chịt, màu xanh đỏ tím vàng loạn xà ngầu, sặc sỡ lòe loẹt, nhà quê một cách không thể tả được. Mặc vào trông như một tấm vải màn, hay cái ghế nằm sofa biết đi. Thế nhưng tôi vẫn phớt tỉnh. Coi như trên đời này không có ai nhìn thấy mình cả.

Nhưng cũng từ đấy về sau, mẹ tôi chẳng cần phải may áo mới cho chúng tôi nữa, vì chị Hồng thỉnh thoảng lại gởi về một ít quần áo cũ. Trong số y phục loạn xà ngầu ấy, có hai cái còn coi được. Chị Sáu chọn cái áo màu đỏ, tôi mặc vừa áo màu xanh. Hai chị em, mỗi khi đi phố, đi chợ, đều diện hai cái áo đẹp nhất của mình, mặc cho thiên hạ bạn bè “ khen ngợi”. Nào là màu sắc chửi nhau, nào là " người trong tranh " , nào là bất chấp thời tiết v.v... Chúng tôi giữ vững lập trường " mục trung vô nhân" không cần ai và cũng không cần biết đến cả Xuân, Hạ, Thu, Đông. 

Kể từ ngày mẹ giao tiền chợ cho chị Sáu giữ để chị tập việc quán xuyến gia đình, chị không còn thắc mắc về vấn đề ăn diện làm dáng nữa. Chị tự sắm rất nhiều áo quần đẹp, nhưng cứ nói dối là của bạn bè, bà con ở xa gởi về cho, thành ra mẹ không la rầy được, mà chúng tôi cũng không thể phân bì được. Tôi cầu mong chị cao lớn thêm lên, hay béo ra một chút, để rơi rớt cho tôi vài cái. Nhưng rủi quá, người chị bé nhỏ, lùn thấp hơn tôi nhiều, và lòng dạ chị lại khá sắt đá, nên tôi không hề gạ gẫm gì được cả.

Tôi biết rõ tính mẹ tôi, khi có tiền chỉ thích giúp đỡ người khác, dù người ấy tiêu dùng một cách phí phạm, còn mình và con cái thì phải hết sức kham khổ. Bà luôn luôn nhắc câu:” Người ăn thì còn, con ăn thì hết”. Thành ra khi trong nhà món gì ngon lành là bà đem đi biếu xén tất cả các nơi bạn bè bà con quen biết . Có lẽ mẹ tôi muốn cái gì cũng còn vĩnh viễn nên gặp ai áo rách quần vá là bà lục tủ áo tìm cái nào người ấy mặc vừa là bà cho một cách sung sướng. Tôi tin là mẹ tôi trong cuộc sống sau khi ba tôi hưu trí, bà không cần phải dự lễ tiếp tân, hay thết đãi quan khách với ba tôi thì bà chẳng cần giữ lại một chiếc áo nào ra hồn. 

Sau này, lúc đã bị ném ra ngoài đời tranh đấu cho cuộc sống của mình ,tôi vẫn giữ tính nết không ăn diện đã tập được như thuở còn sống với mẹ, mặc dầu lý do nhiều phước hay giảm phuớc tôi không hề quan tâm. Thời kỳ làm việc tại Hương Cảng tôi cố dành dụm tiền để mỗi cuối năm, mua gửi cho mẹ tôi mười cái áo gấm Thượng Hải. Tôi nghĩ rằng trong mười áo ấy, bà sẽ tha hồ cho, tặng, bán hay gì đi nữa, nhiều lắm là chín cái thôi. Ít nhất cũng phải để lại một cái cho mình. Và được như thế là tôi thỏa mãn rồi.

Ngày mẹ tôi bị bệnh trầm trọng, tôi phải xin nghỉ phép về săn sóc cũng không quên mang theo mười áo gấm nữa cho mẹ tôi. Thế nhưng lúc mẹ mất, tôi lục soát tủ áo để tìm đồ liệm theo, thì không thấy một chiếc áo nào may bằng thứ gấm Thượng Hải tôi đã gởi về biếu mẹ hàng chục năm. Một người bạn trẻ nói với tôi:

-Chị Hoa, cuộc đời chị thế là tàn rồi! Không còn hy vọng! Không còn tương lai! Không còn mơ gì được nữa hết! 

Hừ, láo đến thế thì thôi! Hắn biết tôi thất bại về hôn nhân, tôi về nước vì Mẹ, mà về đến nơi chẳng bao lâu thì mẹ mất, đúng là một thất vọng lớn lao. Nhưng đâu đã đến nỗi không còn gì để mơ!

Sau khi chôn mẹ bên cạnh mộ cha xong, tôi trở lại Hương Cảng làm việc. Và từ bấy giờ, dù có thừa tiền để sắm nhiều quần áo đẹp, tôi cũng không còn thấy hứng thú gì nữa,không làm sao còn cái cảm giác say mê nồng nàn như ngày xưa, khi len lén mở rương vuốt ve chiếc áo xa-tanh hồng đầu tiên, thuở mười hai. Tôi còn nhớ, sau ngày ông nội tôi mất, ba tôi thường nhắc đi nhắc lại mãi :

-Khi con cái còn nhỏ dại, chúng nó chưa đủ hiểu biết nên hay oán trách cha mẹ cấm đoán điều này điều nọ. Lúc lớn lên, có gia đình, Sinh con rồi mới hiểu lòng cha mẹ”, lúc ấy muốn báo ân cho kẻ sinh dưỡng mình, thì cơ hội đã không còn nữa!

Ba tôi mỗi lần nói thế, bao giờ cũng không nén được hai giọt nước mắt rưng rưng. Còn tôi, sau này mỗi lúc đi phố, nhìn những hàng gấm màu sắc u nhã, dệt Long, Phụng hay chữ Phúc, chữ Thọ rất đẹp, tôi lại như người lên cơn say, cố mua cho bằng được. Nhưng sau khi mua rồi, mới ngẩn người ra, chợt nhớ mẹ mất rồi còn đâu, mua áo gấm để gởi cho ai!

Monday, April 10, 2017

VŨ NGỌC BÍCH * NỖI BUỒN DI TẢN

 

 

 VŨ NGỌC BÍCH 

30-4 , NỖI BUỒN DI TẢN

 

 

Sáng thứ sáu 25 tháng 4 năm 1975, khoảng 10 giờ, tôi đang  ngồi làm việc thì chị giúp việc thân  tín và con gái  tôi lúc đó 11 tuổi, bước vào văn phòng tôi.  Chị tới sát chỗ tôi ngồi, ghé tai tôi nói nhỏ  :

-  Thầy về nhà gấp, cô có chuyện muốn nói với thầy.

Tôi chỉ gật đầu và không muốn cho chị giúp việc nói thêm  nữa, vì tôi đã biết vợ tôi muốn nói gì rồi.  Trước đây, vợ tôi có làm việc ở phòng Điện toán của Hoa Kỳ tại phi trường Tân Sơn Nhứt.  Để tránh việc Việt cộng sẽ trả thù những người đã cộng tác với Mỹ, chính phủ Hoa Kỳ đã cho lập danh sách ưu tiên cho nhân viên làm sở Mỹ di tản bằng cầu không vận.

Hàng ngày, những tin tức chiến sự không mấy khả quan từ miền chiến tuyến gửi về làm nản lòng  người lính ở hậu phương.  Tại đơn vị tôi, lúc đó Đại tá Nguyễn Hữu Đ. tới nhậm chức Cục Trưởng Cục Mãi Dịch Quân Đội đúng vào lúc xế chiều của miền Nam.  Tôi cũng nhận được nghị định thăng cấp thiếu tá,  sau 5 năm mang cấp bậc đại úy vào giai đoạn cuối cùng của cuộc chiến.

Tới văn phòng, từ sĩ quan cho tới anh em binh sĩ, ai cũng cầm tờ báo coi những tin tức nóng bỏng nơi trang nhất, bàn tán xì xào.  Trong lòng  mọi người, hầu như ai ai cũng bị giao động, không nhiều thì ít.  Tôi vẫn làm công tác đi thanh tra và thâu nhận hàng  tại các nhà kho của quân đội.  Tôi đã thấy có một vài nhà thầu  và giám đốc các công ty lớn lặng lẽ ôm tiền trốn ra ngoại quốc.  Họ bỏ đi, và không thi hành khế ước.  Mặc dầu đơn vị tôi đã gửi văn thư cảnh cáo sẽ áp dụng biện pháp chế tài, họ vẫn bất chấp và cứ tiếp tục bỏ nước ra đi.

Việc ra đi hay ở lại cũng là vấn đề gây nhiều tranh cãi sôi nổi giữa vợ chồng tôi trong suốt mấy tuần qua.  Vợ tôi đã ghi tên gia đình vào danh sách di tản, và chúng tôi đã nhận được “manifest” xác nhận chờ ngày đi.

Là một quân nhân, tôi cảm thấy hổ thẹn khi chưa chiến đấu gì mà đã bỏ đồng đội, bỏ bạn bè, lén lút ra đi.   Tôi đã gay gắt nói với vợ tôi :

-  Mình cứ dẫn con đi trước.  Tôi ở lại, một thân  một mình, lúc nào đi chẳng được!

Vợ tôi vừa năn nỉ, vừa giận dỗi, dùng  đủ mọi cách để thuyết phục tôi cùng với nàng và bốn đứa con đi một lượt :

-  Anh nói dở hơi lắm !  Bao nhiêu người chạy chọt đủ mọi cách, để xin cho được một chỗ trong “manifest”.  Họ sẵn sàng bỏ ra cả ngàn đô la để đổi lấy một chỗ di tản bằng máy bay !  Anh không biết anh may mắn hơn hàng  trăm ngàn người sao ?

Tôi tần ngần :

-  Nhưng em không thấy vợ chồng mình vất vả dành dụm mười mấy năm nay, mới mua được căn nhà nhỏ nầy.  Sang đến Mỹ, anh không có nghề nghiệp gì chuyên môn, rồi mình lấy gì mà sống.   Vợ tôi đau khổ ngắt lời tôi :

-  Một cái nhà này, chứ cả chục cái nhà nữa cũng bỏ hết !  Sang đến đó, còn cả ngàn người như mình nữa chứ.  Cớ chi phải lo không có việc làm ?  Không làm việc này, thì làm việc nọ !

Tôi cố vớt vát :

-  Em  không thấy hôm rồi, tổng thống Thiệu vừa lên TV nói gì sao ?  Chính ông ấy cũng ở lại, sát cánh với quân đội, cùng chiến đấu bảo vệ miền Nam mà !

Vợ tôi cười nhạt :

-  Anh nói vậy, là anh không biết gì hết rồi.  Con bạn đồng nghiệp của em lấy một sĩ quan Mỹ ở cơ quan DAO.  Nó vừa ghé nhà mình  thăm em.  Nó nói chồng nó bảo sau bài diễn văn ấy, tổng thống Thiệu và gia đình được Mỹ đưa đi Đài Loan rồi !

Tôi cứ bán tín bán nghi.  Tân thủ tướng Nguyễn Bá Cẩn vừa ra nghị đinh dọa trừng phạt bất cứ công chức quân nhân nào rời nhiệm sở.  Đồng thời. Thủ tướng Cẩn ra lệnh đặt các nút chặn gồm quân cảnh lẫn cảnh sát được dàn ra trên cửa ngõ vào phi trường Tân Sơn Nhất, biên giới và dọc bờ  duyên hải.

Suốt mười mấy năm chung sống, chưa lần nào chúng tôi bất đồng ý kiến trầm trọng như lần nầy.  Vợ tôi bực mình phát khóc.  Nàng tha thiết nói với tôi qua hàng  nước mắt :

-  Anh ở lại, lỡ tụi nó vào, tụi nó sẽ không tha anh đâu.  Anh vừa có tội di cư năm 54, vừa là sĩ quan đã từng chống lại chúng !  Anh đi với em và các con nhé.  Một mình em ra đi, với một bầy con như thế, làm sao em xoay sở cho được !  Cứ như thế, mấy đêm rồi, tôi không ngủ được tròn giấc bao giờ, vì những lời nói, tiếng khóc của vợ tôi cứ lẩn quẩn trong đầu óc tôi.

Trong khi đó, mấy nhân viên trong phòng tôi xúm lại chỗ con gái tôi.  Họ đang thì thầm hỏi chuyện con bé.  Thấy tôi đưa mắt nhìn, họ lảng đi chỗ khác.  Tôi bảo chị giúp việc và con gái tôi đón xe xích lô máy về trước, và nói với vợ tôi cứ chờ ở nhà.

Tôi lặng người đi phía sau bàn giấy.  Trong lòng   đầy bâng khuâng, bối rối, tôi nhìn những nhân viên đã từng cộng tác với tôi trong vòng tám năm qua tại đơn vị nầy.

Phóng tầm mắt xa hơn, tôi nhìn về phía cây tùng bách tán.  Không hiểu sao, tôi thấy cây tùng bỗng trở nên thân  thiết như một người bạn !

Tôi lẩm bẩm một cách vô thức ;

-  Tùng Bách Tán ơi !  Ta sắp xa mi rồi !

Một nhân viên dân chính, bác T., được biệt phái tới làm việc ở phòng tôi từ ngày thành lập đơn vị.  Bác với tôi thân  thiết như người nhà.  Bác T. thường tâm sự với tôi những chuyện riêng tư, và tôi cũng, đôi khi, chia sẻ với bác những ưu tư thời cuộc.

Đến sát bàn tôi, bác T. ngồi xuống, nhìn tôi.  Chưa bao giờ tôi thấy khuôn mặt bác buồn rầu như vậy.

Bác T. chớp chớp mắt :

-  Chắc bà xã của Thiếu tá cho người làm đến kêu Thiếu tá về đi Mỹ, có phải không ?

Hôm nay, ngay cả với bác T., người bạn già thân  thiết nhất của tôi trong sở, tôi cũng không dám nói thật.  Tôi trả lời vắn tắt, trong bụng tôi biết là bác cũng biết tôi nói dối :

-  Tôi có chút việc nhà phải về gấp, xong việc có thể tôi trở lại sớm.

Rất may, trong giờ đó đa số nhân viên trong phòng tôi đã rủ nhau xuống Câu Lạc Bộ để giải khát.  Chỉ còn tôi và người công chức già ngồi tâm sự.  Một niềm xúc động mãnh liệt dâng tràn trong lòng  tôi.

Trước khi ra về, tôi lấy chiếc chìa khóa ngăn kéo nơi bàn giấy, trong có để các hồ sơ và một số vật dụng cá nhân, đưa cho bác T.

Tôi nói :

-  Bác cứ tự nhiên, dùng  được cái gì thì dùng .

Tôi cũng móc ví, lấy hết các giấy bạc loại lớn trong đó, dúi vào tay người công chức già một nắm tiền.

Tôi vỗ nhẹ vai bác :

-  Bác giữ lấy để tiêu đi .

Người nhân viên của tôi ngạc nhiên, đưa cả số tiền trả lại :

-  Thiếu tá đừng làm vậy !

Tôi  nói, thật khẽ :

-  Xin bác cứ yên tâm.  Lúc nầy, tôi không cần tiền nữa.  Nghe lời nói quả quyết của tôi, bác cám ơn rối rít, nhét tiền vào túi quần phía sau và tiễn tôi ra tận xe.  Tới lúc đó, tôi mới cho bác biết là rất có thể tôi sẽ rời Sài Gòn vào chiều nay, nếu có chuyến bay đi Mỹ.   Vừa nghe tới đó, bác cảm động ôm mặt khóc. Tôi nắm lấy hai vai bác T., an ủi bác; rồi mở máy , chiếc xe từ từ lăn bánh ra khỏi cổng.  Người lính gác đưa tay chào tôi, và tôi giơ tay chào lại.   Tôi quay nhìn lại cổng doanh trại một lần chót.  Tôi thầm nghĩ, chắc hẳn  bữa nay là ngày tôi giã từ đời binh nghiệp!  Trước mắt tôi, bầu trời như sụp tối, thời gian như ngừng trôi.  Chiến tranh “Ý Thức Hệ” đã gây tang tóc và đổ vỡ cho biết bao gia đình.  Một sự mất mát quá lớn lao.  Cuộc đời tôi, từ nay, đã rẽ vào một khúc quanh mới, không biết sẽ dẫn đến đâu, mà tôi phải chấp nhận, một chấp nhận quá phũ phàng !

Tôi đã biết rõ chính sách tàn bạo, thâm độc của người Cộng Sản khi họ chiếm làng tôi.  Họ đấu tố, đầy ải hàng chục gia đình trung nông đã từng đóng góp tiền của, xương máu trong cuộc kháng chiến chống Pháp.  Suốt hơn hai mươi năm thống trị miền Bắc, họ đã bần cùng hóa nhân dân, áp đặt lối cai trị hà khắc làm cho hàng  triệu người khốn khổ !

Tôi sẽ phải bỏ nước ra đi, tìm TỰ DO bằng bất cứ giá nào, vì tôi biết tôi không thể nào sống nổi dưới chế độ Cộng Sản được, dù chỉ là một ngày, một giờ.

 

Vừa về đến nhà, tôi thấy vợ tôi đang chuẩn bị một số áo quần, và vài thứ vật dụng, thuốc men lặt vặt.  Ngoài ra, những thứ gì nặng và cồng kềnh, tôi bảo nhà tôi bỏ lại hết.  Đến chiều tối, tôi chất hai cái valise và vài túi xách nhỏ lên chiếc xe Austin Minivan.  Vợ chồng tôi và các cháu sang chào cha mẹ tôi ở sát bên nhà tôi.  Cha mẹ tôi rưng rưng nước mắt, nắm tay tôi cầu nguyện Chúa che chở chúng tôi đi được bình an.  Tôi yên tâm ra đi, vì biết anh chị cả tôi có ba người con lập nghiệp tại Hoa Kỳ.  Các cháu, và người em ruột của chị dâu tôi đã vui lòng  bảo lãnh cho anh chị và cả ông bà nội nữa.

Vợ tôi ngồi bên cạnh, và bốn đứa con tôi ngồi băng dưới.  Tôi lái xe ra đi đến chỗ hẹn.

Tối hôm đó, gia đình tôi, gồm vợ chồng tôi và bốn đứa con, nghỉ tạm tại nhà ông anh vợ.   Chúng tôi thấp thỏm chờ đợi xe bus tới đón ra phi trường.

Các con tôi mệt, nên ngủ say sau khi tới.  Chúng tôi chờ đợi suốt cả đêm, mà chẳng thấy xe bus nào tới đón.  Đối với tôi, đêm hôm ấy dài vô cùng.  Chúng tôi đứng bật dậy, rộn ràng , hồi hộp khi nghe thấy tiếng còi xe hơi ngoài  ngõ, và thở dài não nuột khi bước ra cổng, thấy đó chỉ là một chiếc taxi nào đó.

Cứ xôn xao hy vọng, rồi lại ngỡ ngàng chán nản suốt từ chập tối hôm trước đến sáng  sớm hôm sau.  Thế mới biết cổ nhân nói câu “ Có thức đêm mới biết đêm dài “ cũng không phải là sáo ngữ!  Sáng hôm sau, vẫn chưa có xe tới đón.  Ông anh vợ tôi là Đại úy Nguyễn Văn An tòng  sự tại Bộ Quốc Phòng bảo chúng tôi cứ về nhà, chờ ở đó, và ông sẽ đích thân dùng  xe Jeep đưa chúng tôi tới thẳng  cơ quan DAO, tức là văn phòng Tùy Viên Quân Lực Hoa Kỳ.  Vừa về đến nhà, tôi dẹp quần áo và vật dụng linh tinh ở phòng khách sang một bên, rồi dựa vào chiếc ghế bành, ngủ ngon lành cho đến lúc nghe tiếng nói oang oang của bầy con nít con hàng  xóm làm tôi chợt thức giấc :

-  Nhà nầy họ đi Mỹ, bà con ơi !

-  Lại đây tụi bay, coi mấy người sắp đi Mỹ !

Tiếng ồn ào của bon trẻ con tinh nghịch làm tôi hơi bực mình.  Một đứa khác nói chen vào, đầy vẻ khoái trá trước sự đi hụt của chúng tôi :

-  Nhà nầy không đi Mỹ đâu, tụi bay ơi !  Họ đi Mỹ Tho đó.

Và cả bọn cùng cất tiếng cười ranh mãnh .  Nếu là những ngày thường, có lẽ tôi cũng ra phía trước, yêu cầu bọn chúng đi ra chỗ khác chơi.  Nhưng lần này, với mặc cảm của một người toan tính trốn chạy, tôi chỉ dịu giọng nói với mấy đứa trẻ trạc tuổi con mình :

-  Các em đi chơi chỗ khác, cho chú nghỉ ngơi một chút nhé !

Nói đoạn, tôi đưa chúng một túi kẹo chanh :

-  Các cháu chia nhau ăn đi !

Tụi trẻ đi rồi, tôi đảo mắt nhìn các vật dụng trong nhà, từ bộ bàn ghế tiếp khách mầu gụ chúng tôi mới sắm, chiếc đàn piano hiệu YAMAHA chúng tôi mới mua cho đứa con gái lớn cách đó sáu tháng, khi cháu bắt đầu học tại tư gia của nhạc sĩ  Nghiêm Phú Phi ở khu Tân Định.  Căn nhà vợ chồng tôi dành dụm bao nhiêu năm mới mua được này, tôi vừa thuê thợ sửa sang cho rộng.  Chiếc xe Austin sáu chỗ, tháng trước, tôi đưa làm máy và sơn một lớp sơn mới, chạy thật tốt. 

Tôi nghĩ tới sự khó nhọc của hai vợ chồng tôi trong  mười hai năm trường mới tạo dựng được chút sản nghiệp khiêm tốn như ngày hôm nay.  Bỗng dưng một sớm một chiều, chúng tôi sắp mất hết.

Nghĩ tới đó, tôi bỗng đổi ý, và nói với vợ tôi :

-  Em nầy, mới hôm qua, ở tạm nhà anh của em một đêm, không phải nhà mình, mà  anh thấm thía câu nói “ Sẩy nhà ra thất nghiệp “ rồi !  Thôi, anh không muốn đi đâu hết.  Nhà mình, mình ở.  Ra đi, với tương lai vô định, không nhà không cửa.  Anh không muốn đi một chút nào nữa !

Vợ tôi ngạc nhiên :

-  Anh ơi, anh nghĩ quẩn rồi !  Chiều hôm qua, anh nói với em là anh nhất quyết ra đi vì không sống nổi với Việt Cộng.  Bây giờ, chỉ vì xe bus chưa tới đón, anh đã nản lòng , không chịu đi nữa !

Tôi nói :

-  Nhưng mà còn nhà cửa, bao nhiêu thứ mà anh và em vất vả xây dựng bấy lâu nay ?

Vợ tôi gào lên :

-  Những thứ đó, bỏ lại hết !  Mai mốt mình sẽ xây dựng lại. Còn người, còn của, mà anh?

Tôi cù nhầy  :

-  Anh Nghiêm, anh Chỉnh, anh An, chú Cảnh, chú Hiền, cũng đều là quân nhân, có ai đi đâu ?  Anh ở lại với các anh em của anh.  Em có đi, thì dẫn các con đi đi !

Đến lúc nầy, vợ tôi đã mất hết bình tĩnh.  Nàng khóc nấc lên, vừa khóc vừa kể lể :

-  Anh đã có thời sống gần tụi nó ở ngoài Bắc.  Các bác của anh ở lại đã bị tụi nó cắt cổ, đấu tố, đầy đi tù rồi, anh không nhớ sao ?  Rồi vụ tết Mậu Thân, chỉ là trung sĩ, cũng bị chúng nó bắt đi, đập đầu hoặc sỏ giây kẽm gai chôn  sống tập thể, anh không biết sao ?  Huống chi anh là thiếu tá.  Tụi nó gặp anh là bắn liền !  Thử hỏi lúc đó, nhà cửa này, của cải dành dụm này, anh có  chắc hưởng được không ?

Rồi nàng tiếp, dùng  tình cảm thuyết phục tôi :

-  Anh cũng phải nghĩ đến tương lai bốn đứa con anh nữa chứ ?  Đi ra khỏi nước, dù anh và em không làm nên trò trống gì, con cái mình sẽ có cơ hội tiến thân .  Em cũng chẳng biết chúng nó sẽ làm gì, nhưng chắc chắn sẽ có nhiều cơ hội hơn là ở nhà rồi !

Trong lúc tôi ngồi thừ người ra, đầu óc hoang mang, không biết phải  nói gì, nghĩ gì, vợ tôi vừa khóc vừa chạy sang nhà cha mẹ tôi ở kế sát bên.  Nàng tin rằng chỉ có mẹ tôi khuyên giải tôi mới nghe ra.  Đúng như nàng nghĩ, mẹ tôi qua ngay tức khắc.  Bà nắm tay tôi, nhẹ nhàng khuyên bảo :

-  Con ơi, con nên nghĩ lại.  Sáng nay, anh chi Chang sẽ đến đón cha mẹ ra đi.  Cha mẹ đã từng ở với bọn chúng rồi.  Cha con đã từng bị chúng nó bắt đi, chỉ vì cha con là công chức.  Suýt nữa chúng nó đã thủ tiêu cha rồi đó.  Giữa  năm 54, ông bà ngoại con đã hơn 70 tuổi, mà còn liều chết trốn đi.  Vì ở lại là chúng nó sẽ đấu tố, làm nhục cho đến chết !

Bà nhìn vợ tôi, rồi tiếp :

-  Con may mắn lắm mới có vợ con đảm đang, xông xáo, lo cho con và các cháu ra đi.  Hai anh Nghiêm và anh Chỉnh của con muốn đi lắm, mà không có cơ hội như con.  Hai anh đang lo, mà không biết cách nào đi được.  Con có cơ hội tốt.  Đừng bỏ lỡ cơ hội hiếm có nầy !

Tôi nghe lời mẹ, hứa sẽ đưa gia đình đi.   Quyết định của tôi đã làm thay đổi hẳn cuộc đời của chúng tôi và tương lai các con  tôi !

Sáng Chúa Nhật 27 tháng Tư năm 1975, gia đình tôi sửa soạn để đi nhà thờ.  Tôi cũng đang ăn dở dang tô phở do chị giúp việc vừa mua về thì anh cả của vợ tôi, Đại úy Nguyễn văn An, cũng vừa lái xe Jeep tới đậu ngay trước cửa nhà tôi.  Anh cho biết chúng tôi chỉ có đúng 10 phút chuẩn bị hành lý.  Tôi bỏ đũa, giúp vợ tôi sắp xếp hành lý lần chót.  Anh An giúp tôi chất hai chiếc valise lên xe Jeep.  Vợ tôi đưa trả tiền công cho chị giúp việc, và tặng thêm  cho chị một tháng lương nữa.  Tôi đã gọn gàng  trong bộ đồ dân sự, vợ tôi và bốn cháu ăn mặc thật giản dị.  Cả gia đình tôi ngồi gọn trên chiếc xe Jeep, trực chỉ hướng Tân Sơn Nhất.  Anh An nói, anh sẽ đưa chúng tôi tới thẳng cơ quan DAO.

Gần đến nơi, tôi chứng kiến cảnh người di tản chen chúc, giành giật nhau một chỗ đứng sát cổng vào bên trong.  Những chiếc xe Mercedes, Peugeot, Ford, Toyota còn mới toanh, không người lái, nằm ngổn ngang dọc theo bờ rào sát phi trường.  Anh vợ tôi dừng xe trước một trạm gác.  Một trung sĩ quân cảnh Việt Nam và một quân cảnh Mỹ đang làm công việc xét giấy .  Người quân cảnh Việt Nam xem sự vụ lệnh công tác và tờ “manifest” do tòa Đại sứ Mỹ cấp, rồi trao cho người quân cảnh Mỹ soát lại lần chót.  Sau khi xem xét giấy tờ và nhìn vào trong xe kiểm soát, hai quân cảnh Mỹ Việt giơ tay chào, và ra hiệu cho xe đi.

Thế là chúng tôi đã vào trong cơ quan DAO và trình giấy tờ trong khi các chuyến xe bus của tòa Đại Sứ Hoa Kỳ lần lượt chở các nhân viên và thân  nhân tới.  Khung cảnh thật là  náo nhiệt, tiếng người nói chuyện, bàn tán thật ồn ào.  Trên bầu trời, từng đoàn trực thăng bay tới bay lui như những con chuồn chuồn khổng lồ, hết chiếc nầy vừa đáp xuống thì chiếc kia lại bốc lên, có lẽ để đi  đón người di tản ở một địa điểm khác.  Chúng tôi  được chia ra làm từng toán, mỗi toán hai mươi người.  Bây giờ chỉ còn việc đợi xe bus tới chở ra máy bay.   Trong lúc chờ đợi, tôi đảo mắt nhìn xung quanh, qua hai lớp hàng  rào giây kẽm gai bao bọc cơ sở này.  Những người di tản tới cơ quan DAO bằng xe taxi đều bị chặn lại ngay tại cổng để kiểm soát giấy tờ.

Một chiếc taxi vừa dừng lại phía ngoài cổng.  Trên xe một thanh niên trạc hăm ba tuổi, một phụ nữ trẻ bế đứa bé khoảng hai tuổi, và một cặp vợ chồng lớn tuổi lần lượt bước xuống.   Tôi đoán chừng ông bà nầy là cha  mẹ của người phụ nữ, và chàng thanh niên là con rể.  Chàng thanh niên đưa xấp giấy tờ  cho người cảnh sát gác cổng; người này xem qua rồi đưa cho viên trung sĩ quân cảnh đứng cạnh.  Người quân cảnh nói gì với chàng thanh niên, và ra hiệu cho anh đứng  sang một bên.  Người phụ nữ bế con tiến lại phân trần với người quân cảnh, rồi người đàn ông lớn tuổi cũng đến, dường như vừa thuyết phục vừa năn nỉ, nhưng chỉ nhận được cái lắc đầu từ chối.  Một lát sau, xe quân cảnh đi ngang .  Chàng thanh niên bị mời lên xe.  Người phụ nữ gào khóc, nắm chặt cánh tay người thanh niên, không cho lên xe.  Đứa bé cũng khóc thất thanh, ôm lấy chân anh ta.    Thế là một cảnh giằng co xẩy ra, làm huyên náo một góc cổng gác.  Người phụ nữ trẻ cố năn nỉ hai quân cảnh Việt Nam tha cho chàng thanh niên.  Tiếng gào khóc của chị nghe thật thương tâm !

Tôi để ý nhìn hai quân cảnh Mỹ đứng gần đó.  Họ không can thiệp gì cả.  Hai trung sĩ quân cảnh trên xe nói gì với người thanh niên.  Anh ta thì thầm điều gì đó với người phụ nữ.  Chị và đứa bé không gào khóc, níu kéo nữa.  Người thanh niên lên xe.  Chiếc xe Jeep quân cảnh đi đâu, không ai biết.  Tôi chỉ thấy cặp vợ chồng lớn tuổi và người phụ nữ trẻ, cùng đứa bé leo lên một chiếc taxi khác vừa đổ người xuống.  Chiếc xe đi ngược về phía cửa ngõ vào thành phố.  Tôi chắc gia đình họ trở về nhà.

 

Tổng thống Trần Văn Hương nhậm chức chỉ có mấy ngày, nhưng ông đã phải đương đầu với cảnh “dầu sôi lửa bỏng “ của đất nước.   Trên mặt báo, tôi đọc thấy tân thủ tướng Nguyễn Bá Cẩn đã ra lệnh cho các viên chức có trách nhiệm phải ngăn chặn mọi thành phần quân cán chính trong hạn tuổi của quân đội, không cho những người nầy xuất ngoại bằng bất cứ phương tiện gì, đường hàng  không, đường bộ và kể cả đường biển nữa.  Lệnh này được áp dụng triệt để.  Báo chí thời đó tường thuật rõ ràng  những trường hợp cơ quan công lực bắt giữ một số viên chức trong chính quyền, kể cả quân đội, đang trên đường vượt biên.

Riêng trường hợp người thanh niên bị bắt giữ lại, tôi nghĩ cả người vợ và gia đình bên vợ cũng kẹt ở lại luôn.  Tôi không thể quên được tiếng khóc nức nở của người phụ nữ trẻ, khi người chồng bị bắt lại, và xe quân cảnh đưa đi.  Tôi nghĩ, các viên chức Tòa Đại Sứ Hoa Kỳ, khi chứng kiến cảnh bắt giữ thương tâm đó, có lẽ cũng bị “mất mặt” phần nào, vì chính phủ Hoa Kỳ đã đồng ý cấp giấy tờ cho cả gia đình người ta đi Mỹ, mà quân cảnh Việt Nam lại có quyền bắt giữ lại ?  Tôi thấy hai viên chức Hoa Kỳ ở bãi đậu xe, đứng gần chỗ chúng tôi đang chờ đợi, dùng  máy liên  lạc vô tuyến, gọi đi một chỗ nào đó; có lẽ với giới chức cao cấp Việt Nam và tòa Đại Sứ Hoa Kỳ chăng ? 

Bởi vì, khoảng 15 phút sau, tôi không còn thấy quân cảnh và cảnh sát ở ngoài cổng cơ quan DAO nữa.

Tôi nhớ lại những ngày tới Quân Vụ Thị Trấn Sài Gòn, chỉ huy toán tuần tiễu hỗn hợp gồm cảnh sát, quân cảnh, để bắt đào binh và những người trốn quân dịch.  Tới giờ cơm trưa, tôi dẫn toán tuần tiễu của tôi vào tiệm phở Tầu Bay đãi mỗi người một tô phở xe lửa và ly cà phê sữa đá.  Chúng tôi ngồi ăn uống và nói chuyện vui vẻ trong tình đồng ngũ, coi nhau như những người thân  thiết trong đại gia đình quân đội.

Bây giờ, gặp lại mấy người quân cảnh và cảnh sát, cũng trong sắc phục đó, nhưng ở trong hoàn cảnh thật éo le nầy, tôi mặc y phục dân sự, vì đã từ bỏ nhiệm sở để ra đi, còn những anh em đó vẫn còn ở lại, tiếp tục nhiệm vụ của mình, lòng  tôi đâm ra e dè, sợ sệt, đầy mặc cảm; nên không còn cái cảm giác thân  thiết với những người đã từng cùng ở trong đại gia đình với tôi nữa !

Tôi thực sự cảm thấy không được thoải mái cho lắm khi phải đối diện với họ; mặc dù sau việc xẩy ra hồi sáng  và sự can thiệp của nhân viên tòa Đại sứ Mỹ, cảnh sát và quân cảnh Việt Nam chỉ còn nhiệm vụ giữ an ninh trật tự thôi, chứ không bắt giữ hay làm khó dễ những người di tản nữa.  Nhìn sang toán kế bên, tôi gặp Trung tá P.    Tôi quen biết ông mỗi lần tôi đi họp ở Tổng Cục Tiếp Vận, Bộ Tổng Tham Mưu.  Thấy ông trong y phục dân sự, tôi quen miệng chào ông theo cấp bậc quân đội.  Ông ghé sát tai tôi nói nhỏ :

-  Thôi “toa” miễn cho “moa” đi.

Tới lúc đó, tôi biết mình lỡ lời, vội vàng nắm tay ông cười giả lả.  Có lẽ lúc này, ông cũng mang chung một tâm trạng xấu hổ vì đã trốn chạy khỏi nhiệm sở như tôi, nên không muốn ai nhắc đến cấp bậc của mình.

Khoảng 3 giờ chiều chúa nhật 27 tháng 4, một toán xe bus gồm năm chiếc tới đậu ở ngay trước lối vào văn phòng cơ quan DAO.  Chúng tôi lần lượt xếp hàng  lên xe.  Khoảng mười phút sau, đoàn xe hướng về khu vực nơi máy bay C.130 đậu, gần phía cuối phi đạo.

Khi còn  cách chỗ máy bay khoảng  40 thước, các xe bus ngừng lại.  Người hướng dẫn trên xe yêu cầu chúng tôi xuống, sắp hàng  một để đi về phía máy bay.

Tôi nhìn ra phía trước.  Bên chiếc máy bay phản lực C.130, đã có sẵn hai người lính quân cảnh Việt Nam đứng chờ, ngay cửa phía sau đuôi máy bay.

Chúng tôi lần lượt bước xuống xe bus, theo đoàn người di tản.  Vợ và các con tôi đi trước.  Còn tôi, một tay bồng cháu gái út Hồng Bảo, lúc đó mới hơn hai tuổi.

Đi sát phía sau tôi là một đôi vợ chồng trẻ và đứa con nhỏ, cùng trong toán tôi.  Người chồng là một kỹ sư điện làm việc cho một cơ quan tiếp liệu Hoa Kỳ.  Có lẽ hồi sáng, anh chị nầy đã chứng kiến cảnh người thanh niên bị bắt giữ lại, nên người vợ tỏ ra hết sức lo lắng khi nhìn thấy hai viên quân cảnh Việt Nam to lớn đứng nơi chân máy bay.

Chị quay về phía tôi hỏi nhỏ :

-  Anh có biết tại sao quân cảnh Việt Nam vẫn còn ở đó không ?  Liệu chồng tôi đang trong lứa tuổi quân dịch có bị bắt lại không, thưa anh ?

Tôi đưa mắt nhìn chị đang bồng đứa con gái trạc tuổi đứa con gái út tôi, còn anh thì xách một valise, và trên vai đeo một cái cặp nữa.

Làm ra vẻ thông  thạo, tôi trấn an cặp vợ chồng trẻ :

-  Theo tôi, nhiệm vụ của hai người quân cảnh này chỉ là canh gác máy bay, đề phòng phá hoại thôi.  Giờ phút nầy, họ không còn bắt giữ ai như hồi sáng  nữa đâu.

Tôi nói tiếp :

-  Chị nên trao cháu nhỏ cho anh bế !  Mình cứ tự nhiên mà đi, đừng để ý gì đến họ.  Không sao đâu !

Người vợ trao đứa bé cho chồng, và đỡ hộ anh ta chiếc cặp trên vai.  Chúng tôi đi trong toán di tản cuối cùng, và chẳng bao lâu đã tới cửa phía sau của chiếc máy bay C.130.  Tôi cố giữ nét mặt bình thản, nhìn về phía trước.  Nhưng lúc đi ngang qua hai người quân cảnh, tôi biết chắc chắn họ đang chăm chú nhìn tôi.  Chúng tôi vừa bước vào thân  tàu, thì anh chồng đi phía sau tôi đặt đứa bé xuống sàn máy bay cho người vợ giữ.  Anh lách mình, vượt qua tôi; vội vàng đi thẳng vào phòng vệ sinh, đóng sập cửa lại.

Khi người di tản cuối cùng đã vào hẳn trong máy bay, nhân viên phi hành kiểm soát một lần chót; rồi bấm nút; chiếc cánh cửa vĩ đại phía sau đuôi máy bay từ từ đóng lại.

Chúng tôi ngồi vào chỗ, được hướng dẫn cài dây an toàn, và những gì phải làm khi gặp trường hợp khẩn cấp.  Mùi nhiên liệu phi cơ, mùi mồ hôi, mùi kim loại tỏa ra dưới nắng chiều gay gắt làm không khí chờ đợi thật ngột ngạt và căng thẳng.  Động cơ chạy mạnh hơn, và chiếc máy bay lăn bánh, tiến dần ra phi đạo.  Rồi tiếng máy rú lên, vận tốc tăng nhanh; chiếc C. 130 nhẹ nhàng cất cánh.  Vừa lúc đó, người kỹ sư trẻ tuổi cũng từ phòng vệ sinh vội vàng bước ra; mặt anh xanh mét, như không còn hồn vía gì.

Tôi đã đoán biết vì sao anh vào trong đó, nhưng cũng giả vờ hỏi :

-  Bộ anh đau bụng lắm hay sao mà ngồi trong nhà vệ sinh lâu quá vậy ?

Anh thật thà trả lời :

-  Dạ, em có đau bụng gì đâu !  Sáng nay chứng kiến cảnh bắt giữ người thanh niên, đến giờ này em còn sợ; nên phải trốn vào phòng vệ sinh, chờ máy bay cất cánh mới dám đi ra.

Tôi cười nhẹ, thông  cảm với nỗi lo sợ của cặp vợ chồng này.

 

Trạm đầu tiên cho người tỵ nạn xuống là đảo Guam.  Chúng tôi được phân phối tạm trú trong những căn lều thật lớn do công binh Mỹ vừa dựng lên, mỗi căn lều có sức chứa cả ngàn người.   Buổi sáng hôm sau, tôi lên văn phòng trại ghi danh và điền vài mẫu giấy tờ hành chánh cho việc chuyển trại.  Khi đang ngồi chờ ở trước văn phòng, cha mẹ tôi và cháu trai con ông anh cả tôi bước vào.  Gặp lại tôi, mẹ mừng lắm, hỏi han ríu rít.  Thế là gia đình anh chị cả đã mang được cha mẹ tôi đi cùng, và chỉ đi sau tôi khoảng 4 tiếng đồng hồ, trên một chuyến máy bay khác.

Những ngày sống nơi trại tạm cư ở Guam, ngoài những bữa ăn, gồm toàn món Mỹ, chúng tôi thường đi bộ ra bờ biển Guam hóng mát, nhất là lúc xế trưa. 

Buổi tối, ban chỉ huy trại cho chiếu phim giải trí.  Một số nghệ sĩ Việt Nam cũng họp nhau lại  mỗi buổi chiều, trình diễn giúp vui cho đồng bào tị nạn.

Điều đau buồn nhất đối với chúng tôi, là chiều 30 tháng 4 năm 1975, khi hai đài phát thanh BBC và VOA loan tin Sài Gòn bị thất thủ, và cả miền Nam đã rơi vào tay giặc Cộng.  Chúng tôi ai nấy đều ngậm ngùi, xót xa chia sẻ niềm đau đớn của đồng bào ruột thịt, từ nay sẽ sống dưới ách cai trị của bọn Cộng Sản độc tài và bạo tàn.

Tất cả mọi người chúng tôi đều mang chung một tâm trạng đau buồn.  Tôi đã chứng kiến những người thiếu phụ trẻ bên nách một đàn con thơ nheo nhóc, họ ngồi bên góc lều trại, hộc lên khóc, tiếng khóc đau đớn, não nề, ai oán kéo dài từng hồi.  Những lúc như thế, vợ tôi lại chạy tới, dỗ dành, an ủi họ.  Rồi tiếp đến căn lều bên cạnh, như bị xúc động giây chuyền, có người đã bật ra tiếng khóc, nhất là các bà các cô, vốn rất nhạy cảm.

Chung quanh căn lều tạm trú, tôi nghe những tiếng khóc nức nở đầy vẻ căm phẫn.  Những người đàn ông biểu lộ nỗi đau thương một cách lặng lẽ hơn.  Tôi thấy những khuôn mặt trầm lắng, đanh lai, những đôi mắt đỏ hoe, những giọt nước mắt tủi hờn vừa mới lau khô.  Ai ai đều ngậm ngùi trước cảnh gia đình tan tác, vợ xa chồng; cha mẹ xa con; anh chị em lưu lạc khắp bốn phương trời…

Tuy không nói ra, nhưng trong thâm tâm, tôi biết chắc chắn  kể từ giờ phút nầy, tôi sẽ phải chấp nhận Hoa Kỳ là quê hương thứ hai.          

 

VŨ NGỌC BÍCH 

PHAN LẠC TIẾP * CÂY NA

Cây Na
Phan Lạc Tiếp


Đoàn chiến đỉnh, trên 50 chiếc đuœ loại, thuộc nhiều Giang đoàn tăng phái, tham dự cuộc hành quân vào vùng “cấm địa” Tam Giác Sắt, thuộc tỉnh Bình Dương. Cuộc hành quân đã khai diễn ngay sau mấy ngày Tết, đầu tháng hai, năm 1966. Tuy đây là cuộc hành quân quy mô, tiêu biểu, và rất to lớn, có tới trên 40 ngàn quân bộ chiến Việt Mỹ tham dự. Đây cũng là cuộc hành quân mơœ đầu cho vai trò Lùng và Diệt cuœa Quân đội Mỹ; và Bình Định do Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa phụ trách. Đặc biệt trong cuộc hành quân này, tuyệt đối không có một thông tín viên nào được phép tham dự, dù là Mỹ, hoặc Việt, dân hoặc quân sự. Tôi với tư cách Trươœng Đoàn Tâm Lý Chiến lưu động thuộc Bộ Tư Lệnh Haœi Quân, tham dự với nhiệm vụ hỗ trợ dân chúng rời khu vực hành quân bằng các chiến đỉnh Haœi quân, và trao họ lại cho anh em Bộ Binh khi đoàn tàu về đến Bình Dương.

Cuộc hành quân quy mô và to lớn khai diễn đã mấy ngày, đoàn chiến đỉnh mới được phép tiến vào vùng trách nhiệm. Khơœi hành từ bến tàu Bình Dương, vào lúc 4 giờ sáng, di chuyển ngược lên thượng dòng cưœa sông Sàigòn. Từ phòng Hành Quân cuœa chiếc Monitor Command (Soái đỉnh), trên haœi đồ, tôi thấy hình aœnh con sông Sàigòn uốn khúc lòng vòng rất nhiều. Càng lên thượng giòng sông càng hẹp và bên mặt là rừng và núi. Cầm ly cà phê nóng trên tay, tôi đi ra phía mũi tàu, bước những bước thật chậm, vì sợ trượt sương. Tới gần mũi tàu, tôi tụt xuống ngồi tựa lưng vào thành sắt cuœa khẩu đại bác 20 ly đôi. Gió lạnh. Trời đầy sương. Tiếng máy tàu ầm ầm rền rĩ. Những tia đèn pin màu đoœ loang loáng vẫy vẫy, lập lòe. Tôi nhớ lại mới mấy tháng trước đây thôi, cũng những chiếc tàu như thế này, cũng không khí nặng nề, câm nín và kinh khiếp như không khí này cuœa Giang đoàn 21 và 27 Xung Phong Mỹ Tho. ƠŒ đó, tôi đã tham dự đã chứng kiến rất nhiều điều thật là xúc động. Bà mẹ cuœa Hoàng Hiền, hôm ấy đến đơn vị nhận lại các di vật cuœa con, lúc ra về, tay bà xách cái kiếm, đầu bà chít một giaœi khăn tang dài. Bà đi thong thaœ suốt chiều dài cuœa maœnh sân đơn vị, trời nắng chói chang. Veœ mặt bà khô như tượng… Trần Ngọc Baœo, chìm theo tàu, trên rạch Ba Rài, mãi gần một tuần sau mới nổi lên. Khi xác bung lên, kéo theo một quầng bọt. Cánh tay nhô lên trước, bàn tay vẫn còn cầm cái bút nguyên tưœ màu vàng…
Tiếng kêu tuyệt vọng cuœa Nguyễn Ngọc Giang trong đêm 29 tháng 9, 1965, lúc trận chiến đã tàn. Giang bị thương nằm quằn quại trên tàu, xung quanh toàn xác chết. Trên hệ thống liên lạc, chỉ được nhân viên trực traœ lời rồi im. Đặng Diệm nghe hết, trình lên thượng cấp. Thượng cấp baœo “nó bị bắt, vào cứu nó mắc kế cuœa địch…”. Nhưng tiếng kêu kia vẫn cứ tiếp tục. Diệm yêu cầu mô taœ tình hình. Giang nói: “Vắng ngắt. Tụi nó đi hết rồi. Trời tối, quanh tôi chỉ toàn xác chết”. Được kiểm chứng lại mật mã, bằng các con số cộng, trừ, thật nhanh. Giang đều đáp được. Diệm, Đặng Diệm đã gồng mình, bất chấp lệnh thượng cấp, đem mấy chiếc tàu nhoœ lần trơœ lại rạch Ba Rài, tiến đến con tàu cuœa Giang. Con tàu chìm một nưœa, mũi ghếch lên bờ. Giang lấy đèn pin bấm lập lòe làm hiệu cho tàu cập lại. Ôm được Giang qua, người Diệm đầy máu. Ánh đèn phi lướt lên các khuôn mặt bất động kinh khiếp. tất caœ đã lặng lẽ. Đã chết từ lâu. Giang nằm xoaœi tay trên tấm nệm cũ, thơœ dốc. Đoàn tàu cuœa Diệm lại lặng lẽ trơœ ra ngoài cưœa sông và xaœ tốc lực đem Giang về bến Quận lÿ Cai Lậy…(*)


Đang miên man nhớ lại thì Bác sĩ N.T.L. bước tới. Tay ông cũng cầm một ly cà phê. Ông nói:
– Tìm ông mãi.
Tôi ngước nhìn lên. Trời đã sáng. Khuôn mặt bác sĩ L. sáng ngời, đôi mắt long lanh qua làn kính trắng.
Tôi nói:
– Xuống đây.
Bác sĩ L. từ từ bước xuống và nói:
– Sao không ơœ trong phòng chỉ huy cho vui và an toàn.
Tôi cười nói:
– Xuống đây. Trong đó chật. Để họ làm việc. Hơn nữa ơœ đây an toàn hơn.
– Sao”
– Đã đi hành quân, sống chết có số. Nhưng ơœ đây có nhiều cái hay lắm.
– Sao” Ông nói tôi nghe.
– Ngồi đây mát, thoáng, dễ chịu. Và chẳng may “Bà Thuœy cười” một búa, tàu tung lên, ơœ đây mình có hy vọng được văng lên bờ. Còn trong đó, thì hoặc chìm theo tàu, hoặc đập đầu vào trần sắt.
– Hay. Ông nói có lý. Còn gì nữa”
– Nếu tụi nó dùng B40, thì bao giờ chúng cũng nhắm vô đài chỉ huy, nơi có các cần câu lêu nghêu…
– Hay.
– Và quan trọng hơn hết. Mình không có nhiệm vụ điều khiển tàu thì “đi ra chỗ khác chơi” cho rộng chỗ làm việc. Và chẳng may họ có bị, thì mình còn sống để thay thế chứ.
– Hay.
– Thôi. Khen vừa chứ ông. Ông mà nghe tụi em ơœ Giang Đoàn nó nói còn nhiều cái hay hơn nhiều. Kinh nghiệm máu mà ông.


Lúc này trời đã sáng hẳn. Độ baœy giờ sáng. Cách bờ sông độ vài mặt ruộng, cứ độ một cây số, lại có một trailer dài, do trực thăng Chinook câu tới: Một nhà hàng lưu động, từ Hạm đội 7 ngoài khơi Vũng Tàu, đem đồ ăn sáng cho lính Mỹ. Tôi lấy ống nhòm quan sát. Lính Mỹ, đa số nằm ơœ vị trí tác chiến, nhưng một số nhoœ, lần lượt xếp hàng vào lấy đồ ăn sáng. Các chú cooks áo khoác trắng, mũ trắng cao nghệu, như các tay đầu bếp hạng sang tại các nhà hàng lớn, phân phát thực phẩm nóng cho lính Mỹ. Tôi đưa ống nhòm cho Bác sĩ L. coi. Nhìn xong ông nói:
– Mẹ! Đánh nhau cái kiểu này lạ nhỉ.
Nhìn sâu vào phía xa, là rừng. Rừng cây trắng xóa. Cây trơ cành và vướng đọng những sương. Đẹp quá. Bác sĩ L. lại nói:
– Như tranh Tàu.
– Mà ông có biết tại sao sương lại đẹp như thế không”
– Vì cây rừng không có lá.
– Đúng. Mà tại sao”
– Tại thuốc khai quang.
– Bộ họ raœi thuốc caœ cánh rừng mênh mông thế kia à”
– Vâng. Họ raœi thuốc cho cây rừng chết, Việt Cộng hết chỗ ẩn thân.
Giữa lúc ấy, những đoàn trực thăng bay vần vũ trên đầu, bao quanh khung trời có đoàn tàu chạy ơœ dưới. Tôi nói với Bác sĩ L.:
– Mình vào vùng cấm địa rồi đấy. Ông thấy không, lúc này mà nó bắn, mình chỉ có quyền dùng súng nhoœ mà thôi. Các loại súng có tầm bắn xa và đạn có đầu nổ như 12 ly 7, 20 ly, 40 ly không xài được.
– Sao vậy”
– Ông không nhìn thấy sông Sàigòn đang quằn quại uốn khúc đó sao”
– Thì nó quằn quại càng đẹp chứ.
– Nhưng các khúc sông vòng gần nhau quá, có chỗ chưa quá năm trăm mét. Vì thế, mình yœ súng lớn, đạn nhiều, nhắm mắt mà bắn cho đỡ sợ, thì mình bắn vào mình, vào các tàu khác.
– Hay.
– Hay mẹ gì ông. Tôi đang nhớ lại khúc sông vòng vèo ơœ Rạch Ba Rài, Cai Lậy, hôm 29 tháng 9 vừa qua, nó phục kích mình tại đó. Nó chết bộn, mà mình cũng ê càng.
– À, trận đánh có đăng trên báo Tiền Tuyến, ông viết lại mà.
– Đúng. Đó là nhiều nét đẹp, nhiều điều cần nói ra. Còn các điều không nên nói ra…
– Ông…
– Do đó, đi sông, tôi sợ nhất là sông uốn khúc. Lại sợ hơn nữa, là sông có bờ núi cao. Nó ơœ trên, mình ơœ dưới. Hạ sách nó lấy đá lăn xuống mình cũng tiêu, huống hồ nó đặt mình phục kích.
Nghe tới đó, Bác sĩ L. nhìn ra xung quanh. Quaœ nhiên đoàn tàu mấy chục chiếc cứ uốn khúc như múa rối. Và bên hữu ngạn núi đã bắt đầu xây thành sát mé sông. Bác sĩ L. nói:
– Thế ra, mình đang đi vào đất địch, với tất caœ cái hiểm nghèo, hạ sách nhất phaœi không ông”
– Đúng. Nhưng ông đừng có lo. Sống chết có số. Hơn nữa, nếu có bị tấn công, các máy bay trực thăng sẽ làm nhiệm vụ không yểm.
* * *

Càng đi vào sâu, lòng sông càng hẹp. Vách núi sát bờ nước. Và những xác người bị dồn sát vào bên núi, có xác đàn ông, phần lớn, và cũng có đàn bà và treœ nhoœ. Nhìn những tưœ thi, Bác sĩ L. như có ý chùn lại. Mặt ông lạnh tanh. Lúc ấy từ trên đỉnh trời, mấy chiếc L.19 đang thaœ caœ rừng truyền đơn xuống. Các truyền đơn bay lao xao như lá rừng. Một số rơi vào lòng tàu. Tôi nhặt lên đọc: “Thưa đồng bào. Để loại trừ Việt Cộng ra khoœi dân chúng, đem lại an ninh cho đồng bào. Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa và Quân Lực Đồng Minh đang bao vây vùng Tam Giác Sắt. Đồng bào sẽ được di chuyển tạm thời về vùng an ninh. Sau khi thanh lọc Việt Cộng ra khoœi dân chúng, đồng bào sẽ được tái định cư.(**)


Độ mười giờ trưa, đoàn tàu đã tới Bến Súc. Nơi đây, các chiến đỉnh uœi bãi, mơœ cưœa đổ bộ để nhận dân xuống tàu. Ngoài tất caœ anh em trong Đoàn Tâm Lý Chiến Lưu Động thuộc Bộ Tư Lệnh Haœi Quân ra, chúng tôi còn được anh em thuœy thuœ đoàn cơ hữu tăng phái hỗ trợ. Đồng bào được đưa xuống tàu, ngồi xếp hàng trong lòng tàu. Ai có đồ nặng, hoặc con nhoœ, anh em Haœi Quân đều vác, bế hộ. Các cụ già được anh em dìu đi. Khi lòng tàu đã chặt, tàu tạm rút ra, và cũng là lúc anh em Tâm Lý Chiến phát cho họ mền giấy và thực phẩm khô (Cration). Sau khi phân phát các phẩm vật này, các cán bộ Tâm Lý Chiến nói rõ cho đồng bào biết mục đích cuộc hành quân tại vùng Tam Giác Sắt là loại địch ra khoœi dân… ị Tr.62
Khi lòng tàu đã đầy, các cưœa đổ bộ được kéo lên, tàu lần lượt vào vị trí để ra về. Dưới trời nắng mông mênh, lòng sông như rộng hơn, và tất nhiên caœnh vật rõ hơn nhiều. Vẫn những đoàn trực thăng không yểm bay quần trên đầu. Tại các khúc quanh nguy hiểm, khaœ nghi, máy bay bắn rocket xuống, nổ bùng. Khói bay mù mịt. Trên đỉnh núi, vẫn có mấy chiếc máy bay L.19 thaœ rừng truyền đơn xuống. ƠŒ miệt rừng nào đó không xa lắm, tiếng bom dội xuống rền rĩ. Hai bên bờ, lác đác vẫn có những nhà ăn di động, do mấy anh chinook câu tới, để cung cấp bữa ăn trưa cho lính Mỹ. Hai bên mé sông, xác người nổi lình bình. Có nhiều xác bám vào mé coœ. Theo lượn sóng cuœa tàu, các xác cũng nổi trôi, lên xuống, vừa ứa ra những làn máu tím ngắt. Trong lòng tàu dân chúng, đa số là đàn bà, người già và treœ con. Có ông già ngồi giữ bát hương, đôi mắt thất thần. Có những em nhoœ ôm chặt con gà trong lòng.
Đoàn tàu tới Bình Dương vào khoaœng bốn giờ chiều. Dân chúng được thaœ lên bờ, có Đoàn Dân Sự Vụ cuœa Quân Đoàn đón đợi và hướng dẫn họ về khu trại tạm trú. Họ được cung cấp thực phẩm. Tại đây họ lại được thanh lọc một lần nữa. Trong khi đó các thanh niên trai tráng đã được chơœ đi riêng bằng máy bay, và ơœ một nơi riêng. Theo tin tức từ các cuộc họp hành quân thì trong cuộc hành quân này, có rất nhiều cán bộ cao cấp Việt Cộng bị bắt, trong đó có các giáo sư Nga ngữ.
Cứ như thế, sáng đi sớm, chiều về. Lộ trình vẫn là con sông Sàigòn nhiều đoạn uốn khúc rất đẹp, nhưng cũng rất hiểm nguy. Vào ngày chót cuœa công tác, dân đã hết. Tôi lang thang trong khu vực Bến Súc, thuộc phần trách nhiệm cuœa một đơn vị Nhaœy Dù. Tại đây, các vườn tược, đa số đã được xe uœi đất loại lớn, bằng lưỡi sắt nằm ngang, xe đi đến đâu, vườn tược phẳng đến đó, kể caœ các chướng ngại như nhà, cây cối đuœ loại. Mấy maœnh vườn chuối lại mọc lên những cuốn lá non xanh óng aœ, thẳng đứng như những cuộn nhung xanh. Tôi muốn đi xa hơn, nhưng anh em Nhaœy Dù caœn lại. Họ nói: “Đã cày như thế mà đêm đêm tụi nó từ dưới hầm còn mò lên bắn tỉa tụi này. Tối nào cũng thế”. Tôi có hoœi: “Sao không ném lựu đạn xuống các cưœa hầm”. Anh em Nhaœy Dù cho tôi một trái lựu đạn khói baœo: “Thaœ xuống cái hố này đi”. Tôi đưa trái lựu đạn cho một người khác. Anh ta mơœ chốt, ném xuống một miệng hầm ơœ gần gốc cây đã cụt. Tiếng nổ “ục” trong đó, rồi khói bay bốc lên, từ miệng hầm, từ gốc tre, từ giữa đám tiêu giữa sân… Anh bạn Nhaœy Dù nhìn tôi cười: “Đấy, như thế đấy. Đất thì rỗng, ăn sâu vào lòng núi, tụi nó nằm trong đó có lẽ còn lâu mới chết đói được…”
Trong khi chờ đợi bốc toán Dân Sự Vụ cuœa Quân Đoàn về, tôi tạt vào một căn nhà, nơi được dùng làm Trung Tâm Hành Quân Tiền Phương cuœa đơn vị Nhaœy Dù. Trung Tá H. cho tôi hay: “Còn mấy tiếng nữa là dọt, Haœi Quân có muốn lấy gì thì lấy”. Tôi cười: “Cám ơn Trung Tá”, và ngồi ngắm toàn thể căn nhà. Một căn nhà gỗ, ba gian. Có cột bằng loại gỗ quý, có lẽ là gỗ mít, thật đều, bào rất thon. Các vân gỗ đối nhau rất chỉnh. Dưới mỗi chân cột có kê một miếng đá xanh tròn. Các xà nhà cũng đều tăm tắp. Đặc biệt là cái xà ngang trên cao nhất, có một hàng chữ nho. Ngang giữa nhà, có treo một cuốn lịch Tàu, buộc bằng một sợi chỉ bện ngũ sắc. Quanh nhà là các cưœa bức bàn, đa số nay đã được dán kín bằng các tấm không aœnh. Những mặt ruộng vuông nhoœ, giòng sông Sàigòn uốn khúc. Nhưng khu rừng chằng chịt đầy hố bom.
Qua không aœnh caœ khu Tam Giác Sắt hiện ra, và tôi thấy vòng đai lưœa đạn từ từ thu nhoœ lại, đúng như kế hoạch bao vây để lùng diệt mà tôi đã được học tập trước khi đi công tác. Tôi ra ngoài sân, nhìn xuống một triền dốc, dưới đó là khúc sông Sàigòn. Bờ bên kia, qua mấy đám cây khô, mấy con trâu sổng đàn từ mấy hôm trước đang nhẩn nha gặm coœ, lâu lâu chúng lại ngưœng đầu lên nhìn trời. Phía trái căn nhà chính là vườn chuối đã bị cày, đứt tận gốc. Sau nhà là một vườn tiêu. Những cây tiêu dựng cao, hình tháp, quaœ chằng chịt. Giữa các hàng tiêu là những lối đi mòn. Cuối vườn tiêu là căn nhà ngang, gồm chuồng gà và nơi để các nông cụ. ƠŒ đấy, cái cày, cái bừa, cuốc, xeœng bừa bãi. Bên phaœi căn nhà là một cái chái khá rộng. Tại đó, dọc theo sườn nhà là cái cối giã gạo. Cần cối dài. Cối đá gắn xuống đất, bao quanh bằng bệ xi măng. Nơi cuối cần, ngay chỗ người đứng giã gạo, đã mòn, nhẵn. Và trên tường, ngay chỗ người đứng giã gạo là hình các tài tưœ caœi lương. AŒnh Thanh Nga, Thẩm Thúy Hằng dán bên cạnh bìa báo Tết, hình các cô gái miền Nam vẽ thật đẹp, thật hấp dẫn. Tôi nhìn thật kỹ, trên tường, quanh các bức aœnh, còn có các câu thơ vụng về, viết bằng bút chì hoặc bút nguyên tưœ. Một sợi dây thừng, buộc thõng từ mái nhà xuống, ngang tầm tay làm cái vịn cho người giã gạo. Cuối đoạn thừng, cái đầu mối được tết lại như một quaœ găng. Tôi cầm thưœ. Trái găng vừa khuôn trong lòng bàn tay. Tôi đứng thưœ lên cần cối, hơi nặng, nhưng cần cối cũng đưa lên theo nhịp chân đạp. Tôi boœ nhẹ cần cối xuống và nhìn ra ngoài sân. Một maœnh sân coœ không rộng lắm.
Ngay từ giọt tranh, có mấy miếng gạch Tàu cẩn vào sân coœ dẫn tới một miệng giếng. Tôi đứng lên, bước theo các viên gạch này. Giếng nước nhoœ, trong vắt. Tôi nhìn xuống giếng và thấy hình mình ơœ dưới xa thẳm ấy. Bỗng nhiên hơi sợ. Tôi không dám nhìn lâu. Tôi ngẩng lên. Toàn thân tôi đã đứng trong bóng mát cuœa một cây na. Cây na nhoœ, cành thấp, xòe che caœ miệng giếng. Tôi nắm vào một cành non, lắc nhẹ, lá na rung rinh. Một chiếc lá rơi xuống chao chát. Một miếng vaœi đoœ, có lẽ là quai nón cuœa một cô gái, giặt phơi vào cành na. Qua lớp lá na, tôi nhìn thấy bầu trời xanh thẳm ơœ trên cao. Trên cành cao nhất cuœa cây na, còn có một cái chuồng chim tre treo trên đó. Chuồng chim làm bằng các nan tre, cưœa lồng, cạnh cái coóng nước. Tôi bỗng bồi hồi nhớ quá những ngày còn bé ơœ quê nhà. Nhớ những con chim khuyên xanh như màu lá, theo nắng hạ từ đâu đó bay về…
Tôi nhìn lại xuống giếng sâu. Một cái giây dài thòng xuống. Tôi kéo lên, một gàu nước mát trong vắt. Tôi rưœa tay rồi đổ nước vào gốc na. Chỉ một thoáng, nước thấm hết vào lòng đất. Một làn gió thổi tới. Cành na đong đưa như vui, như cười. Nắng đã cao. Đoàn Dân Sự Vụ đã về tới, đang rộn rã xuống tàu. Tôi và Trung Tá H. đứng trước căn nhà nhìn một lượt quanh vùng. Nơi đây, mật khu bất khaœ xâm phạm cuœa Việt Cộng, nhưng chỉ cách Sàigòn có mấy giờ xe. Ban đêm, từ đây nhìn về Sàigòn rực sáng. Trung Tá H. nói lớn:
– Xong hết chưa”
Đoàn tham mưu cuœa ông đáp:
– Thưa rồi, Trung Tá.
Chúng tôi lững thững đi theo con lộ dọc mé sông. Lối đi dưới lá, mát. Ngay khi chúng tôi dời gót, một xe uœi đất hạng nặng từ phía sau đi tới. Một quân nhân Mỹ cơœi trần, mặc áo giáp cầm lái. Tiếng máy xe rú lên, chiếc xe từ từ tiến tới, gầm gừ. Vườn tiêu đổ rạp xuống. Tiếng mấy cái sào dựng làm nọc tiêu kêu lốp đốp. Căn nhà đổ ụp. Cày bừa gãy vụn. Sau đó, chiếc xe quay lại, đưa cái lưỡi sắt sáng loáng tiến tới căn nhà. Tiếng máy xe gầm lên và chỉ một khắc, căn nhà xinh đẹp kia đổ xuống, gẫy sập. Mái ngói đổ xuống ào ào, bụi bay mù mịt. Từ sân nhà, mấy cái cột bung ra, rồi lăn, lăn ùa xuống triền dốc. Có cái vướng lại ơœ một bụi cây. Có cái rơi toœm xuống mặt sông. Con sông Sàigòn oằn oại ơœ dưới ấy. Tôi nhìn lại vị trí căn nhà, giờ đã phẳng lặng, trống không. Caœ cái nền đất cũng được uœi cho bằng. Chiếc xe uœi chạy qua, quay lại, một chốc caœ khu vực chỉ còn là một maœnh đất loang lơœ, hoang tàn. Tôi dụi mắt cho khoœi cay, vì bụi. Cây na còn đó, cây na bé quá, đơn sơ quá, hiền lành quá, nên được boœ sót. Cây na vẫn xòa những cành lá xinh che lấy miệng cái giếng nhoœ.
Tôi xuống tàu trơœ về. Cây na cuœa Bến Súc, Bình Dương, hay cây na nào đó cuœa tuổi nhoœ, đều đã hòa lẫn trong trí nhớ tôi. Tôi dằn lòng lắm để tránh những tiếng thơœ dài. Và trong tôi gợi lên một câu thơ nhoœ:
Gơœi rừng một gốc cây na
Cố xanh tươi nhé, can qua sẽ tàn…

* * *
Trên đường về, mấy chiếc tàu nhoœ đi đầu bị bắn, caœ đoàn tàu dừng lại. Trực thăng vần vũ, xaœ hoœa tiễn xuống hai bên sông. Hoœa tiễn nổ, thật gần, đất, lá, khói mù mịt. Trên hệ thống âm thoại chỉ huy cuœa caœ đoàn hoạt động điều hòa, bình tĩnh. Từ chiếc tiểu giáp bị bắn bằng B40, gọi về:
– Báo cáo thẩm quyền. Tụi tôi bị bắn. Một bị thương nhẹ. Voœ tàu bị thuœng trên mặt nước.
– Có trơœ ngại gì không”
– Không. Vẫn di chuyển an toàn.
– Báo cáo tiếp.
– Tụi em phaœn pháo tức thì, và uœi bãi truy kích…
– Tiếp.
– Toán bộ binh đang đổ bộ lục soát. Bắt được một tên Vi xi với khẩu B40…
Báo cáo tới đó, thì tiếng máy bỗng ngưng, và có những tiếng nổ vọng lại từ máy PRC25. Mọi người biểu lộ lo âu. Nhưng chỉ độ mấy phút sau, tiếng máy lại gọi về:
– Báo cáo thẩm quyền:
– Tiếp.
– Toán bộ binh lục dọc theo hai bên bụi rậm ven sông, bắt thêm được một số Việt cộng.
– Tiếp.
– Đang tiếp tục truy kích.
– Đem tên Việt Cộng bị bắt trình diện tôi.
– Nhận 5.
Độ nưœa giờ sau, chiếc tiểu giáp ghé lại, cặp vào chiếc soái đỉnh. Tên Việt Cộng bị còng, mặt non choẹt. Hắn bị thương ơœ tay, đã được băng bó tạm. Tang vật đem theo là khẩu B40, và còn một trái đạn chưa bắn. Hắn mặc quần đùi đen, áo bà ba. Bên hông đeo một túi ni lông nhoœ, bọc kín một gói cơm khô. Tên này được dẫn lên tàu, cho ngồi một góc trong phòng Hành Quân. Một sỹ quan Ban 2 được chỉ thị lấy cung và khai thác tức khắc. Hoœi gì, tên này cũng khai “Dạ em không biết”.
Lục quanh lưng hắn, còn có một khúc ống ni lông nhoœ, dài độ một mét. Dù không cần hoœi, ai cũng biết là ống thơœ, để khi khai hoœa xong lặn xuống nước, “nằm mà” ngậm ống ni lông thò lên mặt nước, thơœ. Nước đục nằm sát bờ, nhờ lá cây che lấp mà qua mắt được toán lục soát cuœa ta.
Lúc này trời đã chiều, dọc theo bờ sông, các toán quân nhân Mỹ lại lần lượt xếp hàng đi lãnh đồ ăn từ các căn nhà ăn lưu động, do máy bay chinook câu thẳng từ hạm đội 7 vào. Tôi lấy cái bi đông nước, uống một ngụm rồi đi xuống lòng tàu. Nơi đấy, những người dân cuối cùng cuœa cuộc hành quân được dồn lại chơœ về Bình Dương. Mọi người ngồi uœ rũ. Tôi chú ý tới một ông già, tóc đã bạc, ngồi ôm khư khư một bài vị, mắt ngơ ngác thất thần. Ông nhìn tôi, như sợ tôi ra lệnh vứt “baœo vật” cuœa ông đi. Tôi lại gần, vỗ lên vai ông già nói nhoœ: “Bác đừng sợ”.
Trong bữa ăn tối tại nhà hàng Bạch Đằng ơœ mé sông, ngay trước dinh Tỉnh Trươœng có đầy đuœ các đơn vị trươœng cuœa các đơn vị đã tham dự cuộc hành quân này, Trung Tá Lý Tòng Bá, Tỉnh Trươœng Bình Dương đã nói mấy lời bày toœ sự cám ơn “các đơn vị bạn đã đến đây, để phá tan sào huyệt cuœa địch, mơœ đầu cho công cuộc bình định cuœa tỉnh này…” Ông cũng đại diện cho Trung Tướng Lê Nguyên Khang, Tư Lệnh Quân Đoàn III, bày toœ sự hài lòng về sự hợp tác hăng say và khéo léo cuœa tất caœ quân nhân các cấp tham dự cuộc hành quân và hứa sẽ tươœng thươœng cho các quân nhân xuất sắc theo đề nghị cuœa các đơn vị trươœng…
Trời hãy còn sáng, toán Tâm Lý Chiến Dân Sự Vụ Haœi Quân cuœa chúng tôi lên xe về lại Sàigòn. Chỉ sau độ một giờ, chúng tôi về đến nơi. Con sông Sàigòn trước mặt. Các chiến hạm xám ngắt đậu kín một bên sông. Bên kia bờ là Thuœ Thiêm, những rặng bần đen thẳm. Dòng sông Sàigòn chaœy hiền hòa, đục ngàu, tôi liên tươœng tới những xác chết dật dờ mới đây theo đợt sóng tràn lên hai bên mé nước. Chính con sông này mà có chi xa lắm đâu… Tất caœ đã hoang tàn. Chỉ còn một gốc cây na.
Phan Lạc Tiếp – Hoa Kỳ
(*) Diệm ơœ Los Angeles, Giang ơœ Houston, Hoa Kỳ – (**) Đại ý – không còn nhớ được nguyên văn.

Sunday, April 9, 2017

CẢM NGHĨ CỦA PHAN LẠC TIẾP

Cảm nghĩ của Nhà văn Phan Lạc Tiếp về văn học Việt Nam sau 28 năm tại hải ngoại

2003-05-06

Bấm vào đây để nghe tiết mục này

Rightclick to save target as this audio

Tạp chí Văn Học Nghệ Thuật cuối tuần này xin gửi tới quý thính giả cuộc phỏng vấn ngắn nhà văn Phan Lạc Tiếp, tác giả của Cánh Vạc Lưng Trời. Ông là một nhà văn khiêm tốn tự cho mình chỉ là một người kể chuyện chứ không là một nhà văn hòan tòan đúng với cương vị hai chữ nhà văn. Tuy nhiên, độc giả xem ông là một trong số những nhà văn tích cực họat động. Tên ông gắn liền với nỗ lực của Phong Trào Cứu Người Vuợt Biển trước đây với tiến sĩ Nguyễn Hữu Xương, thập niên 1980. Hiện ông đang đóng góp vào việc hình thành tuyển tập Hải Quân dày gần 700 trang khổ lớn, có 80 người viết...

Nhà văn Phan Lạc Tiếp , 70 tuổi, sinh quán tại Sơn Tây Bắc Việt. Chức vụ cuối cùng là Hải Quân Thiếu Tá trong Quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Tác phẩm của ông gồm có Bờ Sông Lá Mục, Nỗi Nhớ, Cánh Vạc Lưng Trời, Vớt Người Biển Đông. Tuy về hưu, nhiệt tình của ông trong việc viết lách , sáng tác lại có chiều hướng mạnh hơn trước.

Nhiều người xem ông là một nhà văn tích cực, nhiều nhiệt tình với các công việc chung. Đánh dấu 30 tháng Tư 28 năm sau, việc xin mời quý thính giả nghe tâm sự sau đây của nhà văn Phan Lạc Tiếp...

Trước khi chấm dứt chương trình của tạp chí hôm nay, chúngt tôi xin thông báo

Thưa quý thính giả, hôm nay 30 tháng Tư là ngày cử hành tang lễ nhạc sĩ Vô Thường, đã tạ thế hôm 26 tháng 4 năm 2003 vì bệnh ung thư phổi. Ông đã đóng góp cho làng nhạc Việt Nam tại hải ngọai gần 150 dĩa CD. Tiếng đàn tây ban cầm bằng tay trái réo rắt của ông đã được nhiều người ưa thích, tán thưởng và phổ biến mạnh khắp nơi ở hải ngọai. Quê ở Phan Rang, nhạc sĩ Vô Thường 63 tuổi, rời Việt Nam trong tháng Tư đen 1975. Trong thời gian đầu ở Mỹ, ông làm đủ nghề, có thời sau khi làm việc trong các tiệm bán furniture, thạo nghề, ông ra kinh doanh và làm chủ của 5 tiệm bán furniture, sau đó mở vũ trường Ritz và sau năm 1986, vũ trường này được sang tay cho nhạc sĩ Ngọc Chánh. Vui vẻ, hồn hậu, có khiếu hài hước, với tác phong nghệ sĩ ông có nhiều bạn bè yêu mến. Việc ông vĩnh viễn ra đi, đã để lại nhiều luyến tiếc trong giới yêu nhạc và văn nghệ sĩ hải ngọai. Tạp chí xin thành thật chia buồn cùng tang quyến và nguyện cầu cho hương linh nhạc sĩ Vô Thường sớm siêu thóat.

© 2004 Radio Free Asia

http://www.rfa.org/vietnamese/binhluan/105153-20030506.html

NHÃ CA * NỤ HỒNG

Nụ hồng

Lúc bước xuống đường, để sang bên kia trạm bus, ông cụ hoảng quá. Đèn bật xanh lè, cụ lụm cụm chạy.
Tuổi già tệ thiệt, cụ chạy mà không bắt kịp mấy người cùng băng sang đường với cụ. Bước chân họ như dài gấp đôi bước chân cụ. Soạch một cái, cụ bị rơi lại đằng sau. Đèn chớp vàng cùng với cái bảng cấm chớp đỏ lên cùng lúc. Ông cụ còn quýnh quáng hơn, muốn vấp té. Đã vậy, một chiếc xe hơi vọt tới, như muốn đâm thẳng vào người ông. Ông cụ nhắm mắt, tưởng giây phút về chầu tổ tiên đã tới. Nhưng khi mở mắt, thấy khoảng cách lề có một bước chân, cụ vội nhảy đại lên. Giờ mới yên tâm thở được.
Ngồi xuống ghế, hít thở đã đời, cụ vẫn chưa hết cơn sợ hãi bàng hoàng. Cái xứ Mỹ này lạ đời, không giống ai. Xe ở đâu mà nhiều vô số, còn hơn cả châu chấu ở quê cụ mỗi lần có nạn mất mùa. Đường trong, đường ngoài, xa lộ, ôi thôi, cái dòng xe chạy miết không bao giờ đứt đoạn. Khúc đường này, ngay trung tâm phố, mà kìa… Cụ ngó. Xe chạy loạn xạ. Mấy cậu thanh niên đi đâu mà như ăn cướp. Lạng qua, lách về, vèo một cái là mất biệt. Con gái lái xe cũng dễ sợ như đàn ông con trai. Chiếc xe hàng chở gì mà to kềnh, dài ngoằng, cụ vừa thấy cái đầu tóc vàng hoe. Mắt có quáng gà không? Con gái rành rành. Vậy mà xe vòng chữ U, nhanh như con rắn cong chân, bắn về phía trước. Hoa cả mắt. Hai tay ông cụ đang để trên đùi, từ lâu rồi, vẫn không ngừng run lên.
Trên chiếc ghế đợi cụ ngồi một mình, bây giờ đã có thêm hai người. Một người đàn ông da đen và một phụ nữ Mễ. Người đàn bà tới trước, đặt mình cái bịch ngồi ngay cạnh ông cụ. Đàn bà xứ này coi cũng kỳ. Cái vẻ e dè, kéo vạt áo hay váy trước khi ngồi xuống của phụ nữ Á Châu vẫn có cái vẻ dịu dàng, dễ thương mà vô cùng quyến rũ. Còn bà ta, con mụ này, chắc ăn uống cũng bạo lắm nên người tròn vo, như cái keo đựng mỡ. Không biết cả ngày làm việc, đụng độ những gì mà mặt mũi khó đăm đăm.
Người đàn ông da đen tới sau một lát, anh ta không ngồi mà đứng, tựa vào cái cột đèn mé hông ghế. Anh này coi bộ vui vẻ, thấy phụ nữ là cười chào liền. Người đàn bà Mễ chẳng hề có cái nhếch môi đáp lại, mà còn lầu bầu. Gặp đôi mắt ông cụ nhìn, hắn ta lại cười, chào nữa. Còn nhún vai, ra cái điều người đàn bà này đáng chê quá. Ông cụ gật đầu đồng ý. Ông cụ nghĩ đáng ra mình phải chào thành tiếng, như nói đại: Hai. Nhưng rồi ông không mở miệng được.
Sang Mỹ đã năm năm, mỗi lần ông cụ hay bà cụ mở miệng xài thử vài tiếng Mỹ học lóm được thì mấy thằng cháu nội sửa lưng liền: ông (hay bà) nói sai rồi. Nhiều lúc ông bà cụ nghe con cháu nó sửa lưng, ngó nhau, tẽn tò lắm. Có lần ông cụ nói chuyện nước Mỹ với bà cụ: Chỉ có xứ Mỹ này mới dùng cái xe mút-sơ-lin được vì đường sá nó rộng mênh mông. Hai thằng cháu nội cười chảy nước mắt. Thằng con trai chen vô: “Ba không biết thì đừng có nói tiếng Mỹ. Khổ quá, xe Lin-mu-din chớ không phải mút-sơ-lin. Tệ nhất là lúc nhà có khách, ba đừng xổ tiếng Mỹ có được không?”
Hai ông bà già tủi thân và buồn dễ sợ luôn. Nếu còn ở Việt Nam, con của cụ có dám mở miệng với cụ vậy không? Tội nghiệp ngày bà cụ còn sống, vẫn canh chừng, nhắc nhở ông: “Thôi ông ơi. Mình đã bỏ quê cha đất tổ mà đi. Mình mất cái gốc rồi. Ông đừng bực mình tụi nó làm chi, cứ như câm như điếc là xong. Nhà bà cụ Lài kìa, đánh thằng cháu có cái tát, nó biết quay số điện thoại gọi cảnh sát, ông cụ vô tù, thấy chưa? Nhịn đi ông.”
Con giun xéo lắm cũng quằn. Tức quá cũng co lúc phải chửi cha thằng con lên. Thì thằng cha phải chửi cha thằng con chớ ai vô đó nữa. Thằng con thấy cha mình bị lôi ra chửi, cũng đau:
“Ba chửi vậy mà nghe được. Không thấy kỳ cục gì hết sao? Buồn cười. Ba nghĩ coi, lúc ba má còn ở Việt Nam, con cũng có thư về nói rõ đời sống bên này. Không phải ra đầu đường đút cái thẻ vô máy rồi tiền nó chạy ra cho mình tiêu như mấy thằng lưu manh về Việt Nam nói dóc để lừa gạt đâu. Đi cày còn hơn trâu nữa. Ba má cũng nghĩ cho chúng con, cả vợ cả chồng đi làm từ sáng sớm tới tối mịt. Ngày nghỉ cũng ráng đưa ba má đi chùa. Thế còn chúng con có chút nghỉ ngơi nào không? Đời sống ở đây nó sòng phẳng tàn nhẫn. Một tháng tụi con không đủ đóng tiền nhà là nhà băng nó lấy nhà ngay. Ba má hiểu cho tụi con thì mới sống được.”
Còn nói gì nữa. Đêm, hai bộ xương già ôm nhau khóc. Bà cụ: “Biết vậy ở Việt Nam cho xong”. Xong đâu được với ba thằng Cộng sản. Nhà cửa ruộng vườn của nhà nước lâu rồi. Trẻ còn sức lao động, làm thí mạng không đủ ăn, huống chi già. Con cái nó gửi thùng quà về cũng đau lòng lắm. Có chút hơi hám quà Mỹ là anh em, mẹ con, thân quyến cũng lừa đảo, trở thành kẻ thù của nhau. Thì cộng sản nó muốn cả nước như vậy, cứ để ý dòm ngó nhau, để nó tiện bề cai trị, dễ bề vơ vét. Dễ ẹc.
Tiếng thở dài trong đêm khuya của ông từ hồi đó như còn kéo dài tới bây giờ. Hồi nãy, khi ngồi bên mộ bà cụ, thắp nhang, ông có lâm râm khấn và nói chuyện với bà: “Bà đi trước mà sướng, bà có biết không? Còn tui, mới thiệt là côi cút, trơ trọi.” Ông nhìn thấy ở dãy mộ bên cạnh, một người đàn ông Mỹ đặt bó hoa lên một mộ bia. Ông cũng mủi lòng lắm. Nhiều lần, đã tính dừng chân lại ở ngoài ngã tư, có một thanh niên Mễ đứng bán hoa, muốn mua. Chỉ có ý định, rồi thôi. Hoa hòe là lối tình tự thời còn trẻ trung. Ở đây, bà đã khô héo mà chết, bỏ ông đơn độc ở xứ lạ quê người. Tình già nó kỳ cục lắm. Ông đã không giận bà bỏ ông mà đi trước khỏe re thì thôi, còn đặt một bó hoa lên để cám ơn chắc? Nghĩ vậy thôi, ông cụ cũng thấy lòng bần thần ân hận, còn một ẩn ức khác trong đời ông, ông dấu bà mãi.
“Bà cứ ngồi đại xuống đi. Còn phải chờ lâu. Bà ngó gì mà ngó hoài vậy?”
Tiếng Việt. Ông ngẩng lên nhìn. Đúng là hai bà cháu rồi. Thảo nào cô cháu phải nói tiếng Việt. Bọn con nít ở đây quên tiếng mẹ đẻ hết trơn. Vô một nhà toàn mũi tetï da vàng, ăn cơm thì phải có rau muống mà con nít chỉ rặt nói bằng tiếng Mỹ, còn cha mẹ ông bà thì ngồi như phỗng đá. Ông cụ đang có cảm tình với đứa cháu nhỏ này đây. Bà cụ, người ở đâu mà trông phương phi quá. Người như thế này, lúc trẻ đẹp phải biết. Coi cái kiểu ké né ngồi xuống, tuy không có vạt áo dài để vén sang một bên, bà cụ vẫn còn giữ nết na thời con gái. Quần đen, áo tơ màu lam sáng, có thêu những cánh hoa nhỏ đồng màu, sang mà giản dị, bà cụ có một dáng dấp thanh nhã, dễ gây cảm tình.
Chỗ bà cụ ngồi sát phía bên ngoài, một chỗ ngồi thì rộng mà hai chỗ thì chật cứng, nên cô cháu đứng. Bà cụ cũng cứ nhích trách xa, sợ đụng chạm với người ngồi chung. Mỗi lần né xích, môi bà cụ mỉm cười như muốn lời xin lỗi. Ông cụ đoán chừng bà cụ này mới từ Việt Nam qua, thấy mắt nhìn còn tò mò, còn nhiều ngạc nhiên, làm gì không biết.
“Ở đây đi đường không như bên nhà nghe ngoại. Muốn qua đường phải chờ đèn xanh, đi đúng lằn vạch, mà phải đi thật mau. Đi qua đường ngoài lằn vạch là bị phạt, mà xe đụng chết còn phải bồi thường cho người đụng xe nữa đó ngoại.”
“Xứ gì mà kỳ. Trên đường hoãn xe, để cho người ta đi băng qua, nội một chỗ qua đường cũng muốn xuội chân rồi.”
“Luật là luật. Xứ Mỹ người đông như kiến, ai muốn làm gì thì làm là loạn. Với lại đi ra đường, ngoại đừng nhìn lung tung. Đi trong parking cũng cẩn thận, xe ra vô ào ào. Ở xứ Mỹ này, phải có bốn con mắt, hai con mắt nhìn không đủ gì hết.”
“Ờ, thì cũng phải một thời gian ngoại mới quen. Ngoại có hai con mắt mà mắt già rồi cũng như đui, cháu.”
Bà cụ nói chuyện ngộ quá. Không phải ông cụ vì có cảm tình mà nói đại đâu. Anh chàng Mỹ đen nghe không hiểu ất giáp gì hết trơn mà cũng ngó ngó hai bà cháu nói chuyện. Chỉ có người đàn bà Mễ là cứ nhìn mông lung ở đâu, trong mắt đầy vẻ nôn nóng. Đàn bà mà, họ có ưa nhau bao giờ đâu. Ông cụ nghĩ vậy.
“Con không có nhiều thì giờ đưa ngoại đi đây đó đâu. Con còn đi học, đi làm. Mai mốt ngoại phải tập đi xe bus, đi đâu ngoại đi phải đi một mình. Ngoại cũng phải biết sơ tiếng Mỹ mới đi ra đường một mình được.”
“Học ba cái tiếng Mỹ, thôi con ơi, cái đầu của ngoại không còn chỗ nào để nhét vô nữa hết.”
Ông cụ muốn bật cười. Ngộ thiệt là ngộ. Cái lối nói chuyện này sao đối với ông chẳng xa lạ gì. Ông đã có nghe. Trong đời, gặp gỡ, quen biết, giao thiệp, đàn bà cũng đếm không hết, chắc giọng nói này cũng đã có trong số đó. Người giống người cũng có. Giọng giống giọng cũng có. Vậy mà lạ chưa, ông cứ bị kéo về cái giọng, cái vẻ của bà cụ.
Chờ một lúc cho bà cụ với đứa cháu gái hết chuyện nói, ông mới hỏi han:
“Chị ở Việt Nam mới qua phải không?”
“Dạ. Mới qua, bác.”
“Ở bên, người ta qua cũng đông. Mà ở đây về bển cũng đông, phải không chị?”
“Dạ. Việt Kiều người ta về đông lắm. Thôi mua nhà cửa, làm ăn hà rầm.”
“Vậy sao chị không ở bển mà qua đây làm chi? Ở đây, chị biết rồi đó, tuổi già như mình nó buồn lắm.”
“Dạ thì cũng biết vậy. Nhưng nhà tui có năm đứa con, đều ở nước ngoài hết. Hai đứa ở Mỹ, một đứa ở Úc, một Canada, còn thằng út thì được tàu Na Uy vớt, bác. Tui ở bển một mình cũng không được.”
“À, ra vậy. Xin lỗi chị, ở bển, chị ở vùng nào?”
“Sài gòn, bác.”
“Cũng xin lỗi nữa, trước quê chị ở đâu?”
“Đà Lạt, bác. Nói là Đà Lạt, nhưng chỗ chính là Tùng Nghĩa. Ông bà già có trại rẫy ở đó.”
Ông cụ hơi giật mình. Đà Lạt rồi Tùng Nghĩa. Cả hai nơi đều vừa nhắc nhở ông, và giòng máu gần khô đặc trong người ông vừa loãng ra, tỏa nhiệt. Còn bà cụ, như có người để khơi dậy thời trẻ trung, vui vẻ tiếp:
“Hồi đó tui lên Đà Lạt học. Được vài năm, có chuyện bỏ học về dưới ở. May chỉ hai ba tháng, dọn về Sàigòn, mua nhà cửa rồi ở luôn. Năm đứa con khai sanh ở Sài Gòn hết, bác. Quên hỏi bác, ở bên nhà, bác người vùng nào?”
Ông cụ mắt còn sáng lắm mà bỗng hấp hem. Hai bàn tay giật giật. Bà cụ tươi cười hỏi tiếp:
“Bác cũng người Sàigòn?”
“Hồi trẻ tui cũng ở Đà Lạt. Tui là học trò trọ học. Sau đó đi tùm lum, bôn ba lắm, chị.”
Bà cụ quay người lại nhìn ông cụ chăm chú:
“Hỏi không phải, hồi đó bác có học trọ ở căn biệt thự Hoa Hồng không?”
Không có con kiến nào cắn mà ông cụ cũng nhổm đít lên một chút. Khuôn mặt ông cụ gầy gò mà xanh quá, khó biết ông cụ có xúc động gì không. Bà cụ hỏi xong, nghiêm mặt chờ câu trả lời.
“À không. Nhưng tui biết khu nhà trọ đó. Tui cũng thường tới lui chơi với bạn hữu. Chị cũng trọ học ở đó à?”
Bà cụ chớp mắt, một thời xa xưa kéo màn mây vẩn đục.
“Tui trọ ở nhà bà con, nhưng tui biết ngôi biệt thự đó. Người ta đồn có ma.”
“Cái gì. Ở đâu ma, ngoại?”
Đứa cháu gái nãy giờ ngóng xe bus tới, giật mình, hỏi. Mắt con bé tròn vo. Bà cụ cười.
“À, ngoại nói chuyện hồi trước, khi ngoại mới lớn. Xưa rồi.”
Cô cháu gái nhíu mày, tiếp tục ngóng phía đầu đường vẻ nôn nóng sốt ruột. Ông cụ ngồi im lặng một hồi lâu, ra điều suy nghĩ lung lắm, rồi quay sang bà cụ:
“Xin lỗi, hồi đó chị có biết một người tên là Nụ Hồng không?”
Bà cụ khi không nắm hai bàn tay lại, bà cụ ngó ông cụ, trong đôi mắt bà, dĩ vãng như vừa lóe sáng.
“Dạ xin lỗi, ông anh đây là…có phải…?”
Ông cụ lại bị kiến cắn, muốn nhẩy nhổm:
“Dạ chị có tưởng nhầm tui với ai không? Bị hồi đó nội cái tên Nụ Hồng cũng đủ các cậu hâm mộ rồi, không có thi hoa hậu mà mọi người đều ngấm ngầm bầu người đẹp là hoa khôi… đó chị.”
Bà cụ cúi mặt:
“Dạ, nhưng tiếc không phải là tui. Tui là bạn chơi rất thân của Nụ Hồng. Bây giờ còn chắc cũng đầu bạc răng long hết rồi ông anh à.”
“Vâng, thời gian mà chị. Xin lỗi ông anh có sang Huê Kỳ không?”
“Dạ không. Tui còn một mình.” Bà cụ cười, hơi nghiêm mặt.
Chiếc xe buýt đồ sộ dừng lại. Đứa cháu gái kéo tay bà cụ dẫn lên xe, người đàn bà Mễ tranh bước trước. Người đàn ông da đen lễ phép nhường bà cụ. Ông cụ lên xe sau cùng. Trên xe họ ngồi cách nhau một ghế. Phía sau, ông cụ nhìn tới, thấy nguyên cái đầu tóc trắng như cước của bà cụ. Ông cụ lắc đầu, nuốt nước bọt. Không thể lầm được đâu. “Em à, cái nụ cười của em, trăm năm sau có gặp, anh vẫn nhận ra”.Tệ quá, mình đã có lỗi với bà ấy, suốt trong cuộc sống vợ chồng êm ấm, nhiều lúc mình đã lẫn lộn nụ cười của vợ là của Nụ Hồng.
Xin lỗi. Bàn tay ông vẫn đặt trên đầu gối, bỗng lại rung lên. Chiếc xe buýt đang chạy băng băng. Trời chiều muộn vì nắng, còn ngập ngừng chưa muốn tắt. Trong đôi mắt đục, lờ đờ, bỗng xa xôi đầy hình bóng kỷ niệm.
. . .
Mưa xối xả. Nước từ trời dội xuống, chia thành hai nhánh, chảy xiết như hai dòng suối nhỏ ở hai lề đường. Chiều mùa đông Đà Lạt, thường bị mưa và bóng tối nuốt rất sớm. Những tàng thông xanh đang biến dạng thành những chùm bóng bí mật, dọa dẫm. Đường phố như không còn ai, chỉ có hai người. Họ đang đi lên con dốc dẫn tới biệt thự Hoa Hồng. Cả hai cùng mặc áo mưa màu sậm nên càng lẫn trong bóng chiều xẫm màu.
“Hai chân em như đang ngâm trong nước. Nó sắp tê cóng hết rồi, anh. Thích quá.”
Họ là một cặp trai gái, người con trai cao hơn cô gái nhiều. Họ đi sát vào nhau. Cô gái trông càng thấp hơn vì đi phía bên trong. Quần xắn cao, chân đi guốc gỗ, đang lội trong dòng nước chảy ngược xuống dốc.
“Em đừng nghịch nước nữa. Thấy không, bắn ướt hết anh rồi.”
“Không sao. Ướt mát.”
“Thôi mà, bé. Anh đang rét run lên đây.”
“Bộ anh lạnh lắm hả? Tội anh quá. Anh đi sát vào em đi. Ấm. Ấm chưa.”
“Ái chà. Em lừa anh. Ác.”
Cô gái cười ròn tan. Tiếng nước bắn tóe lẹt xẹt. Chiều trốn vội vàng không báo trước. Cả hai chìm mất trong bóng tối.
“Anh. Em không thấy đường đi. Tối thui à.”
“Đi bằng mắt của anh. Níu tay anh, đừng sợ.”
“Mưa hoài. Chắc mưa suốt đêm quá.”
“Anh mong vậy. Mưa suốt đêm.”
Hai người đi lên gần hết con dốc. Họ dừng lại trước một khối đen khổng lồ. Nhìn kỹ lắm, mới thấy có vài đốm lửa lung linh, tòa biệt thự và cây cối nổi lờ nhờ. Họ đứng sát vào nhau. Cơn mưa vẫn ào ạt dữ dội.
“Em vào với anh nhé? Vào một chút, anh pha cà phê.”
“Muộn quá. Em sợ…”
“Mưa mà. Em về nhà trọ trễ đâu có sao. Nói trú mưa.”
“Chỉ uống một ly cà phê thôi nghe.”
“Không đủ thì giờ để anh hong suối tóc cho em. Tóc em ướt hết nè.”
Người thanh niên đẩy chiếc cổng gỗ. Một tiếng kêu khô khốc, chìm lỉm mất trong tiếng rào rạt của mưa. Cô gái rùng mình, đeo cứng chàng trai. Con đường đá, trơn trượt, họ dìu nhau thận trọng từng bước một. Chưa có một cơn mưa nào dữ dội, cộc cằn mà dễ thương như cơn mưa đêm nay.
Ngọn đèn nhỏ trên bàn học tỏa chiếu ánh sáng vàng đục, không đủ soi hết căn phòng trọ. Họ có hai ly cà phê nóng và họ ngồi ngó nhau… Lâu lắm, người thanh niên mới kéo được cô gái vào vòng tay ôm của mình. Lúc cả hai ngồi trên chiếc giường nhỏ, cô gái khóc.
. . .
Cô gái vùng vằng ném nụ hồng lên mặt cỏ xanh, ngồi trên phiến đá và quay lưng lại. Cô khóc. Họ giận nhau đã một tuần lễ và mới gặp lại nhau chiều nay. Chàng đã làm lành bằng cách mua một nụ hồng đem lại cho nàng. Nhưng nàng vẫn không nguôi. Hoa hoét gì nữa. Lòng dạ nàng đang mê man đây. Cái đêm mưa gió quỷ quái hơn tháng trước đã để lại một hậu quả không lường tính được. Khi nghe người yêu báo tin, chàng đã như bị sét đánh, ngất ngư.
“Phải làm sao bây giờ, anh?”
Chàng cà lăm luôn:
“Anh… anh…anh…”
“Anh không biết phải tính sao phải không?”
Nàng cắn môi muốn bật máu, cố nén tiếng nấc.
“Được, em thu xếp lấy.”
Mấy lần gặp gỡ, khóc lóc, gây gổ, dỗ dành. Lần này này, coi bộ đến hồi quyết liệt.
“Em hãy cho anh thời gian để tính. Gia đình anh ở xa, khi nghe tin chắc khó chấp nhận.”
“Mình bỏ thành phố này trốn đi… ”
“Em biết anh không có tiền. Mỗi tháng gia đình gửi tiền ăn, hoc vừa đủ. Làm thế nào mình nuôi nhau?”
“Em đi làm. Người ta sống được mình sống được. Anh biết đó, gia đình em đã nhận lời xin cưới của đằng trai, mà xin cưới gấp vì anh ấy phải đổi về Sàigòn. Anh cứ lần lữa hoài. Em biết, anh chỉ lợi dụng… ”
Cô gái chà hai chiếc dép xuống cỏ. Con suối lượn lờ chảy trước mặt cô an lành. Nước trong đến có thể soi mặt được, còn lung linh hai khuôn mặt chập chờn bên nhau những lần hẹn hò trước.
“Em hiểu cho anh. Để anh viết thư về xin nhà… ”
“Nhà anh? Thôi khỏi đi. Anh biết chắc không được mà còn xin?”
“Má anh rất khó… ”
“Má. Má. Anh lớn rồi, sao chuyện gì cũng má… Anh im đi. Biết vậy sao còn… ”
Cô gái nấc lên, đưa tay ôm lấy mặt. Gió vùng lên cùng cơn giận của cô, đẩy một quả thông rơi tỏm xuống giòng suối. Nước nhăn mặt bất bình. Chàng thanh niên ngẩng mặt nhìn bầu trời đang muốn mưa. Mưa nữa! Đứng như trời trồng. Đứng như cây cối.
Hồi lâu, cô gái đã dịu cơn khóc. Cô rút chiếc khăn tay nhỏ xíu trong chiếc ví da, lau nước mắt. Mắt cô đỏ hoe, đã hiện ra nhiều tia gân máu đỏ li ti của nhiều đêm thao thức. Cô đứng lên, từ tốn đến trước mặt chàng thanh niên, thở ra một hơi dài cho vơi bớt khí uất trong người, nói:
“Thôi, để em tự giải quyết. Anh không xứng đáng để em oán trách. Ba má ở Tùng Nghĩa mới lên hôm qua. Em tính hôm nay hẹn anh để anh gặp ba má em. Bây giờ không cần nữa. Bây giờ thì em biết, em hiểu rồi. Anh chỉ là một thằng hèn. Anh hèn lắm. Anh biết không?”
“Em. Anh rất yêu em… anh có thể vì em mà… ”
“Hừ, anh còn tính nói hươu nói vượn gì thế? Thôi, anh để tôi tự thu xếp lấy đời tôi… ”
Cô gái lại nấc lên. Hai tay lùa vào bấu mớ tóc. Bầu trời cau mặt sa sầm xuống. Vài giọt mưa bắt đầu rơi. Chàng thanh niên khổ não nhìn người yêu. Mặt nàng ướt đẫm lệ. Anh đưa tay lên, không biết để làm gì, lại buông thõng xuống. Anh đã câm.
Bầu trời biến đổi đột ngột, quằn quại tiếng ì ầm của cơn giông. Lòng cô gái cũng giông bão. Cô nghiến răng, quắc mắt. Định nhảy tới cắn xé kẻ phụ tình chăng? Không, chỉ tội nụ hoa hồng bị gót dép của cô chà nát bét. Nụ hồng, như tên cô, như cô, cùng tan nát. Mưa bắt đầu nặng hột. Chàng trai nhìn khuôn mặt người yêu. Anh đau đớn kêu: “Nụ Hồng”. Nước mưa muốn xóa những giọt lệ không ngừng trên mặt cô, sũng ướt cả quần áo. Chàng thanh niên nhào lại, muốn ôm, muốn hôn, muốn gật đầu liều lĩnh cùng sống chết. Nhưng cô gái đã xoay người, bỏ chạy và biến mất trong cơn mưa ào ào, hung dữ. Chàng thanh niên đuổi theo. Trong mưa, tiếng gọi “Nụ Hồng. Nụ Hồng” không ngớt. Tiếng gọi càng lúc càng nghẹn ngào, vô vọng, chìm lỉm.
“Tha thứ cho anh. Nụ Hồng. Thằng hèn hạ. Khốn nạn, ma cô, ma cạnh, khốn nạn. Tha thứ cho anh!”
Chàng thanh niên quỳ trên cỏ ướt. Chàng khóc. Nước mắt cùng nước mưa, bất tận.
…
Một buổi tối khác, trong khu vườn đầy đặc cây cối, bên ngoài cánh cửa sổ đóng kín, chàng thanh niên nép mình trong bóng tối, nghe tiếng người yêu la khóc. Mỗi lần tiếng roi quất vụt rít lên, chàng thanh niên lại đưa tay lên miệng cắn chặt.
“Con gái mất nết. Đánh chết mày cũng chưa hết tội. Đồ ngựa vía. Voi dầy. Mày có nghe lời không?”
“Đau quá má ơi. Con lạy má. Con nghe rồi. Xin má đừng bắt con làm điều đó. Con sẽ không sống nỗi đâu… Má nói gì con cũng nghe, bảo lấy ai con cũng lấy, nhưng đừng… con sợ lắm má ơi.”
“Biết sợ? Thôi đi cô. Cô bôi tro trát trấu lên mặt mẹ cha rồi còn gì nữa. Được. Ngày mai về dưới, làm đám cưới liền, không học hành gì nữa. Trời ơi, sao mày quá quắt, sao mày… mày chết đi. Chết đi… ”
“Ôi, đau quá má ơi. Con biết rồi. Má nói gì con cũng nghe. Đám cưới. Dạ. Ôi, đau. Dạ, con bằng lòng, bằng… lòng”
Giọng cô gái yếu dần như sắp tắt hơi:
“Má bảo gì cũng được, con chỉ xin đừng bắt con làm điều đó. Má giết con cũng được, con đáng tội chết má ơi… ”
“Được, muốn chết thì cho chết. Lì lợm. Này lì. Lì… ”
Hôm sau, chàng trai ra bến xe đợi. Thấy nàng lên xe đò cùng cha mẹ. Nàng có trông thấy mình không? Chắc có. Chàng trai ra bờ suối, nơi nàng dẫm nát nụ hồng. Không còn dấu vết gì, cơn mưa hung dữ ngày nọ đã xóa hết. Dòng suối lạnh lùng như không còn biết chàng ta là ai. Chàng ngồi trên phiến đá cho tới lúc đêm xuống.
Hai tháng, sau ngày cưới, vì phải lên Đà Lạt, thu dọn đồ đạc để theo chồng đi xa, họ có gặp nhau. Cả hai đều xơ xác, nàng mới xẩy thai, còn chàng, đêm không ngủ, ngày biếng ăn, hốc hác, tiều tụy. Người thanh niên nhanh nhẹn, đầy sức sống, mới đây, tâm tính đã thay đổi hẳn. Thâm trầm, cay chua. Họ nhìn nhau nhiều hơn là nói. Lúc chia tay, chàng hỏi nàng:
“Em còn oán anh không?”
Nàng lắc đầu. Nụ cười buồn:
“Bây giờ thì em đã bình tĩnh lại rồi, nhất là khi em mất đứa nhỏ, em cảm thấy không còn mất mát nào lớn hơn, không có chuyện nào làm em khổ hơn được nữa.”
“Anh mong em hạnh phúc. Quên anh đi.”
Nàng gật đầu. Vẫn nụ cười buồn. Chàng nói thêm:
“Em à… Nụ cười của em, trăm năm sau có gặp lại, anh vẫn nhận ra.”
Nàng lại gật đầu. Vẫn bộ dạng quay đầu để hất mái tóc đẹp bớt lòa xòa xuống trán.
Họ phải chia tay nhau vì chẳng có lời gì để nói thêm. Chàng lầm lũi bước trên đường một mình, có cảm tưởng như tất cả bước chân của chàng, của nàng, của kỷ niệm cùng thức dậy, đang nhịp bước theo.
Chàng trai hát nhỏ bài Chiều của Hồ Dzếnh:
Trên đường về nhớ đầy
Chiều chậm đưa chân ngày
Tiếng buồn vương trong mây…
Mây Đà Lạt mùa đông thường thấp, nên vướng chung nỗi buồn với người. Vườn hồng nhà ai xơ xác, tiêu điều qua trận mưa gió đêm qua. Không còn một nụ hồng nào nữa.
….
Chuyện xưa, hồi tưởng, nhanh như cái chớp mà người xưa tóc bạc trắng vẫn còn giữ nguyên được nụ cười. Ông cụ nao lòng quá. Bà ấy đâu còn nhận ra mình là ai? Lời thốt năm xưa, dù trăm năm sau, gặp lại ông vẫn nhận ra nụ cười của bà. Bà ấy làm sao biết được, bao năm rồi, những lần nhìn những nụ hồng, lòng ông vẫn bồi hồi. Những sinh nhật của con cháu, nến, những bó hồng tươi thắm, lúc nào cũng lẫn lộn một nụ hồng của riêng ông. Nụ hồng nhỏ bé, ngậm tăm, chỉ héo úa đi, không bao giờ nở.
Thay vì thở ra, ông cụ nuốt xuống. Ông cụ nhìn bàn tay nhăn nheo của mình rồi nhìn mái tóc bạc của cụ bà ngồi phía trước. Thời gian kinh khiếp làm sao. Mới ngày nào, tay này đây, vuốt ve mái tóc còn đen dày, xõa dài xuống lưng. Coi nào. Ông cụ lắc đầu. Tóc bà ấy chỉ còn lưa thưa, mà trên đỉnh đầu còn hói nữa. Chà, vẫn thói quen làm dáng ngày nào, còn cố kéo mớ tóc uốn loăn xoăn che khoảng da đầu muốn lộ ra. Áo quần vẫn những màu sắc thanh nhã. So với các bà cụ khác, bà cụ Nụ Hồng của ông vẫn còn gọn thon, chưa có chỗ nào trên thân thể phì nhiêu một cách quá đáng.
Bà nhà mình khi về chiều không được như vậy đâu, cụ bà cứ nung núc thịt, nhất là khi sang đến Mỹ, bà cụ cứ tròn vo, ngắn dần đi. Chỉ tới lúc sắp bỏ ông mà đi, thì lại gầy chỉ còn da với xương. Lúc nãy cụ cũng ngắm rồi, người xưa, tuy già, cách đứng, dáng đi vẫn còn thong dong lắm.
“Đến trạm này, mình xuống, bà. Bà cố nhớ nghe bà, lần sau bà đi một mình… ”
“Chẳng nhớ. Bà thấy đường nào, chỗ nào cũng giống y chang nhau. Đi một mình là lạc tới đâu kìa…”
Ông cụ lại nuốt nữa. Tội không, khi trẻ lạc đường tình rồi, nay già, thêm cái khờ khạo lạc đường phố nữa. Chưa bao giờ ông thấy xe buýt chạy nhanh quá vậy. Vèo một cái, chiếc xe đã táp vô lề đường. Hành khách vội vã xuống trạm. Khi ngang qua, bà cụ có nhìn, gật đầu chào. Ông cụ đã sửa soạn câu nói văn vẻ về một nụ cười, nhưng lýnh quýnh có mở miệng ra được đâu. Cho tới khi chỉ còn nhìn thấy cái lưng của bà cụ, ông mới thốt ra lời:
“Bà cụ ơi, một trăm năm sau… ”
Ông cụ chỉ nói tới chừng đó lại tắt ngang họng. Cô cháu gái đi sau lưng bà cụ quay lại nhìn ông cụ, ngơ ngác. Bà ấy có nhìn lui không? Không, nhưng rõ ràng ông thấy bà khựng lại, và cô cháu đẩy lưng bà, kêu:
“Đi xuống nhanh, bà ơi. Sao bà đứng giữa lối đi vậy?”
Trên xe buýt cũng có đàn kiến chắc. Ông cụ nhỏm lên. Ông nhìn phía cửa sổ xuống đường, không thấy gì hết. Cho tới khi xe chạy ông cũng không nhìn thấy gì hai bên đường. Cái xứ gì kỳ cục, chiếc xe buýt làm vừa to vừa cao. Bực mình.
Một anh chàng da đen đã ngồi vào ghế bà cụ lúc nãy. Anh ta dúi mặt vào tờ báo đọc lấy đọc để.
Xe chạy qua mấy trạm nữa, ông cụ nhắm mắt, ngủ gà ngủ gật. Tuổi già nó tệ vậy, khi nào buồn là thấy ngay cơn buồn ngủ.
_____________

HOÀNG THANH TRUC * MẬU THÂN HUẾ

Những Con Tắc Kè Ảo Vọng

Khác với thông lệ, năm nay tìm đỏ con mắt trên các giai phẩm Báo Xuân không còn thấy bóng dáng hào hùng của vị Anh Hùng dân tộc Quang Trung Hoàng Đế oai phong lẫm liệt trong chiến bào trên lưng tuấn mã, vung gươm chỉ huy ba quân trong ngày đầu Xuân, Bắc Tiến đại phá quân tàu (MãnThanh) xâm lược, giãi phóng Thăng Long thành, ngược lại người ta đọc thấy trên bốn số báo Tuổi Trẻ/tp/HCM liên tiếp (hôm nay 8/1 đăng kỳ 4) có cái tựa “Sinh viên Huế tuyên chiến” trong hồi ký nhiều kỳ mang tên Huế – Những Tháng Ngày Sục Sôi của tác giả Nguyễn Đắc Xuân kể lại việc tham gia cùng sinh viên và phật tử miền trung tổ chức chống đối chính quyền VNCH và cố TT Ngô Đình Diệm.

 

Thật lòng thì rất nhiều, nếu không muốn nói đa phần người trong nước hiện nay không rõ lắm về “ất giáp” của quá khứ này, vì thời gian như lớp bụi phủ mờ và một số đông nhân vật có biết và liên quan sự kiện ấy đang định cư ở nước ngoài. Nhưng qua các chi tiết thuật lại trong hồi ký, chắc hiện nay nhiều người cũng phải thầm “cảm ơn tác giả” đả phát thảo lại cho lớp người trẻ hôm nay thấy và hiểu được như thế nào là quyền “Tự Do” ngôn luận, thể hiện chính kiến của xã hội miền Nam lúc bấy giờ, để tự hỏi, không biết nó có “gấp vạn lần” Tự Do thể hiện chính kiến trong cái thể chế CSXHCN hôm nay chưa? ( nói cho gần với ẩn dụ của bà PCT/ nước Nguyễn thị Doan ) và đến bây giờ qua lời tự thuật ấy, chắc tác giả Nguyễn Đắc Xuân sẽ rất hài lòng để xoa tay tự hào “mình đã góp một phần công lao” cho một cuộc cách mạng Phật Giáo, để bất cứ Chùa Chiềng nào trong cả nước hiện nay cũng phải có một “chi bộ đảng” hay tối thiểu, ít nhất, cũng có một hai “đảng viên thượng tọa” giám sát việc tụng kinh gõ mõ cho nó thêm nồng nàn câu kinh: “yêu Phật Pháp là yêu XHCN”. Và vì vậy chúng ta cũng nên biết qua tác giả Nguyễn Đắc Xuân là ai? để nếu bất chợt có gặp nhau giữa chợ đời mà ngưỡng mộ…. “điểm mặt” với nhau.



– Đắc Xuân! thú vị thật, cái tên thể hiện sự đắc chí viên mãn, thủ đắc được trong mùa Xuân, không biết đó có phải là nhân duyên tiền định,tiền ngộ gì không ? mà ông là một trong những nhân vật nổi bật trong biến cố mùa Xuân Mậu Thân 1968 tại cố đô Huế được đề cập trong Hồi Ký “Giải Khăn Sô Cho Huế” của nữ văn sĩ Nhã Ca, một cây viết gốc Huế đầy uy tín, được nhiều người yêu mến trong văn học Miền Nam Sài gòn trước kia. Và chắc bà con gốc “Thần Kinh” Huế trong và ngoài nước những ngày này bên cạnh “Huế, những tháng ngày sục sôi” thì cũng thầm “cảm ơn” tác giả Nguyễn Đắc Xuân qua bài hồi ký ấy đã nhắc nhỡ mọi người cũng sắp đến Tết rồi cùng nhau sữa soạn cho đám giỗ hơn 8000 vong linh người thân, nhân dân bị tàn sát trong Xuân Mậu Thân để cho: “Huế…Những Ngày Không Thể Nào Quên…”


“Rất tiếc khi vào Googel gỏ tìm tư liệu, thì hầu hết các danh mục, dù có tiêu đề giới thiệu về Nguyễn Đắc Sơn nhưng xuất phát từ Hải Ngoại đều bị chận lại với “Server not found” (trang,máy chủ không tìm thấy ? còn từ trong nước viết thì thoải mái ?? ). Phải “vượt lửa leo tường” thì mới đọc được những gì cần và đáng đọc về nhân vật này… và sở dĩ dưới đây phải giới thiệu nhà văn Nhã Ca vì trong Hồi Ký: Giải Khăn Sô Cho Huế, bà đã chỉ ra nhân vật Nguyễn Đắc Xuân là ai ?
Trên trang Blogs: Viet Land (Hồi Ký Giải Khăn Sô Cho Huế) của nhà văn nữ Nhã Ca http://www. vietlandnews. net/forum/showthread. php/5523- nguyen dac xuan toi do giet nhan dan Huê.

Nhã Ca

Nhã Ca sinh trưởng tại Huế đến năm 1960 vào Sài Gòn nơi bà bắt đầu viết văn. Trong thời gian 1960-1975, 36 tác phẩm của bà được xuất bản gồm nhiều thể loại như thơ,bút ký và tiểu thuyết. Cũng vì nội dung trong những tác phẩm của bà, sau năm 1975, Nhã Ca bị chính quyền CSVN giam cải tạo hai năm vì tội “biệt kích văn hóa” ?. Chồng bà, nhà văn Trần Dạ Từ thì bị giam cải tạo 12 năm. Do sự can thiệp của hội Văn Bút Quốc Tế phối hợp với hội Ân Xá Quốc Tế và thủ tướng Thụy Điển Ingvar Carlsson, bà được sang Thuỵ Điển tỵ nạn. Năm 1992 bà cùng gia đình sang California định cư và lập hệ thống Việt Báo Daily News.


Phim Đất Khổ do Hà Thúc Cần sản xuất và hoàn tất năm 1973, là một phần dựa theo cuốn Giải khăn sô cho Huế và Đêm nghe tiếng đại bác, do Nhã Ca viết đối thoại. Tại hải ngoại, bà tiếp tục sáng tác, như: Hồi ký một người mất ngày tháng– Đường Tự Do Sài Gòn (2006). Tác phẩm dịch ra ngoại ngữ: Đêm nghe tiếng đại bác đã được dịch sang tiếng Pháp với tựa Le cannon tonnent la nuit, Đoàn nữ binh mùa thu được Barry Hilton dịch sang tiếng Anh với tựa The Short Timers, Phim “Đất Khổ” được hãng Remis phát hành với tên Land of Sorrows (Wikipedia).

Trong Văn Học Miền Nam (quyển “Thơ Miền Nam”), nhà văn Võ Phiến đã nhận định về Nhã Ca như sau: “…Tự do, bà thích nói đến tiếng ấy: tự do trong thể xác, trong đời mình. Và văn chương bà, dù là văn chương viết về tuổi trẻ, vẫn trĩu nặng ưu tư. Nghệ thuật của bà là cuộc đời trước mặt. Ở bà, cá nhân là chính trị, là xã hội. Bà có chân dung đầy góc cạnh nhọn, như những bức tranh của Braque, của Picasso. Nhã Ca là một nhà văn độc lập và bất khuất, bà cũng là một tiêu biểu rõ rệt nhất cho nền văn chương nhân bản của miền Nam trong thời kỳ 1954-1975 ”. ( Wikipedia ).


Sau tết Mậu Thân 1968.. . đến năm 1969 nhà văn Nhã Ca đã cho ra đời Bút ký: “Giải Khăn Sô Cho Huế” và được trao giải thưởng của Tổng thống VNCH Nguyễn Văn Thiệu (1970), mới đây tháng 2-2008, sách mới “Giải Khăn Sô Cho Huế” ấn bản đầu tiên tại hải ngoại do Việt Báo ấn hành, sách dày 640 trang, khổ lớn, bìa cứng và đã phát hành tại Mỹ. Cuốn sách là hình ảnh sống động miên tả lại hầu như toàn cảnh của biến cố tết Mậu Thân. Vì tác giả của nó trực tiếp sống và bị cuốn theo dòng chảy của những ngày xảy ra chiến sự gây nên nổi tang tóc kinh hoàng mà lịch sử và nhân dân Huế không thể nào quên…

“Cám ơn Thầy Từ Thái, một nhân chứng sống, một tăng thân tu học ở chùa Tây Thiên vào thời điểm xẩy ra biến cố Mậu Thân, đã khẳng định xác nhận những ghi chép của nhà văn Nhã Ca trong hồi ký “Giải Khăn Sô cho Huế” là hoàn toàn đúng với sự thật
Xin kính chuyển đến quý Anh Chị nhân mùa Đại-Tang-Tết-Mậu-Thân-Huế”

(Nguyễn Đắc Xuân, ảnh trong hồi ký Giải Khăn Sô Cho Huế )

Nguyễn Đắc Xuân (trái) Hoàng P. Ngọc Tường (phải) liên quan mật thiết đến cái chết hơn 8000 ngàn người dân Huế trong biến cố đau thương “Tết Mậu Thân 1968 (trích Giải khăn Sô Cho Huế : Nữ văn sĩ Nhã Ca ) VietLan Blogs.

Nhã Ca: Hồi Ký Giải Khăn Sô Cho Huế (trích đoạn liên quan Nguyễn Đắc Xuân):

“Nguyễn Đắc Xuân, một sinh viên Huế. Thập niên 60 trong phong trào thanh niên sinh viên bị Việt Cộng nằm vùng giật giây, Nguyễn Đắc Xuân làm thơ, tranh đấu, rồi bỏ vào khu theo Việt Cộng. Để rồi MÙA XUÂN 1968 theo Việt Cộng trở lại Huế có mặt trong những phiên tòa nhân dân, kêu án tử hình hàng loạt người dân Huế với tội “phản cách mạng”. Đích thân Xuân đào một cái hố, bắt một bạn học cũ có xích mích với Xuân từ trước, ra đứng bên hố, để xử tử. Cậu bạn của Nguyễn Đắc Xuân, tên Tý, dơ cái băng đỏ dấu hiệu giải phóng quân lên cao, lạy van Nguyễn Đắc Xuân :


– Em lạy anh. Bây giờ em theo các anh rồi mà. Em có mang băng đỏ rồi mà. Cách mạng muôn năm… Hồ chủ tịch muôn năm…
Nhưng mặc Tý năn nỉ, hoan hô, Nguyễn Đắc Xuân vẫn lạnh lùng nổ súng vào người bạn nhỏ của mình không chút đằng đo…”

Thư của Đặng Văn Âu, bạn thân từ Hải ngoại gửi cho Nguyễn Đắc Xuân (Trích đoạn):
“…Bây giờ mày hãy trả lời câu hỏi chót của tao, trước khi tao trả lời câu hỏi của mày viết trong email gửi cho tao. Có bao giờ mày chứng kiến những người dân chạy nạn trong các cuộc giao tranh giữa hai bên mà họ bỏ chạy về phía“vùng giải phóng” của Việt Cộng không? Hay là họ chạy về phía Ngụy bọn tao? Nếu mày bảo có thì mày giống Hoàng Phủ Ngọc Tường, nói dối như Vẹm. Nếu mày bảo không hề thấy nạn nhân chiến tranh chạy qua “vùng giải phóng Việt Cộng” mà mày cho rằng mày theo Việt Cộng là làm nghĩa vụ lịch sử thì tao không còn gì để nói với mày. Cái khác nhau giữa chế độ ở Miền Nam và ở Miền Bắc là: nếu mày bị An Ninh VNCH bắt thì tao dù chỉ là một Thiếu tá thôi, nhưng có thể ký giấy bảo lãnh cho mày ra tù. Nhưng nếu năm 1975 tao kẹt lại bị tù cải tạo thì “lão thành cách mạng” như Hùm Xám Đặng văn Việt cũng không thể bảo lãnh cho một thằng như tao. Tao sẽ bị bỏ xương nơi rừng thiêng núi thẳm vì cái tính không chịu khuất phục bẩm sinh. Mày nên hiểu, nếu Miền Nam áp dụng chế độ “công an trị” như Miền Bắc thì chẳng bao giờ những thứ như Ngô Bá Thành, Nhất Hạnh, Tôn thất Dương Tiềm, Tôn thất Dương Kỵ, Trí Quang, Nguyễn Ngọc Lan có đất sống! để sau năm 1975 múa may quay cuồng làm những con rối cho CS bắc Việt.


Về cuốn nhật ký của mày, tao được một Đại Úy VNCH cho biết quân đội Hoa Kỳ chuyển giao một số tài liệu Việt Cộng tịch thu được trong một cuộc hành quân lục soát, trong đó lại phát hiện có hồi ký mang tên Nguyễn Đắc Xuân. Nghe đến tên Nguyễn Đắc Xuân, tao liền nhớ đến thầy Lê văn Thi – nguyên giáo sư Lý Hóa trường Quốc Học – bị VC trong đoàn quân mà mày dẫn đường về Huế thảm sát trong Tết Mậu Thân là tao giận sôi gan lên rồi,tao không thèm tò mò đọc làm gì. Tao chỉ hỏi ông Đại Úy VNCH, Nguyễn Đắc Xuân viết cái gì trong hồi ký đó thì được ông ta cho biết mày tường thuật cuộc đánh bom B-52 và kêu lên hai tiếng “Mẹ ơi!” vì quá khiếp đảm.


Nguyễn Đắc Xuân ơi! Mày chọn lầm đường rồi! Chế độ dân chủ của Miền Nam hãy còn phôi thai, chưa phải là chế độ hoàn hảo vì vừa mới thoát ra khỏi bàn tay thực dân, thì bị bọn VC nằm vùng phá hoại và vì bị những hạng trí thức dở hơi toan tính theo đóm ăn tàn tiếp tay cho cộng sản Miền Bắc xâm lăng dưới chiêu bài giải phóng dân tộc. Giữa cái chưa tốt và cái tồi tệ, mày lại đi chọn cái tồi tệ nhất để cho tình trạng nước nhà hôm nay bị suy đồi về mọi mặt từ đạo đức đến giá trị con người. Miền Bắc xâm lăng Miền Nam để hiến toàn cõi đất nước cho Trung Cộng, chứ giải phóng, thống nhất cái quái gì?


Những gì tao viết ở trên, mày đừng nghĩ tao chửi mày. Tao thương mày vì sự mê muội của mày và tao giận mày vì sự ngoan cố của mày tới giờ này mà chưa tỉnh ngộ! Những người đi làm “cách mạng” với mày, năm xưa xúi mày biểu tình đốt tòa Lãnh sự Mỹ giờ trốn biệt đâu hết rồi ? Sao ngày nay mày không tập hợp lại để tái lập chiến đoàn quyết tử Nguyễn Đại Thức, để đốt tòa Đại sứ Trung Cộng như năm xưa hăng say chống Mỹ cứu nước? Những Nông Đức Mạnh, Nguyễn Minh Triết, Nguyễn Tấn Dũng đang bán nước cho kẻ thù truyền kiếp phương Bắc mà sao không thấy nhà “cách mạng”sinh viên nào đăng đàn như năm xưa đọc diễn văn đả đảo quân phiệt Thiệu Kỳ ? Khí thế “cách mạng” bị “đảng ta” nghiền cho nát hết rồi sao? Trương Tấn Sang, người Việt gốc Tầu, mới viết bài cương quyết chống “diễn biến hòa bình” để Việt Nam được sáp nhập vào nước Tầu, mày đã đọc chưa?

Thư viết cho mày đến đây đã khá dài. Hẹn mày thư sau. Nhắc lại, tao không chửi mày. Tao chỉ nói sự thật. Hãy cố gắng mở mắt to ra mà nhìn cho hết sự thật trên đất nước ngày nay ra sao.

Bằng Phong Đặng văn Âu, người bạn học thân thiết năm xưa của mày. [Đàn Chim Việt]

Nhiều người am hiểu sự việc nói trên, mỗi khi có ai nhắc đến, họ tủm tỉm cười nhớ đến câu chuyện “con Tắc Kè”. Sinh ra lớn lên trong rừng cây,bốn mùa xanh tốt, thay đỗi màu da di truyền cho thích nghi với rừng lá, trên ngọn cây, con tắt kè nhìn ra biển cát một màu trắng xóa mênh mông mơ mộng, chỉ phải duy nhất một lần thay đổi màu da và trong cơn bão cát bất chợt, nó nhắm mắt tung mình cho gió cuốn đi,cuốn đi vào biển cát, nó bừng tỉnh trong hoang vắng như sa mạc, nắng nung người và giá buốt đêm thâu, không có lấy một chiếc lá che thân, nó không thể thay một màu da duy nhất để hóa trang lẫn tránh kẻ thù,và biển cát cũng không dung nạp nó vì cái màu loang lỗ trên thân, nó cô đơn trong tuyệt vọng thất thểu mơ về một rừng lá xôn xao…

Hoàng Thanh Trúc

www.vietthuc.org

DU TỬ LÊ * NHÃ CA

Nhân cách văn chương và, nhân cách đời thường, Nhã Ca, 
Du Tử Lê

I

Nói về nhân cách một nhà văn (tiếng chỉ chung: nhà văn và nhà thơ,) tôi luôn nghĩ họ có nhiều hơn một nhân cách.
Nhân cách thứ nhất: Nhân cách văn chương (chỉ tài năng nhà văn).
Và, nhân cách thứ hai: Nhân cách đời thường.
Về nhân cách văn chương của Nhã Ca thi sĩ, Nhã Ca nhà văn, thì nó đã là một nhân cách rực rỡ. Ðã định hình. Bất khả chuyển.

Riêng nhân cách đời thường, nơi Nhã Ca, với tôi, cũng là một nhân cách đáng trân trọng.
Kinh nghiệm trong đời thường cho chúng ta rất nhiều thí dụ cụ thể về những cá nhân tạo, đạt được những thành tựu đáng kể trong văn chương. Nhưng nhân cách đời thường ở họ, lại là con đường nghịch chiều. Một hướng đi, một ngã rẽ khác.
Ngay với những tài năng lớn, được thực chứng bởi những sản phẩm nghệ thuật giá trị, nhưng trong đời thường, họ lại có một nhân cách khác.


Ðó là thứ nhân cách phản ảnh cái tâm đố kỵ. Ganh ghét. Thủ đoạn... Hoặc đó là cái tâm chật hẹp với tinh thần phe phái. Cục bộ. Ðịa phương. Khoanh vùng. Một thứ nhân cách ấp, xã với tinh thần Lý trưởng hoặc Chánh tổng...
Trước thực trạng này, sinh thời, cố Thi sĩ Nguyên Sa từng chỉ danh đó là cái tinh thần “phe ta”. “Ðảng ta”. “Vùng đất ta”. Hoặc “quần thần, đàn em ta”... hiển hách. Ngoại giả là cỏ rác. Phải dẹp bỏ. Chặt đầu!
Nói về nhân cách Nhã Ca đời thường, tôi mãi nhớ hình ảnh một “buổi họp kín.” Diễn ra trong phòng âm u trong ngôi nhà sau cùng trên đường Tự Do, Saigòn, của cặp vợ chồng nhà thơ, nhà văn Nhã Ca/Trần Dạ Từ.

Nhà văn Mai Thảo kể, đó là “buổi họp” đầu tiên và cũng là cuối cùng (?)cực kỳ nghiêm trọng giữa nhà văn Nhã Ca với 5 người con của bà.
Buổi họp nhằm đi tới “biểu quyết”:
- Có đồng ý cho bác Mai Thảo tạm trú một thời gian, giữa lúc bác đang bị săn lùng ráo riết bởi chính quyền Cộng Sản?


Mỗi lần nhớ lại hình ảnh 5 bàn tay nhỏ xíu cùng hăng hái, dứt khoát dơ lên trong tình cảnh tai họa có thể ập xuống bất cứ lúc nào, trên mái đầu những trẻ thơ này, tôi không khỏi bùi ngùi. Cảm phục.
Tôi vẫn nghĩ không thể khi không, không thể tự nhiên có được cùng lúc, 5 bàn tay bé xíu dơ lên, trong một quyết định đầy nguy nan như vậy.

Tôi nghĩ đến ảnh hưởng hay giáo dục của bà mẹ. Người sinh ra những đứa trẻ đồng lòng dơ tay “biểu quyết” cho bác Mai Thảo được trốn trong nhà mình (khi mà người cha của chúng là nhà thơ Trần Dạ Từ, còn đang dật dờ trôi từ nhà tù này tới nhà tù khác. Khi mà chính người mẹ của chúng, cũng từng chịu cảnh từ đầy hơn một năm bởi chế độ mới, hiện còn bị theo dõi ngày đêm...).
Dù một nách 5 con nhỏ, nhưng tác giả “Yêu một nhà văn” vẫn chưa bao giờ bỏ qua một kỳ phép được thăm nuôi chồng.


Về những chuyến đi thăm nuôi nhà thơ Trần Dạ Từ, cố nhà văn Mai Thảo, trong tác phẩm “Chân Dung 15 nhà văn, nhà thơ Việt Nam”, do nhà sách Văn Khoa, Calif., xuất bản năm 1985, viết lại theo lời kể của một người từng đi chung với Nhã Ca, như sau:
“...Chuyến đi cho nhìn thấy tất cả những vất vả dọc đường. Cho nhìn thấy cuộc sống điêu đứng hiện giờ của Nhã Ca ở Saigòn sau đại nạn 1975. Cho nhìn thấy sự can trường lạ lùng của bà, một mình giữa cơn hồng thủy (...)”

“Một chiếc xe nhỏ ọp ẹp, khởi hành lúc 5 giờ sáng ở bên xe Petrus Ký. Ðồ thăm nuôi chất đầy. Mọi người ngồi chen chúc, ngộp thở. Ai nấy đều mệt mỏi, ủ rũ, riêng chị Nhã là người mạnh mẽ nhất. Chị đùa cợt cho vui dọc đường, săn sóc tất cả mọi người. Xe tới rừng lá Phan Thiết đã bể bánh. Phải ngưng lại một đêm. Mọi người xuống xe nằm ngủ ngay bên vệ đường với đêm rừng lạnh buốt. Riêng Nhã Ca thức, bó gối ngồi tới sáng. Chiều hôm sau mới tới Nha Trang. Lại một màn gối đất nằm sương ở bến xe, khiến mọi người mệt lả cơ hồ không chịu đựng nổi nữa. Lượt đi tưởng độ hai ngày kéo dài tới bốn ngày ở dọc đường. Ngày hôm sau ra Qui Nhơn, từ Qui Nhơn đi Pleiku, xe lại hư máy nữa ở chân đèo Cả. Tài xế dở chứng đòi quay về Saigòn, chị Nhã năn nỉ mãi. Chị hò mọi người cùng đẩy xe lên con đèo cao ngất. Ðẩy năm bảy cây số tới ngang trại giam trên đường 19, đã xế chiều. Mọi người cùng phải khiêng vác nặng, đi lê lết qua ba cây số đường rừng mới tới trại. Thời gian cho gặp thân nhân chỉ có nửa giờ. Thấy chồng, chị Nhã xúc động ôm lấy và bị bọn cán bộ la lối chửi mắng là đã có cử chỉ sàm sỡ đồi trụy. Chị nín thinh, chịu đựng, ra khỏi trại mới chảy nước mắt (...)”


“Từ chỗ ẩn lánh của mình, nghe chuyện về Nhã Ca, Nhã Ca trong đổi đời, trong giông bão, về những ngày tù đầy của Nhã Ca ở Phan Ðăng Lưu, về những chuyến thăm nuôi Trần Dạ Từ, tấm lòng son sắt thủy chung, tôi không sao kìm giữ được xúc động...”
Chỉ trong cương vị người nghe kể lại, không thực sự trông thấy, càng không là người tham dự chuyến đi nuôi chồng của Nhã Ca, nhưng tác giả “Chuyến tàu sông Hồng” đã không thể không thú nhận rằng, ông “không sao kìm giữ được xúc động”!

Nói về nhân cách Nhã Ca đời thường, tôi cho rằng, tôi cũng sẽ rất không phải, nếu không nhắc tới sự kiện nhà văn này, đã dùng tiền tác quyền, một tác phẩm của mình, làm giải thưởng cho những luận án tiến sĩ y khoa. Mặc dù, điều này, tôi cũng chỉ mới được biết gần đây, qua bài viết của ký giả Tường Vi:

Trên những đặc san cuối năm do Ðại Học Y Khoa Huế xuất bản, trong phần tin tức, thường có loan báo “luận án tiến sỹ y khoa đoạt ‘giải thưởng Nhã Ca’ hàng năm. Ðây là một giải thưởng được thiết lập từ năm 1969 và do chính nữ văn sỹ Nhã Ca bảo trợ. Khoản tiền dùng cho giải thưởng này chính là tác quyền cuốn ‘Giải khăn sô cho Huế’ một bút kỳ nổi tiếng của nhà văn nữ này, viết về biến cố Mật Thân tại Huế.”


Ngày 23 tháng chạp năm Mùi (1967) đang sống ở Sàigòn, Nhã Ca nhận được điện tín của gia đình từ Huế gọi về chịu tang thân phụ của bà vừa từ trần. Bảy ngày sau, cuộc tổng công kích Tết Mật Thân bùng nổ, và nhà văn nữ này, ngoài cái tang gia đình, đã phải chịu cái tang chung cho cả thành phố bị tàn phá.
“Những điều tai nghe mắt thấy trong hơn hai tháng lưu lạc trong biến cố tết Mậu Thân tại Huế được Nhã Ca viết lại thành tác phẩm ‘Giải khăn sô cho Huế’ và toàn bộ tác quyền đầu tiên của cuốn sách nổi tiếng này được dành tặng cho Huế. Một phần góp vào việc cho trường nữ trung học Ðồng Khánh. Một phần được trao tặng cho Ðại Học Y Khoa Huế, và vị khoa trưởng y khoa Huế thời đó là bác sỹ Bùi Duy Tâm đã dùng khoảng tiền này để thiết lập một giải thưởng mệnh danh là ‘giải thưởng Nhã Ca’ dành cho luận án tiến sỹ y khoa xuất sắc nhất hàng năm.”

Ðến đây, tôi không thấy cần thiết phải kể thêm, dẫn chứng thêm về nhân cách đời thường của tác giả “Ðoàn nữ binh mùa thu”.
Tự thân đời sống bà, những năm tháng nắng, mưa những thời gian huy hoàng và, bão tố... đã nói đủ, nói hơn những gì chữ nghĩa tôi, có thể vươn tới.
Cạnh đó, tôi nghĩ, dù muốn hay không, đã 35 năm trôi qua. Thời gian với bản chất cần mẫn (đôi khi đáng nguyền rủa của nó), vẫn lặng lẽ làm công việc không ai khiến, chẳng ai nhờ!


Ðó là sự khép miệng những vết chém. Chà mỏng những đường sẹo. Lấp đi những phần khuyết...
Nhưng điều nó không làm được, theo tôi, dù cho nó có thêm bao nhiêu cái 35 năm nữa, đó là:
- Nhân cách đời thường của nhà văn Nhã Ca.
Nhân cách này cũng tựa một dòng chảy khác. Một dòng chảy song song với nhân cách văn chương rực rỡ của bà. Một người làm thơ, viết văn tên là Nhã Ca/Trần Thị Thu Vân.

Du Tử Lê

(Tháng Tư 2010)

II

Nói về nhân cách một nhà văn (tiếng chỉ chung: nhà văn và nhà thơ,) tôi luôn nghĩ họ có nhiều hơn một nhân cách.
Nhân cách thứ nhất: Nhân cách văn chương (chỉ tài năng nhà văn).
Và, nhân cách thứ hai: Nhân cách đời thường.
Về nhân cách văn chương của Nhã Ca thi sĩ, Nhã Ca nhà văn, thì nó đã là một nhân cách rực rỡ. Ðã định hình. Bất khả chuyển.
Riêng nhân cách đời thường, nơi Nhã Ca, với tôi, cũng là một nhân cách đáng trân trọng.
Kinh nghiệm trong đời thường cho chúng ta rất nhiều thí dụ cụ thể về những cá nhân tạo, đạt được những thành tựu đáng kể trong văn chương. Nhưng nhân cách đời thường ở họ, lại là con đường nghịch chiều. Một hướng đi, một ngã rẽ khác.
Ngay với những tài năng lớn, được thực chứng bởi những sản phẩm nghệ thuật giá trị, nhưng trong đời thường, họ lại có một nhân cách khác.
Ðó là thứ nhân cách phản ảnh cái tâm đố kỵ. Ganh ghét. Thủ đoạn... Hoặc đó là cái tâm chật hẹp với...

... tinh thần phe phái. Cục bộ. Ðịa phương. Khoanh vùng. Một thứ nhân cách ấp, xã với tinh thần Lý trưởng hoặc Chánh tổng...
Trước thực trạng này, sinh thời, cố Thi sĩ Nguyên Sa từng chỉ danh đó là cái tinh thần “phe ta”. “Ðảng ta”. “Vùng đất ta”. Hoặc “quần thần, đàn em ta”... hiển hách. Ngoại giả là cỏ rác. Phải dẹp bỏ. Chặt đầu!
Nói về nhân cách Nhã Ca đời thường, tôi mãi nhớ hình ảnh một “buổi họp kín.” Diễn ra trong phòng âm u trong ngôi nhà sau cùng trên đường Tự Do, Saigòn, của cặp vợ chồng nhà thơ, nhà văn Nhã Ca/Trần Dạ Từ.
Nhà văn Mai Thảo kể, đó là “buổi họp” đầu tiên và cũng là cuối cùng (?)cực kỳ nghiêm trọng giữa nhà văn Nhã Ca với 5 người con của bà.
Buổi họp nhằm đi tới “biểu quyết”:
- Có đồng ý cho bác Mai Thảo tạm trú một thời gian, giữa lúc bác đang bị săn lùng ráo riết bởi chính quyền Cộng Sản?
Mỗi lần nhớ lại hình ảnh 5 bàn tay nhỏ xíu cùng hăng hái, dứt khoát dơ lên trong tình cảnh tai họa có thể ập xuống bất cứ lúc nào, trên mái đầu những trẻ thơ này, tôi không khỏi bùi ngùi. Cảm phục.
Tôi vẫn nghĩ không thể khi không, không thể tự nhiên có được cùng lúc, 5 bàn tay bé xíu dơ lên, trong một quyết định đầy nguy nan như vậy.
Tôi nghĩ đến ảnh hưởng hay giáo dục của bà mẹ. Người sinh ra những đứa trẻ đồng lòng dơ tay “biểu quyết” cho bác Mai Thảo được trốn trong nhà mình (khi mà người cha của chúng là nhà thơ Trần Dạ Từ, còn đang dật dờ trôi từ nhà tù này tới nhà tù khác. Khi mà chính người mẹ của chúng, cũng từng chịu cảnh từ đầy hơn một năm bởi chế độ mới, hiện còn bị theo dõi ngày đêm...).
Dù một nách 5 con nhỏ, nhưng tác giả “Yêu một nhà văn” vẫn chưa bao giờ bỏ qua một kỳ phép được thăm nuôi chồng.
Về những chuyến đi thăm nuôi nhà thơ Trần Dạ Từ, cố nhà văn Mai Thảo, trong tác phẩm “Chân Dung 15 nhà văn, nhà thơ Việt Nam”, do nhà sách Văn Khoa, Calif., xuất bản năm 1985, viết lại theo lời kể của một người từng đi chung với Nhã Ca, như sau:
“...Chuyến đi cho nhìn thấy tất cả những vất vả dọc đường. Cho nhìn thấy cuộc sống điêu đứng hiện giờ của Nhã Ca ở Saigòn sau đại nạn 1975. Cho nhìn thấy sự can trường lạ lùng của bà, một mình giữa cơn hồng thủy (...)”
“Một chiếc xe nhỏ ọp ẹp, khởi hành lúc 5 giờ sáng ở bên xe Petrus Ký. Ðồ thăm nuôi chất đầy. Mọi người ngồi chen chúc, ngộp thở. Ai nấy đều mệt mỏi, ủ rũ, riêng chị Nhã là người mạnh mẽ nhất. Chị đùa cợt cho vui dọc đường, săn sóc tất cả mọi người. Xe tới rừng lá Phan Thiết đã bể bánh. Phải ngưng lại một đêm. Mọi người xuống xe nằm ngủ ngay bên vệ đường với đêm rừng lạnh buốt. Riêng Nhã Ca thức, bó gối ngồi tới sáng. Chiều hôm sau mới tới Nha Trang. Lại một màn gối đất nằm sương ở bến xe, khiến mọi người mệt lả cơ hồ không chịu đựng nổi nữa. Lượt đi tưởng độ hai ngày kéo dài tới bốn ngày ở dọc đường. Ngày hôm sau ra Qui Nhơn, từ Qui Nhơn đi Pleiku, xe lại hư máy nữa ở chân đèo Cả. Tài xế dở chứng đòi quay về Saigòn, chị Nhã năn nỉ mãi. Chị hò mọi người cùng đẩy xe lên con đèo cao ngất. Ðẩy năm bảy cây số tới ngang trại giam trên đường 19, đã xế chiều. Mọi người cùng phải khiêng vác nặng, đi lê lết qua ba cây số đường rừng mới tới trại. Thời gian cho gặp thân nhân chỉ có nửa giờ. Thấy chồng, chị Nhã xúc động ôm lấy và bị bọn cán bộ la lối chửi mắng là đã có cử chỉ sàm sỡ đồi trụy. Chị nín thinh, chịu đựng, ra khỏi trại mới chảy nước mắt (...)”
“Từ chỗ ẩn lánh của mình, nghe chuyện về Nhã Ca, Nhã Ca trong đổi đời, trong giông bão, về những ngày tù đầy của Nhã Ca ở Phan Ðăng Lưu, về những chuyến thăm nuôi Trần Dạ Từ, tấm lòng son sắt thủy chung, tôi không sao kìm giữ được xúc động...”
Chỉ trong cương vị người nghe kể lại, không thực sự trông thấy, càng không là người tham dự chuyến đi nuôi chồng của Nhã Ca, nhưng tác giả “Chuyến tàu sông Hồng” đã không thể không thú nhận rằng, ông “không sao kìm giữ được xúc động”!
Nói về nhân cách Nhã Ca đời thường, tôi cho rằng, tôi cũng sẽ rất không phải, nếu không nhắc tới sự kiện nhà văn này, đã dùng tiền tác quyền, một tác phẩm của mình, làm giải thưởng cho những luận án tiến sĩ y khoa. Mặc dù, điều này, tôi cũng chỉ mới được biết gần đây, qua bài viết của ký giả Tường Vi:
Trên những đặc san cuối năm do Ðại Học Y Khoa Huế xuất bản, trong phần tin tức, thường có loan báo “luận án tiến sỹ y khoa đoạt ‘giải thưởng Nhã Ca’ hàng năm. Ðây là một giải thưởng được thiết lập từ năm 1969 và do chính nữ văn sỹ Nhã Ca bảo trợ. Khoản tiền dùng cho giải thưởng này chính là tác quyền cuốn ‘Giải khăn sô cho Huế’ một bút kỳ nổi tiếng của nhà văn nữ này, viết về biến cố Mật Thân tại Huế.”
Ngày 23 tháng chạp năm Mùi (1967) đang sống ở Sàigòn, Nhã Ca nhận được điện tín của gia đình từ Huế gọi về chịu tang thân phụ của bà vừa từ trần. Bảy ngày sau, cuộc tổng công kích Tết Mật Thân bùng nổ, và nhà văn nữ này, ngoài cái tang gia đình, đã phải chịu cái tang chung cho cả thành phố bị tàn phá.
“Những điều tai nghe mắt thấy trong hơn hai tháng lưu lạc trong biến cố tết Mậu Thân tại Huế được Nhã Ca viết lại thành tác phẩm ‘Giải khăn sô cho Huế’ và toàn bộ tác quyền đầu tiên của cuốn sách nổi tiếng này được dành tặng cho Huế. Một phần góp vào việc cho trường nữ trung học Ðồng Khánh. Một phần được trao tặng cho Ðại Học Y Khoa Huế, và vị khoa trưởng y khoa Huế thời đó là bác sỹ Bùi Duy Tâm đã dùng khoảng tiền này để thiết lập một giải thưởng mệnh danh là ‘giải thưởng Nhã Ca’ dành cho luận án tiến sỹ y khoa xuất sắc nhất hàng năm.”
Ðến đây, tôi không thấy cần thiết phải kể thêm, dẫn chứng thêm về nhân cách đời thường của tác giả “Ðoàn nữ binh mùa thu”.
Tự thân đời sống bà, những năm tháng nắng, mưa những thời gian huy hoàng và, bão tố... đã nói đủ, nói hơn những gì chữ nghĩa tôi, có thể vươn tới.
Cạnh đó, tôi nghĩ, dù muốn hay không, đã 35 năm trôi qua. Thời gian với bản chất cần mẫn (đôi khi đáng nguyền rủa của nó , vẫn lặng lẽ làm công việc không ai khiến, chẳng ai nhờ!
Ðó là sự khép miệng những vết chém. Chà mỏng những đường sẹo. Lấp đi những phần khuyết...
Nhưng điều nó không làm được, theo tôi, dù cho nó có thêm bao nhiêu cái 35 năm nữa, đó là:
- Nhân cách đời thường của nhà văn Nhã Ca.
Nhân cách này cũng tựa một dòng chảy khác. Một dòng chảy song song với nhân cách văn chương rực rỡ của bà. Một người làm thơ, viết văn tên là Nhã Ca/Trần Thị Thu Vân.

TRUYỆN THANH TÂM TUYỀN * DỌC ĐƯỜNG

Dọc Đường, Truyện Ngắn Thanh Tâm Tuyền

12 Nov 2012 Leave a comment

by Hư Vô in Tuyển Văn Tags: short story, văn

 

 

 

 

 

 

Rate This

Thanh Tâm Tuyền nhìn bởi Đinh Cường
Thanh Tâm Tuyền
Ba người đàn ông ngồi quây xung quanh cái bàn gỗ tròn trong quán và cùng hướng về phía quốc lộ chạy mất hút vào trong rừng cao su ở hai bên. Quán bằng lá nằm cuối dãy phố mươi lăm chiếc nhà, sát cạnh con đường đất xe hơi có thể vào, ngăn phố với rừng cao su. Đầu trên dãy phố là đồn dân vệ rào ba lần thép gai trên treo lủng lẳng những ống lon rỉ. Người đàn ông ngồi ngoài cùng kế cây cột chống, mặc áo lá và quần xà lỏn, một chân co lên mặt ghế, tay bưng ly cà phê uống từ hớp nhỏ. Người đàn ông liền bên vận quần áo kaki sờn rách, đầu đội nón bẻ vành, chân đi giày không vớ, cầm chiếc muỗng nhỏ xíu gõ nhịp lên bàn. Người ngồi tách riêng một phía già hơn hết, tóc tiêu muối, vận quần lãnh đen bám bụi đỏ, áo túi trắng ngả màu, trước một ly cà phê sữa.
“Có lẽ tụi nó về hết rồi”. Ông già nói.
“Còn mà. Ít nhất còn cái 601 chưa về”.
“Vậy ai chơi nổi với mày nữa. Mày thuộc hết số xe còn gì? Thằng này điếm quá”.
“Ờ… tôi nhớ nhưng biết cái nào tới trước cái nào tới sau?”
Người vận quần áo kaki đỏ mặt cãi với ông già. Người vận áo lá quần xà lỏn nói:
“Ăn chung gì. Giờ mình chơi hết các thứ xe đi”.
“Đâu có được mày. Mắt tao nhìn không rõ. Xe ben chạy cà rề cà rề tao còn ngó thấy. Chớ bọn xe đò, xe nhà chạy giờ này nó chạy trối chết làm sao tao trông kịp”.
“Ai ăn lận tía mà tía sợ”.
Ông già lắc đầu:
“Tao không chơi nữa”.
Bà chủ quán mập bự, ngồi phía trong, nửa dòm vô trong nhà, nửa dòm ra trước, hỏi giọng khan như bị cúm:
“Nãy giờ cha nào ăn?”
“Huề. Không ai ăn thua hết”. Người đàn ông đội nón phân trần. Ông già xỏ dép, đứng lên thọc hai tay vô túi áo, móc tiền:
“Nè, trả tiền ly cà phê. Tao về cho sớm. Tối nay thế nào cũng có hành quân”.

Ông đặt mấy đồng bạc cắc lên bàn, bỏ ra theo phía hông quán, bước ngay xuống con đường đất đi sang phía rừng cao su, vòng vào một gốc cây ngoài bìa đứng tiểu. Tiếng nước chảy mạnh soi vào thân cây, người đội nón nghiêng đầu ngó là to:
“Ông già gân dữ quá ta”.
Người ngồi ngoài cũng chợt vểnh tai nghe ngóng. Tiếng ầm ì ở tít xa.
“Còn tao với mày hả?”
“Đâu có ngán”.
“Bài cào hay sóc đĩa?”
“Thứ nào cũng được. Cho mày lựa”.
Người vận áo lá vừa nhíu mày suy nghĩ vừa lắng nghe tiếng động. Khuôn mặt dài ốm nhăn nhó. Người đội nón dở chiếc nón xuống nghĩ dò xét kín đáo hơn, cặp mắt mơ màng nhìn vào những lối cao su thẳng tối. Ông già từ sau gốc cây bước ra đường cũng ngửa cổ nghe.
“Đậu cái này rồi về tía”. Người đội nón gạ gẫm.
“Tụi bay tuột dù hết rồi. Máy trực thăng đó”.
Hai người đàn ông còn ngồi trong quán ngó nhau. Người đàn bà cũng nói:
“Trực thăng thiệt”.
Vài phút sau, tiếng động cơ nổi rõ, tới gần. Chiếc trực thăng, bay sà thấp ngang qua quán, sang phía rừng cao su bên kia lộ, quần vài vòng lớn rồi trở lại hướng cũ. Ông già nhìn theo, cười khoái trá biểu: “Tao biểu mà”. Rồi ông bước đi. Con đường đất chạy men bìa rừng cao su dẫn tới một xóm lá lơ thơ. Buổi chiều vàng rực ở phía sau đồn dân vệ, nhưng phía rừng cao su xanh thẫm. Xuyên qua những gốc cây thẳng tắp đến cả hai cây số là một chút chói sáng của quãng lộ quẹo như rớt xuống ngang tầm đất. Hai người dân vệ từ trong lối xóm trở ra, chân mang giày bó túm ống quần bám sình và bụi đất; một người đeo súng hai tay bưng trên miệng nút vào chiếc lá tre non kêu chít chít từng hồi như tiếng chim, một người quàng hai tay trên hai đầu súng đặt ngang cần cổ ngó phía trước, cả hai đều mặc đồ đen đội những chiếc nón vải đen có lưỡi. Họ rẽ vào quán, dựng súng vô vách, ngồi vào chiếc bàn gỗ còn dư trống. Một người kêu người đàn ông vận áo lá:
“Còn nước đá không?”
Người sau này vẫn ngồi nguyên thế co chân, chỉ xoay nửa thân trên hỏi lại người đàn bà:
“Còn nước đá không mày?”
“Để coi. Chắc còn…”
Người đàn bà vác tấm thân nặng, lê bước vô sau bếp, lục cục tìm kiếm và hỏi ra ngoài:
“Mấy chú uống gì?”
“La de”.

Người dân vệ vẫn bưng tay lên miệng hút kêu những tiếng chít chít, trong khi người bạn ngó lên tấm vách trong có cái giá bầy các chai nước hơi màu xanh, màu đỏ, màu vàng, màu trắng, màu nâu, xếp dài theo tấm vách ván ám khói đen. Chỉ còn hai chai la de trên giá. Người đàn ông vận áo lá, chủ quán, nhăn mặt ngó chỗ khác vì tiếng nút kêu của người dân vệ. Người đàn ông đội nón liệng chiếc muỗng xuống bàn kêu lên:
“Cha. Lâu thấy mẹ”.
Người đàn bà mang hai cái ly đá chặt cục bự nhô khỏi miệng ly đặt trước mặt hai dân vệ, rồi lại ì ạch quay trở vô giá lấy nước. Mụ dùng răng cắn mở nút chai xong rồi cất tiếng hít hà, đưa cánh tay áo quẹt ngang mồm. Ly của người dân vệ tràn bọt sủi tròn xuống bàn. Anh ta buông tay, chiếc lá tre xanh nõn ép dính dọc theo ngón tay bên phải. Anh thủng thẳng lột chiếc lá liệng vào vũng nước trên bàn. Người bạn hỏi:
“Uống lẹ đi mày. Bọn chúng đi qua thấy về lại cằn nhằn”.
Người đàn ông đội nón bỏ ghế ra ngoài hè đứng ngó mông hai đầu đường vắng ngắt như tờ. Đằng chân trời trước mặt, tiếng phi cơ ầm ỳ rồi tắt lặng không thấy dáng. Cách quán hai ba nhà là tiệm sửa xe máy. Một người thợ liu hịu làm việc với chiếc xe máy lật chổng bánh lên trời. Người đội nón quay vô biểu:
“Tối nay về Biên Hòa ngủ. Còn cái sáu lẻ một mà”.
“Ờ, để coi”.
Hai người dân vệ uống cạn ly đứng lên sửa lại quần áo, đội mũ đeo súng, trả tiền sửa soạn bước ra khỏi quán. Người đàn bà vừa nhét tiền vô túi vừa nói với chồng:
“Có đi Biên Hòa coi chừng giùm tôi đó”.
Hai người dân vệ đi ra khỏi quán, tiến về phía đồn, dáng đi nghiêm chỉnh hơn. Người nút lá tre đi trước cách bạn chừng hai ba thước, cả hai đều quay dòm vô các mặt phố. Có tiếng gọi trong rào kẽm gai ở đồng và họ cất bước chạy lúp xúp. Trong quán người đàn bà nói, trong khi người chồng mở hộc tủ của cái bàn trên bày mấy ve bánh kẹo, chai tôm khô củ kiệu chỉ còn thấy nước đục vàng, kê bên dưới giá xếp nước, lấy tiền. Trên đầu người đàn ông treo tòn ten vào móc sắt hai nải chuối già và chuối sứ:
“Mấy cha chỉ bày chuyện đi chơi không à?”
Người đàn ông đi tới chiếc ghế bố đặt bên vách, nơi người vợ ngồi để vừa ngó phía sau phía trước, lượm áo sơ mi khoác lên thân, nói:
“Mầy không thấy trực thăng quần nãy giờ sao. Bộ mày muốn tao chết…”
“Còn tôi dễ không chết hả. Cứ đi hoài tiền đâu chịu cho thấu”.
“Tao là đàn ông mày nghe chưa? Ở nhà để lỡ như lần trước chúng vô bắt kéo thây về rừng cho chúng. Một mình tao phải kéo bốn cái thây mày nhớ không, cả đêm cả ngày tới chừng về phát đau còn bị người ta kêu lên kêu xuống hỏi hoài… Đ.m. thứ đồ đàn bà ngu!”
Người vợ kéo quần tới bắp vế gãi, mặt mụ đờ đẫn không còn phản ứng. Người đội nón trở vô quán nói tiếp:
“Máy bay quần là có chuyện mà…”
Người đàn ông chủ quán tỏ vẻ khinh bỉ vợ, bỏ vô sau rửa mặt, rửa chân, rồi thủng thẳng trở ra xỏ quần. Hai người đàn ông ra đứng trước quán. Trong rừng cao su nghe tiếng còi xe nhấn inh ỏi, hai ba chiếc xe đò đua nhau chạy tới. Dẫn đầu là một chiếc “bờ dô” mũi khoằm theo sau là hai xe cá. Chiếc “bờ dô” thắng ngay trước quán, hai chiếc xe cá vượt đi luôn. Người đàn ông chủ quán quay vô biểu vợ:
“Tao đi nghe mày”.
Người vợ nặng nề bước ra, dặn dò:
“Mai sáng về ghé chợ mua đồ về nghe”.
Người đàn ông mới dớm đặt chân lên thang phía sau xe, đợi bạn chui vô khoang nói:
“Đ.m. Nhớ mà”.
Người lơ chạy vô quán nói: “Xin miếng nước chị Hai”. Không đợi trả lời, thót vô sau nhà. Người tài xế nhấn còi thúc hối, ló đầu ra ngoài:
“Tính ngủ trong đó sao mày?”
Người lơ xe chạy ra mặt còn nhẫy nước, nhảy bám vào đuôi xe la lên:
“Rồi, chạy đi”.

Chiếc xe từ từ ngừng trước đồn dân vệ. Người lính gác trong chòi canh bắc loa tay kêu đuổi: “Tới trong kia đậu”. Chiếc xe chuyển bánh đi qua hết đoạn đường rào kẽm gai đậu trước quán hớt tóc. Người lơ nhảy xuống đất kêu vô trong:
“Xuống lẹ lên cha nội”.
Một người đàn ông tay ôm bọc giấy dầu, lom khom bước xuống. Tới đất, người đàn ông muốn trở lên, nói:
“Không phải đây…”
Người lơ đã bước lên bực gỗ đưa tay cản ngang:
“Vậy tía quên hay tía lầm đường rồi. Tía ráng đợi đây đón xe mà về. Chớ tôi cứ ngừng hoài đợi tía kiếm nhà tới đêm tụi tôi mới về tới nhà. Cô bác kêu quá trời”.
“Cho tôi đi khúc nữa”.
“Tía hết tiền rồi. Rồi, chạy đi”.
Chiếc xe rồ ga chạy vọt thẳng vào phía rừng cao su sẫm lạnh. Người đàn ông đứng lại bên đường ngơ ngác. Hắn vận đồ bà ba đen, chân đi săng đan, tóc cắt ngắn, mặt mũi gồ ghề xanh xao. Hắn ngửa mặt nhìn lên trời trông chiếc trực thăng từ phía rừng cao su bay tới. Tiếng nổ ù tai, cánh quạt bay cuốn bụi đất mù một khoảng; cỏ cây ngả rạp. Người lớn, con nít túa ra khỏi nhà ngắm coi, bọn con nít chạy băng ngang lộ tới đứng bên bãi cỏ, tiếng người kêu gọi bị gió và tiếng động cơ quạt bay tung mất hút. Chiếc trực thăng đáp xuống nhưng không tắt máy, nó đậu vài phút rồi lại từ từ cất lên và bay về hướng đồn dân vệ tránh xa quốc lộ. Trẻ con và người lớn còn đứng lại ngắm và bàn tán. Một vài người nhìn thấy người đàn ông vận bà ba đen ôm bọc giấy dầu đứng trước quán hớt tóc. Quán hớt tóc là một bức vách gỗ thùng sữa và hai cây cột ngoài, ba mặt bỏ trống. Trong quán không có người, thợ đã nghỉ, nhưng vẫn còn một chiếc ghế ngồi trước một tấm gương đóng chặt lên vách dưới tấm gương là một cái hộc gỗ buộc treo bằng dây kẽm, không có một vật dụng nào để trên. Người đàn ông ngó thấy mặt mình trong gương, con lộ, bãi cỏ, mộ đất cao xa mờ; hắn ngoảnh mặt bước tới quay lưng lại đồn dân vệ hướng về phía rừng cao su. Kế bên quán hớt tóc là một tiệm chạp phô của người Tàu tới một căn nhà ở đóng cửa, trên các cửa đóng dán những bích chương và khẩu hiệu tuyên truyền tới một tiệm trữ Âu dược, một tấm bảng gỗ treo ngang đong đưa với dấu thập đỏ. Qua khỏi tiệm trữ Âu dược là một nền nhà đổ rồi một khoảng đất vuông cao hơn mặt đồng trồng rau muống, làm chỗ họp chợ. Trên nền đất có vết cháy đen loang, cỏ vàng úa không mọc được. Sát chợ là nhà việc, mái thủng, tường lỗ chỗ vết đạn, các cửa sổ bể gãy, tấm bảng treo rớt chỉ còn một đầu dính trên tường, nhìn vào trong gạch ngói bừa bãi chưa thu dọn. Nhà kế bên nhà việc cũng bị sập mái trước. Khỏi gian nhà gỗ, dãy phố nguyên vẹn. Người đàn ông đi qua một tiệm một người con gái Tàu ngồi đọc báo sau quầy hàng; một tiệm bán sách vở và tạp hóa; một lớp học với mươi bộ bàn ghế và tấm bảng đen; tiệm sửa xe máy với người thợ đang lui hui sửa ngoài hè. Người đàn ông ôm gói đứng lại nhìn người thợ làm việc. Anh này chợt ngửng lên toe miệng cười với người đàn ông nhưng nụ cười tắt ngay tức thời. Anh thợ ngừng hẳn tay ngắm nghía người lạ. Người đàn ông cố gắng cười, gượng gạo hỏi:
“Giờ này xe còn trở xuống không anh Hai?”
“Có lẽ hết”.

Nói xong, người thợ tiếp tục làm việc, bỏ mặc người lạ đứng ngẩn ngơ nhìn xuống. Một hồi im lặng người đàn ông nói:
“Cám ơn anh Hai”.
Người thợ không đáp, cũng không ngó lên. Và người đàn ông lại bước đi. Kế tiệm sửa xe là tiệm chạp phô của người di cư. Người đàn bà quần áo nâu răng đen, vấn khăn, mắt hấp háy đứng bên mấy bó củi và tĩn nước mắm ngó người lạ mặt chằm chằm. Người đàn ông ngó mông sang rừng cao su bên kia lộ. Hắn đi qua hai căn nhà nữa. Trước mặt căn nhà đóng cửa, đặt một cái lu nhỏ đậy nắp gỗ và một cái ca nhôm trên tường. Người đàn ông tiến lại bên cái lu, đặt gói giấy xuống hè, mở nắp lấy cái ca múc nước trong lu uống ừng ực. Uống xong hắn lại múc thêm một ca đầy đứng xích ra gần lộ để vào tay rửa mặt và cổ. Nước trà màu nâu đen. Lấy khăn trong túi áo lau khô mặt, hắn đậy nắp lu, mang ca trở lại chỗ cũ, ôm gói đồ đi tới chỗ tận cùng dãy phố là con đường đất đỏ vắng hoe ngăn cái quán và rừng cao su. Hắn đứng ở đầu đường đất ngó mông vào xóm, nhìn con lộ chảy ẩn giữa hai hàng cao su tối. Hắn bước vào quán ngồi bàn phía ngoài, đặt gói đồ lên một cái ghế. Người đàn bà mập từ sau bếp bước ra nói:
“Hết trơn nước đá rồi. Cà phê cũng hết…”
“Thím cho ngồi nghỉ đỡ đón xe”.
Người đàn bà ngó khách từ đầu tới chân. Trong rừng cao su tiếng ve bỗng kêu từ xa lan tới gần. Người đàn ông ngó quanh khắp quán hỏi:
“Thím có bán cơm không?”
“Không, không có cơm”.
Người đàn bà bỏ vô sau nhà. Người đàn ông ngồi thẳng lưng, mó máy lật cái dây thun buộc gói giấy dầu. Hắn móc trong một túi áo lấy ra một xấp giấy gói kỹ kiểm lại và đếm những tờ giấy bạc. Mấy tờ giấy năm đồng, mười đồng. Người đàn bà trở ra hỏi:
“Không có xe hả?”
“Không có. Sợ hết”.
Người đàn bà bỗng lắng nghe bảo:
“Có xe be tới đó”.
Người đàn ông vội ôm gói đồ chạy ra lề đường. Hai chiếc xe be kềnh càng rần rần từ trong rừng cao su, xe chạy chậm. Người đàn ông đưa tay lên cao vẫy kêu: “Cho quá giang…” Hai người tài xế đưa tay vẫy chào và xe vẫn chạy.
Người đàn ông thất vọng lầm lũi trở vô quán. Từ một trại binh xa lắc vọng lại tiếng kèn chào cờ buổi chiều. Ve kêu rộn hơn. Người đàn bà hỏi:
“Chú ở đâu tới?”
“Tôi kiếm thằng em của tôi làm đồn điền cao su. Có lẽ tôi đi lộn xe, mấy năm trước tôi có lên một lần nhưng không nhớ rõ. Tôi nhớ khu nó ở gần lộ”.
“Ôi, đồn điền cao su biết mấy mà kiếm? Đồn điền tên gì ở đâu mới được chớ?”
“Tôi không nhớ, tới đúng nơi thì tôi biết”.
“Chú nói chuyện trời đất không à”.
Người đàn ông đặt gói đồ lên bàn, hai tay ngồi ôm lấy nó. Người đàn bà đột ngột xẵng giọng hỏi:
“Giờ chú tính sao?”
“Tôi không biết tính sao hết. Tôi đón xe”.
Người đàn bà cao giọng hơn:
“Chú nói cà rỡn hoài. Giờ này kiếm xe… Chú tính mà mất toi. Bộ khi không chú ngồi đó không cho tôi đóng cửa tiêm đi ăn cơm hả. Chú tính chuyện gì? Tôi kêu lính trên đồn tới đây bây giờ…”
Người đàn ông sửng sốt, giật hai tay ôm gói đồ vào bụng ngó trân người đàn bà:
“Tôi nói thiệt mà thím. Tôi đón xe mà”.
“Mà tôi biểu chú không còn xe nữa. Chú tính cách sao?”
Người đàn ông ngó ra lộ, ra ngoài rừng, nói một mình:
“Ờ. Không còn xe”.

Tiếng ve kêu chỉ còn lẻ tẻ, rời rạc xa xa. Trời bắt đầu tím trên nền bóng núi xa. Người đàn bà tìm quẹt đốt cây đèn dầu hôi mắt vẫn dòm chừng khách lạ. Một chiếc xe díp vụt ngang ngoài lộ như một cơn gió. Người đàn ông dợm đứng dậy như tính rượt theo kêu, lại ngồi xuống ghế. Đèn thắp lên. Cửa bên hông mở ra phía con đường đất bên bìa rừng đã đóng. Người đàn bà đặt cây đèn lên bàn trong, tiến đến người đàn ông hỏi:
“Giờ chú tính sao?”
Người đàn ông ngập ngừng:
“Thím cho tôi ngủ đậu. Thím làm phước. Mai tôi đón xe về sớm”.
Người đàn bà kêu lên:
“Đâu có được chú. Nhà tôi đâu phải nhà cho mướn. Biết chú là người thế nào mà cho chú ngủ đậu. Lỡ đêm chú cắt cổ tôi sao? Chồng tôi đi khỏi, tôi không chứa đàn ông…”
“Thiệt tình mà thím, tôi đi kiếm thằng em tôi. Thím làm ơn làm phước… Chớ giờ này tôi biết tính sao?”
Người đàn bà suy nghĩ vài giây:
“Bộ chú lỡ đường thiệt à…”
“Thiệt mà thím. Chớ khi không tôi tới đây làm gì”.
Người đàn bà lại cao giọng:
“Không được! Chú ở đâu tới, tôi không biết. Chú xin ngủ dậu, không được. Lỡ đêm có chuyện gì người ta xét nhà, tôi nói sao. Không được. Tôi thương chú, ai thương tôi. Thôi chú đi đi, cho tôi ăn cơm. Tôi đói bụng rồi”.
“Tôi đi đâu?”
“Đi đâu thây kệ chú chớ. Mắc mớ gì đến tôi”.
Người đàn ông chậm chạp đứng lên nhưng chưa bước đi. Người đàn bà tự động lùi lại một bước thủ thế. Người đàn ông nài nỉ:
“Tôi đi đâu? Thím nghĩ coi…”
“Tôi không biết. Mấy người rắc rối lắm… Tôi không kêu lính trên đồn là may phước lắm”.
Người đàn ông ngập ngừng bước ra khỏi quán. Dãy phố và con lộ im lặng như tờ, chỉ nghe tiếng ve rộn rã và tiếng côn trùng khởi trỗi lẻ tẻ ở bãi cỏ. Người đàn bà khép cửa quán lại nhưng vẫn còn ló đầu dòm theo người lạ. Người đàn ông đi trở ngược dãy phố. Trong tiệm chạp phô, gia đình đang ăn cơm trên bộ ngựa ở ngoài. Người đàn bà vấn khăn đang bới cơm không ngó thấy bên ngoài.
Người lạ mặt đứng lại trước tiệm sửa xe. Người thợ đã tắm rửa, thay đồ, ngồi trên ghế ngay trong cửa ôm cây đàn ghi ta đang khẩy. Người đàn ông đứng lại, rồi tiến tới bên cửa:
“Chào anh”.
Người thợ ngừng tay khẩy, ngó lên hỏi:
“Gì anh?”
Người đàn ông đứng trân một hồi mới nói:
“Anh Hai làm ơn chỉ dùm tôi có chỗ nào ngủ đậu một tối, tôi lỡ đường hết xe về”.
Người thợ cười riễu, gác cẳng lên thềm cửa:
“Chỗ ngủ đâu. Anh tới quán kia hỏi coi…”
“Tôi hỏi rồi. Họ không chịu”.
“Vậy tôi cũng chịu”.
Người thợ lại tiếp tục khẩy đàn và cười một mình. Người đàn ông vẫn đứng yên tại chỗ:
“Anh Hai cho tôi ngủ đậu. Dưới đất cũng được. Mai tôi đón xe về sớm”.
“Cha này giỡn hoài ta. Tôi đâu quen biết anh”.
“Anh cho tôi ngủ đậu một tối thôi”.
“Bộ anh cho tôi khùng hả. Cha này kỳ quá…”

Người đàn ông quay mặt về phía rừng cao su trong ấy bóng tối đã dày. Ngoài rừng trời chạng vạng nhá nhem. Người đàn ông đi tới bên lề đường. Một vài tiếng đại bác nổ ầm ở xa. Hắn đi vài bước về hướng nhà việc rồi bỗng quay bước. Trong tiệm xe máy tiếng đàn dạo đến khúc mùi mẫn. Hắn đến trước căn nhà có đặt lu nước ở ngoài và đứng lại. Nhà cửa đóng kín không thấy ánh sáng. Hắn gõ nhẹ lên cánh cửa rồi nghe ngóng. Có cả mấy phút không tiếng trả lời. Trong nhà tiếng niệm Phật rất nhỏ. Hắn đứng đợi nghe tiếng mõ đều đều thỉnh thoảng đệm tiếng chuông. Trời cứ tối dần. Một hồi hắn lại gõ cửa và sau tiếng ho là tiếng hỏi nhỏ:
“Ai đó?”
Người đàn ông không đáp. Hắn lại gõ cửa. Trong nhà lại nghe tiếng hỏi: “Ai đó?” Tiếng động trên cửa và một lỗ hổng tròn được kéo ngang tầm ngực người đàn ông.
“Ai ở ngoài đó?”
Người đàn ông cúi nghiêng xuống ngang mặt với lỗ hổng:
“Tôi lỡ độ đường”.
“Chú kiếm ai?”
“Dạ không, thưa bác con kiếm chỗ ngủ tối nay. Bác cho con ngủ nhờ”.
Bên trong im lặng khá lâu, tiếng thì thào rồi nghe giọng già cả run rẩy:
“Thôi chú ơi, tôi tu hành chú đừng phá tôi”.
“Thưa bác, thiệt tình con lỡ đường. Con đi kiếm thằng em mần trong đồn điền cao su lại lên lộn xe. Giờ không có xe về. Bác cho con ngủ đậu một tối. Mai con đón xe về sớm”.
“Thôi mà chú, chú kiếm nơi khác. Tôi tu hành mà”.
“Không đâu họ chịu cả. Bác làm phước thương con”.
“Tôi biết chú nói thật. Nhưng chú thương chúng tôi. Chúng tôi không làm gì hại ai cả. Chú cảm phiền. Trong nhà chỉ có mấy bà cháu không có đàn ông. Lỡ ra tội nghiệp, chú ơi…”
“Thưa bác con thật tình. Con không gạt. Con đi kiếm người em”.
Bỗng trong nhà có giọng thiếu nữ ngắt ngang:
“Bà tôi nói thiệt mà. Khi không tới đòi ngủ đậu. Ai mà tin được. Tụi tôi la bây giờ là lính trên đồn nghe thấy xuống tới”.
“Tôi thiệt tình mà cô Hai”.
“Thiệt hay không thiệt cũng không ai chứa người lạ trong nhà”.
Một tiếng nổ ầm rung chuyển đất. Lỗ hổng đóng sập lại và tiếng chân chạy trong các nhà. Mọi cửa đều đóng vội. Những tiếng nổ tiếp theo còn cách xa. Người đàn ông dáo dác ngó ra đường. Trên trời phía rừng cao su trái hỏa pháo bắn vọt lên lơ lửng vài phút rồi tắt. Tiếp theo một trái hỏa pháo khác. Người đàn ông đứng ôm bọc giấy dầu bên lu nước.
Thanh Tâm Tuyền

THI SĨ NGUYỄN TẤT NHIÊN

Nhà thơ Nguyễn Tất Nhiên

Nguyễn Tất Nhiên tên thật là Nguyễn Hoàng Hải sinh năm 1952 tại Biên Hòa, sau tháng 5-1975 sống tại Hoa Kỳ. Ông mất ngày 3-8-1992 tại California.

Mặc Lâm, phóng viên đài RFA
2009-11-08

vmlvh119.mp3

00:00/00:00

Làm thơ năm 14 tuổi

Cố thi sĩ Nguyễn Tất Nhiên. Photo courtesy of Wikipedia. Photo: RFA

Theo lời những người bạn cùng trường thì Nguyễn Tất Nhiên làm thơ rất sớm khi mới 14 tuổi. Năm 1966, cùng với Đinh Thiên Phương, Nguyễn Tất Nhiên dùng bút hiệu Hoài Thi Yên Thi cho ra đời thi phẩm Nàng thơ trong mắt. Nhà thơ Du Tử Lê nhớ lại kỷ niệm mà ông có với Nguyễn Tất Nhiên trong giai đoạn này như sau:

“Giữa năm 1970, khi tôi đang ngồi ở cà phê La Pagode ở Sài Gòn cùng với mấy người bạn của tôi là các anh Nguyễn Đình Toàn, Huỳnh Phan Anh, Nguyễn Quốc Trụ thì có một cậu học trò đẩy cửa đi vào hỏi tôi có phải là Du Tử Lê không, thì tôi nói là: “phải”. Sau đó cậu ấy tặng cho tôi một tập thơ nhan đề là Thiên Tai, và tác giả tập thơ đó tên là Hoài Thi Yên Thi. Cậu ấy cho biết là cậu đang học ở trường Ngô Quyền, Biên Hòa. Sau đó chúng tôi trở thành tình anh em rất là thân thiết. Đến lần gặp thứ hai thì cậu nói với tôi là cậu muốn có một tên hiệu khác, tức là một bút hiệu khác, vì bút hiệu Hoài Thi Yên Thi có vẻ thi văn đoàn quá. Tôi có chọn cho cậu ấy cái tên“Nguyễn Tất Nhiên”. Đó là kỷ niệm mà tôi rất nhớ.”

Khúc Tình Buồn

Trong những năm đó sinh viên học sinh miền Nam có phong trào thành lập Thi văn đoàn và những người có năng khiếu văn chương cùng tụ tập nhau lại để in những bài thơ, hay văn xuôi chung với nhau. Kỹ thuật quay ronéo để xuất bản tác phẩm của những người trẻ trong giai đoạn này rất phổ biến. Nguyễn Tất Nhiên nổi lên như một ngôi sao khi bài thơ Khúc Tình Buồn của ông được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc. Khúc Tình Buồn được đặt lại tên “Thà như giọt mưa” và trong nhiều tuần lễ sau đó, nhạc phẩm này hầu như ngày nào cũng phát trên đài phát thanh Sài Gòn được giới sinh viên học sinh chuyền tay nhau tập thơ của ông với tất cả sự thích thú vốn có của tuổi trẻ:

Người từ trăm năm

về qua sông rộng

ta ngoắc mòn tay

trùng trùng gió lộng

(thà như giọt mưa

vỡ trên tượng đá

thà như giọt mưa

khô trên tượng đá

có còn hơn không

mưa ôm tượng đá)

Người từ trăm năm

về khơi tình động

ta chạy vòng vòng

ta chạy mòn chân

nào hay đời cạn

(thà như giọt mưa

vỡ trên tượng đá

thà như giọt mưa

khô trên tượng đá

có còn hơn không

mưa ôm tượng đá)

Người từ trăm năm

về như dao nhọn

ngọt ngào vết đâm

ta chết âm thầm

máu chưa kịp đổ

(thà như giọt mưa

vỡ trên tượng đá

thà như giọt mưa

khô trên tượng đá

có còn hơn không

mưa ôm tượng đá)

Thà như giọt mưa

gieo xuống mặt người

vỡ tan vỡ tan

nào ta ân hận

bởi còn kịp nghe

nhịp run vồi vội

trên ngọn lông măng

(người từ trăm năm

vì ta phải khổ)

Khúc tình buồn

Người con gái tên Duyên

Bài thơ “Khúc Tình Buồn” không nhắc tới tên Duyên như trong nhạc phẩm “Thà Như Giọt Mưa” của Phạm Duy. Cô gái tên Duyên này là một nhân vật có thật và học chung lớp với nhà thơ tại trường trung học Ngô Quyền thành phố Biên Hòa, và tình cảm của ông đối với cô chính là nguồn cảm hứng khiến ông liên tục sáng tác những bài thơ nổi tiếng một thời chỉ để riêng tặng cho cô. Tuổi trẻ thời ấy thích thú với những dỗi hờn rất con nít của tác giả bài thơ khi mong cho người con gái tên Duyên sẽ đau khổ muôn niên, sẽ đau khổ trăm năm…lời lẽ như là chính cô gái đã phụ tình tác giả.

Cô gái xứ Bắc mang tên Bùi Thị Duyên ngày nào nay sống tại Michigan, Hoa Kỳ. Cô nhớ lại những kỷ niệm thật đẹp của tuổi học trò áo trắng:

“Tụi này học chung với nhau từ năm đệ tứ. Trường đó là trường nam-nữ học chung. Đến khi học sinh đông quá thì họ phân lớp ra, trong đó có một lớp đệ tứ “mix” giữa con trai với con gái. Sau đó tôi lên học ban B thì tôi học luôn đến lớp đệ nhất, học chung với tụi con trai, trong lớp chỉ có vài cô con gái thôi. Tụi này biết nhau từ hồi nhỏ, lúc đó cũng ngây thơ, tôi chưa nghĩ gì hết, còn Nguyễn Tất Nhiên nghĩ gì hay không thì tôi không biết. Gặp nhau, biết nhau từ lúc 14, 15 tuổi. Tôi được tặng một quyển thơ mà Nguyễn Tất Nhiên nói là có ba bản chính. Một bản của Nhiên, một bản cho tôi và một bản cho ai tôi quên mất rồi. In ra khoảng chừng 100 quyển thôi. Tôi biết sự hình thành quyển thơ của Nguyễn Tất Nhiên chứ không phải không, nhưng thật ra là chẳng có gì hết, tất cả bạn bè trong lớp ai cũng biết, nhưng đó là chuyện hồi nhỏ.”

Thật ra chính cái tên Duyên mới làm bài thơ nổi tiếng. Trong tập thơ Thiên Tai, Nguyễn Tất Nhiên có rất nhiều bài nói về người thiếu nữ tên Duyên và tập thơ này viết bởi nguồn cảm hứng duy nhất đó.

“Dĩ nhiên là phải xúc động bởi nguyên một quyển thơ viết cho tôi. Nhưng tôi đã nói với Nguyễn Tất Nhiên ngay từ đầu là mình làm bạn thôi, nếu có ý gì đó thì tôi không gặp nữa. Về sau anh ấy phải công nhận là muốn làm bạn, để còn được tiếp tục gặp một người bạn như tôi.Chắc anh ấy cũng quý tôi lắm.”

Nguồn cảm hứng tôn giáo

Thời gian trôi qua, những vần thơ nói về Duyên hay ám ảnh bởi Duyên không còn là nguồn cảm hứng chính trong thơ Nguyễn Tất Nhiên nữa. Thay vào đó nguồn hứng khởi tôn giáo bắt đầu đi vào thơ ông một cách tình cờ, bắt đầu từ bài “Hai năm tình lận đận”:

Chuông nhà thờ đổ mệt

Tượng Chúa gầy hơn xưa

Chúa bây giờ có lẽ

Rơi xuống trần gian mưa

Anh bây giờ có lẽ

Thiết tha hơn tín đồ

Nguyện làm cây thánh giá

Trên chót đỉnh nhà thờ

Cô đơn nhìn bụi bậm

Làm phân bón rêu xanh

Dù sao cây thánh giá

Cũng được người nhân danh

Càng về sau Nguyễn càng thấy hình tượng của Chúa, của Linh Mục, Ma Soeur gần gũi với ông hơn mặc dù nhà thơ là người ngoại đạo. Vì ngoại đạo nên thơ ông không chịu sự ràng buộc của tín lý, của đức vâng lời, tôn kính. Nguyễn Tất Nhiên tung tăng trong ngôn ngữ đức tin và bởi vô úy nên những lời thơ truyền thẳng vào tâm tình người đọc, bùng lên thứ cảm nhận vừa xuýt xoa ngạc nhiên vừa lâng lâng niềm khoái cảm của người ăn trái cấm:

vì tôi là linh mục

không mặc chiếc áo giòng

nên suốt đời hiu quạnh

nên suốt đời lang thang!

vì tôi là linh mục

giảng lời tình nhân gian

nên không có thánh kinh

nên không có bổn đạo

nên không có giáo đường

(một tín đồ duy nhất

vừa thiêu hủy lầu chuông!)

vì tôi là linh mục

phổ lời tình nhân gian

thành câu thơ buồn bã

nên hạnh phúc đâu còn

nên người tình duy nhất

vừa thiêu hủy lầu chuông

Nguyễn Tất Nhiên chậm rãi dìu người tình của mình nay hóa thân thành một Ma Soeur đằm thắm. Ma-Soeur-Người-yêu này nhẹ nhàng xưng tụng niềm thống hối như tín đồ xưng tội. Kẻ ngoại đạo cảm thấy Thượng Đế mỉm cưởi với mình qua ẩn dụ tràn ngập chân phước. Tình Yêu trở thành bất tử, và thánh hóa dưới ánh mắt hiền hòa của Chúa qua những vần thơ xưng tụng.

Ðưa em về dưới mưa

Nói năng chi cũng thừa

Phất phơ đời sương gió

Hồn mình gần nhau chưa?

Tay ta từng ngón tay

Vuốt lưng em tóc dài

Những trưa ngồi quán vắng

Chia nhau tình phôi thai

Xa nhau mà không hay

Hỡi em cười vô tội

Ðeo thánh giá huy hoàng

Hỡi ta nhiều sám hối

Tính nết vẫn hoang đàng!

Em hiền như ma soeur

Vết thương ta bốn mùa

Trái tim ta làm mủ

Ma soeur này ma soeur

Có dịu dàng ánh mắt

Có êm đềm cánh môi

Ru ta người bệnh hoạn

Ru ta suốt cuộc đời

Những năm cuối đời

Nguyễn Tất Nhiên ở những năm cuối đời đã có những biểu hiện của chứng trầm cảm. Người thơ thường đặt những câu hỏi gần gụi với cái vĩnh hằng, là sự chết. Chết trở thành một câu hỏi lớn theo đuổi nhà thơ, như bóng ma thời gian ám ảnh sự sống không ngừng. Trong bài Thiên Thu, nhà thơ thở dài buồn bã nhận ra bóng mình in trên bức tường vôi luống tuổi mang tên “Con người”:

sao thiên thu không là chôn sâu?

nên nắng xưa còn hanh mái tóc nhầu

tôi đứng như xe tang ngừng ngập

và một họ hàng khăn trắng buồn đau!

sao thiên thu không là đường chim?

nên mây năm xưa còn trên tay phiền

tôi đứng như tường vôi luống tuổi

và những tàng xanh chùm gởi quê hèn!

sao thiên thu không là lãng quên?

nên tình xưa còn cháy âm thầm

tôi đứng như căn nhà nám lửa

và những người thân trốn chạy vội vàng!

sao thiên thu không là sương tan?

nên mặt trời xưa còn gượng huy hoàng

tôi đứng như dòng sông yên lặng

và những cánh buồm kiệt sức lang thang!

“Cánh buồm kiệt sức” ấy không còn lang thang nữa, theo như lời kể của nhà báo Đinh Quang Anh Thái, người quen thân với nhà thơ từ thuở thiếu thời:

“Một tuần lễ trước ngày Nguyễn Tất Nhiên quyết định con đường ra đi, tôi và Nhiên ngồi với nhau ở ngoài lề đường. Tôi nói Nguyễn Tất Nhiên đi vào ăn cơm thì Nhiên nói rằng:“Cái thằng sắp chết không ăn”. Biết tính Nhiên từ lúc còn bé chơi với nhau, nên tôi cũng không để ý câu nói đó, tôi hỏi:“Vậy thì hút thuốc không?”, Nhiên cũng nói rằng:“Cái thằng sắp chết không hút thuốc lá”. Và đó là lần chót mà hai đứa có trao đổi với nhau. Và tuần lễ sau thì Nhiên mất. Thực sự ra thì từ lúc chơi với nhau ở Sài Gòn trước 75, và sau 75 thân thiết hơn, thì lúc nào Nhiên cũng mang một ý định muốn tự quyết định cuộc đời mình. Mãi sau, những người bạn thân với Nguyễn Tất Nhiên đều hiểu rằng có thể đó là một lúc mà tinh thần không được ổn định thì Nhiên nói thế thôi. Anh em không còn để ý và xem đó như là một lời nói có tính cách nghiêm trọng nữa. Không ngờ một tuần lễ trước khi Nhiên quyết định tự tử, Nhiên lại nói với bản thân tôi hai lần câu: “Người sắp chết không ăn cơm và người sắp chết không hút thuốc lá.”

Nguyễn Tất Nhiên ra đi ở tuổi 40 khi còn rất trẻ, khi mầm sống thi ca đến độ chín muồi nhất. Thế nhưng đối với trường hợp riêng ông thì quyết định chọn được nằm im để hòa mình vào nguồn minh triết của suy tưởng bất diệt có lẽ là một quyết định đúng với nhà thơ khi ông chợt nhận ra cõi đời đã trở nên vô nghĩa …

 http://www.rfa.org/vietnamese/programs/LiteratureAndArts/Poet-nguyen-tat-nhien-mlam-11082009085257.html

ÔNG KHAI TRÍ (1926 - 2005)

ÔNG KHAI TRÍ

Tôi có người chị ruột giúp viêc bán sách cho tiệm sách Việt Hương ở số 34 đưòng Lê Lợi. Từ đây đi về hướng chợ Bến Thành có thêm 3 tiệm sách :
Thanh Tuấn số 56, Phúc Thành số 58 và Khai Trí chiếm 2 căn 60 - 62.

Nhà sách Sài Gòn bây giờ trước 1975 là nhà sách Khai Trí trên đường Lê Lợi

Theo chị tôi kể lại Ông Khai Trí khởi nghiệp bằng 1 chiếc xe đẩy ( như xe bán sách ở bến sông Seine bây giờ ). Xe bán sách của Ông thường đậu trước cổng Trường Chasseloup Laubat đường HồngThập Tự. Tôi nghe kể laị vây thôi chớ đâu ngờ gặp Ông ở Z30C Hàm Tân.


Buổỉ sáng Tù đợi đi lao động, nhưng sớm hơn có một ông già lúc nào cũng với bộ quần áo trắng đã ngã qua màu cháo lòng đẩy chiếc xe cải tiến chứa phân bắc cuả tù đem đi. Sáng nào cũng vậy, ít ai biết ông là ai.


Ông Nguyễn Hùng Trương (Chủ nhà sách Khai Trí) - người Sài Gòn gọi ông là "ông Khai Trí" (theo tên nhà sách - nhà xuất bản do ông làm chủ). Hết sức quảng bác nhưng ông lại rất ít nói về mình, nên ít người biết ông chính là tấm gương sống động: từ hai bàn tay trắng trở thành người kinh doanh ngành sách lớn nhất và uy tín nhất miền Nam.


Ông Khai Trí" tên thật là Nguyễn Hùng Trương, sinh năm 1926 tại Thủ Đức. Thuở nhỏ, ông thường nhịn ăn sáng, dùng 2 đồng xu mẹ cho để mua báo đọc. Lên Sài Gòn học trung học ở Petrus Ký, ông được sắm cho chiếc xe đạp cũ để cuối tuần đạp về nhà, đầu tuần trở lên với món tiền đủ để tiêu xài dè sẻn trong tuần. Nhưng cứ mỗi chiều thứ hai là ông tiêu sạch số tiền đó vào sách báo rồi cả tuần nhịn ăn sáng, chỉ uống nước lã cho đỡ đói.


Sách ông mua hầu hết là sách báo nước ngoài, vào thập niên 1940 ông đã gây dựng được một tủ sách có giá trị. Bạn bè đến chơi, thấy ông có nhiều sách hay thường nhờ ông mua giùm. Có lần, chỉ 5 người nhờ nhưng ông mua đến 10 cuốn để được hưởng 30% hoa hồng. Số sách dư ra, ông đem ký gửi ở quán sách; 3 hôm sau, người chủ quán hỏi ông sách loại đó còn không, nếu còn thì đem tới tiếp vì sách gửi trước đã bán hết rồi. Từ đó ông nảy ra ý định mua sách báo ở nước ngoài về gửi bán. Sách ông chọn là loại sách có giá trị, quý hiếm, nhiều người cần mà trong nước không bán. Lúc đầu mua mỗi thứ vài chục cuốn, thấy bán chạy ông mới tăng số lượng lên, có khi cả nghìn cuốn.


Nhờ cố gắng làm việc không quản mệt mỏi, tiết kiệm từng đồng nên đến năm 1952 ông Khai Trí đủ vốn để mở một hiệu sách nhỏ tại 62 đại lộ Bonard (nay là Lê Lợi), đặt tên là Nhà sách Khai Trí (nay là Nhà sách Sài Gòn). Đây là nhà sách đầu tiên ở Việt Nam bán hàng theo kiểu tự chọn, khách có thể đứng đọc tại chỗ hàng giờ rồi đi ra mà không phải mua. Nữ nhân viên bán hàng mặc đồng phục, lúc nào cũng vui vẻ ân cần, trông nom một cách kín đáo...

Những điều này hiện nay được áp dụng ở đa số hiệu sách nhưng vào thời điểm đó thì quá mới mẻ và rất được khách hàng ủng hộ, nhờ vậy mà sau nầy nhà sách được mở rộng thêm 2 căn liền kề với nhiều tầng lầu. Nhà sách Khai Trí còn phụ trách cả việc xuất bản sách với những đầu sách được chọn lựa kỹ càng và phong phú.

Một thú chơi đặc biệt của ông Trương nữa là sưu tầm sách báo (chỉ riêng tờ báo Pháp ngữ Le Monde, ông có từ số đầu tiên cho tới ngày 30/4/1975). Ông còn cùng nhà văn Nhật Tiến chủ trương ra Tuần báo Thiếu Nhi và là soạn giả của nhiều đầu sách có giá trị. Riêng trong khoảng 10 năm từ 1993 đến 2003, ông đã tuyển chọn và biên soạn khoảng 15 cuốn sách: Thơ tình Việt Nam và thế giới chọn lọc, Quê em mến yêu, Làm con nên nhớ, Chánh tả cho người miền Nam, Huế mến yêu, Những bài thơ hay trong văn chương Việt Nam...
Nhà văn Nguyễn Thụy Long (tác giả của cuốn tiểu thuyết nổi tiếng "Loan mắt nhung," một cuốn tiểu thuyết mà sau này giới nghiên cứu miền Bắc sau 1975 cũng hết lời ca ngợi) có viết một bài nhan đề "Vĩnh biệt ông Khai Trí," trong đó có nhắc đến hoàn cảnh đau thương của ông Khai Trí sau 1975:


"Ông Khai Trí, Nguyễn Hùng Trương, sinh năm 1926 tại Thủ Đức, Gia Định, mất hồi 5 giờ 15 ngày 11 tháng 3 năm 2005, tức ngày mồng 2 tháng 2 năm Ất Dậu, thọ 80 tuổi sau hai tuần nằm bệnh viện. Ông mất đi do sức già lực kiệt, nhiều năm ông cố gắng tranh đấu để xin lại hiệu sách vĩ đại của ông sau khi bị nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa tịch thu, sau đợt cải tạo văn hóa 1976 tại Sài Gòn. Tiệm sách của ông tại đường Lê Lợi mang tên Khai Trí bị nhà nước "quản lý", nay mang tên Phahasa của nhà nước.

Thuở đó, sau khi các sĩ quan chế độ Việt Nam Cộng Hòa bị đi cải tạo trước, đến lượt những văn nghệ sĩ bị bắt, tác phẩm thiêu đốt và họ đều bị coi là kẻ có tội, đương nhiên bị bôi nhọ, kết tội là Biệt Kích Văn Nghệ.

Ông Khai Trí cũng bị coi là tội phạm, liệt vào hàng văn nghệ sĩ và bị bỏ tù, vì người chiến thắng cho ông là người kinh doanh và phát triển cái văn hóa đồi trụy. Những người đã từng sống ở miền Nam trước giải phóng, ai cũng biết đến ông. Gọi là ông Khai Trí mà quên cái tên cúng cơm của ông là Nguyễn Hùng Trương, ông làm được nhiều công việc lợi ích cho văn hóa Việt Nam, cả đời ông đam mê công việc ấy. Và ông quen biết rất nhiều văn nghệ sĩ ở miền Nam, kể cả những văn nghệ sĩ Bắc di cư 1954. Ông Khai Trí lại ra tay giúp đỡ nhiều anh em văn nghệ sĩ gặp hoàn cảnh khó khăn, mua tác phẩm của họ, tuy chưa in còn để đấy nhưng ông vẫn trả tiền đầy đủ không thiếu một xu. Ngoài ra ông tài trợ cho nhiều tờ báo hồi đó ở Sài Gòn. Tôi không biết nhiều, nhưng tôi biết về tờ báo Sống của Chu Tử, cũng có sự góp sức về mặt tiền bạc.

Bao nhiêu lần tôi đi qua đường Lê Lợi, tôi nhìn thấy ông Khai Trí buồn bã đứng ở góc đường đó, nhìn sang hiệu sách cũ của mình mang tên mới là Phahasa.

Một lần khác, cũng trong bữa giỗ ông Chu Tử, tôi hỏi ông Khai Trí về việc xin lại nhà sách Khai Trí đến đâu rồi? Ông cười chua chát:

- Phải đến năm 3000 thì may ra…

Ngày ông bị bắt, bị bỏ tù, bao nhiêu bài báo nói xấu ông, kết tội ông còn dấu bao nhiêu kho sách Ngụy, không thành thật khai báo. Chuyện thế thái nhân tình lúc ông gặp hoạn nạn, những kẻ trước đây từng chịu ơn ông, tố cáo ông bao nhiêu là tội kể cả những điều không có để lập công.

Buổi lễ tang ông Khai Trí, tại nhà ông đường Xô Viết Nghệ Tĩnh (Phan Thanh Giản cũ) tôi gặp nhiều bạn bè của ông, những người thuộc chế độ Sài Gòn cũ đến thắp cho ông những nén nhang và chia xẻ sự thương tiếc với gia đình ông.


Tôi nhớ mãi dáng ông Khai Trí đứng nhìn lên hiệu sách cũ của mình và câu nói chán nản của ông, năm 3000 thì người ta trả lại cho ông nhà sách Khai Trí. Sao mà chua chát thế cho ông Khai Trí Nguyễn Hùng Trương, cả một đời chỉ có một đam mê là làm văn hóa, giữ gìn cái hay, cái đẹp cho thế hệ mai sau.

Vĩnh biệt ông Khai Trí - người mê sách

Ông luôn có mặt trong các buổi sinh hoạt văn hóa nghệ thuật dù lớn hay nhỏ trong nội ô Sài Gòn: dự triển lãm tranh, giao lưu thơ ca, nói chuyện chuyên đề... Đến lặng lẽ và về âm thầm, tuy nhiên sự có mặt của ông đủ làm cho không khí hứng khởi thêm. Nhưng từ hôm nay, bóng dáng quen thuộc ấy không còn nữa...

Ông Khai Trí (phải).

Người Sài Gòn gọi ông là "ông Khai Trí" (theo tên nhà sách - nhà xuất bản do ông làm chủ). Hết sức quảng bác nhưng ông lại rất ít nói về mình, nên ít người biết ông chính là tấm gương sống động: từ hai bàn tay trắng trở thành người kinh doanh ngành sách lớn nhất và uy tín nhất miền Nam.

"Ông Khai Trí" tên thật là Nguyễn Hùng Trương, sinh năm 1926 tại Thủ Đức. Thuở nhỏ, ông thường nhịn ăn sáng, dùng 2 đồng xu mẹ cho để mua báo đọc. Lên Sài Gòn học trung học ở Petrus Ký, ông được sắm cho chiếc xe đạp cũ để cuối tuần đạp về nhà, đầu tuần trở lên với món tiền đủ để tiêu xài dè sẻn trong tuần. Nhưng cứ mỗi chiều thứ hai là ông tiêu sạch số tiền đó vào sách báo rồi cả tuần nhịn ăn sáng, chỉ uống nước lã cho đỡ đói.

Sách ông mua hầu hết là sách báo nước ngoài, vào thập niên 1940 ông đã gây dựng được một tủ sách có giá trị. Bạn bè đến chơi, thấy ông có nhiều sách hay thường nhờ ông mua giùm. Có lần, chỉ 5 người nhờ nhưng ông mua đến 10 cuốn để được hưởng 30% hoa hồng. Số sách dư ra, ông đem ký gửi ở quán sách. 3 hôm sau, người chủ quán hỏi ông sách loại đó còn không, nếu còn thì đem tới tiếp vì sách gửi trước đã bán hết rồi. Từ đó ông nảy ra ý định mua sách báo ở nước ngoài về gửi bán. Sách ông chọn là loại sách có giá trị, quý hiếm, nhiều người cần mà trong nước không bán. Lúc đầu mua mỗi thứ vài chục cuốn, thấy bán chạy ông mới tăng số lượng lên, có khi cả nghìn cuốn. 

Nhờ cố gắng làm việc không quản mệt mỏi, tiết kiệm từng đồng nên đến năm 1952 ông Khai Trí đủ vốn để mở một hiệu sách nhỏ tại 62 đại lộ Bonard (nay là Lê Lợi), đặt tên là Nhà sách Khai Trí (nay là Nhà sách Sài Gòn). Đây là nhà sách đầu tiên ở Việt Nam bán hàng theo kiểu tự chọn, khách có thể đứng đọc tại chỗ hàng giờ rồi đi ra mà không phải mua. Nữ nhân viên bán hàng mặc đồng phục, lúc nào cũng vui vẻ ân cần, trông nom một cách kín đáo... Những điều này hiện nay được áp dụng ở đa số hiệu sách nhưng vào thời điểm đó thì quá mới mẻ và rất được khách hàng ủng hộ, nhờ vậy mà sau đó nhà sách được mở rộng thêm 2 căn liền kề với nhiều tầng lầu.

Nhà sách Khai Trí còn phụ trách cả việc xuất bản sách với những đầu sách được chọn lựa kỹ càng và phong phú. Một thú chơi đặc biệt của ông Trương nữa là sưu tầm sách báo (chỉ riêng tờ báo Pháp ngữ Le Monde, ông có từ số đầu tiên cho tới ngày 30/4/1975). Ông còn cùng nhà văn Nhật Tiến chủ trương ra Tuần báo Thiếu Nhi và là soạn giả của nhiều đầu sách có giá trị. Riêng trong khoảng 10 năm từ 1993 đến 2003, ông đã tuyển chọn và biên soạn khoảng 15 cuốn sách: Thơ tình Việt Nam và thế giới chọn lọc, Quê em mến yêu, Làm con nên nhớ, Chánh tả cho người miền Nam, Huế mến yêu, Những bài thơ hay trong văn chương Việt Nam...

Con người có niềm đam mê mãnh liệt với sách báo ấy đã không còn nữa. Ông ra đi lúc 5h15 ngày 11/3, linh cữu hiện quàn tại nhà riêng (237 Điện Biên Phủ, quận 3, TP HCM), lễ động quan lúc 6h ngày 14/3, hỏa táng tại Bình Dương. Nguyện vọng của gia đình là gửi tiền phúng điếu vào quỹ từ thiện thành phố.

 

VIỆT NAM HÔM NAY

Người "sống" ở nghĩa trang

Cát Linh, RFA
2017-04-01

Một khu vực người sống tạm cư ở nghĩa trang Bình Hưng Hòa.

RFA photo

Những người "sống" ở nghĩa trang

00:00/00:00

Có một số người không có lấy mảnh đất để cắm dùi phải sống dựa vào mộ phần của người chết.
Mỗi người một cảnh đời

Con đường dẫn vào phía trong nghĩa trang Bình Hưng Hoà xẻ dọc xẻ ngang. Những khối bê tông to, có những mảng gần như nát vụn rơi rải trên đoạn đường mòn; những cành cây khô ngả nghiêng nằm chơ vơ trên đường; những đám cỏ dại cao gần bằng đầu người phủ trùm quanh những ngôi mộ bám đầy bụi.

Dù còn nguyên vẹn hay bị đập phá do đã di dời, nơi đây bỗng dưng trở thành “nhà” của hàng chục người đang tá túc trong khu nghĩa trang có từ trước năm 1975 với hơn 75 ngàn ngôi mộ.

Bệnh không biết sống đến ngày nào hay chừng đó chứ biết sao bây giờ. Sống tới đâu hay tới đó, cũng không sống được bao lâu đâu.
- Một người sống ở nghĩa trang

Mỗi một người là một cảnh đời, không ai giống ai, ngay cả lý do vì sao họ có mặt ở đây cũng thế. Người đàn ông có hơn 20 năm gắn bó với nơi này kể lại:

“Kể từ hồi tuổi còn chăn bò, còn nhỏ lắm, ở đây nói chung không có mả mồ gì hết, chỉ có cái sân đá bóng thôi. Sau này họ chôn đặc hết thì không còn chỗ đá nữa.”

Một “hộ” khác, không khá gì hơn. Trong cái nơi gọi là nhà của hai người này, có hẳn những vật dụng cần thiết của một “tư gia”, như trang thờ, nồi nấu cơm, tivi, giường.

Những món đồ này được lượm lặt từ nơi này, nơi khác, rồi bỏ vào trong một không gian chật hẹp được kết nối bởi những miếng tôn vụn, tấm bạt rách, những miếng gỗ mục nát. Những mảnh ghép ấy đã và đang tạo thành nơi che nắng che mưa cho họ trong ba năm qua.

"Hồi đó ở dưới quê, rồi lên đây đi làm sống cũng lâu rồi. Mọi lần đẩy xe đi lụm rác, sau này làm nhiều quen thì canh bãi rác chứ không phải canh mộ ở đây.”

UBND Quận Bình Tân cho biết tính đến hết tháng 11/2016, gần 11.000 ngôi mộ tại đây đã có thân nhân đến kê khai di dời.  Người đàn ông trung niên kể lại:

“Mười mấy năm trước mấy ổng kêu bỏ tiền túi ra, bốc xong rồi, chờ có tiền bồi thường, mấy ổng mới trả lại. Bây giờ dân ít làm, Nhật đầu tư vô làm hết, thiêu cho vô hũ cốt, rồi giao lại cho mình, rồi hẹn ngày lên gửi lại tiền bồi thường rồi trừ lại tiền thiêu. Mình không phải bỏ tiền túi, chỉ bỏ vài trăm bồi dưỡng cho mấy anh đào huyệt thôi.”

Mộ hoang thành nhà

Một người sống ở nghĩa trang. RFA photo

Còn hơn 5.000 ngôi mộ vẫn là mộ hoang chưa có người nhận dù trên bia đá có khắc đủ họ tên và trưng di ảnh. Thế là, bỗng dưng, những ngôi mộ chưa có người đến nhận ấy được sử dụng cho những sinh hoạt đời thường trong một gia đình. Họ nấu ăn, nấu cháo nuôi bò. Họ nuôi gà, nuôi chó như những gia đình khác bên ngoài xã hội.

Họ gọi nơi đây là nhà, chọn là nơi ăn chốn ở, có hẳn một cuộc sống sinh hoạt không khác gì với cuộc sống đang diễn ra phía ngoài con lộ dẫn vào nghĩa trang. Họ có thể ung dung sống nhiều năm ở đây và không gặp khó khăn nào từ phía chính quyền địa phương.

Hồi đó ở dưới quê, rồi lên đây đi làm sống cũng lâu rồi. Mọi lần đẩy xe đi lụm rác, sau này làm nhiều quen thì canh bãi rác chứ không phải canh mộ ở đây.
- Một người sống ở nghĩa trang

“Mình ở đây, giữ rác ở đây nên họ cũng không hỏi gì.”

Cơn mưa buổi chiều đổ xuống đột ngột, mùi đất ẩm ướt xông lên hăn hắt. Mái vòm của những ngôi mộ chưa có người nhận và chưa bị di dời trở thành nơi che mưa cho những phận người sống nơi đây.

Trên những gương mặt đó, ánh mắt vô hồn gần như không còn cảm xúc trước những gì đang diễn ra xung quanh họ. Với những người này, “sống nay không biết ngày mai” là cách sống họ phải chấp nhận. Có nghĩa rằng, khi giai đoạn một của dự án di dời nghĩa trang Bình Hưng Hoà đã xong vào  ngày 31 tháng 1 vừa qua, giai đoạn 2 sắp được thực hiện, thì họ vẫn không biết ngày đó, “ngôi nhà” của họ sẽ trôi dạt về đâu?

Người đàn ông làm nghề canh rác:“Bệnh không biết sống đến ngày nào hay chừng đó chứ biết sao bây giờ. Sống tới đâu hay tới đó, cũng không sống được bao lâu đâu. Mà cái này có giải toả chắc thời gian cũng lâu lắm, chứ đâu có nói rồi làm cái một?”

Tiếng ca cải lương phát ra từ chiếc radio cũ kỹ bên trong “ngôi nhà” của người đàn ông canh rác, một trong những tài sản giá trị mà ôg đang có. Đốt thêm điếu thuốc, ông nhìn ra bên ngoài, nơi có một ngôi mộ của ai đó chưa có người đến nhận, đang bị đám cỏ lau dày đặc bao quanh.
Có lẽ ông và những người đang sống nơi nghĩa trang này sẽ chẳng bao giờ phải tự hỏi: “khi nằm xuống lòng đất lạnh, người ta sẽ ra sao?”
 http://www.rfa.org/vietnamese/reportfromvn/people-living-at-the-cemetery-rfa-03312017133332.html

 

Người vô gia cư ở Sài Gòn

Thông tín viên Việt Nam
2016-12-24

Một người vô gia cư ở Việt Nam chụp hôm 8/2/2016.

AFP photo

Người không nhà trên phố Sài Gòn

00:00/00:00

Có những người không may hằng đêm phải lấy vỉa hè làm chỗ ngả lưng, khi mà nhiều người khác được yên giấc cùng người thân trong mái nhà ấm cúng của họ.
Cảnh nhộn nhịp của Sài Gòn về khuya không còn đông vui như lúc đêm vừa xuống; đâu đó vẫn còn những hàng quán chưa đóng cửa vì thực khách chưa ra về. Trong khung cảnh đó còn đó những người vô gia cư bên vỉa hè.

Một số đang nhặt rác, một vài người thì vắt chân ngủ trên ‘cần câu cơm’ của mình.

Cũng có nhiều người đang nằm ngay trên vỉa hề và không biết họ đang ngủ hay trằn trọc… nhưng chúng tôi không dám làm phiền.

Dạo qua các con phố để tìm gặp những người vô gia cư và nghe đôi lời  tâm sự ngắn ngủi của họ để cảm thông được chút nào phận đời không may của họ.

Một cụ bà, ngồi một mình trong con hẻm nhỏ. Bà là người Quảng Châu, nói giọng lớ lớ hơi khó nghe.  Bà ngồi đây chỉ với mục đích duy nhất là mong đợi người làm từ thiện cho miếng ăn, cho chút quà. Mắt của bà đã hỏng, đi xin ăn cũng khó, nên chỉ còn biết ngồi đây.

“Để người ta giúp đỡ…để người ta thấy người ta giúp đỡ. Mình có thấy đường đâu mà xin người ta."

Ông Hùng, một người không nhà mà chúng tôi tình cờ ngang qua, thấy ông đang ngủ bên vỉa hè một con phố nhỏ.

Chân phải của ông đã bị mất trong một vụ tai nạn từ thời thanh niên. Bây giờ, muốn xin một công việc thật khó khăn. Ông chỉ còn cách đi bán vé số dạo hàng ngày.

“Đi khắp hết cả quận huyện thành phố này đi hơn nửa tháng trời xin việc, không ai nhận mình hết. Không lẽ mình đi xin ăn…ban ngày bán vé số, buổi tối kiếm những phần quà của người từ thiện cho, mình dùng thôi.”

Không nhà, không cửa vậy những người vô gia cư khi cần phải giải quyết các nhu cầu vệ sinh cá nhân thì đến đâu? Một người cho biết phải kiếm đến những chỗ công cộng hoặc những nơi nào miễn phí.

Chú chỉ mong bề trên cho chú một giấc ngủ đi luôn, chứ sống như vậy mình cũng khổ quá trời rồi.
- người vô gia cư

“3 tháng 2 có cái trạm xăng á, có cái vệ sinh công cộng á, khỏi tiền. Vô đó tắm rửa…giặt xong kiếm chỗ nào vắng không có ai mình phơi ở đó vậy thôi đơn giản”

Những người lấy vỉa hè làm nơi ngả lưng khi đêm về có được hoàn toàn tự do muốn nằm đâu thì nằm hay không? Trong thực tế cơ quan chức năng có qui định về an ninh- trật tự nên lâu lâu lực lượng thi hành công vụ cũng tiến hành chiến dịch truy quét người vô gia cư.

“Ngủ bên đó mát lắm, mà chú sợ công an nó đuổi nên chú qua đây chú ngủ, qua đây chú ngủ đuổi thì chạy qua chạy lại…nhiều đêm ngồi trắng đêm mưa dầm mưa dũ đâu có chỗ ngủ, tạt ướt hết…”

Bên cạnh đó là tình trạng bị mất trộm số đồ dùng thiết yếu ít ỏi của bản thân.

“Có những đoàn từ thiện cho đồ mình mà mình ngủ quên nó lấy hết à. Đêm đó có một phái đoàn, một cô một cậu trẻ lại cho chú 180 ngàn với một cái mền bự. Cô cậu đó vừa đi chút xíu nó lại nó lấy hết. Chú tiếc cái mền mới giựt, chú tiếc cái mền quá…trời, nó quýnh chú không thể tưởng tượng nổi. Mà biết bao người xe chạy tới chạy lui không ai can. Quýnh 4 ngày sau chú không đi bán nổi luôn.”

Ông bày tỏ một ước mơ:

“Chú chỉ mong bề trên cho chú một giấc ngủ đi luôn, chứ sống như vậy mình cũng khổ quá trời rồi.”

Đối với số vô gia cư thường xuyên thì những dịp lễ tôn giáo như Giáng Sinh của người theo Thiên Chúa Giáo, có một số đoàn thiện nguyện cho họ chút quà cáp nên cùng mong ngóng:

“Lúc nào cũng mong chờ mấy ngày đó sẽ Giáng Sinh, anh em bà con đạo Chúa á, đi phát quà này nọ.  Nhưng mà không phải ngày đó, ngày thường cũng có…! Điều ước của chú mong sao đi làm được chứng minh. Vậy thôi, do cái cuộc sống tương lai do mình tạo nên…”

Chăm lo cho người dân là khẩu hiệu được chính phủ luôn tuyên truyền. Ngoại trừ một số đối tượng lợi dụng thời gian về đêm để ra tay thực hiện những hành vi mờ ám, kiếm tiền phi pháp… những người dân chân chính vì hoàn cảnh gia đình trở nên cơ nhỡ luôn mong nhận được hỗ trợ từ các chương trình phúc lợi xã hội của chính phủ và các tổ chức nhân đạo khác để có được cuộc sống ổn định không phải lang thang vất vả trên các nẻo đường phố thị.

 http://www.rfa.org/vietnamese/reportfromvn/homeless-in-saigon-vn-12232016110712.html

Trang Chính | Tường trình từ Việt Nam

Xóm phao giữa sông Hồng

Phóng viên RFA tại Hà Nội
2017-01-08

Xóm phao giữa sông Hồng

00:00/00:00

Ngay tại thủ đô Hà Nội, lâu nay xuất hiện một xóm dân giữa sông Hồng. Cư dân của xóm này từ đâu lưu lạc đến và họ sinh sống ra sao?

Những cư dân không giấy tờ

‘Bãi giữa sông Hồng’ trước đây là làng Trung Hà nhưng do một trận lũ lớn năm 1971, người dân làng này chuyển vào bờ sinh sống. Vùng đất này nay thuộc phường Ngọc Thuỵ, quận Long Biên, thành phố Hà Nội.

Hiện nay tại bãi giữa sông Hồng có 26 hộ dân sinh sống đến từ nhiều vùng khác nhau và không ai có hộ khẩu nơi đây cả.

Hầu hết người dân trong xóm đều sống trên các “ngôi nhà” phao dập dềnh theo con nước.

Trước đây, do không có giấy tờ tùy thân, trẻ em chỉ được học tới lớp 5 tại một “lớp học tình thương” do sinh viên các trường đại họa xuống dạy.

Ông Nguyễn Đăng Được, người đầu tiên về tạo lập khu xóm trên bãi này cách đây 28 năm cho biết:

“Lên lớp 5, buộc các cháu phải có giấy tờ, có khai sinh mới vào được. Nên tôi chỉ xin bổ sung xóa nạn mù chữ cho các cháu từ lớp 1 thôi. Còn cấp 2 là phải bỏ học”

Được biết hiện nay, phía chính quyền đã hỗ trợ làm giấy khai sinh, chứng minh nhân dân cho các trẻ em nơi đây nên nhiều em được học tiếp lên cấp trung học.

Tuy nhiên, hầu hết người lớn trong xóm đều không có giấy tờ tuỳ thân căn bản - đồng nghĩa với việc họ không được hưởng các quyền công dân.

Đùm bọc nhau mà sống

Trong xóm này, duy chỉ có ông Được có đất thuê để trồng trọt, còn lại những người khác đều làm nghề buôn bán, làm mướn, hoặc lượm ve chai ở trên bờ. Ông Được cho biết:

“Một vài người có điều kiện thì đi bán nước bán nôi trên bờ. Già thì ở nhà trông cháu rồi tối khuya đi lượm đồng nát tới 2, 3 giờ sáng. Thanh niên khỏe khỏe thì đi làm mướn trên chợ người. Công việc bấp bênh thất thường”.

Người phụ nữ bế cháu: “Cô đi lượm đồng nát nhưng giờ nghỉ ngơi thôi con ạ. Thu nhập khoảng 50 một ngày.”

Trước đây, người dân trong xóm không có điện và nước sạch để sử dụng. Khoảng 2 năm nay, các tổ chức, cá nhân thiện nguyện tặng những tấm pin năng lượng mặt trời đặt trên mái nhà nên họ có điện sử dụng, còn nước sinh hoạt được bơm từ các giếng khoan lên, đổ vào các thùng lọc nước do sinh viên trường y giúp đỡ kinh phí và công sức.

Biết đi đâu ngày mai?

Vì không có giấy tờ tùy thân, người dân bãi giữa hoàn toàn không được hưởng các dịch vụ y tế cũng như không có bảo hiểm y tế. Khi có bệnh thì phải bỏ tiền túi ra chữa bệnh.

Theo chia sẻ của ông Được, mỗi hộ gia đình trên bãi hàng tháng góp 20 ngàn đồng vào một quỹ để giúp trẻ em học tập, mua thuốc chữa bệnh cho người đau ốm, và hỗ trợ các cặp vợ chồng tổ chức hôn lễ đơn giản.

Mới đây, Hiệp hội Vận tải Hà Nội đưa ra đề xuất xây dựng bãi đỗ xe trên bãi giữa sông Hồng để phục vụ khách du lịch thăm quan cầu Long Biên khi cây cầu này ngưng lưu thông xe.

Được biết từ nhiều năm nay, nhiều dự án đã được đề ra tại vùng bãi này nhưng vẫn treo lơ lửng đó chưa được triển khai.

Ông Được cho rằng dự án bãi đỗ xe như vừa nói có thể không động đến phần đất xóm ông. Tuy nhiên, điều mà toàn bộ người dân ở đây lo ngại là nếu có dự án tiến hành lấy đất của họ thì họ sẽ không còn chốn dung thân.

Người dân nơi đây cho biết phía chính quyền chưa bao giờ có ý định tái định cư cho họ ở một nơi đàng hoàng, tử tế.

Ông Được nói về điều này: “Mình ở khu vực địa bàn người ta thì người ta chỉ quản lý con người, quản lý nhân khẩu. Miễn anh đừng phạm luật là được. Sau này có dự án thì có thể đuổi anh đi.”

http://www.rfa.org/vietnamese/reportfromvn/floating-house-on-hong-river-01062017154928.html

Những cửa hàng 2000 đồng ở Hà Nội

Thanh Trúc, phóng viên RFA
2017-01-19

Khách mua hàng tại phiên chợ 2.000 ở Thạch Bàn.

RFA photo

Những cửa hàng 2000 đồng ở Hà Nội

00:00/00:00

Nếu Sài Gòn  có những quán cơm 2.000 với những suất ăn trưa nóng hổi ngon miệng cho người lao động nghèo thì Hà Nội cũng vừa có những cửa hàng E2K mà người ít tiền có thể mua bất cứ món gì họ muốn với giá chỉ 2.000 đồng mà thôi.
Dự án E2K
Chị Lan, người khởi xướng mô hình E2K, Everything With Two Thousand, cho biết:
Dự án E2K này không chỉ riêng có Yến với Lan mà khoảng bốn năm người, nhưng Yến với Lan là một trong những thành viên đầu tiên sáng lập. Dự án đã thành  lập trong TP Hồ Chí Minh thì mấy bạn cùng chung ý tưởng thấy rằng tại sao Hà Nội không làm. Thế là họp nhóm nhau lại và bắt đầu gây dựng lên nhóm E2K.
Tại sao chỉ có giá 2.000 thôi mà không bán 5.000 hay 10.000 ? Tất cả mọi thứ chỉ 2.000, cái đấy chỉ là giá tượng trưng, bán cho người ngheo với  giá gọi là chia sẻ. Từ vật dụng gia đình cho đến quần áo cho đến đồ chơi trẻ con rồi bàn ghế học sinh. Cho thì người ta không thích người ta mặc cảm, mình bán với giá 2.000 thì người ta phấn  khởi và mua được món đồ chỉ 2.000 mà vẫn dùng được tốt. Mình tận dụng những đồ đang còn dùng được, nrất ghĩa là tái sử dụng trở lại mà người mua với giá đấy vẫn cảm thấy thoải mái mà chỉ bỏ ra 2.000 Đồng thôi.
Những người tiên phong của E2K đều đi làm và thời giờ của họ cũng rất hạn hẹp:
Nếu đã lập dự án rồi thì phải nghĩ ngay đến giai đoạn tập hợp, quyên góp như thế nào và kêu gọi ra sao cho mọi người biết địa điểm mình quyên góp. Thứ hai là khi đồ đem về rồi thì tập hợp ở đâu, tích trữ thế nào, xong rồi là điểm bán. Cũng rất khó khăn để chọn một điểm nào cho nó thích hợp.
Hưởng ứng và đóng góp của người Hà Nội cho E2K cũng đến từ nhiều thành phần khác nhau:
Có những người rất cẩn thận, họ giặt giữ, gấp rồi phân loại ra luôn. Đồ mùa đông đồ mùa hè họ cho vào từng túi, ghi sẵn bên ngoài. Họ còn dặn đây là đồ nọ đồ kia, khi hỏi tên thì họ bảo cái này ủng hộ không  cần phải ghi tên chúng tôi. Đấy là những đối tượng rất có tâm thiện nguyện.
Tháng Tám 2016, điểm bán đầu tiên của E2K mở ra trên phố Quang Trung quận Hoàn Kiếm:
Tôi là cán bộ của Viện Dược Liệu thì tôi đề xuất dự án này và viện cho phép nhóm tận dụng cái sân của viện mỗi sáng thứ Bảy, ngoài ra là tận dụng cái chân cầu thang của viện để làm kho tích trữ. Cứ quyên góp đem về đến đâu thì tôi và các bạn tình nguyện viên nhận và tập hợp vào kho. Thế là cứ sáng thứ Bảy, 8 giờ sáng là bắt đầu các bạn tình nguyện viên đến sắp xếp, chọn đồ, nói chung là phân loại rồi  bày ra. Tới 9 giờ bắt đầu mở cửa.
Buổi đầu tiên bán hàng cũng được nhiều người ủng hộ nhưng mà đối tượng chưa được đúng lắm. Một hai buổi đầu tiên thì người nghèo chưa biết nhiều, đến buổi thứ ba thì chúng tôi làm những tờ rơi để phân phát xung quanh quận Hoàn Kiếm. Người nghèo ở quân Hoàn Kiếm bao gồm người bán hàng rong, dân đánh giày. Quanh đó cũng có những bệnh viện lớn, có những gia đình bệnh nhân nghèo, họ biết được thế là họ giới thiệu cho nhau. Đến bây giờ thì sáng thứ Bảy nào cũng thế, bọn tôi bán như một cái chợ đông khách với từ 500 đến bảy 7-- sản phẩm được bán ra.
Từ phiên chợ đồng giá 2.000 đầu tiên ở phố Quang Trung, quận Hoàn Kiếm, nay E2K đã có thêm điểm thứ nhì  ở Thạch Bàn, Long Biên, điểm thứ ba là Âu Cơ và điểm thứ tư ngoài Hà Nội  là tỉnh Hòa Bình.
Trong lúc cả 3 phiên chợ đồng giá 2.000 ở Hà Nội chỉ mở của một ngày mỗi tuần, hoặc thứ Bảy hoặc Chúa Nhật, thì đặc biệt của hàng E2K ở tỉnh Hòa Bình mở cửa 7 ngày một tuần:

E2K ở Thach Bàn, Long Biên. RFA photo

Hòa Bình là hàng ngày bán ở một chợ nghèo mãi vùng sâu vùng xa, người dân mua rất đông và rất đúng đối tượng. Chúng tôi cố gắng cứ hai tuần một lần vận chuyển đồ lên Hòa Bình.
Nói chung là khi đúng đối tượng người nghèo mà họ chọn từng cái, những cái họ cảm thấy vừa người họ chứ không phải cái nào họ cũng lấy, họ thấy thật hợp lý họ mới mua. Chúng tôi cũng thấy cái ý nghĩa là chia sẻ thực sự chứ không phải người ta đi xin mình.
Đông nhất là trước Tết, có ngày bán được một triệu bảy hay một triệu rưỡi, tương đương khoảng bảy tám trăm đồ bán ra.
Phiên chợ đồng giá 2.000 của E2K ở Âu Cơ do chị Huyền thành lập sau dự án tiên phong ở Quang Trung, Hoàn Kiếm. Về  cửa hàng 2.000 mới mở tại tỉnh Hòa Bình, chị Huyền cho rằng dự án đó rất tốt:
Bà con trên Hòa Bình khó khăn nhiều lắm, may mắn chị chủ trên đó có cửa hàng thế là bán tại của hàng đó luôn, doanh thu hàng ngày nên rất tố, rất nhiều người có nhu cầu luôn.
Về của hàng ở Âu Cơ, Hà Nội, mới mở được một tháng này, chị Huyền kể chị quyên góp đồ cũ còn tốt thông qua bạn bè và trên trang facebook cá nhân:
Gặp ai quen thì cũng giới thiệu rồi mọi người cứ truyền tai nhau, thế là nhiều người mang đồ đến tặng.  Âu  Cơ thì lượng khách  mua chưa  được nhiều vì mới mở một tháng nay. Mỗi một buổi bán được khoảng hơn ba trăm đến bốn trăm nghìn tiền Việt, tức là khoảng 150 đến 200 sản phẩm.Thêm một người khó khăn nào đấy mà mua được đồ rẻ thì họ vui mà mình cũng  vui. Nhiều khi họ cũng mua được nhiều đồ rất giá trị, nhiều đồ rất mới. Quần áo thì có thể là những cái áo khoác, quần bò, giày dép, cặp sách cũng chỉ có giá 2.000 thôi.
Tình nguyện viên đôi lúc là vấn đề khó khăn của E2K vì dù chỉ bán một buổi nhưng cần chuẩn bị, xếp hàng, phân loại trước một hai ngày:
Tình nguyện viên gồm các bạn sinh viên, kể cả các bà nội trợ và những người đi làm. Một  tuần chỉ có một buổi thôi thành ra mọi người ai có lòng thì đến giúp. Cái khó khăn của E2K bây giờ chính là tình nguyện viên và vận chuyển.
Cửa hàng thứ ba ở Thạch Bàn, Long Biên, do chị Hương đứng bán. Thoạt đầu là bán trước cửa dưới nhà, về sau chuyển lên lầu một trong nhà. Chị Hương nói rằng chị rất vui khi nghe có ai nhắc đến hay hỏi đến của hàng E2K của chị và các bạn:
Thường là quần áo cũ, thỉnh thoảng mới có đồ chơi cũ thì người ta cũng nhặt ngay vì trẻ con nơi đấy cũng nhiều, kiểu như người ta vào shop người ta chọn ấy. Nhưng mà nó hơi lôn xộn một chút bởi vì có người  ta ném từ thùng này sang thùng khác hoặc là vứt ra nền nhà, lại phải hốt vào trong thùng thôi.
Em vẫn đi làm, bọn em chỉ bán vào chiều Chủ Nhật thôi thì cũng có các bạn đến giúp. Một tuần chỉ được khoảng 300.000 thôi, hôm nào đông người thí dụ tuần rồi trước thời điểm Tết là được sáu trăm mấy chục  nghìn gì đấy.
Trước thì bán dưới mặt đất, trải chăn trải bạt để kéo đồ ra nhưng mà thời điểm ấy còn ít đồ. Bây giờ lượng đồ nhiều hơn thì phải rút lên trên nhà bởi vì có những hôm em ốm mà không có tình nguyện viên mà kéo đống đồ ấy ra xong em vào em nằm không làm gì được nữa. Rút lên nhà đỡ phải bê ra bê vào.
Những số tiền khiêm tốn từ 3 của hàng 2.000 ở Hà Nội được sử dụng như thế nào? Chị Hương cho biết:
Tiền thì mình cứ gom vào cho quĩ của mình lớn mạnh lên rồi để làm những công việc từ thiện khác.Căn bản là quĩ cũng chưa được nhiều, chưa làm được việc  gì lớn cả nên mọi người cũng nghĩ là thôi tuổi nhỏ làm việc nhỏ.
Chị Lan ở của hàng Quang Trung, Hoàn Kiếm:
Ngoài chi phí  vận chuyển đồ hoặc chi phí như làm tờ rơi , quảng cáo, pa nô, áp phích các thứ, còn lại thực sự như hôm vừa rồi lên Hòa Bình chẳng hạn, chúng tôi mua toàn bọ những đồ dùng gia đình để  tặng cho 10 gia đình nghèo ở Hòa Bình.  Ấy là quà Tết, khoảng độ 500.000 một người, đầy đủ mọi thứ.
Cái thứ hai, hôm trước Quảng Bình bão lụt thì chúng tôi cũng tài trợ độ khoảng mấy tấn hàng, đem vào trong trường tiểu học. Chúng tôi sắm từ cái bàn cho đến giấy bút cho đến  đồ dùng hàng ngày cho các cháu, mua đầy đủ và gửi tận tay. Nói chung là chúng tôi đem đến những địa chỉ thực sự là cần thiết.

Chợ E2K đồng giá 2.000 ở Âu Cơ, TPHCM. RFA photo

Chị Huyền bổ túc thêm:
Tiền thu được lại đi làm từ thiện tiếp, ví dụ vào bệnh viện tặng quà cho các bênh nhân khó khăn, Tết thì mình gói bánh chưng hay những suất quà có mì tôm, gạo, dầu ăn, bột canh mang tặng cho những hộ nghèo. Hôm Giáng Sinh thì E2K và các tình nguyện viên  tổ chức mang bánh mì hoặc là chọn ra những quần áo ấm, chăn màn  tặng cho những người vô gia cư.
Có thể nói những tình nguyện viên, những bạn  trẻ này không chỉ mang lại sự sống động vui tươi cho các cửa hàng đồng giá 2.000 của E2K mà họ còn là sự hỗ trợ đắc lực không thể thiếu. Bạn Phương, hiện làm việc ở một ngân hàng tại Hà Nội, là một người trong số đó:
Em hay đến Quang Trung nhất. Thời gian này ngoài công việc ra thì em cũng chưa vướng bận gia đình nên em cũng cảm thấy em không bị lãng phí những khoảng trống của mình. Ví dụ thứ Bảy, Chúa Nhật thường ở nhà có thể là ngủ hoặc lang thang đâu đấy nhưng từ ngày làm với E2K thì em cảm thấy thời gian của em rất bận rộn.
Ngoài ra thì  em có giúp nhóm E2K như  vừa rồi đi Hòa Bình giúp người nghèo hoặc là  tham gia chương trình tặng quà cho người vô gia cư .
Bạn Trang, sinh viên ngành Ngân Hàng, cũng thường đến cửa hàng chính ở Quang Trung, Hoàn Kiếm:
Bình thường bọn em dành buổi sáng thứ Bảy, nhiệm vụ thông thường là bê từng cáo bao tải ra. Một buổi như thế bọn em bê khoảng chục cái bao tải ra, có bao nhiều lúc to hơn cả người.
Hầu hết đội tình nguyện của tụi em toàn là con gái thôi, chỉ có đúng một anh duy nhất, buổi nào may mắn thì có hai anh. Hai anh ấy sẽ giúp bọn em rất nhiều, còn nếu thông thường thì toàn con gái với nhau tự bê, tự vác, tự cất. Bê vác ra xong thì bày hàng ra cho mọi người mua, khi buổi bán hàng kết thúc bọn em bê vào cũng là chuyện đương nhiên rồi. Trong quá trình bán bọn em luôn luôn để dành ra những chiếc áo ấm cho những người  già yếu. Hơn nữa bọn em cũng quan sát ví dụ nhu cầu áo ấm nhiều hoặc nhu cầu mua đồ chơi nhiều thì bọn em cử người vào trong kho, tìm xem túi nào là đồ chơi túi nào là giày dép tụi em đưa ra. Có những đồ không phù hợp như kiểu  áo quá hở hang hoặc rách hoặc hoen ố màu thì bọn em phải nhặt ra. Nói chung có rất nhiều vấn đề nhưng tóm lại rất là vui và có ý nghĩa.
Thực ra những mô hình kiểu E2K không cần thiết ở Hà Nội cho bằng các tỉnh, là chia sẻ của chị Lan, người luôn mong muốn nhân rộng những phiên chợ mà bất cứ thứ gì cũng chỉ 2.000 đồng này ra những nơi khác:
Không biết là với mấy chị em mà thời gian cũng không có nhiều, công việc gia đình, công việc xã hội nữa. Mà nói thật không có tình nguyện viên thì  rất  gay.  Trong thâm tâm thì tôi mong dự án này lan tỏa trong cộng đồng nhiều hơn nữa . Hà Nội thì nói thật dân nghèo cũng ít hơn các tỉnh khác, chúng tôi mong muốn là ở các tỉnh mỗi một tỉnh có được một hai điểm, chúng tôi có thể chuyển đồ về các tỉnh để bán cho người dân nghèo đúng đối tượng.
Cũng mong muốn dự án này tồn tại được lâu chứ không chỉ mấy tháng, rất mong như thế.

 http://www.rfa.org/vietnamese/programs/OverseasVietnamese/e2k-everything-w-two-thousand-in-hanoi-tt-01192017112321.html

Cuộc sống người bán vé số ở Sài Gòn

Nhóm phóng viên tường trình từ VN
2015-06-19

Người già cầm xấp vé số trên tay ở Sài Gòn

RFA photo

Cuộc sống người bán vé số ở Sài Gòn

00:00/00:00

Sài Gòn như một điểm dừng không thể đi thêm được nữa của người lao động nghèo. Mặc dù Sài Gòn đất chật người đông nhưng có vẻ như bất kì người lao động từ miến Bắc, miền Trung hay miền Tây Nam Bộ nào khi đi tìm đất hứa đều nghĩ đến Sài Gòn. Có người vào Sài Gòn để làm thuê, phụ hồ, chạy xe ôm, chạy xe ba gác, người ít vốn, không đủ sức khỏe thì đi buôn đậu phộng rang, đi bán me xoài cốc ổi, bán trái cây dạo. Và những người quá nghèo, vốn liếng duy nhất có thể cầm cược với người khác là thẻ căn cước thì họ sẽ dùng thẻ căn cước cầm cho đại lý vé số để mang vé số đi bán mỗi ngày.
Đất chật người đông, cạnh tranh khốc liệt
Việc bán vé số trên đất Sài Gòn thời kinh tế khó khăn nghe ra hết sức chật vật, cạnh tranh khốc liệt mà trong cuộc cạnh tranh này, người nghèo bao giờ cũng thua thiệt nhiều thứ. Có một điểm chung là đa phần người lao động Quảng Nam và Quảng Ngãi đều chọn nghề bán vé số trên đất Sài Gòn để sống qua ngày. Và nếu như thử dạo một vòng trên các quận Sài Gòn, dễ dàng bắt gặp người bán vé số gốc Quảng Nam, Quảng Ngãi chiếm số đông, sau đó đến người Bình Định, Phú Yên và thi thoảng gặp một vài người đến từ miệt Tây Nam Bộ.
Một người bán vé số tên Lý, đến từ Thăng Bình, Quảng Nam, chia sẻ: “Một bữa thì kiếm bảy chục, bốn chục, năm chục kiếm tiền qua bữa. Nếu mình đau thì họ cho một lon sữa hoặc Tết thì có chai dầu với gói bột ngọt. Giờ đi không nổi, xa quá mỏi chân đi không nổi bằng mấy đứa con gái nó mạnh. Buổi sáng thì ăn bánh mì năm ngàn, hoặc tô bún, nếu có tiền thì ăn mười ngàn, không có thì ăn năm ngàn, bảy ngàn giống ổ bánh mì. Buổi trưa cũng ăn cơm năm ngàn nếu họ không bán thì mua bảy ngàn. Bữa nay họ ít trúng nên họ ít mua, bán không ra, đi chết người luôn.”
Theo bà Lý, hiện nay, số lượng người Quảng Nam, Quảng Ngãi đi bán vé số trên đất Sài Gòn chiếm rất đông, họ sống tập trung ở các khu nhà trọ trong quận Tân Bình và Gò Vấp. Sở dĩ người bán vé số sống tập trung ở hai quận này vì đây cũng là hai địa điểm có người miền Trung định cư trên đất Sài Gòn nhiều nhất. Chỉ riêng khu xóm chợ Bà Hoa, Tân Bình đã có đến vài trăm người Quảng Nam, Quảng Ngãi vào trọ để bán vé số.
Cũng trong khu vực này, chiếm hầu hết là người Quảng Nam định cư, chính vì có nhiều đồng hương đi trước, đã ổn định ở nơi đây nên những lao động nghèo đã chọn đất Tân Bình và Gò Vấp như một chỗ dựa lúc sa cơ lỡ vận mặc dù tình đồng hương ở đây cũng không giúp được gì cho họ. Nhưng dẫu sao, có chung giọng nói, thói quen và quê cũ cũng giúp những người tha phương cầu thực cảm thấy ấm lòng nơi đất khách quê người.
Nhưng cũng theo bà Lý, cuộc cạnh tranh trong nghề bán vé số càng lúc càng trở nên khốc liệt, đôi khi chính các đồng hương với nhau trở thành đối thủ đáng sợ của nhau. Ví dụ như một người Quảng Nam hay Quảng Ngãi đã ổn định, có nhà cửa nơi Sài Gòn sẽ dễ dàng trụ lại trong cơn lốc kinh tế trượt dốc. Một người thất nghiệp chỉ cần bày một chiếc bàn trước cửa nhà, nhận một loạt vé số về bán và khi bán họ sẽ có chế độ ưu đãi đặc biệt cho khách hàng, sẽ hút khách gấp nhiều lần so với người đi bán dạo.
Ví dụ như trường hợp khuyến mãi một cặp vé 50 tờ, nếu trúng hai số cuối của giải đặc biệt sẽ được nhận 500 ngàn đồng. Nếu làm một phép toán kinh tế, chuyện này rất đơn giản. 50 tấm vé loại 10 ngàn đồng, người bán sẽ lãi được 50 ngàn đồng theo mức hoa hồng 10%. Và khi bán xong cặp vé 50 tấm, đại lý chỉ cần gọi điện thoại cho số đề, ghi hai số cuối của cặp vé vừa bán theo diện đầu đuôi hoặc theo diện đuôi chừng 20 ngàn đồng.
Nếu tối đó xuất hiện hai số cuối trong giải đặc biệt, đại lý vé số sẽ trúng đề được từ bảy trăm ngàn đồng nếu ghi đầu đuôi đến một triệu bốn trăm ngàn đồng nếu chỉ ghi số đuôi. Như vậy, vẫn lãi được 30 ngàn đồng từ hoa hồng mà vẫn dư được 200 ngàn đồng hoặc 400 ngàn đồng nếu xuất hiện hai số đuôi, sau khi đã thanh toán giải thưởng cho khách.
Chính nhờ lợi thế ngồi tại chỗ, bán cặp lớn và thu hút được những khách hàng chịu chơi bởi số lượng vé nhiều, phong phú, khác xa với người đi bán dạo chỉ có lèo tèo một đến hai trăm vé, trong đó gánh cả tiền thuê phòng trọ, tiền ăn, tiền tích lũy phòng khi đau ốm, tiền gửi về giúp đỡ gia đình ngoài quê. Nói theo cách gì, người bán vé số dạo cũng không thể nào cạnh tranh nổi với các điểm bán cố định.
Thu nhập ngày càng teo tóp

Một người bán vé số đang mời khách. RFA photo Một người bán vé số đang mời khách. RFA photo

Một người bán vé số tên Nhường, đến từ Quảng Ngãi, hiện trú ngụ tại Gò Vấp, Sài Gòn, chia sẻ: “Tuổi già mà đi bán vé số là bất đắc dĩ vì cuộc sống mà phải làm, chứ nắng thế này đi đau đớn lắm. Vì không có con cháu, không có nhà cửa nên phải ở nhờ nhà họ. Bữa trưa gặp dọc đường thì ăn đại một miếng.”
Theo ông Nhường, việc đi bán vé số mỗi ngày, nếu nói lãng mạn một chút là đánh cược sự may mắn cho một ai đó thì cũng là việc đánh cược sự may mắn và sức khỏe của bản thân với nắng mưa, với xe cộ ngược xuôi và với bản thân mỗi ngày thêm mệt mỏi, rời rạc, hết muốn sống.
Nhưng con người, một khi còn thở thì còn phải biết lăn lê ngoài đời để kiếm ăn. Mặc dù với tuổi đời thuộc vào dạng “cổ lai hy” nhưng ông không có nơi nương tựa, nếu nghỉ bán vé số cũng không có gì để ăn, không có chỗ để ở. Ông có mệt cũng phải bước ra đường mà mời từng tấm vé số. Nếu bỏ cuộc về quê, cái nghèo sẽ chào đón ông trong vòng vài ngày, sau đó cái đói ghé đến, thậm chí chết không có tiền mua quan tài. Chính vì vậy, ông phải nỗ lực mỗi ngày để dành dụm, tích lũy phòng khi nhắm mắt xuôi tay, hàng xóm có cái để mua giùm ông chiếc quan tài.
Hiện tại, mỗi ngày ông Nhường đi bộ từ mười đến hai chục cây số, dạo qua các quán cà phê, quán cơm ở các quận Gò Vấp, Tân Bình, có khi xuống đến quận Thủ Đức rồi lại quay về đại lý trả vé số thừa trước bốn giờ chiều. Dù mệt cỡ nào ông cũng phải có mặt tại đại lý lúc bốn giờ kém. Nếu về không kịp, số vé thừa ông phải tự ôm lấy và đền tiền cho nhà nước.
Có ngày đi bán chỉ kiếm được hai chục ngàn đồng, cũng có ngày mưa gió, không thể bán được, ông chỉ cầu trời bán cho được mười tờ quanh quẩn chỗ quán cà phê gần phòng trọ và đội mưa đến đại lý trả vé. Có được mười ngàn, ông sẽ mua được một gói mì tôm loại rẻ và hai ổ bánh mì không. Như vậy đã đủ một bữa ấm lòng. Trường hợp trời không mưa mà bán ế thì ông sẽ đến quán cơm từ thiện giá hai ngàn đồng để ăn. Cũng có bữa ông được hàng cơm cho cơm để ăn.
Ông Nhường nói rằng đâu chỉ riêng ông già cả, khó khăn phải bươn chải trên đất Sài Gòn này mà hầu hết những người già không nơi nương tựa, chưa đủ tám mươi tuổi để nhận mỗi tháng 180 ngàn đồng của nhà nước hằng tháng, thì đều phải bươn bả ngược xuôi, đều phải chật vật kiếm ăn qua ngày giữa đất Sài Gòn. Dù sao ông cũng cám ơn Sài Gòn đã mở rộng vòng tay cưu mang ông và những người cùng khổ giống như ông!

http://www.rfa.org/vietnamese/reportfromvn/plight-of-lottery-ticket-sellers-in-sg-06192015113400.html

 

Saturday, April 8, 2017

NS. NGUYỄN PHÚ YÊN * CA SĨ LỘC VÀNG

Lần đầu tiên ca sĩ Lộc Vàng, người từng phải vào tù vì hát “nhạc vàng” có một live show cho riêng mình tại Sài Gòn. Đây cũng là lần đầu tiên khán giả tại đây có dịp thưởng thức giọng hát của anh qua những ca khúc tiền chiến một thời vang bóng mang nhiều kỷ niệm buồn vui đời anh như: Gửi người em gái miền Nam, Chuyển bến, Thu quyến rũ, Gửi gió cho mây ngàn bay (Đoàn Chuẩn - Từ Linh), Con thuyền không bến (Đặng Thế Phong), Hoài cảm (Cung Tiến), Niệm khúc cuối (Ngô Thụy Miên).

Ca sĩ Lộc Vàng (tên thật Nguyễn Văn Lộc) kể từ thập niên 1960 là người gắn bó với dòng nhạc tiền chiến qua những ca khúc lãng mạn, người đã "tạo nên" vụ án âm nhạc ở miền Bắc khi đất nước còn bị chia cắt.

Ông Lộc sinh năm 1945 tại Hà Nội, vì yêu “nhạc vàng” nên nhiều người thường gọi là Lộc Vàng. Gọi là "nhạc vàng” bởi nó có vẻ đẹp sang trọng và đáng quý nên người ta so sánh nó như vàng, chứ không phải nhạc vàng hiểu theo nghĩa xấu mà người ta gán cho nó dạo nào. Ông thừa hưởng cái gien nghệ thuật từ người bố giỏi về tuồng, chèo, cải lương, tân nhạc… nên đã yêu âm nhạc từ rất sớm và có giọng hát rất hay. Ông đam mê những cung bậc mượt mà của những giai điệu tuyệt vời gợi lên từ dòng nhạc trữ tình êm ái. Ông sinh hoạt với các bạn cùng sở thích là Phan Thắng Toán (guitarist nổi tiếng) và Nguyễn Văn Đắc; nhiều khi tụ họp với nhau nghêu ngao ca hát trên căn gác xép những nhạc phẩm của Văn Cao, Đoàn Chuẩn - Từ Linh, Đặng Thế Phong, Lâm Tuyền, Nguyễn Văn Khánh, Nguyễn Văn Thương, Nguyễn Văn Tý…

 Ca sĩ Lộc Vàng - Người yêu nhạc đầy lận đận

Trong thời gian sinh hoạt ở đây, một người em gái của bạn ông tên Mai thường đứng ngoài cửa nghe giọng ca Lộc Vàng rồi mê đắm chàng. Hai người đôi khi cùng hẹn tâm tình theo từng bước chân trên những con phố dài Hà Nội. Đấy là những năm tháng của tuổi đôi mươi. Nhưng trớ trêu thay, chính vì đam mê dòng nhạc lãng mạn trữ tình đó mà cả ba người đều vướng vào vòng lao lý.

Vào thời ấy dòng nhạc tiền chiến được nhà cầm quyền gọi là “nhạc vàng” và bị cấm hẳn. Chuyện sinh hoạt âm nhạc của nhóm ông Lộc đã lọt vào tai công an nên ngày 27.3.1968, cả ba người bị bắt giam vào nhà tù Hỏa Lò và sau đó bị kết án với tội danh “truyền bá văn hóa đồi trụy”. Báo Hà Nội Mới ngày 12.1.1971 trích bản luận tội: “Khi đi biểu diễn nhạc kiếm tiền ở những đám cưới, các cuộc liên hoan, chúng tìm cách đánh xen kẽ những bản nhạc vàng để truyền bá và thăm dò thị hiếu của lứa tuổi thanh niên. Chúng phân chia nhau đi tìm mua đĩa hát loại nhạc vàng lọt vào được, đi sưu tầm các bài hát và nhạc vàng cổ, ghi chép các bản nhạc giật, nhạc tâm lý chiến của đài Mỹ và đài Sài Gòn. Chúng dùng các bản nhạc này để luyện cho nhau những giọng hát, tiếng đàn thật là bi quan, sầu thảm, lả lướt, lãng mạn để đi truyền bá, lôi kéo thanh niên…” (!). Ông Phan Thắng Toán bị 15 năm tù và chịu 5 năm quản chế; ông Nguyễn Văn Ðắc 12 năm tù và 5 năm quản chế; ông Nguyễn Văn Lộc (Lộc Vàng) bị 10 năm tù giam và 4 năm bị tước quyền công dân (năm 1973, nhân ký hiệp định Paris được giảm án còn 8 năm tù, 4 năm quản chế).

Ca sĩ Lộc Vàng hát song ca cùng một nữ nghệ sĩ

Ngày 26.3.1976 Lộc Vàng được thả, từ trại giam ông đi bộ 30km để về ga Hàng Cỏ (Hà Nội). Ra về với đôi bàn tay trắng, không tiền bạc; ông không dám liên hệ với ai vì sợ người ta ngại quen biết với người tù. Cứ nghĩ rằng lúc này đây người yêu sẽ không chờ đợi mình nữa nhưng kỳ lạ thay, người yêu vẫn đón ông trong vòng tay thắm tình yêu thương nồng ấm. Chị Mai yêu ông và cũng yêu luôn dòng nhạc đã làm cho mình say đắm dù phải trả giá đắt. Khi biết chị gắn bó với một người tù, ông trưởng đoàn Nghệ thuật tuồng trung ương, nơi chị công tác, đã xúc phạm người tù, chị đã nặng lời với ông ta rồi bỏ việc để ra chợ bán đậu phụ mưu sinh. Chỉ là để được sống bên người yêu mà bao năm chị đã chờ đợi.

Ông Lộc Vàng kể lại chuyện bị đi tù: “Chúng tôi gặp gỡ, hát với nhau nghe thôi chứ cũng chẳng phản đối chính sách nhà nước gì cả. Chúng tôi chỉ thấy dòng nhạc này hay quá, trữ tình và đầy tình người nên muốn lưu giữ lại và đóng cửa hát cho nhau nghe. Sau khi ra tù, nhà cửa anh Toán cũng tan nát, anh chán đời và tìm vui bên men rượu. Anh lang thang trên đường phố, sống vào tình thương của người qua lại. Ðêm 30.4.1994, người ta nhìn thấy anh Toán nằm gục chết, đói lả, cô đơn trên hè phố… Còn ông Nguyễn Văn Ðắc mất năm 2005. Nghĩ đến cuộc đời của mình sao mà cay đắng, chua chát quá. Mình có làm cái gì đâu, chỉ yêu thích âm nhạc thôi mà bị tù đày. Sau khi dòng nhạc này được khôi phục, những bản nhạc này được hát lên tivi. Khi nghe người ta hát mà mình ngồi ứa nước mắt ra”. 

Năm 1981 Lộc và Mai hai người lấy nhau, có được cháu trai. Cả hai sống chung trong một mái nhà 9m² che tạm phía trên toilet của nhà vợ. Ông phải làm đủ nghề để kiếm sống, từ phụ việc, quét vôi đến lái xe. Nhưng sự khốn khổ không dừng lại ở đó: tai họa oan khiên từ người láng giềng đem lại khiến mẹ vợ ông bị chém ở chân và con trai 9 tuổi bị chém ngang lưng. Khi ông đưa mẹ vợ vào bệnh viện này thì chị Mai đưa con vào bệnh viện khác. Ông phải đi vay nợ khá nhiều để chạy chữa cho hai bà cháu. Trong cảnh đời khốn khó như vậy mà ông vẫn nặng lòng với tình yêu âm nhạc, những bài hát trữ tình đã cho ông niềm tin vào cuộc đời. 

Những lúc rảnh rỗi, ông hát cho vợ nghe những câu: “Dù cho mưa tôi xin đưa em đến cuối cuộc đời/ Dù cho mây hay cho bão tố có kéo qua đây/ Dù có gió, có gió lạnh đầy, có tuyết bùn lầy/ Có lá buồn gầy, dù sao, dù sao đi nữa tôi vẫn yêu em…” (Ngô Thụy Miên, Niệm khúc cuối). Năm 1987, khi đã có những chương trình nhạc vàng được hát ở Hà Nội, lần đầu tiên ông đi hát cho chương trình của nghệ sĩ Khắc Huề, sau đó nhiều nơi khác mời ông đến hát. Khi sinh đứa con thứ hai, vợ ông trở bệnh nặng. Nhiều năm chăm sóc vợ trong cảnh nghèo nàn, đến lúc nhà cũng chẳng còn gạo còn tiền. Đang ngồi trong bệnh viện, có người quen mời đến quán Zcafe để hát. Ông không đành lòng vì vợ đang đau đớn. Nhưng rồi không còn cách nào khác, nhờ đứa con trông mẹ, ông đến hát để có được 200 ngàn đồng lo thuốc thang cho vợ. Đến quán hát mà lòng ông rối bời, trong tiếng hát dường như nước mắt muốn tuôn rơi. Biết vợ mang bệnh nặng ông đã đi khắp nơi, thậm chí ra nghĩa địa tìm cây thuốc nam, lên chùa cầu khẩn Phật. Dù đã chăm lo hết sức mình, nhưng chỉ mấy hôm sau vợ ông vẫn qua đời. Lòng nặng trĩu nỗi đau, ông chỉ còn biết dựa vào tiếng hát, vào niềm đam mê âm nhạc mà sống. 

Ông quyết định thuê một chỗ mở quán nhạc nhỏ để thỏa lòng mong ước. Cuộc sống không khá hơn, đã phải bán nhà để bù lỗ chuyện mê hát. Hằng ngày ông phải thầu thêm công việc quét vôi cho các công trình xây dựng để quán cà phê Lộc Vàng (17A đường Hồ Tây, Hà Nội) được mở cửa mỗi đêm để ông có thể đem tiếng hát bằng cả tâm hồn đến cho người yêu nhạc tiền chiến. Tiếng hát đi cùng những tháng năm đau khổ trôi qua đã đem đến những rung động sâu đậm cho người nghe. Ông Lộc ước mơ đến một ngày nào đó được trả lại danh dự cho người chịu oan trái chỉ vì lòng đam mê âm nhạc.

Người ta không hiểu bằng sức mạnh nào mà người nghệ sĩ đã trải qua bao thăng trầm nghiệt ngã của cuộc đời lại có thể cất lên tiếng hát trong từng đêm như lời kinh nhật tụng. Thật vậy, nhạc tiền chiến đã là số mệnh của ông, nghệ sĩ-ca sĩ Lộc Vàng.

Nguyễn Phú Yên (nhạc sĩ)

 Lộc Vàng - Một đời lận đận vì yêu… nhạc vàng

Tối 30.3.2017, lần đầu tiên ca sĩ Lộc Vàng sẽ tổ chức đêm live show duy nhất tại TP.HCM với chủ đề: "Lộc Vàng - Một đời lận đận vì yêu… nhạc vàng" tại Juliet’s Garden (97/5 Lê Quang Định, Q.Bình Thạnh), cùng sự góp mặt của các nghệ sĩ: Hồng Hải, Sơn Bolero và Diễm Thúy.

Tiếng hát Tâm Vấn và Lộc Vàng đến Little Saigon

October 1, 2016

Nữ danh ca Tâm Vấn tại Hội Quán Lạc Cầm, Westminster. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)

Lâm Hoài Thạch/Người Việt

WESTMINSTER, California (NV) – Một buổi tối đầu Thu tươi mát, vài cơn gió nhẹ đã đưa dòng nhạc tiền chiến từ Hà Nội và Sài Gòn một thuở xa xưa trở về với Little Saigon trong khung nhạc thính phòng của Hội Quán Lạc Cầm, Westminster.

Những dòng nhạc vàng trữ tình ấy, những bài ca quê hương vượt thời gian ấy, mà các nữ danh ca tuổi nghề như Tâm Vấn, Kim Tước, và ông Lộc Vàng cùng một số tiếng hát yêu nhạc đã đưa tình người ly hương trở về với hương hoa âm nhạc. Một hương hoa không mùi vị, không sắc màu, nhưng thơm ngát tình người giữa khán giả và nghệ sĩ.

Một nữ danh ca đã nổi tiếng từ đầu nguồn tân nhạc Việt Nam, trong những năm cuối thập niên 40 ở Hà Nội, đầu thập niên 50 ở Sài Gòn, rồi trải dài đến đầu thập niên 70. Thời ấy, khán giả chẳng những ái mộ giọng hát, mà còn yêu thích vóc dáng xinh đẹp, khả ái của nữ danh ca Tâm Vấn.

“Hôm nay, lần đầu tiên được hát với tiếng đàn của cô em họ, là dương cầm thủ Minh Ngọc, và cũng lần đầu tiên, cô em đàn cho chị hát bài “Gửi Gió Cho Mây Ngàn Bay” của Đoàn Chuẩn. Và nhạc sĩ Đoàn Chuẩn cũng là người bạn rất thân của Tâm Vấn. Năm 1988, Đoàn Chuẩn từ Hà Nội vào Sài Gòn, thì hồi đó ở Sài Gòn mới bắt đầu cho hát một số bài của các nhạc sĩ nổi tiếng như Văn Cao, Đoàn Chuẩn… Năm đó, Đoàn Chuẩn đàn Hạ Vy Cầm và chúng tôi đồng trình diễn ở rạp Thống Nhất,” Tâm Vấn chia sẻ.

Cũng là một trong những ca sĩ đầu nguồn của nền âm nhạc Việt Nam, thành công trong nghề ca nhạc và đàn dương cầm từ lúc 14 tuổi, rất nổi tiếng vào những năm 50 tại Hà Nội và Huế, cũng đã vang danh tại Sai Gòn vào đầu thập niên 60, tham gia đêm nhạc hôm nay, là nữ danh ca Kim Tước.

“Đã lâu lắm rồi, tôi không xuất hiện trên sân khấu. Hôm nay được đến chung vui với chị Tâm Vấn và tất cả các bạn hữu ở đây. Xin có một bản nhạc để tặng chị Tâm Vấn và chị Phương Lan. Đây là bài nhạc ‘Tôi Đi Giữa Hoàng Hôn’ của Văn Phụng. Và tôi nghĩ rằng, những ngày còn lại thì cũng như là những ngày mình đi trong những buổi hoàng hôn rất đẹp.”

Nữ danh ca Kim Tước tại Hội Quán Lạc Cầm, Westminster. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)

Kim Tước hát vẫn còn hay lắm, hát như lời chia sẻ tình người, nhất là trong những ai đang đi trong hoàng hôn của mùa Thu đầy lá vàng rơi rụng.
Trên sân khấu của Lạc Cầm, Hoàng Trọng Thụy giới thiệu một nhân chứng sống của lịch sử âm nhạc Việt Nam, đó là Lộc Vàng.
Lộc Vàng từ Hà Nội sang, trước tiên là đi dự đại hội Hội Thơ Tài Tử của nhà thơ Lê Quang Sinh và Giáo Sư Nguyễn Lý Tưởng tổ chức. Sau đó được bè bạn đưa đi thăm viếng chỗ này chỗ nọ ở Little Saigon và nhiều nơi khác. Nhân tiện ông gặp nữ danh ca Tâm Vấn, và bà “rủ” ông đến Hội Quán Lạc Cầm đêm nay để “cùng hát cho nhau nghe
Theo danh ca Tâm Vấn và Hoàng Trọng Thụy kể lại, Lộc Vàng là một người nghệ sĩ đã hy sinh cả đời trai trẻ của mình, một người mê nhạc vàng đến độ phải bị ở tù mười năm ở Hà Nội trước năm 1975, chỉ vì nỗi đam mê âm nhạc. Và ông mê nhạc từ lúc mà nhiều người khác chưa biết ‘nhạc vàng’ là gì. Và theo ông Lộc Vàng, ngày xưa, tại Hà Nội không có nhạc tiền chiến, mà chỉ có nhạc vàng mà thôi.
“Tại sao không gọi là nhạc tiền chiến mà gọi là nhạc vàng?”, Hoàng Trọng Thụy đặt câu hỏi.
“Theo tôi hiểu, trước năm 1954, những nhạc sĩ Việt Nam mới bắt đầu viết những bài tân nhạc vì được thừa hưởng nền âm nhạc của người Pháp dạy cho họ, mà chỉ có những người con của nhà giàu mới được học, và học những nốt nhạc như Đồ, Rê, Mi… Thời gian sau đó, các ông mới bắt đầu sáng tác những bài nhạc Việt Nam. Và những nhà nhạc sĩ đó mượn danh những nốt nhạc mà người ta quý như vàng, cho nên các ông đặt tên là dòng ‘nhạc vàng’, tại vì vàng là vật rất quý giá. Nhưng đến sau 1954, từ chính phủ này đổi sang chính phủ kia, thì các ông trong chính phủ miền Bắc định nghĩa vàng là vàng vọt, vàng là màu lá úa, vàng là ủy mị,” Lộc Vàng trả lời.
Ông cho biết thêm, “Ở miền Bắc, nhạc từ trước năm 1945 chỉ có vài bài thôi. Và sau năm 1945 đến năm 1954 thì có nhiều bài nhạc Việt ra đời. Cho nên nhiều người bảo rằng, nhạc tiền chiến có trước chiến tranh, là tại vì họ đã cộng những bài nhạc đó cho đến năm 1954, mà người ta vẫn gọi là nhạc tiền chiến. Ở một đất nước, người ta thích đặt tên nào thì mọi người nghe theo cái tên đó, nhưng theo tôi, đó là dòng nhạc trữ tình của Việt Nam, được quý như vàng, chớ không có nhạc tiền chiến hay hậu chiến gì cả.”
Tiếng hát của Lộc Vàng trong bài “Thu Quyến Rũ” của Đoàn Chuẩn và Từ Linh, một bài nhạc rất quen thuộc với những người thích dòng ‘nhạc vàng,’ lời bài nhạc được ông thả hồn theo tiếng đàn dương cầm của nhạc sĩ Huy Cường. Lời nhạc trữ tình qua dòng nhạc êm dịu, gọi là dòng ‘nhạc vàng’ thật đúng theo ý nghĩa của nó.

“Lộc Vàng” tại Hội Quán Lạc Cầm, Westminster. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)

Theo lời yêu cầu của khán giả, Lộc Vàng hát thêm một bài nữa của Đoàn Chuẩn, là bài “Tâm Sự Người Yêu.” Theo Lộc Vàng, bài nhạc này gần như là tác phẩm cuối cùng của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, ông sáng tác năm 1956, nhưng không xuất bản.
“Trước năm 1968, nhạc sĩ Đoàn Chuẩn đã cho tôi bài này, tôi thấy bài này là đỉnh cao cuối cùng trong những bài nhạc của Đoàn Chuẩn, vì nói lên tâm trạng của nhạc sĩ yêu bà Thanh Hằng, bà ngày xưa cùng hoạt động với Đoàn Chuẩn trong một đoàn ca nhạc ở Hà Nội. Ông rất yêu bà, nhưng vì nghe lời bà Thanh Hằng nên cuối cùng ông phải ở lại Hà Nội. Mãi đến năm 1956, thì ông sáng tác bài nhạc này để tặng riêng cho người mình yêu,” Lộc Vàng kể lại.
Lộc Vàng hát bài này rất hay, vì có lẽ ông hát thay nỗi đau quặn thắt của Đoàn Chuẩn, khi đã bắt đầu yêu Thanh Hằng.
“Khi mùa Thu đến nhanh
Hoa Phù Dung im cành
Từng đàn bướm trắng bay nhanh, mong manh
Tiếc nhớ thương vay giận hờn bướm trắng có hay
Yêu có khác gì lúc chàng say
Thuở ấy, tâm hồn chưa vướng lưới
Thời gian chưa đủ xóa niềm tin
Đôi môi chưa gợn men ân ái
Bướm lả lơi nhìn trong mắt xanh
Rồi có hôm nào không nhớ rõ
Hình em đến tận đáy lòng anh
Hoa kia không ngủ trăng thao thức
Bướm đã vướng mình, chim cứ bay…”
Rồi ông tiếp tục hát như lời tâm sự của một chuyện tình bị dở dang, đã khiến Đoàn Chuẩn ở lại trong khung trời Hà Nội để còn gặp người mình yêu.
“Em muốn nói gì lúc về Thu
Một phút yêu lầm Cô Tô mất
Ngàn năm ân hận nữa Phù Sai
Nên anh ghê sợ cho đôi mắt
Giấc mộng đêm nào trong Liễu Trai.”
Đoàn Chuẩn vì yêu nên không thể rời xa Hà Nội, để rồi có một hôm nào không nhớ rõ, thuyền xưa đã rời bến mà đi… Lộc Vàng kết thúc đoạn cuối của một mối tình lãng mạn và đã tan vỡ của người nhạc sĩ tài hoa.
“Rồi có những chiều im tắt nắng
Người ta nhớ lại quãng ngày đi
Hoa xưa phong nhụy sen trong trắng
Sao nỡ dối lòng Dương Quý Phi?”
Lộc Vàng nói với Người Việt, ông tên thật là Nguyễn Văn Lộc, lý do người ta gọi ông là “Lộc Vàng” là từ năm 1954, tại Hà Nội bị cấm hát nhạc vàng. Thời đó, ở miền Bắc chỉ có một dòng nhạc gọi là dòng nhạc cách mạng, và còn được dân gian gọi là “nhạc đỏ.”
“Nhưng mà chúng tôi gồm vài anh em bạn cứ tụ tập với nhau hát ở trong nhà và hát toàn những bài nhạc trước năm 1954. Đến tai nhà nước và họ bắt bọn tôi, vì họ bảo bọn tôi là tuyên truyền chủ nghĩa trụy lạc của đế quốc. Rồi sau đó tôi bị ở tù 10 năm vì tội hát nhạc vàng. Sau khi ở tù về còn phải chịu bốn năm mất quyền công dân nữa,” Lộc Vàng chia sẻ.
Cũng theo ông, đến năm 1987, thì nhà nước bắt đầu cho hát lại một số bài nhạc trước năm 1954, mà người ta còn gọi là nhạc tiền chiến, gồm những bài nhạc của Đoàn Chuẩn, Nguyễn Văn Khánh, Văn Cao, Nguyễn Văn Tý…
Lộc Vàng cho biết thêm, “tại Hà Nội, năm 1991, tôi mở một quán cà phê ca nhạc, bị cấm. Đến năm 1994 tôi mở thêm một quán nữa, cũng bị cấm. Đến 1997 mở một quán nữa thì cũng bị họ cấm. Tại vì tất cả quán cà phê phải có giấy phép của nhà nước, và họ không cấp giấy phép cho tôi mở quán là vì quán của tôi chỉ toàn hát nhạc vàng. Mãi đến năm 2008, thì tôi bắt đầu tiếp tục mở thêm một quán cà phê nữa ở Hồ Tây, và tôi lấy tên quán là quán cà phê Lộc Vàng, vì một số nhạc vàng đã được cho phép hát. Thế từ đó cho đến bây giờ, quán Lộc Vàng vẫn mở và mỗi tuần gồm ba buổi tối có ca nhạc cho mọi người nghe, mà chủ đề chỉ có hát nhạc vàng mà thôi.”
Theo ông Lộc Vàng, quán cà phê này do ông thuê chỗ. Từ ngày mở quán cho đến nay đã tám năm, ông bị lỗ sạch vốn, và phải bán nhà để bù đắp lại cho những chi phí của quán cà phê này. Lý do ông lỗ vốn là những ngày thường thì vắng khách, chỉ có khách vào những đêm ca nhạc, và chỉ lấy giá rất bình dân, vì lấy giá cao thì khách không đến.
Quán này là chỉ để có nơi cho ông được thỏa niềm đam mê âm nhạc, vì thế, ông không có ý kinh doanh vào tiếng hát của mình, mà chỉ muốn tạo một “sân chơi” cho những ai thích nghe những dòng nhạc trữ tình hay còn gọi là nhạc vàng hoặc nhạc tiền chiến.
 

Saturday, April 8, 2017

PHAN NGHỊ * PHỞ SÀI GÒN XƯA VÀ NAY

PHỞ SÀI GÒN XƯA VÀ NAY

– Phan-Nghị

Cũng như thịt chó, phở là một đặc sản của miền Bắc. Người ta cho rằng nó chỉ mới xuất hiện ở Saigon vào những năm 1951-1952, cùng một thời gian với hai nhà hát ả đào, một ở xóm Monceau và một ở xóm Đại Đồng.

Cả hai thứ ấy đều rất xa lạ với người Saigon thuở đó. Kiếm được một quan viên biết cầm trống chầu không phải chuyện dễ. Cho nên họ chỉ cầm cự được một hai năm rồi dẹp tiệm, mặc dù họ đã biến nó thành một hình thức như ”kem sờ” ở Bờ Hồ (Hà nội) vào những năm 30 hoặc như ”bia ôm” của Saigon hôm nay. Và phở cũng chịu chung một số phận với nó. Người ta chỉ thích hủ tíu, hoành thánh, bánh xếp nước… Chỉ có độc một tiệm phở được gọi là ”Phở Tuyệc”, nằm trên đường Turc (nay thuộc khu vực Đồng Khởi) là kiên trì bám trụ.

Phải đợi tới sau năm 1954, phở mới thực sự thực hiện một bước nhảy vọt từ Bắc vào Nam. Phở khởi đầu sự bành trướng của nó vào giữa thập niên 50 tới giữa thập niên 60. Có cả một dãy phố phở nằm trên hai con đường Pasteur và Hiền Vương.

THƠ PHỞ…

Những nhà hàng phở ngon của Saigon thuở ấy nhiều vô số. Nhưng được người ta chiếu cố nhất chỉ có bốn hoặc năm tiệm, trong đó có phở Trần Minh ở hẻm Casino. Trong cái ngõ cụt ấy, ê hề các hàng quà : phở, bún ốc, bún ốc sườn… Từ đầu ngõ, người ta đã chạm trán với khách ẩm thực, kẻ ra người vô tấp nập. Phở Minh ngon thiệt là ngon. Nó không giống như kẹo kéo “ăn một lại muốn ăn hai, ăn ba ăn bốn lại nài ăn năm”. Người ta chỉ có thể ăn một bát để cho nó thòm thèm rồi mai lại ăn nữa ! Có một người nghiện phở của ông ta, và nghiện luôn cả truyện kiếm hiệp của Kim Dung. Đó là ông X, chủ một tiệm giày ở đường Lê Thánh Tôn. Ông vừa ăn phở vừa theo dõi cuộc tình của Triệu Minh – Vô Kỵ, hoặc của Doanh Doanh – Lệnh Hồ Xung trên mặt báo. Và tình bằng hữu giữa ông chủ tiệm giày với ông chủ tiệm phở đã thắm thiết hơn lên nhờ một bài thơ phở của ông chủ tiệm giày. Gọi là thơ phở vì đọc lên nghe thấy… toàn mùi phở. Tuy nhiên nó được làm theo thể Đường thi, và chữ nghĩa đối nhau chan chát. Rất tiếc, người viết chỉ còn nhớ được có bốn câu :

Nổi tiếng gần xa khắp thị thành

Trần Minh phở Bắc đã lừng danh

Chủ đề : tái, chín, gầu, gân, sách

Gia vị : hành, tiêu, ớt, mắm, chanh…

Sau đó, ”mông xừ” Trần Minh đã nhờ một người nhái những nét chữ rồng bay phượng múa của Vũ Hoàng Chương để viết bài thơ ấy và treo ở trong tiệm.

… VÀ CÂU ĐỐI PHỞ

Saigon thuở ấy chỉ có một tiệm duy nhất ở đường Võ Tánh, gần Ngã Sáu, có món tái sách tương gừng và phở tái sách : tiệm Y. Thịt tái mềm, sách ròn nhai gau gáu, chấm với tương Cự Đà thì tuyệt cú mèo. Người ta bèn đổ xô tới để thưởng thức một món ăn lạ miệng. Và tiệm Y phất lên như diều. Từ ngôi nhà lụp xụp, ông đã sửa sang lại cho khang trang và mua thêm một nhà khác để ở cho thoải mái. Phú quí sinh… máu văn nghệ, ông bắt đầu giao du thân mật với cánh nhà văn, nhà báo.

Sau cuộc đảo chính của Dương Văn Minh, trong làng báo có hiện tượng “trăm hoa đua nở”, hễ có tiền là có quyền làm chủ một tờ báo. Thế là ông chủ tiệm phở Y bèn ra báo. Từ tái, chín, nạm, gầu, sụn, nhảy sang địa hạt chữ nghĩa, ông hoàn toàn bỡ ngỡ. Cho nên báo của ông chỉ có thể đến với độc giả bằng con đường ve chai. Dĩ nhiên nó phải chết. Và ít lâu sau ông cũng chết theo nó. Người vợ góa trẻ đẹp kế tục ”sự nghiệp” của ông chồng quá cố. Tiệm Y phát đạt trở lại. Những người bạn văn nghệ của ông Y vẫn lui tới ăn phở như xưa, nhưng mục đích chính của họ là… ngấp nghé ngôi vị chủ tiệm. Sau mấy năm trời theo đuổi mà chẳng đi tới đâu, một người trong bọn họ, tức cảnh sinh tình, bèn mượn danh nghĩa bà quả phụ để ra một vế câu đối như có ý thách thức thiên hạ rằng : “Nếu ai đối được thì em xin nguyện lấy làm chồng”

“Nạc, mỡ nữa làm chi, em nghĩ chín rồi không tái giá ”

Câu đối sặc sụa mùi phở, nhưng hắc búa nhất là cụm từ ”tái giá”, nó vừa có nghĩa là ”đi bước nữa” lại vừa có nghĩa là ”phở tái giá”. Cũng như ”da trắng vỗ bì bạch” của bà Điểm đố Trạng Quỳnh vậy. Hơn ba mươi năm trôi qua, câu đối ấy hiện nay vẫn chỉ có một vế.

PHỞ GÀ TRỐNG THIẾN

Ngay cả Hà Nội – quê hương của phở – từ trước đến nay cũng chưa bao giờ có phở gà trống thiến, cho dù ở phố Huyền Trân Công Chúa, vào đầu những năm 50, đã có một hàng phở gà ngon nổi tiếng khắp Hà thành, đến nổi cụ Nguyễn Tuân khi theo đoàn quân về tiếp quản Thủ đô, ăn xong đã phải khen rằng ”tuyệt phở !”. Người bán phở tên là Chí. Ông ta mới hồi cư, không có đủ tiền để mướn mặt bằng, phải làm phở gánh. Con đường mang tên vị công chúa nhà Trần bé bằng cái lỗ mũi, với cái vỉa hè rộng hơn một mét, khách ăn kẻ đứng, người ngồi, húp xì xụp.

Phở gà trống thiến xuất hiện ở Saigon vào những năm 60, ở phía chợ Vườn Chuối – tuy chưa được liệt vào loại tuyệt phở, nhưng cũng được khách ẩm thực đặc biệt chiếu cố. Phở ngon là một lẽ : thịt gà trống thiến thơm và mềm như gà mái tơ, nước phở trong hợp với khẩu vị của những người kén ăn, nhưng cũng còn một lẽ khác : người ta vừa ăn, vừa ngắm cái vẻ thướt tha yêu kiều của con gái ông chủ tiệm, thỉnh thoảng đi ra đi vô, mỉm cười với người này, gật đầu chào người kia, giơ tay ‘bông rua’ người nọ, tự nhiên như một cô đầm non.

Đó là nữ ca sĩ Y.V, một giọng ca lả lướt của các phòng trà. Ban ngày, nàng giao thiệp với phao câu, đầu cánh, thịt đùi; ban đêm, chìm đắm trong ánh đèn màu. Thế rồi, không kèn không trống, nàng tuyệt tích giang hồ. Người ta bảo rằng nàng đi Tây. Đi Tây thật chứ không phải Tây Ninh. Tiệm phở vắng khách dần và ít lâu sau thì phải dẹp.

PHỞ KHÔNG RAU KHÔNG GIÁ

Tiệm này nằm trên đường Công Lý- cách ngã tư Công Lý – Yên Đỗ (nay là ngã tư Nam Kỳ Khởi Nghĩa – Lý Chính Thắng) khoảng 100m – trong một cái hẻm rộng. Người ta gọi là phở Bà Dậu. Nó có những đặc điểm không giống bất cứ một tiệm phở nào : không rau, không giá và rất sạch, và nhất là không có cái mùi phở kinh niên. Thịt thái mỏng và bánh phở to bản thích hợp với cái gu của người Hà Nội. Vì ở sâu trong hẻm, nên thoạt đầu khách tới ăn uống rất lơ thơ tơ liễu buông mành, chỉ có dăm bảy mống. Sau đó, nhờ sự cổ động của người Hà Nội, người ta mới bắt đầu chiếu cố tới hương vị không rau không giá đó.

Trải qua hơn 30 năm, Phở Bà Dậu sau vẫn tồn tại và có phần phát đạt hơn xưa. Có thêm một món mới : tái bắp, thịt mềm và nhai sần sật như sụn. Giá cả cũng tăng, từ 10đ/ bát trong những năm 60 đến 10.000đ/ bát, năm 1996. Nhưng khách ăn vẫn nườm nượp.

TỪ PHỐ PHỞ ĐẾN… BẮC HUỲNH

Hà Nội, quê hương của phở, và thời bao cấp đã sản sinh biết bao thứ phở : phở vịt, phở ngan, phở lợn (thậm chí có cả phở chó), vậy mà chưa có một phố nào chuyên bán phở, trong khi ấy Saigon lại có cả một dãy phố phở. Đó là khu Hiền Vương (Võ Thị Sáu – Pasteur). Hiền Vương chuyên bán phở gà, còn Pasteur, phở bò. Nhưng dù gà hay bò, các tiệm phở ở khu này chưa có một tiệm nào – nếu nói về phở bò – có thể so với phở Tàu Bay ở Lý Thái Tổ, còn nếu nói về phở gà, thì thua xa phở Vọng Các (đường Võ Văn Tần) và phở Bưu Điện hôm nay.

Những tiệm phở bò nổi tiếng thời ấy còn có phở Tàu Thủy ở Nguyễn Thiện Thuật, phở Quyền và phở Bắc Huỳnh ở miệt Phú Nhuận. Sau khi ông Tàu Thủy qua đời, người con trai không có đủ khả năng kế nghiệp ông bố, bèn dẹp tiệm để chuyển sang nghề khác. Còn phở Bắc Huỳnh nguyên là phở Ga Đà Lạt một thời nổi tiếng; Sau 75 ông mò về Saigon, mở tiệm phở Bắc Huỳnh trên đường Võ Tánh góc Trương Tấn Bửu đối xéo góc với nhà thờ Nam. Chỉ mấy tháng sau, Bắc Huỳnh lại nổi tiếng như cồn. Hàng ngày, từ 6 giờ sáng khách mộ điệu phở đã nườm nượp nối đuối kéo vào. Và chỉ tới 10 giờ là bánh, thịt, nước phở đã láng cóong. Phải công nhận phở Bắc Huỳnh hết chỗ chê. Nuớc trong vắt thơm lừng; Miếng thịt chín mùi thơm như pa-tê, thái tay vừa đủ dầy để cắn ngập răng. Miếng gầu sữa trắng toát mịn như miếng thạch, vừa thơm vừa bùi lại ròn tan; Không một chút hoi. Đặc biệt tiệm BH không bán phở toàn tái. Thế mới là chính thống. Phở bò mà lại ăn phở tái thì đúng là nhà quéo.

Đang phát đạt như thế, chẳng biết sao khoảng năm 1982 bỗng dưng ông dẹp tiệm. Dân ghiền phở cứ tiếc hùi hụi. Trong số này có ông cao thủ bóng lông Trần K., khi đó đang chủ trì sân quần vợt đuờng Lê Duẩn. Ông này ghiền phở BH không thua gì mấy anh ghiền thuốc phiện. Sáng sáng, sau khi dợt cho đệ tử mà không được bồi dưỡng hai tô phở BH là ông ngáp lên ngáp xuống. Ông bèn gạ một người bạn ông để người bạn này yêu cầu cô con gái ông BH mượn nồi niêu soong chảo bát đũa của ông già ra sân quần vợt mở một tiệm phở xe. Dân ghiền phở lại kéo tới ăn đông như chẩy hội. Hồi đó nữ ca sĩ Thái Thanh và nữ ca sĩ Tâm Vấn ở tít trong Chợ Lớn, sáng nào cũng ngồi xích lô ra sân quần vợt – không phải để đánh banh lông – mà là để đớp phở.

Cao thủ Trần K. có ông anh cũng tên Trần K. và cũng là cao thủ bóng lông, còn mê phở hơn cả ông em. Sáng nào ông K. anh cũng gò lưng đạp chiếc xe đạp ọp ẹp chở người tình 200 pao từ Chợ Lớn ra sân quần với mục đich cao quý duy nhất là đớp phở của con gái ông BH. Có nhiều lần, có lẽ tại tối trước ông K. anh chơi bóng lông hơi nhiều và hơi khuya, sáng ra chân chùn gối lỏng, ông đạp xe hơi chậm, tới hơi trễ, đã thấy cái thùng nước phở chổng mông lên trời. Phở chính thống là thế : bao nhiêu thịt là bấy nhiêu nước. Hết nước là hết thịt, hết thịt là hết nước. Và hết là hết, chứ không có cái trò đổ vài lon nước lèo hộp, hay ném mấy cục bouillon vào nước, thêm tí mắm tí bột ngọt, đun sôi lên bán với thịt tái. Sau mấy lần đạp xe phờ râu tôm tới nơi lại hụt ăn, ông K. anh đành thương lượng với cô chủ phở như thế này :

Mỗi sáng cô cứ vui lòng để riêng ra hai tô, cất đi cho tôi. Tôi tới kịp để ăn hay không tới ăn được cũng kệ cha tôi. Tôi vưỡn cứ trả tiền như thường. Ấy thế mà, chỉ được hơn năm, chả biết lý do gì, tiệm phở xe này cũng bỗng mất tích. It lâu sau thấy tiệm Bắc Huỳnh lại tái xuất giang hồ. Được ít năm rồi lại dẹp không kèn không trống. Ngày nay nghe đâu ông Bắc Huỳnh và cô con gái đẹp như mơ đã mở hai tiệm phở bên Calgary, Canada. Chả biết còn giữ tên Bắc Huỳnh nữa không.

…PHỞ NGẦU PÍN

Dạo ấy, cả Saigon chỉ có độc một tiệm của chú Woòng ở đường Lý Thái Tổ bán phở ngầu pín. Chú là người Quảng Đông, trước khi di chuyển vào Nam đã mở tiệm phở ở phố Huế, Hà Nội. Vào đầu thập niên 50, phở ngầu pín đối với dân thủ đô, thật hoàn toàn xa lạ. Có mà nhử thính các tiểu thư Hà Nội cũng không dám tới ăn.

Phở ngầu pín vào tới Saigon cũng chả khấm khá gì hơn. Vẫn cái tiệm xập xệ tối thui, như ở phố Huế. Khách tới ăn toàn những ông râu ria xồm xoàm hoặc lún phún râu dê hoặc nhẵn nhụi bảnh bao chẳng có một sợi râu nào. Nhưng tuyệt nhiên không hề có bóng dáng đàn bà.

PHỞ SAU 75 VÀ CƠN SỐT PHỞ BẮC HẢI

Phở leo lên tới tột đỉnh vinh quang bắt đầu từ cuối thập niên 80. Phở tràn ngập thành phố, ngoại trừ khu vực Chợ Lớn, bởi nó không thể địch lại được với hủ tíu, hoành thánh, bánh bao, xíu mại. Nhưng đặc biệt nhất là cơn sốt phở Bắc Hải. Ở thành phố có chí ít vài ba chục tiệm mang cái tên ấy. Tại sao người ta lại không chọn một bảng hiệu khác ? Cũng có nguyên nhân đấy.

Số là vào thời bao cấp, ở phố Thuốc Bắc, Hà Nội có một tiệm phở chui mà ông chủ tên là Bắc Hải. Đó là bí danh, biệt hiệu hay tên thật của ông ? Chả có ai rỗi hơi tìm hiểu. Chỉ biết cứ thế mà gọi. Tiệm của ông dĩ nhiên là đông khách, nhưng toàn khách quen. Những cái mặt lạ hoắc đừng có hòng bước vào. Trong khi phở quốc doanh “chạy qua hàng thịt”, thì phở Bắc Hải cả bánh lẫn thịt đều có chất lượng. Ngoài ra lại còn cái thú uống rượu quốc lủi nhắm với món “bốc mả” (xíu quách). Thịt do dân”bờ lờ” (buôn lậu) từ Phú Xuyên, Thường Tín hoặc ngả Gia Lâm đi theo xe khách thành, đưa vào bán cho các mối. Còn quốc lủi do ngoại thành cung cấp.

Ông Bắc Hải đựng quốc lủi trong cái bong bóng trâu, giấu ở trước bụng, cái áo phủ bên ngoài. Khách nào muốn uống, giơ cái ly xây chừng ra, ông cởi khuy áo, tháo cái nút vòi bong bóng rồi xịt một phát vào ly. Rượu vừa đúng tới mép ly, không tràn ra một giọt nào. Ông bảo đó là cả một nghệ thuật, phải tập mất một tháng mới thực hiện thành công thao tác ấy. Nói cũng đáng tội, phở của ông cũng chả ngon lành gì. Chẳng qua là vì ”trong xứ mù thằng chột làm vua”. Vả lại, nó có đầy đủ chất béo, chất cay. Với một người ”thích đủ thứ”, như vậy là đúng tiêu chuẩn. Từ đó, anh hùng nhất khoảnh, phở Bắc Hải danh trấn giang hồ.

Sau 75, một số đệ tử của ông Bắc Hải vào Nam. Họ kiếm một đầu hẻm, dựng một quán phở lộ thiên. Một trong những đệ tử nổi bật nhất của ”mông xừ” Bắc Hải là Ch. Râu. Gọi như thế là vì trên mặt anh có cả một rừng râu. Trẻ con trong khu phố, mỗi khi thấy anh xuất hiện lại chạy theo trêu chọc : ”Ơ cái râu lồm xồm, ơ cái râu loàm xoàm, cái râu mọc quanh cái mồm”.

Lại vừa may mắn lại vừa có sẵn ít vốn, Ch. Râu kiếm được một mặt bằng ở đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Phở Bắc Hải của anh ra đời, trội hơn các tiệm Bắc Hải khác với món áp chảo nước, áp chảo khô, và đặc biệt là rượu rắn-bìm bịp, tráng dương bổ thận.

Hiện nay, phở Bắc Hải không những bành trướng trong thành phố mà còn xuất hiện tại các vùng ngoại ô, nhất là khu Tân Sơn Nhất.

Khoảng giữa thập niên 80, tại Bến Sỏi, mé trái cầu Điện Biên Phủ, có một tiệm phở đuôi bò và ngầu pín do một người đàn bà đứng bán. Quán hàng thiết lập trên một vùng đất lổn nhổn sỏi đá. Khách ăn, kẻ đứng người ngồi. Đôi khi cái ghế lùn tịt được dùng thay cho bàn. Và lần đầu tiên trong lịch sử của ỀpínỂ, ngầu pín được các bà các cô chiếu cố. Họ tỉnh queo cắn từng miếng một và nhai sần sật. Đuôi bò của Bến Sỏi cũng tuyệt trần. Mỗi miếng bằng cái nắm tay của trẻ con. Thịt được ninh nhừ nên khi ăn cũng không đến nỗi vất vả.

Phở Bến Sỏi chỉ bán đến 9g30 sáng là hết. Nhưng thông thường, người ta đến sớm hơn. Để tránh cái nắng như đổ lửa xuống đầu. Trông các bà vừa ăn vừa thấm mồ hôi, phấn son nhòe nhẹt, thấy mà thương !

Vài năm sau khấm khá, bà chủ tiệm tậu được một miếng đất rộng lớn ở phía xa lộ rồi chuyển cửa hàng ra đó. Bây giờ gọi là quán phở N., vừa bán phở vừa bán lẩu ngầu pín đuôi bò. Một cái lẩu 20.000đ hai người ăn căng bụng.

PHỞ THẦY CÔ

Bởi lương nhà giáo không đủ sống nên 5 cô và một thầy đã hùn nhau mở một tiệm phở ở vỉa hè đường X., phía sau cổng trường M.C.

Phở thầy cô ra đời khoảng gần hai năm nay. Có một dạo nhà nước dẹp lòng lề đường, có lúc họ phải di chuyển vào mé sân sau trường. Tiệm này chuyên bán phở gà và chỉ bán vào buổi sáng. Dĩ nhiên phở của họ không thể nào ngon bằng các tiệm nhà nghề như phở gà Bưu Điện hoặc Vọng Các hay các tiệm ở đường Võ Thị Sáu, nhưng nó lại có một hương vị đặc biệt – hương vị gia đình. Khách ăn có cảm tưởng như người nhà mình nấu cho mình ăn vậy. Phở ở đây rất có ”chất lượng” và rẻ – rất rẻ là khác : 4.000đ/ tô đầy tú ụ cả thịt lẫn bánh.

Giữa họ đã có sự phân công : mỗi người nấu phở rồi coi phở một ngày. Không có ai trong số họ có sẵn tay nghề. Thoạt đầu thì lúng túng như thợ vụng mất kim, ít lâu mới thành thạo. Nhưng dù sao đối với họ nghề phở cũng là một cái nghề bất đắc dĩ. Đứng trên bục giảng vẫn tốt hơn.

Ở thành phố, ngoài nhóm thầy cô kể trên, còn có một cô giáo nữa cũng đang đứng bán phở, nhưng lại giã từ hẳn cái nghề kỹ sư tâm hồn. Cô nguyên là giảng nghiệm viên của Đại học khoa học, nhà lại sẵn có mặt bằng nằm trên một trục lộ đông đảo người qua lại, bèn quyết định từ bỏ ống nghiệm và các công thức hóa học để ”giao thiệp” với phở. Vốn là một nội trợ giỏi nên từ nấu thức ăn đến làm phở cũng không đến nỗi khó khăn. Cửa tiệm nằm ở phía chân cầu Bông, khách ăn sẽ dễ dàng nhận ra khi thấy trước cửa đậu một dãy xe gắn máy.

Phở Cầu Bông ngoài các món thường lệ như tái, chín, nạm, còn có món đuôi bò. Phở rất ngon nhưng giá một tô có 5.000đ, chỉ bằng một nửa tiền nếu so với phở Hòa ở đường Pasteur, tục gọi là phở Việt kiều, với giá chém treo ngành 12.000đ/ tô. Sở dĩ gọi thế là vì khách ăn đa số là Việt kiều. Họ quen ăn phở với giá 8 đôla/ tô, chưa kể tiền ”bo” 10%, nên với họ, đó là một giá rẻ mạt.

Phở Cầu Bông cũng không làm theo kiểu đại trà với thịt thái sẵn chất đầy một cái khay. Khách ăn tới đâu làm tới đó. Thịt thái mỏng bốc mùi thơm phức. Mỗi miếng thịt mang hình kỷ hà, màu nâu gụ của nó dính với màu mỡ gàu đặt trên nền trắng của bánh trông giống như một bức tranh tĩnh vật.

Cô giáo của trường Khoa học đã đưa cả khoa học lẫn nghệ thuật vào phở.

PHỞ T.D. Ở ĐIỆN BIÊN PHỦ

Phở có bảng hiệu mang tên số nhà, nhưng người ta cứ quen miệng gọi là phở T. D., tên ông chủ, mặc dù anh không đứng bán. Căn nhà đó, xưa kia, anh mở tiệm cơm Tây với hai món đặc sản : chateaubriand và chân giò nấu đậu trắng. Các bằng hữu của anh đa số là những người làm văn nghệ. Anh cũng được liệt vào số đó, bởi giọng ca tuyệt diệu của anh. Nhưng mỗi năm anh chỉ hát có một lần và chỉ hát có một bài vào đêm Giáng sinh : “Đêm thánh vô cùng” (Silent Night). Một điệu nhạc tắt đèn. Trong lúc tiếng ca thánh thiện của anh vang lên, người ta ôm nhau đi một đường slow.

Sau khi thưởng thức phở Quyền, phở Tàu Bay, phở bà Dậu, nếu muốn đổi hương vị, người ta có thể đến T.D để nếm món ”vú sữa”, tức là khoảng thịt bụng có những núm vú, ăn béo ngậy, thơm và sần sật, nhưng không giống như sụn hoặc nậm của thịt chó. Nhà hàng có mặt bằng rộng, quạt máy quay vù vù, khách ăn không phải chịu cái cảnh mồ hôi mẹ mồ hôi con cùng chảy.

PHỞ CÔNG TỬ SÀI GÒN

Đó là tiệm phở gà H. B. ở đường Võ Thị Sáu. Ông chủ tiệm tên là Q., một người thuộc giới giang hồ mà cả hai đạo hắc bạch đều biết… tiếng từ khi Q. ở địa vị một ông chủ.

Nghề phở đến với anh một cách tình cờ. Trong một cuộc đọ tài cao thấp với một tay anh chị, anh bị hắn thưa về tội đả thương, và sau đó bị đưa đi cải tạo. Thời gian chém tre đẵn gỗ trên ngàn, anh thường hay giúp đỡ một anh bạn đồng cảnh ngộ. Thấy bạn bị bắt nạt là anh can thiệp ngay. Không phải bằng vũ lực, mà chỉ với một chiêu số thôi : bấm vào huyệt nội quan ở cổ tay và huyệt khúc trì ở khuỷu tay, là địch thủ phải thổi bài kèn ”ô rơ lui” ngay. Q. lại còn thường giúp anh ta trong các công tác lao động. Để đáp lại ân tình ấy, người bạn kia đã truyền cho anh nghề nấu phở. Anh ta dạy Q. từ cách lựa chọn gà – phải là gà được nuôi ở nông thôn – đến cách pha chế gia vị cho thùng nước lèo, và cách nấu nướng làm sao cho gà khỏi bị vỡ da.

Sau thời gian cải tạo, Q. về đường Võ Thị Sáu mở tiệm phở H.B. – tiệm phở ngon nhất trong khu phố ấy. Chỉ trong vòng ba năm, anh đã phất lên như diều. Và bây giờ, với 8 năm trong nghề phở, anh chỉ giữ vai trò chuyên viên, và để cho một số đệ tử đứng bán. Còn một chàng nữa cũng phất lên như Q., nhờ phở. Đó là anh D., chủ một tiệm phở ở trong một con hẻm đường Nguyễn Thị Minh Khai, cách nhà thương Từ Dũ khoảng 500m. Từ Hà Nội vô thành phố Sài Gòn, anh chỉ có đủ tiền để làm một gánh phở ở đầu ngõ. Mới đầu, anh chả biết một tí gì về cái nghề này. Toàn đi học mót. Hỏi người này, học người kia, rồi tới ăn ở các tiệm phở danh tiếng để thử nghiệm. Phải mất gần một năm anh mới thành thạo.

Phở D. hôm nay nổi tiếng ngang với phở Quyền ở Phú Nhuận. Tiệm của anh có một món đặc biệt : tái bắp. Muốn ăn món này phải đi sớm, bởi 8 giờ sáng là hết. Có một điều ly kỳ là phở D. ăn vào buổi chiều bao giờ cũng ngon hơn buổi sáng. Cả chủ lẫn khách đều công nhận chuyện đó. Hỏi nguyên nhân tại sao ? Anh lắc đầu vì không giải thích được. ”Sáng và chiều cùng một thùng nước lèo. Nửa thùng buổi sáng còn lại, buổi chiều chỉ việc đun sôi, không pha thêm một chút gia vị nào, thế mà nó lại ngon hơn buổi sáng”, anh mỉm cười nói.

Bây giờ thì phở có bề thế lắm rồi. Anh mới tậu thêm một ngôi nhà ở đầu hẻm. Phở là một đặc sản của Việt Nam. Đó là điều ”quốc tế phải công nhận”. Nhưng ông Tây lại bảo nó là “soupe chinoise”, còn ông Tàu thì lại bảo nó là “ngầu phấn” chỉ là tiếng Quảng Đông, phiên âm ra tiếng Hán Việt là “ngưu” (bò hoặc trâu), ”phấn” (bột gạo). Một điều nữa, hỏi ông tổ của nghề phở là ai ? Các ông chủ tiệm phở đều lắc, mặc dù nhờ phở, họ đã có của ăn của để.

thụyvi post (theo Phan Nghị)

https://cafevannghe.wordpress. com/2010/11/08/nh%E1%BB%9B-ph% E1%BB%9F-x%C6%B0a-%E1%BB%9F- sai-gon/

TS. PHẠM CAO DƯƠNG * BIÊN GIỚI VIỆT HOA

TS Phạm Cao Dương

 Biên Giới Việt Nam và Trung Quốc Qua Các Triều Đại Quân Chủ Việt Nam

 “Một thước núi, một tấc sông của ta, lẽ nào lại nên vứt bỏ?  

Ngươi phải kiên quyết tranh biện, chớ cho họ lấn dần. 

Nếu họ không nghe, còn có thể sai sứ sang phương bắc trình bày cho rõ điều ngay, lẽ gian.

Nếu ngươi dám đem một thước, một tấc đất củaThái Tổ làm mồi cho giặc thì tội phải tru di”.

Vua Lê Thánh Tông (1473)

Do thực tại địa lý, do hoàn cảnh nhân văn và lịch sử và do những quan niệm về chính trị, vấn đề biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc là một vấn đề vô cùng phức tạp và tế nhị. Vấn đề này đã được đặt ra ngay từ những ngày đầu của lịch sử dân tộc Việt Nam và tồn tại cho đến tận ngày nay. Trong bài này người viết trình bày một cách tổng quát vấn đề biên giới Việt – Trung qua các triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, với nội dung gồm có ba phần: phần thứ nhất nói về tính cách phức tạp của biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc phần thứ hai nói về chủ trương và sách lược bảo vệ lãnh thổ của các triều đại Việt Nam ở miền biên giới này và phần thứ ba dành cho một số những cuộc tranh chấp điển hình.


Bài này được viết nhằm cung cấp cho độc giả một vài sự kiện quan trọng và những nhận định liên hệ tới nỗ lực của tổ tiên người Việt trong công cuộc giữ gìn và bảo vệ đất nước, một nỗ lực không ngừng nghỉ kể từ ngày lập quốc cho đến những ngày hiện tại.


Tính cách phức tạp của vấn đề biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc

Khi tìm hiểu vấn đề biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc, nhận xét đầu tiên người ta có thể đưa ra là cho đến thời kỳ Pháp thuộc, giữa hai nước không có đường biên giới như người ta quan niệm ngày nay mà chỉ có những vùng biên giới mà thôi. Đặc tính này bắt nguồn không những từ thực tại địa lý ở nơi tiếp giáp giữa hai quốc gia mà còn do những yếu tố nhân văn, lịch sử và quan niệm về chính trị của các triều đại trị vì nữa.


Trước hết là về địa lý. Giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc không có núi cao hay sông lớn có thể dùng làm ranh giới thiên nhiên.

– Những sông hay những núi được viện dẫn như những đường phân thủy chỉ là những đồi hay sông nhỏ, có khi chỉ được biết tới một cách mơ hồ và đã trở thành đầu mối của những tranh chấp.

Điển hình là sự lẫn lộn hay cố tình lẫn lộn giữa sông Đổ Chú và một sông nhỏ khác ở thượng nguồn của sông Chảy trong vụ tranh chấp về biên dưới giữa hai châu Vị Xuyên và Thủy Vĩ thuộc trấn Tuyên Quang của Việt Nam và phủ Khai Hóa thuộc tỉnh Vân Nam của Trung Quốc vào năm 1728.


Cũng vậy, với các núi Xưởng Chì hay Diên Xưởng, núi Tụ Long mà người viết dám chắc là các giáo sư sử địa hiếm người biết đến ngay cả nghe đến các địa danh này.

Các rặng núi lớn có hình cánh cung ở phía đông của sông Hồng thay vì nằm ngang theo hướng tây – đông để làm ranh giới giữa hai nước lại xòe ra theo hình nan quạt và mở rộng về phía bắc khiến cho sự xâm nhập từ phương bắc xuống trở thành dễ dàng.


Nhiều sông của Trung Quốc lại có nguồn từ trên đất Việt Nam hay ngược lại. Tính cách núi liền núi, sông liền sông của địa lý chính trị ở biên giới Hoa Việt này không những đã làm cho việc ngăn chặn các cuộc xâm lăng qui mô của người Tàu từ phương bắc xuống trở thành vô cùng khó khăn cho người Việt, mà còn làm cho ranh giới giữa hai nước không bao giờ ổn định.

Về phương diện nhân văn, miền biên giới Việt – Trung không phải là nơi cư trú của người Việt hay người Tàu mà là của nhiều sắc dân thiểu số của các miền núi như Tày, Nùng, Thổ, Mán…

– Những dân này đã ở cả hai phía, ranh giới cư trú thường không rõ ràng. Nhiều nhóm đã từ Trung Quốc di cư xuốngViệt Nam qua nhiều giai đoan lịch sử khác nhau.

Những con số được ghi trong tác phẩm Địa Dư Các Tỉnh Bắc Kỳ của các soạn giả Đỗ Đình Nghiêm, Ngô Vi Liễn và Phạm Văn Thư, xuất bản năm 1930 ở Hà Nội, dưới thời Pháp thuộc, có thể cho ta một khái niệm về tính cách thiểu số của người Việt cư ngụ ở miền này so với các dân miền thượng.

Trước hết là ở tỉnh Lạng Sơn. Trong số 85.300 cư dân của tỉnh này, người Kinh hay người Việt chỉ có 3.120 người tức 4%, trong khi con số người Thổ là 38.900 người hay 36%, người Nùng là 37.500 người hay 44%, và người Hoa là 3.800 hay 4%.[i]

Ở Cao Bằng, trên tổng số dân là 87.000 người, số người Kinh chỉ có 1.200 người hay 1,4%, còn người Thổ là 39.930 người hay 46%, người Nùng 38. 750 người hay 44%, còn lại là người Tàu.

Còn ở Hà Giang thì trong tổng số dân là 69.600 người, người Kinh chỉ có 1.000 người, tức 1,4%, so với 20.600 người Thổ hay 31%, còn lại là người Lô Lô, 30%, người Mán, 14%… Các miền giáp ranh giữa các tỉnh này và các tỉnh miền Nam Trung Quốc do đó đã trở thành những vùng biên giới giữa hai nước.

Sự tùy thuộc vào nước này hay nước kia một phần nằm trong tay các thổ tù trưởng tức các lãnh tụ của các dân địa phương và sự trung thành của họ từ đó tùy theo chính sách của chính quyền trung ương đối với họ.

Về quan niệm chính trị của các triều đình liên hệ, vì là những miền đất ở xa kinh đô của cả hai nước Hoa, Việt, các vùng biên giới này được coi như những miền đất cơ mi hay ky mi là những miền đất làm phên giậu cho triều đình trung ương.

– Đây là một hình thức cai trị lỏng lẻo nhằm liên kết những miền đất xa xôi thay vì cai trị trực tiếp trong chế độ hành chánh thời cổ, ít nhất từ thời nhà Đường của Trung Quốc mà Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca đã tả rõ trong câu “Cơ mi các bộ man hoang ở ngoài.”

Các thổ tù trưởng do đó được cha truyền con nối cai trị lãnh thổ riêng của mình với điều kiện tuân phục triều đình trung ương.


Vượt lên trên các địa phương, quan hệ giữa các triều đình Trung Quốc và các triều đình Việt Nam cũng mang phần nào tính cách phong kiến của Á Đông theo đó Việt Nam chỉ là một chư hầu của Trung Quốc, lãnh thổ Việt Nam cũng là lãnh thổ Trung Quốc.

Điều này thường được thể hiện qua lời nói hay các thơ văn của các sứ giả Trung Quốc khi được các vua Việt Nam hỏi thăm về sức khỏe sau những cuộc hành trình tới kinh đô Việt Nam.

Việt Nam thường được người Tàu gọi là Giao Chỉ, hiểu ngầm là Giao Chỉ Quận, là một quận của nước Tàu qua tước phong các vua Tàu phong cho các vua Việt Nam là Giao Chỉ Quận Vương kể từ thời Vương Liễn nhà Đinh, kèm theo với danh vị Tiết Độ Sứ là một chức quan của người Tàu, kể cả sau khi tước vị An Nam quốc vương đã được phong cho vua Lý vào năm 1174 và Việt Nam chính thức trở thành An Nam Quốc và kéo dài rất lâu về sau này.


Thái độ phong kiến luôn luôn coi Việt Nam là Giao Chỉ quận này đã giúp cho các hoàng đế Trung Quốc giữ được thể diện mỗi khi phải nhượng bộ và trao trả lại những đất mà họ đã chiếm của Việt Nam, vì theo họ, trong thiên hạ đất nào chẳng là đất của thiên tử.

Rõ rệt nhất và gần với ta nhất là trong sắc văn của vua nhà Thanh viết vào năm Ung Chính thứ sáu, năm Bảo Thái thời Vua Dụ Tông nhà Lê (1728), gửi cho vua Việt Nam về việc trả lại vùng mỏ đồng Tụ Long cho Việt Nam, đoạn chính có viết: “Mới đây Ngạc Nhĩ Thái (Tổng Đốc Vân Nam và Quý Châu thời đó) đem bản tâu của quốc vương (vua Việt Nam thời đó) tiến trình, lời lẽ ý tứ trong bản tâu tỏ lòng cung kính, trẫm (vua Thanh) rất vui lòng khen ngợi. Vả lại, 40 dặm ấy nếu thuộc vào Vân Nam thì là nội địa của trẫm, nếu thuộc vào An Nam thì vẫn là ngoại vi của trẫm, không có chút gì phân biệt cả. Vậy chuẩn cho đem đất ấy ban thưởng cho quốc vương (vua Việt Nam) được đời đời giữ lấy.”[ii] Nói cách khác sự phân chia biên giới giữa hai nước Hoa, Việt mang nặng tính cách lịch sử và quan niệm chính trrị cổ thời. Đó là những giới hạn có tính cách hành chánh nhiều hơn là phân ranh quốc tế.


Chủ trương và sách lược bảo vệ lãnh thổ ở các miền biên giới của các triều đại quân chủ Việt Nam

Chủ trương này được xác định rất rõ ngay từ thời nhà Lý qua bài thơ Nam Quốc Sơn Hà được truyền tụng là của Lý Thường Kiệt và được khẳng định bởi các triều đại kế tiếp.

– Trong bài Nam Quốc Sơn Hà tác giả đã khẳng định sự cương quyết của triều đình nhà Lý là sẽ không dung tha bất cứ kẻ nào dám xâm phạm vào lãnh thổ nước mình. Nhưng đó là một thứ tuyên ngôn nói với người ngoài, với kẻ địch, một kẻ địch lớn hơn và mạnh hơn gấp bội nước Việt Nam thời đó.

Lê Thánh Tông, bốn thế kỷ sau, năm Hồng Đức thứ tư (1473), khi dụ Thái Bảo Kiến Dương Bá Lê Cảnh Huy là người ở trong nước đã nghiêm khắc khẳng định: “Một thước núi, một tấc sông của ta, lẽ nào lại nên vứt bỏ? Ngươi phải kiên quyết tranh biện, chớ cho họ lấn dần. Nếu họ không nghe, còn có thể sai sứ sang phương bắc trình bày cho rõ điều ngay, lẽ gian. Nếu ngươi dám đem một thước, một tấc đất của Thái Tổ làm mồi cho giặc thì tội phải tru di.”[iii]” Lời dụ này vừa là một nghiêm lệnh, vừa là một sách lược. 

 
Đền thờ Vua Lê Thánh Tông ở Thị xã Sơn La

Đó là không được nhượng bộ dù là nhượng một thước núi, một tấc sông, vì đó là của cha ông để lại, phải cương quyết tranh biện bảo vệ đến cùng không cho kẻ địch lấn dần ngay tự bước đầu ở mức độ địa phương. Nếu kẻ địch không nghe thì triều đình sẽ sai sứ sang biện bạch phải trái theo phương thức ngoại giao. Còn kẻ nào dám đem dù là một tấc đất dâng cho giặc thì không phải chỉ là bị tử hình mà thôi, mà còn bị tru di nghĩa là giết ba họ nữa. Đây là hình phạt nặng nhất của thời quân chủ, một tội dành cho những kẻ khi quân, phản quốc.


Thực thi chủ trương và đường lối kể trên, các nhà cầm quyền quân chủ Việt Nam đã phải đương đầu vừa với các thổ châu mục của mình, vừa với các quan lại địa phương Trung Quốc ở miền giáp ranh với những địa điểm tranh chấp và với triều đình Trung Quốc. – Đối với các thổ mục địa phương, các chính sách được dùng là vừa uyển chuyển, vừa khoan dung, phủ dụ, vừa kết thân, vừa cứng dắn, nghiêm khắc trừng phạt với mục tiêu trước sau không đổi là giữ vững biên cương. Đối với các quan lại và triều đình Trung Quốc thì nhún nhường, khéo léo, lựa những danh sĩ thông minh, lanh lẹ, có tài biện luận, đồng thời kiên trì tranh đấu, không bỏ cuộc, cố gắng duy trì sự tranh chấp, không nhượng bộ để thiệt thòi cho nước mình hầu có thể đặt vấn đề lại sau này.


Để bảo đảm sự trung thành của các thổ mục địa phương, ngoài chính sách cai trị lỏng lẻo, để cho các châu mục cha truyền, con nối như các họ Hoàng, họ Vi, họ Nùng , họ Chu, họ Giáp, họ Thân, họ Hà, họ Đèo… tự trị trong các lãnh thổ của họ, các vua nhà Lý còn dùng hôn nhân để ràng buộc họ chặt chẽ hơn với triều đình trung ương, không phân biệt kinh thượng.

Việc các vua nhà Lý gả các công chúa cho các châu mục miền núi đã được ghi nhận trong chính sử Việt Nam khá nhiều như năm 1029 Lý Thái Tông gả Công Chúa Bình Dương cho châu mục Lạng châu là Thân Thiện Thái, năm 1082, dưới thời Lý Nhân Tông, Công Chúa Khâm Thánh được gả cho châu mục Vị Long là Hà Di Khánh, năm 1142, dưới thời Lý Anh Tông, Công Chúa Thiều Dung được gả cho Dương Tự Minh là thủ lãnh châu Phú Lương, năm 1167, cũng dưới triều Lý Anh Tông, Công Chúa Thiên Cực được gả cho châu mục Lạng Châu là Hoài Trung Hầu… Trước đó Tống Sử hay một sách khác thời nhà Tống cũng chép là tổ tiên của họ Thân, trước mang họ Giáp, là Giáp Thừa Quí lấy con gái của Lý Công Uẩn, tức Lý Thái Tổ, con Thừa Quí là Thiệu Thái, lại lấy con gái của Đức Chính, tức Lý Thái Tông, rồi con Thiệu Thái là Cảnh Long, lại lấy con Nhật Tôn, tức Lý Thánh Tông… Ngược lại, Lý Thái Tông lại chọn con gái Đào Đại Di ở châu Chân Đăng đưa về làm hoàng phi. 

Vũ Quán có từ đời vua Lý Thái Tổ 1010 – 1028

Đối với những lãnh tụ đã làm phản như trường hợp cha con Nùng Tồn Phúc, Nùng Trí Cao, các vua cũng tỏ ra rất khoan dung.

Mở đầu, năm 1038, khi Nùng Tồn Phúc xưng đế chống lại triều đình , Lý Thái Tông thân chinh đi đánh bắt được Tồn Phúc đem về kinh xử trảm, con là Trí Cao và vợ là A Nùng chạy thoát được và trở về lập ra nước Đại Lịch, tiếp tục chống lại vào năm 1041. Lý Thái Tông lại thân chinh đi đánh, bắt được Trí Cao nhưng thương tình cha và anh đã bị giết nên không những tha cho về lại còn sai sứ đến tận nơi phong hàm thái bảo.


Sau đó mẹ con Trí Cao lại xưng đế, làm phản, chống lại cả hai triều Tống, Việt nhưng cuối cùng bị đánh thua phải bỏ chạy sang nước Đại Lý rồi chết ở đó. Hai lần làm đại nghịch nhưng các triều đình Việt Nam đương thời và sau này vẫn tỏ ra rất khoan nhượng với họ Nùng và những người liên hệ, bằng cớ là ở Cao Bằng các vua Việt Nam vẫn để cho người địa phương lập đền thờ cả hai mẹ con Nùng Trí Cao.


Hai đền này nằm trên hai ngọn núi trong số bốn ngọn bao bọc chung quanh tỉnh Cao Bằng là núi Kỳ Cầm ở phía bắc (đền thờ Nùng Trí Cao), và núi Kim Phả ở phía đông (đền thờ A Nùng, gọi là đền Bà Hoàng), cho đến năm 1930 hãy còn.

Nhà Tổ, nhà Tăng, và đền thờ anh hùng Nùng Trí Cao

Chính sách được goi là hòa thân này cộng thêm với vị trí gần gũi với kinh đô Thăng Long của người Việt hơn là kinh đô của người Tàu và chắc chắn các đường tiếp tế các sản phẩm của miền đồng bằng và miền biển, nhất là muối từ châu thổ Sông Hồng chắc chắn đã là những tác tố vô cùng trọng yếu của sự trung thành của các châu mục với các triều đình Việt Nam hơn là với triều đình Trung Quốc.


Trong cách tranh biện để bảo vệ lãnh thổ quốc gia, người ta thấy công tác đã được thực hiện ở hai cấp địa phương và trung ương. Ở địa phương các thổ mục đóng vai trò chính yếu . Vì là người địa phương, họ nắm vững tình hình từ địa lý thiên nhiên qua từng con sông, từng ngọn suối, từng trái đồi, từng cột mốc… đến tình hình dân cư với những ruộng nương, nhà cửa, đền thờ của họ, biết rành rẽ hơn những quan lại được cử từ miền xuôi lên. Không những thế, vì được tự trị, những lãnh thổ được trao cho họ được họ coi là phải cẩn trọng giữ gìn. Chỉ đến khi cần phải tranh luận phải trái giữa hai triều đình trung ương, vai trò của các nhà trí thức, các sứ thần mới được đặt ra.


Một số những cuộc tranh chấp điển hình
Với chủ trương bảo vệ từng thước núi, từng tấc sông, các triều đại quân chủ Việt Nam một mặt đã cương quyết đấu tranh để bảo vệ những phần đất đã có, mặt khác đã kiên trì đòi lại những lãnh thổ đã bị Trung Quốc cưỡng chiếm, ngoại trừ hai trường hợp nhượng đất quá nhiều dưới thời Hồ Quí Ly hay dâng đất dưới thời Mạc Đăng Dung.

Cả hai trường hợp này, đặc biệt là trường hợp Mạc Đăng Dung, những người chủ trương đã bị hậu thế lên án nặng nề. Cả hai triều đại này đều bị gọi là ngụy, không phải chỉ vì có nguồn gốc là do sự thoán nghịch mà ra mà còn là vì những hành động bị coi như là phản quốc nữa. Sử gia Trần Trọng Kim trong Việt Nam Sử Lược, đã viết về Mạc Đăng Dung như sau:


”Mạc Đăng Dung đã làm tôi nhà Lê mà lại giết vua để cướp lấy ngôi, ấy là một người nghịch thần; đã làm chủ một nước mà không giữ lấy bờ cõi, lại đem cắt đất mà dâng cho người, ấy là một người phản quốc. Làm ông vua mà không giữ giữ được cái danh giá cho trọn vẹn, đến nỗi phải cởi trần ra trói mình lại, đi đến quì lạy ở trước cửa một người tướng của quân nghịch để cầu lấy cái phú quí cho một thân mình và một nhà mình, ấy là một người không biết liêm sỉ…. Cho nên dẫu có lấy được giang sơn nhà Lê, dẫu có mượn được thế nhà Minh bênh vực mặc lòng, một cái cơ nghiệp dựng bởi sự gian ác hèn hạ như thế thì không bao giờ bền chặt được. Cũng vì cớ ấy cho nên con cháu họ Lê lại trung hưng lên được.”[iv]”


Trên bình diện tích cực, trong phần cuối của bài này, ta nhìn lại ba trường hợp điển hình trong đó các vua quan Việt Nam nói riêng, và người Việt Nam nói chung, đã tỏ ra hết sức kiên nhẫn và cương quyết trong công cuộc bảo vệ biên cương của nước mình. Đó là là các cộc đấu tranh để đòi lại châu Quảng Nguyên, các châu Vật Dương, Vật Ác thời nhà Lý và vùng mỏ đồng Tụ Long trong những giai đoạn sau này.


Quảng Nguyên là tên cũ của một châu thuộc tỉnh Cao Bằng, từ thời nhà Lê được đổi thành Quảng Uyên. Dưới nhà Lý, để trả đũa việc Lý Thường Kiệt và Tôn Đản sang đánh các châu Khâm, châu Liêm và châu Ung thuộc các tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây của Trung Quốc vào năm 1075, năm 1076 nhà Tống sai Quách Quì sang đánh Đại Việt . Bị quân Đại Việt chống trả kịch liệt lại không hợp thủy thổ, quân Tống bị thiệt hại nặng nề phải rút lui, nhưng vẫn giữ các châu Quảng Nguyên, Tư Lang, Tô, Mậu và huyện Quang Lang. Trong số các châu huyện này Quang Lang và Quảng Nguyên là quan trọng hơn cả vì Quang Lang, sau này được nhà Lê đổi là Ôn Châu là cổ họng của châu Ung, còn Quảng Nguyên là nơi có nhiều mỏ vàng và mỏ bạc. Để thu hồi lại hai châu này, nhà Lý đã dùng cả quân sự lẫn ngoại giao.


Huyện Quan Lang đã được Lý Thường Kiệt chiếm lại không lâu sau đó, có lẽ cùng lúc với các châu Tô Mậu và Môn. Riêng châu Quảng Nguyên, việc đòi lại phức tạp hơn vì khả năng sản xuất vàng bạc của địa phương này. Ở đây đường lối ngoại giao đã được sử dụng.

Hai lần nhà Lý đã sai sứ bộ sang thương nghị. Lần thứ nhất không thành công vì các quan địa phương nhà Tống viện cớ lời biểu của vua Lý có dùng có dùng


chữ húy của triều Tống không nhận. Lần thứ hai, sứ bộ do Đào Tông Nguyên cầm đầu, đem theo năm con voi làm đồ cốngvới lời yêu cầu nhà Tống trả lại các đất quân Tống đã chiếm. Nhà Tống ưng thuận với điều kiện nhà Lý trả lại tất cả những dân các châu Khiêm, Liêm và Ung đã bị quân của Lý Thường Kiệt và Tôn Đản bắt về Đại Việt trước đó. Nhà Lý ưng thuận và Quảng Nguyên đã trở về với Đại Việt. Sự hoàn trả Quảng Nguyên cho Đại Việt đã làm cho nhiều người bên nhà Tống bất mãn. Hai câu thơ châm biếm: “Nhân tham Giao Chỉ tượng, khước thất Quảng Nguyên kim” có nghĩa là vì tham voi Giao Chỉ nên mất vàn Quảng Nguyên mà các tác giả Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca dịch sang thơ là “Tham voi Giao Chỉ, mất vàng Quảng Nguyên” đã được họ làm trong trường hợp này. Thắng lợi này xảy ra vào năm 1079 dưới thời Lý Nhân Tông.

Chùa Một Cột

Thành công trong việc đòi lại châu Quảng Nguyên và một số đất khác ít năm sau, Việt nam đã không thành công trong việc đòi lại các động Vật Dương, Vật Ác từ trước đã bị các thổ mục họ Nùng dâng cho nhà Tống, mặc dầu sứ bộ nhà Lý do Lê Văn Thịnh, vị thủ khoa của khoa thi đầu tiên của người Việt cầm đầu đã tranh luận gay gắt. Phản bác lại chủ trương của các quan nhà Tống cho rằng các đất nà là của Tống vì do các thổ mục địa phương dâng cho nhà Tống vì họ qui phục nhà Tống., Lê văn Thịnh lý luận rằng “Đất thì có chủ; bọn thuộc lại giữ đất đem dâng nộp và trốn đi, thì đất ấy thành vật ăn trộm của chủ. Coi giữ đất cho chủ lại tự ý lấy trộm tất không tha thứ được, mà ăn hối lộ và tàng trữ của ăn trộm pháp luật cũng không dung. Huống chi, bọn chúng lại có thể làm nhơ bẩn cả sổ sách của quí vị hay sao?”


Không những quyết tâm bảo vệ lập trường, các vua quan Đại Việt còn tỏ ra rất kiên trì. Các cuộc thương nghị đã diễn ra cả thảy sáu lần những đều bị nhà Tống khước từ, cuối cùng đã bị bỏ dở.

Thắng lợi trong việc đòi lại được mỏ đồng Tụ Long xảy ra vào năm 1728, năm Bảo Thái thứ 9, thời Vua Trần Dụ Tông. Thắng lợi này có thể coi là điển hình nhất trong nỗ lực bảo vệ lãnh thổ của các triều đại quân chủ Việt Nam.

Mỏ đồng ở tống Tụ Long

Để kết luận ta có thể nói là trong suốt mười thế kỷ tồn tại, các triều đại gọi là quân chủ Việt Nam đã luôn luôn quan tâm đến sứ mạng vô cùng thiêng liêng là bảo vệ lãnh thổ và chủ quyền lãnh thổ của dân tộc. Đây là một việc làm vô cùng khó khăn, trường kỳ và tế nhị, đôi khi nguy hiểm, trong đó từ vua quan, nho sĩ trí thức, hoàng phi, công chúa… đến các dân thiểu số ở các vùng biên giới xa xăm đều đã cùng nhau đóng góp cho nỗ lực chung.


Điều đáng chú ý ở đây là trong chính sách hoà thân của các triều đình thời đó, các vua đã hy sinh luôn cả hạnh phúc cá nhân và gia đình của chính mình, đem các công chúa gả cho các thổ tù trưởng ở những vùng biên cương hẻo lánh, xa xôi vào lúc giao thông liên lạc còn vô cùng khó khăn, hiểm trở. Nỗi nhớ thương, đau đớn, xót xa khó có thể tưởng tượng là lớn lao đến chừng nào.


Nói như vậy nhưng ta cũng không nên quên tình cảm và sự can đảm của các thổ tù trưởng miền biên giới dành cho Triều Đình Việt Nam. Giữa triều đình Trung Quốc, mạnh hơn, các thổ tù trưởng này đã lựa chọn triều đình Việt Nam và từ đó họ đã gặp phải không ít khó khăn.


Cuối cùng là các nhà trí thức. Vai trò của những nho sĩ được trao cho trách nhiệm đi sứ để biện minh cho chủ quyền của nước mình cũng không phải là một việc làm đơn giản, dễ dàng, không vất vả và không nguy hiểm. Lời dặn dò gần như là cảnh cáo của Lê Thánh Tông dành cho Thái Bảo Kiến Dương Bá Lê Cảnh Huy năm Hồng Đức thứ tư (1473) được dẫn trên đây, đã nói lên điều đó. Nhưng cuối cùng thì, ngoại trừ một vài trường hợp hiếm hoi, họ đã thành công trong sứ mạng thiêng liêng, cao cả của mình khiến người sau khi đọc đến 

Phạm Cao Dương, TSCalifornia – Những ngày cuối năm 2015   

       

Nguồn: BÁO VĂN HÓA-CALIFORNIA /LỜI TÒA SOẠN:

Trong cuộc bảo vệ sự toàn vẹn – chủ quyền lãnh thổ lãnh hải sinh tử hiện nay đối với người láng giềng khổng lồ phương Bắc; nhận lời mời của Nhật báo Văn Hóa Online, Giáo sư Phạm Cao Dương đã gởi cho Văn Hóa bài viết về vấn đề hệ trọng này nhân ngày đầu năm Dương lịch 2016.

Xin gởi đến quý bạn đọc vài hàng tiểu sử Giáo sư Phạm Cao Dương:

Giáo Sư Phạm Cao Dương, Tiến Sĩ Sử Học Đại Học Paris- Sorbonne, trước năm 1975 giảng dạy tại Đại Học Sư Phạm và Đại Học Văn Khoa Saigon, đồng thời là Giáo Sư Thỉnh Giảng tại các Đại Học Huế, Cần Thơ, Vạn Hạnh, Đà-Lạt, Cao Đài…Ngoài việc dạy học, GS Phạm Cao Dương còn là Hội Viên của các Hội Đồng Văn Hóa Giáo Dục, Hội Đồng Quốc Gia Khảo Cứu Khoa Học và Ủy Ban Điển Chế Văn Tự của Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa.

Trong phạm vi khảo cứu, Giáo Sư Phạm Cao Dương là tác giả của nhiều sách và bài nghiên cứu về lịch sử và văn hóa Việt Nam xuất bản bằng tiếng Việt, tiếng Pháp và tiếng Anh trong đó có các tác phẩmVietnamese Peasants Under French Domination, do Trung Tâm Nam và Đông Nam Á, Đại Học Berkeley và University Press of America cùng ấn hành năm 1985 và nhiều sách hay tài liệu giáo khoa khác. Giáo Sư Dương cũng từng là cộng tác viên của Trung Tâm Nghiên Cứu Nam và Đông Nam Á của Đại Học Berkeley Hoa Kỳ và Trung Tâm Quốc Gia Khảo Cứu Khoa Học Pháp.

Sau năm 1975, ông định cư tại Hoa Kỳ và tiếp tục hoạt động trong các ngành giáo dục và nghiên cứu. Ông đã từng giảng dạy các môn về lịch sử, văn hóa và ngôn ngữ Việt  Nam Học tại các Đại Học UCI, UCLA, CSU Long Beach, CSU Fullerton…

---

[i]   Đỗ Đình Nghiêm, Ngô Vi Liễn và Phạm Văn Thư, Địa Dư Các Tỉnh Bắc Kỳ. Hà Nội, Lê Văn Tân, 1930, in lần thứ tư, tr 61.
[ii]   Quốc Sử Quán Triều Nguyễn, Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục, tập hai.  Hà Nội: Trung Tâm Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn Quốc Gia, Viện Sử Học, Nhà Xuất Bản Giáo Dục,  1998, tr. 468-469.
[iii]   Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Tập II,  Hoàng Văn Lâu dịch và chú thích.  Hà Nội: Nhà Xuất Bản Khoa Học Xã hội, 1993, tr. 462.

[iv]  Trần Trọng Kim, Việt Nam Sử Lược, quyển II.   Saigon: Bộ Giáo Dục, Trung Tâm Học Liệu, 1971, tr. 17.

LÂM QUANG KHẢI * GÁNH HÁT SƠN ĐÔNG

Bình Dương xưa và coi hát thuật Sơn Đông
Lâm Quang Khải

Đám con nít thời xưa tụi này gọi là coi ‘’hát thựt xưn đông’’. Thời một ngàn chín trăm năm mươi lăm, sáu mươi , khoảng đó ( 1955-1960), lâu lâu có đoàn Sơn Đông mãi võ về chợ Bình Dương mình, làm bà con và nhất là đám con nít rộn ràng . Đám con nít tụi này đi coi “Coi hát thựt xưn đông” sướng đã chỉ luôn. Những danh từ “Gánh Hát Sơn Đông”, hay “Hát Thuật Sơn Đông” là chỉ đoàn bán thuốc “gia truyền”, xen kẻ với những màn ảo thuật hoặc biểu diễn “nghề võ” .
Khi thì gánh hát ở chợ đầu trên, khi đầu chợ dưới. Chợ Bình Dương mình lúc đó thì họp chợ buôn bán buổi sáng, một hai giờ trưa là chợ ‘’giãn’’ từ từ, tới ba bốn giờ chiều là trống trải rồi. Sở vệ sinh lo hốt rác, quét dọn coi khá sạch sẽ tươm tất. Chợ đông người buôn bán buổi sang hay chợ chiều trống trải, lúc còn nhỏ đó, tôi đã cảm nhận những rung động riêng tư khác nhau mỗi cảnh chợ trong lòng mình.

Sau khi thấy bà con tụ tập đông đủ, thì người điều khiển gánh hát, và luôn có một hay hai có anh hề lập lại lời ông nói; nối tiếp là tiếng trống, tiếng chập chỏa đánh lên:
“Thưa bà con cô bác”. Anh hề lập lại thưa bà con cô bác (lùng tùng , lùng tùng xèng!). “Thưa các ông già”. Anh hề lập lại thưa mấy ông già (lùng tùng , lùng tùng xèng!). “Thưa mấy bà già …”. Anh hề lập lại thưa mấy bà già (lùng tùng , lùng tùng xèng!). “Thưa các bác …, thưa các chú … , thưa các cô … , thưa các dì …. , thưa các anh trai … thưa các chị gái …, thưa mấy … mấy em con nít ..”. Mỗi lần nói như vậy luôn anh hề lập lại và trống đánh… lùng tùng , lùng… tùng xèng!

“Hôm nay đoàn hát thuật bán thuốc chúng tôi hân hạnh giới thiệu loại thuốc gia truyền trị nhức mỏi…. Trống đánh lên! … lung tung, tung! lung tung, tung xà!. Cô bác nào đau cái vai …tung tung, tung! Đau cái cổ … lung tung, tung! Đau cái lưng … tung tung, tung! …. Các ông bà cô bác hãy mua thử về xài …tung tung, tung! Không cần mua nhiều … tung tung, tung! . Coi như trước mua vui, sau làm nghĩa! …tung tung, tung! xà!

Các bạn có biết tiếng … xèng là tiếng hai cái chập chả vổ vào nhau, tiếng xà thì cũng vổ vào nhau mà kéo hai miếng chập chả đẩy xẹt ra ngoài.

Sau màn giới thiệu công dụng và hiệu quả của thuốc, thì nhiều bàn tay trong đám đông cầm tiền giơ lên “Bán tui hai gói”, “Tui một gói”, … Số người mua cũng khá đông, lúc đó ông bầu chỉ … người trong đoàn mang thuốc đến: “Bên này hai gói” trống đánh lên... lung tung, tung! Nầy anh ba, “Bên kia một gói!” lung tung, tung! Nây anh năm, hoặc “Bên nây mua!”, “Bên kia mua!”.… lung tung, tung! Nghe sao mà vui và đã cái lỗ tai quá!

Sau màn bán thuốc là màn biểu diễn “nghề võ” (hoặc hát thuật); Đây chính là màn mà bọn trẻ chúng tôi mong đợi! Với múa đao, múa thương loang loáng; thanh sắt kê vào ngực, rồi ngực chịu lại để bẻ cong thanh sắt lại, chứng tỏ là ngực cứng hơn cây sắt! hay với màn nằm trên bàn chông với mấy tảng đá chồng lên ngực rồi cho một người dùng búa tạ đập lên, khiến ai cũng le lưỡi, lắc đầu.

Và cứ một màn bán thuốc, một màn biểu diễn “nghề võ” xen kẽ nhau.

Thuốc bán thì thường là thuốc nhức mỏi, thuốc điều hòa kinh nguyệt, thuốc xổ lãi, thuốc đau răng, thuốc ho, thuốc dán hiệu con rắn, thuốc cảm mạo…. Và thương hiệu và nhất là “thuốc xổ lãi mộng dừa” , kể lại bà con đừng có ớn nhen. Người điều khiển chương trình lựa một số em ( có bụng bư bự) cho uống thuốc xổ lãi “biểu diễn”. Các em biểu diễn viên, tuột quần ngồi…đưa cái đít ra, vừa ăn kẹo “chơi”. Khoản mươi mười lăm phút sau, từ lỗ đít mấy em ra một nùi lãi, lãi kim , lãi đủa…coi thấy mà ghê. Bà con vỗ tay nhiệt liệt hoan hô.

Xong màn biểu diễn, tới cái màn đi xin tiền, chỗ này là chỗ vui nhất đây. Họ dẫn một con khỉ, có mặt áo xanh xanh đỏ đỏ đàng hoàng, tay cầm cái nón, đi xin tiền! Mấy em con nít gái thì thích mục này nhứt, vì con gái có khoái coi màn đánh võ đâu.

Riêng cái gánh hát thuật Sơn Đông bán dầu cù là MatSu ( dầu cù là hiệu con voi) gây cho tôi chú ý nhất, được xem con voi. Vì quá khoái và thương voi nữa, tôi đi lượm những khúc mía , vạt bỏ của bà bán mía trước nhà, đem lại cho con voi ăn. Mấy người lớn thì cho thưởng voi những cây mía, mấy nảy chuối xâu xấu, mà họ mua. Đoàn hát với con voi này ở một hai ngày gì đó rồi cuốn gói ra đi .

Con voi và chú nài xuống bến đò, ở chợ cá và voi lội qua bên kia sông … tôi dòm theo riết, khi con voi bị cái chợ cá làm khuất mắt, tôi vội chạy qua khỏi tiệm Hiệp Thành, để dòm tiếp. Lúc này voi đã lội hơn nửa dòng sông. Khi đến bờ bên kia, voi sấn rấn một chút rồi đi về hướng Hóc Môn mất khuất, để lại ở lòng tôi bao nhiêu thương tiếc và nhớ.

Có một thứ tôi cũng ‘mê’ lắm và nhớ mãi là đoàn “hát thuật” hộp biến giấy ra tiền . Người làm hát thuật bỏ một tờ giấy vào một hộp khối hình vuông , đậy nắp kín lại, đọc vài câu thần chú, gõ gõ mấy cái vào hộp rồi mở ra, thì lạ chưa? Một hai tờ giấy bạc một đồng, hai đồng cáu cạnh nằm dưới đáy hộp! và sau đó cứ bỏ giấy vào, đóng hộp lại và mở hộp ra…và lấy tiền. Tôi ước phải chi mình có hộp này biến ra tiền, có tiền mua bánh và ăn mì, ăn nước đá đậu đõ đã luôn.

Một vài năm sau khi lớn lên, tôi cũng bắt chước và làm được cái trò này, mấy người bạn coi, họ khoái lắm.

Hoặc cái màn coi chớp bóng trong “cái thùng”. Một cái thùng kín bằng thiếc, chiều ngang hơn một thước rưỡi, chiều dài hơn hai thước, cao gần một thước. Thùng này để trên một cái xe ba bánh. Ta tạm gọi đó là một rạp chiếu bóng nhỏ. Xung quanh thùng có khoét từng hai lỗ nhỏ một, và có đánh số thứ tự , ai trả tiền thì đặt hai mắt vào hai lỗ đó mà coi chiếu bóng. Mỗi ‘’xuất’’ như vậy có khoảng năm hay sáu khán giả coi.

Hát thựt xưn đông (Hát Thuật Sơn Đông) đến chợ Bình Dương của mình trong khoảng thời gian từ năm 55 đến năm 60, thời gian không dài, nhưng để lại trong lòng chúng tôi những kỷ niệm êm đềm khó phai.

Còn chuyện đi coi chóp bóng trên nhà việc Phú Cường, tức là nhà làng , mí lị đi coi mô tô bay, … từ từ kể bà con nghe sau nhen.

08.06.2015.

PHAN THANH ĐÀO * TRUYỆN NÔM

Truyện Nôm cổ in đầu thế kỷ XX được phát hiện ở Bình Dương

Phan Thanh Đào  

---

Sự xuất hiện của chữ viết để ghi nhận tiếng nói và tâm hồn của dân tộc, sự xuất hiện ấy là một dấu ấn quan trọng nói lên bước tiến lớn lao của nền văn hóa dân tộc đó.

Ở Việt Nam ta, sự xuất hiện chữ Nôm là đánh dấu sự trưởng thành của nền văn hóa dân tộc, chữ viết ấy xuất hiện trong lịch sử nước ta cách nay trên 10 thế kỷ. Chữ Nôm dùng để chuyển tải tiếng nói của dân tộc, vừa để ghi lại nền văn hóa, văn minh riêng tư của giống nòi.

Trong quá khứ, vì nhiều lý do dân tộc ta đã học chữ Hán phát âm theo giọng Việt để rồi ông cha ta mượn các bộ chữ Hán mà sáng tác chữ Nôm, trong lịch sử văn học, ông cha ta đã sáng tác nhiều tác phẩm bằng chữ Nôm có giá trị xuất sắc mang rõ tính bác học, bên cạnh đó là những tác phẩm đậm nét tính dân gian phản ánh cách sống và tâm tư của những người bình dân, là tầng lớp người đông đảo trong xã hội. Trong những tác phẩm dân gian ấy lần lượt chúng ta phát hiện được nhiều tác phẩm có giá trị, tuy nhiên đến ngày nay cũng chưa có thể nói là chúng ta đã phát hiện hết những tác phẩm Nôm mà người xưa đã sáng tác, bởi vì chữ Nôm đã trở thành chữ cổ, một thứ 'từ ngữ', ít người biết. Mặt khác, do qua thời gian và chiến tranh tàn phá làm mất mát. Đó là chưa kể: Ngày xưa việc in ấn còn nhiều hạn chế, nên số lượng tác phẩm được in ra rất hạn hẹp, nên tác phẩm lưu truyền không nhiều, dễ bị thất lạc, mất mát.

Điều may mắn là gần đây chúng tôi đã phát hiện được một tác phẩm chữ Nôm trên đất Bình Dương mình, cụ thể là tác phẩm đã nằm trong kho sách cũ ở chùa Hội Khánh, một ngôi chùa cổ có chứa nhiều di tích di sản văn hóa quý.

Qua sự tìm hiểu về tác phẩm này, chúng tôi sơ bộ có thể đưa ra một số nhận định bước đầu sau đây:

Đây là tác phẩm Nôm cổ xưa duy nhất còn lại trên đất Bình Dương chúng tôi đã tìm, hỏi nhiều nơi như Huế, Quy Nhơn nhưng vẫn chưa ai biết về sự xuất hiện của tác phẩm này. Thứ hai là tác phẩm trên là tác phẩm có chủ đề về tư tưởng Phật giáo, nếu xét về tác phẩm chữ Nôm cổ viết về những tư tưởng Phật giáo dân gian thì đây là tác phẩm thứ ba sau hai tác phẩm là Quan Âm Thị Kính và tác phẩm Phật Bà Quan Âm.

Do vậy mà tác phẩm này cũng mang tính giáo dục và tính khuyến thiện đậm đà. Tác phẩm có tên là: Lưu Hương Diễn Nghĩa Bảo Quyển. Sách được in bằng giấy bản xưa, khổ 13x21 , bìa ngoài màu đỏ với chữ Hán viết tay: Lưu Hương cổ tích toàn truyện. Lớp bìa bên trong với chữ, ghi: Lưu Hương Diễn Nghĩa Bảo Quyển, bên trái ghi: Đại Nam Quốc tín nữ Nguyễn Từ Nguyên, Hoàng Diệu Trúc đồng kính san. Bên phải ghi Quang Tự tam thập tứ niên Mậu Thân mạnh thu cốc đán (1908).

Toàn bộ tập sách có 86 trang, gồm có 3.042 câu thơ lục bát.

Xét về nguồn gốc thì chúng ta thấy loại “Bảo quyến” xuất hiện ở đời Tống (TQ) và có hai loại: Một loại được gọi là Kinh vì đã diễn nghĩa tứ các kinh Phật như: Dược sư bản nguyện công đức bảo quyển... Loại thứ hai là diễn nghĩa từ những truyện cổ của Phật giáo, loại này rất được dân gian ưa thích, như: Mục Liên Cứu mẫu xuất li địa Ngục Thăng Thiên Bảo Quyển, Ngư Lam Quan Âm Bảo Quyển, Diệu Anh (?) Bảo Quyển... Ngoài ra có những tác phẩm cũng diễn nghĩa từ những cố sự trong dân gian mang nội dung tư tưởng Phật giáo dùng để khuyến thiện, răn đời như Hương Sơn Bảo quyển và Lưu Hương Nữ Bảo Quyển, tác phẩm Lưu Hương... đã được một tác giả Việt Nam nào đó đã diễn Nôm thành lập thơ Lưu Hương... như đã thấy.

Nội dung nguyên tác Lưu Hương Nữ Bảo Quyển như thế nào chúng tôi chưa có điều kiện khảo cứu cụ thể được, ở đây chúng tôi chỉ tóm tắt cốt truyện ở bản Nôm Lưu Hương Diễn Nghĩa Bảo Quyển này:

“Lưu Hương là con gái của ông bà Lưu Quang và Từ thị, lúc mới sinh có ánh sáng và mùi hương tỏa ra nên cha mẹ lấy điềm lành mà đặt tên cho con mình. Lớn lên Lưu Hương sớm có lòng mộ đạo: Khi nghe ni cô Chân Không giống lý nhân quả, nàng đã ngộ đạo và quyết chí tu hành, nàng khuyên cha mẹ bỏ nghề buôn bán rượu thịt...

Trong vùng có Viên ngoại họ Mã, nhà giàu có mà kém đạo đức, lại muốn cưới Lưu Hương cho con trai thứ ba là Mã Ngọc. Vì sợ gây thù kết oán làm khổ cha mẹ nên Lưu Hương chấp nhận cuộc hôn nhân. Dù có chồng nhưng Lưu Hương vẫn ăn mặc sô gai, lại cảm phục được chồng cũng ăn chay giữ giới như mình, nhưng rồi bị mẹ chồng phát hiện đánh đập nàng và buộc con trai phải đi xa tìm thầy học hành theo con đường khoa danh.

Vì Lưu Hương quyết giữ nếp sống tu hành nên hai người chị dâu không ưa theo rình rập rồi vu cáo nàng với mẹ chồng để nàng bị đánh đập tàn nhẫn. Mặc dù nhiều lần bị oan, nàng vẫn nhẫn nhục và luôn mong mẹ và hai chị sớm thấy được lẽ đạo. Nhờ sự nhẫn nhục và lòng luôn vị tha ấy mà nàng đã cảm phục được hai nàng hầu là Ngọc Mai và A Hoàn.

Muốn nàng bỏ cuộc sống tu hành, mẹ chồng bắt nàng đảm trách toàn bộ công việc bếp núc, nàng chấp nhận làm việc vất vả ấy, nhưng van xin mẹ chồng không buộc nàng sát sinh loài vật, nhưng càng van xin nàng lại càng bị hành hạ đánh đập nhiều hơn.

Đến tiết Thanh minh, toàn thể gia đình họ Mã đi tảo mộ, Lưu Hương cũng phải đi theo, đến nơi thấy người ta giết hại súc vật để cúng tế, nàng bất nhẫn lén trốn đến một nơi vắng mà thở than, cầu nguyện. Mẹ chồng bắt gặp, nàng bị đánh đập và buộc phải ở lại nghĩa trang không cho về nhà. Ngày kia nơi nghĩa trang nàng đã che giấu một con thú do hai người anh chồng săn đuổi, nên nàng đã bị hai gã này đánh đến bất tỉnh, sau nhờ con thú có tánh linh chạy đi báo vợ chồng lão giữ nghĩa trang rồi ngậm lá thuốc đến cứu tỉnh nàng, sau chính nàng lại cảm hóa vợ chồng lão giữ nghĩa trang rồi ngậm lá thuốc đến cứu tỉnh nàng, sau chính nàng lại cảm hóa vợ chồng lão giữ nghĩa trang sống đúng theo con đường đạo hạnh. Đến đây những tưởng là nàng có thể yên thân tu hành, không ngờ tin Mã Ngọc, chồng nàng thi đậu Trạng nguyên và sắp vinh quy, hai người chị dâu từng xử ác với nàng nay sợ lộ chuyện nên vu cáo nàng đã ngoại tình, thất tiết ở nghĩa trang, thế là mẹ chồng cho gọi nàng về, không cần hỏi han gì mà ra tay đánh đập rồi cạo tóc nàng mà đuổi đi. Trước sự việc ấy nàng lại cho là gặp sự may mắn, vì bây giờ nàng có dáng tu hành, Lưu Hương tìm tới một miếu để ở, ngày đi khất thực tối về cổ miếu tụng niệm. Một đềm có hai gã vô lại xông vào miếu định cưỡng hiếp nàng nhưng nhờ có thần linh che chở, nàng lại dùng lời lẽ cảm hóa được hai kẻ kia. Dần dần tiếng tăm đạo hạnh của nàng vang xa, nàng đã giúp nhiều người trở về với đạo pháp, đồng thời nàng được mời về một ngôi đền trang nghiêm, ở đó tu trì.

Mã Ngọc vinh quy bái tổ, không thấy vợ mình đâu, tìm hiểu biết sự việc đã đến thăm và khuyên nàng trở về, nàng nhất quyết không chịu lại khuyên Mã Ngọc lấy vợ để có con nối dõi tông đường.

Kim Chi, người vợ sau của Mã Ngọc lại là cô gái hiền đức, một lòng kính trọng và tuân theo lời dạy của Lưu Hương mà sống đạo hạnh và đi theo Mã Ngọc đến trấn nhậm triều Châu.

Nhân lễ đáo tuế của Viện Quân, mẹ chồng của Lưu Hương, cả gia đình họ Mã ăn phải cá độc mà ngã ra chết, chỉ hai cô hầu nhờ trường trai mà thoát nạn. Lưu Hương được tin dữ, rất đau xót, vội vàng trở về lo ma chay, báo tin cho Mã Ngọc để về thọ tang. Sau cùng Mã Ngọc lai kinh trả lại chức tước để tiếp tục cuộc sống tu hành đạo hạnh...

Toàn bộ câu chuyện đặt trên cơ sở tinh thần nhẫn nhục, giữ giới, kiêng sát sanh của Phật giáo, lại đề cao thuyết nhân quả. Cốt truyện đặt trên quan điểm phổ biến của văn học cổ điển: “Tích thiện phùng thiện tích ác phùng ác”. Mâu thuẫn được phản ánh trong tác phẩm là những mâu thuẫn xảy ra trong gia đình: Mâu thuẫn giữa mẹ chồng và nàng dâu, mâu thuẫn giữa những chị em dâu trong gia đình.

Tác phẩm này nặng tinh thần đạo đức và khuyến thiện nên trong quá trình xây dựng nhân vật chưa làm đậm nét nhân vật phản diện nếu so với tác phẩm Quan Âm Thị Kính chẳng hạn. Tuy nhiên, chúng ta cũng đọc thấy nơi đây hình ảnh hiện thực của cuộc sống nông nghiệp ngày xưa, ở đó người nghèo khó đã bị ngược đãi, chẳng hạn đoạn thuật việc gia đình Mã Viên ngoại ngang nhiên bắt bớ hành hạ những kẻ thiếu nợ một cách tàn nhẫn:

Bắt người khiếm trái chớ chầy
Cắt sai công việc thuở này khổ thân.
Đêm ngày kẹp khảo vang rân,
Ngày ăn một bữa việc mần hoảng kinh.
Một bổ (người) khiếm trái thất thinh
Cùng nhau tính việc bán mình đợ con
Âm thầm than khóc nỉ non
Bởi năm thiêm tháp (?) vợ con đợ đần.
Người nào trả đặng khỏi mần
Kẻ lo chưa đặng chịu phần khổ lao.

Ngoài ra tính dân gian Nam bộ là nét nổi bật của tập truyện thơ Nôm này.

P.T.Đ

(Giáo viên về hưu)
Nguồn: http://www.sugia.vn

GS. PHẠM ĐỨC LIÊN * VIỆT NAM VÀ Á CHÂU

Việt Nam và Á Châu:
Những con số tiêu biểu, 2016

GS Phạm Đức Liên

---

A. Dẫn nhập:

    * "Nói thì dễ" - qua những bài diễn văn, lời tuyên bố - rỗng tuếch - bằng những mỹ từ, hào nhoáng - trong sách giáo khoa "nhân văn" - mà ru ngủ lòng người - thì con kiến trong lỗ - cũng bò ra để hoan hô và dồn phiếu cho: Easy talked than done.
    * Thế nhưng "Làm mới khó" - khó lắm và khó quá: Toàn dân và chánh phủ phải làm việc cực kỳ vất vả - mới ra được những con số thông kê (thất nghiệp, Dec 2015 ở Mỹ chỉ còn 5.3% ... ).  Làm có nghĩa là STEM (more doing - less talking). STEM creates the world.
    * Bài viết nầy chỉ là sao chép lại (asa copy) những bảng thống kê rải rác trong các tuần báo kinh tế (The Economist, The World in 2016... ) và sách (The World Almanac 2016 ... ) mới nhất (as of Nov 30, 2015) - về kinh tế Việt Nam và những quốc gia láng giếng (Vietnam and South East Asia - in numbers). Rồi từ những con số thống kê đó (Statistics and Probability) - mà từng độc giả có nhận xét riêng - tùy theo trình độ (undergrad, grad, postgrad schools...) về Việt Nam cẩm tú. Xin nhắc nhở rằng : " Con Rồng Cháu Tiên (Children of the Dragon anf Fairies) là dân tộc thông minh chăm chỉ và kỷ luật" (bằng chứng: Việt Nam hải ngoại hiện có 500 Professor Doctors, Professor Postdoctoral Fellows đang giảng dạy về Khoa học kỹ thuật / STEM - tại những đại học lừng danh toàn cầu ) . Việt Nam tiến bộ hay tụt hậu là do nhà lãnh đạo !. Real change today! Changer ensemble maintenant !: mà Rising Vietnam nhé. Việt Nam vạn tuế vạn vạn tuế!.

Chỉ những nước có tăng trưởng kinh tế (GDP growth) mỗi năm từ 7% trở lên thì đây là The World's Top Ten: hạng nhất là Vương Quốc Lào (8.0), hạng ba là Cao Miên (7.5), tiếp theo là Miến Điện (Myamar) hạng sáu (7.2). Viẹt Nam - sau 40 năm thống nhứt (1975-2015), 30 năm ở cửa (1986-2015), 20 năm giao thương với Mỹ (1995-2015): 6-8%.

B. Việt Nam, Á Châu và Thế Giới - bằng những con số (in numbers, 2016):

    I. Tăng trưởng kinh tế (GDP Growth) toàn cầu - từng vùng , 2016:

        1. Theo phần lớn những nhà kinh tế (Tiến Sĩ Kinh Tài + 10 năm kinh nghiệm) thì cuộc khủng oảng kinh tế thế giới 2007 - vẫn còn đè nặng nhân loại. Về thương mại quốc tế (Business 2016) - còn nhiều lo âu (a great wall of worry) !. Về thị trường chứng khoán (Finance 2016) còn lắm chao đảo (An unsettling year for the market) !.Tuy nhiên quý vị và những quốc gia sở tại - cũng phác họa được con đường đi (World GDP growth, 2016): The future by design:
        2. Chín vùng kinh tế tăng trưởng khác nhau:
            - Eastern Europe (Đông Âu, Nga):                                       1.2%
            - Latin America (Châu Mỹ Latinh - Trung và Nam Mỹ)        1.3%
            - Japan (Nhật Bản):                                                            1.7%
            - Western Europe: (Tây Âu - Đức, Anh Pháp..)                    1.8%            - North America (Bắc Mỹ - Hoa Kỳ, Canada, Mexico)          2.5%                            - Australia (Úc Châu)                                                        2.6%
            - Middle East/ North Africa (Trung Đông, Bắc Phi..)            3.2%
            - Sub-Saharan Africa (Trung và Nam Phi )                          3.6%
            - Asia (Á Châu trừ Nhật, Úc, Tân Tây Lan)                        5.4%
            trong đó:
                Hongkong:                        1.9%
                Taiwan (Đài Loan)            2.0%
                Singapore (Tân Gia Ba)      2.8%
                South Korea (Nam Hàn)    3.0%
                Thailand (Thái Lan)           3.5%
                Pakistan (Hồi Quốc)          4.8%
                Indonesia (Nam Dương)    5.1%
                Philippines (Phi Luật Tân) 5.7%
                China (Trung Quốc)          6.4%
                Bangladesh (Đông Hồi)     6.5%
                Malaysia (Mã Lai)            6.6%
                Sri Lanka (Tích Lan)        6.5%
                Việt Nam                         6.8%

        II. GDP Per Capita: Việt Nam và các nước lân bang, 2016: được tính bằng đo la Mỹ (USD)
            1. Singapore:

                - GDP (Gross Domestic Product - Tổng Sản Lượng Nội Địa): $445.2 tỉ.
                - GDP per head (or per capita): cao nhất Á Châu ($54,000).
                - PPP (Purchasing Power Parity - sức mua): một người ngoại quốc tới Singapore làm việc muốn giữ cho sinh hoạt bình thường (to maintain a standard of living) - thì phải có $86,500 để trang trải.
            2. Nhật Bản:

                - GDP: $4,800 tỉ (cường quốc thứ 3 toàn cầu).
                - Nhập cảng: $811.9 tỉ (22% nhập từ Trung Quốc).
                - Xuất cảng: $710.5 tỉ (xuất cảng qua Mỹ 195, Trung Quốc 18%..)
                - Tháng 8.1945: một nước Nhật tan tành (sau khi bị 2 trái bom nguyên tử nổ ở Hiroshima và Nagasaki).
                - Thế nhưng tháng 8/1965 những chiếc xe hơi Honda Civic, Mazda 1200 và 1500 ... chạy khắp Miền Nam Việt Nam... Làm gì mà tiếng nói của Thủ Tướng Nhật chẳng nặng ký. Làm gì mà dân chúng khắp thế giới chẳng đến Nhật du lịch, rồi ghesha, và samurai ... Người Nhật - kỷ luật nhất thế giới.
            3. Nam Hàn:

                - GDP: $1,800 tỉ.
                - Nhập cảng: $525.5 tỉ (16% từ Trung Quốc, 12% từ Nhật..)
                - Xuất cảng: $572.7 tỉ (26% qua Trung Quốc, 11% qua Mỹ).                - Dân chúng Nam Hàn thuộc lòng "Let's use the power of STEM to change the Korea" . Đầu thập niên 1980, những chiếc xe Hyundai chạy khắp xa lộ và đường phố Mỹ, Canada ... Để rồi những năm 1995 những chiếc xe KIA - cạnh tranh với xe Mỹ, Đức, Anh, Pháp.. Và Samsung/Galaxy S6 - tuyệt vời- ngang ngửa với Iphone 6S⁺, ... Làm gì mà dân Nam Hàn xuất ngoại chẳng được quốc tế nể vì?. Thành phố lớn nào ở Canada, USA .. cũng có nhiều võ đường Tai Kwon Do (võ sinh da trắng theo học rất đông).
            4. Đài Loan:

                - GDP: $1,100 tỉ.
                - Nhập cảng: $277.5 tỉ. (18% từ Nhật, 16% từ Trung Quốc, 10% từ Mỹ...)
                - Xuất cảng: $318.0 tỉ. (27% qua Trung Quốc, 10% qua Mỹ..)
                - Cô nhân tình bé bỏng, xinh xinh Đài Bắc - luôn luôn được chàng Mỹ che dù.
            5. Mã Lai:

                - GDP: $746.1 tỉ.
                - Nhập cảng: $193.6 tỉ (17% từ Trung Quốc, 13% từ Singapore...)
                - Xuất cảng: 4231.3 tỉ. (14% qua Trung Quốc, 14% qua Singapore..)
            6. Trung Quốc:

                - GDP: $17,600 tỉ.
                - Nhập cảng: $2,000 tỉ (10% từ Nam Hàn, 8% từ Nhật, 8% từ Mỹ, 8% từ Đài Loan...)
                - Xuất cảng: $2,300 tỉ (17% qua Mỹ, 16% qua Hongkong...)

So với Mỹ: United States: GDP growth:     2.5% GDP per head: $57,620 (PPP: $57,620) Inflation:    1.7% Budget Balance (% GDP) -2.2 Population: 323.9 mil.                 - GDP : $17,400 tỉ.                 - Nhập cảng: $2,300 tỉ (20% từ Trung Quốc, 15% từ Canada, 12% từ Mexico, 65 từ Nhật...)                 - Xuất cảng: $1,600 tỉ (20% qua Canada, 14% qua Mexico, 8% qua Trung Quốc...) ****      - Mỗi năm, trong tổng số hàng hóa xuất cảng của Trung Quốc thì 17% qua Mỹ, trong tổng số hàng hóa nhập cảng vào Mỹ thì 20% là từ Trung Quốc, và trong lượng hàng hóa xuất cảng của Mỹ thì 8% qua Trung Quốc, trong lượng hàng hóa nhập cảng vào Trung Quốc thì 8% đến từ Mỹ.      - Về thương mại, hai siêu cường Hoa Kỳ và Trung Quốc - gắn bó với nhau chặt chẽ như thế (cài răng lượcs!). Về chánh trị, Mỹ Tầu lại đoàn kết với nhau - để giải quyết những tranh chấp giữa các quốc gia đàn em (sen đầm quốc tế!). Rồi vì quyền lợi của chính mình hai siêu cường sẵn sàng hy sinh những nước nhược tiểu !. Việt Nam ơi: "Let's use the power of STEM to change our country" - mà kiêu hãnh giương cao ngọn cờ Việt Nam. và đừng quên" "Lãnh đạo bất đại học - bất tri lý" (lãnh đạo= giám đốc nha, tỉnh trưởng...+).

            7. Thái Lan:

                - GDP: $985.5 tỉ (gần $1,000 tỉ - tương đương Đài Loan)
                - Nhập cảng: $200.2 tỉ (từ Nhật 16%, Trung Quốc: 155, Mỹ 6%..)
                - Xuất cảng: $224.8 tỉ (qua Trung Quốc: 12%, Mỹ 10%, Nhật 10%..)
                - Trong số các nước Á Châu (trừ siêu cường Trung Quốc $57 tỉ, du lịch Thái Lan quyến rũ nhất. Năm 2014, du khách đóng góp cho du lịch Thái $39 tỉ, so với Mã Lai $22 tỉ, Singapore 19 tỉ, Nhật 19 tỉ..)
            8. Nam Dương:

                - GDP: $2,700 tỉ
                - Nhập cảng: $168.4 tỉ (Trung quốc 16%, Singapore 14%, Nhật 11%, Nam Hàn 7%...)
                - Xuất cảng: $175.3 tỉ: (Nhật 15%, Trung Quốc, 12%, Singapore 9%, Mỹ 8%, Nam Hàn 7%..)
                - "Dân giàu nước mạnh" thì lôi cuốn du khách toàn cầu. Indonesia thâu nhập $10 tỉ hàng năm (Mỹ $177 tỉ, quyến rũ nhất là California, Florida, New York, Texas..)
            9. Phi Luật Tân:

                - GDP: $692.2 tỉ.
                - Nhập cảng: 63.6 tỉ (Trung Quốc 15%, Mỹ 9%, Nhật 8%, Nam Hàn 8%..)
                - Xuất cảng: $47.8 tỉ. (Nhật 23%, Mỹ 14%, Trung Quốc 12%...)
            10. Việt Nam:

Vietnam: GDP Growth:    6.8% GDP per head: $2,250 (PPP: $6,230) Inflation: 3.6% Budget Balance (% GDP): -3.8 Population: 94.4 mil

                - GDP: $510.7 tỉ.
                - Nhập cảng $138.6 tỉ (Trung Quốc 32%, Nam Hàn 14%, Nhật 7%...)
                - Xuất cảng: 4147.0 tỉ (Mỹ 18%, Trung Quốc 12%, Nhật 10%, Nam Hàn 5%...)
                - Gần 1/3 hang hóa và nguyên nhiên liệu nhập cảng vào việt Nam là đén twuf Trung Quóc và 12% tổng số hàng hóa sản xuất của Việt Nam xuất cảng qua Trung Quốc. Điều nầy khiến kinh tế Việt Nam phụ thuọc quá nhiều vào Trung Quốc từ đó sẽ bị lệ thuộc chánh trị, nhất là khi nhận viện trợ dưới bất kỳ hình thức nào!. Bản chất cảu viện trợ là có điều kiện ẩn tàng !.
                - Từ năm 1995, du lịch Việt Nam phát triển và năm 2014 - thu hoạch được $7.3 tỉ.
                - Tỉ lệ thất nghiệp là 2% (2104).
            11. Lào:

Laos: GDP per head: $2010 (PPP: $5,000) Inflation:    4.1% Population: 6.9 mil.

                - GDP: $34.4 tỉ.
                - Nhập cảng: $4.1 tỉ (Thái Lan: 56%, Trung Quốc 26%, Vietnam 7%..)
                - Xuất cảng: $2.8 tỉ (Thái Lan 33%, Trung Quốc 25%, Vietnam 12%..)

              12. Miến Điện:

Burma (Myanmar): GDP per head: $1,890 (PPP: $4,700) Inflation:    5.5% Population: 56.3 mil.

                    - GDp: $242 tỉ
                    - Nhập cảng: $12.5 tỉ (Trung Quốc 40%, Thái Lan 20%, Singapore 12%)
                    - Xuất cảng: $10.3 tỉ (Thái Lan 35%, Trung Quốc 255, Ấn Độ 12%..)
                    - Thất nghiệp 3.45%
              13. Campuchia:

Cambodia GDP per head: $1,330 (PPP: $3,300) Inflation:    3.9% Population: 15.7 mil.

                    - GDP: $50 tỉ.
                    - Nhập cảng: $10.6 tỉ (Thái Lan 27%, Trung Quốc 22%, Vietnam 20%..)
                    - Xuất cảng: $7.6 tỉ (Mỹ 29%, Anh 9%, Đức 9%, Nhật 6%, Vietnam 5%..)
                    - Du lịch: thu $3.0 tỉ, 97% du khách quốc tế: Hẹn ngày trở lại Cao Miên.
C. Lời kết:
    1. Khoa học kỹ thuật là con đường duy nhất để chỉ đạo dân tộc và phát triển kinh tế (Maths, Sciences. The common denominators of world - changing innovation). Dân tộc nào cũng có nhiều người thông minh (trí tuệ), thế nhưng con cháu Lạc Hồng thông minh lắm (94.4 +4.6= 100 triệu). "Tự trị đại học" để trí tuệ được tự do phát triển - nhất là STEM. Khoa học kỹ thuật là phát minh, là sáng tạo. Điển hình là những bằng sáng chế (patents) được trình tòa (trademark) rồi được kỹ nghệ ứng dụng mà tung ra thị trường những sản phẩm (LED, smart phone, Ipad Pro, Galaxy, Hybrid...) đóng góp trực tiếp vào sự phát triển kinh tế quốc gia sở tại và cho văn minh, tiến bộ của nhân loại. Thế giới chờ những "electronics products" của Việt Nam" Made in Vietnam by children of the Dragons and Firies, of Vietnames Enginering, for Vietnam Pride.
    2. Bằng sáng chế (patents for innovations, grants) của những cường quốc , 2014:
        - Đặng tiểu Bình (1904-1997) : Năm 1977 : "Phải máy móc hóa Trung Hoa " thì năm 2014 mới trở thành cường quốc thứ hai sau Mỹ.
        - 11 quốc gia dưới đây đua nhau phát minh sáng tạo (Nam Hàn có 16,469 bằng sáng chế...) bỏ lại sau lưng những tư tưởng, lý thuyết, từ thế kỷ 19, 20 lỗi tời, vô duyên, trình độ không vượt qua lũy tre làng !...


Phạm Đức Liên, EdD
Former Professor Central Piedmont Community CollegeWindy City, trọng thu 2015 (25⁰ F)

Saturday, April 8, 2017

ĐẶNG PHÙNG QUÂN * EDMUND HUSSERL

Edmund Husserl với Triết Lý Toán Học

-Đặng Phùng Quân

 

Khởi sinh từ triết lý toán học

Edmund Husserl

(1859-1938)

Trình chơi Âm thanh

00:00

00:00

03:32

Sử dụng các phím mũi tên Lên/Xuống để tăng hoặc giảm âm lượng.

Trong lịch sử triết học, việc đánh giá một nhân vật dựa trên nhiều yếu tố, song chắc chắn người xây dựng một triết học, một phong trào tư tưởng, một ý thức hệ với ảnh hưởng rộng lớn trong xã hội có thể được xem như “triết gia lớn nhất của thế kỷ này“. Điều này xét ra không thậm xưng, chỉ nói trong vòng cận hiện đại, những Descartes, Kant, Hegel, Marx … xứng đáng có tầm vóc này.

Edmund Husserl (1859-1938), người khai sinh ra phong trào hiện tượng luận ở thế kỷ XX từng được tôn là triết gia lớn nhất của thế kỷ này. Điều này có thể không cần bàn cãi, vì ở nửa đầu thế kỷ XX, triết học thường gọi là triết học lục địa (CP) chịu ảnh hưởng hiện tượng luận Husserl ở nhiều lãnh vực, từ triết học đến những khoa học nhân văn, Herbert Spiegelberg đã dẫn lời Herbert W. Schneider ở đại học Columbia:

“Ảnh hưởng của Husserl đã cách mạng nhiều nền triết học lục địa, không những vì triết học của ông thống trị, song vì bất kỳ triết học nào ngày nay cũng mưu tìm việc kết hợp, và diễn tả theo phương pháp hiện tượng luận. Nó là điều kiện bắt buộc của trách nhiệm phê phán.”

Nhận xét này ghi vào năm 1950, song ngày nay, hiện tượng luận không chỉ phát triển ở châu Âu, còn du nhập vào nhiều khu vực khác trên thế giới (nửa sau thế kỷ XX, hiện tượng luận phát triển ở Mỹ, xem: Phenomenology in America, James Edie biên tập 1967; Analecta Husserliana, niên san nghiên cứu hiện tượng luận, Anna-Teresa Tymienieca chủ biên, của The World Institute for Advanced Phenomenological Research and Learning, Belmont, Massachusetts v.v…). Husserl cũng như đại đa số triết gia vừa nghiên cứu vừa giảng dạy cho nên công trình của ông gồm những tác phẩm đã xuất bản, những giáo trình và nhiều bản thảo ghi tốc ký cần giải mã – nếu so sánh với Platon và Aristote, ông may mắn sinh vào thời hiện đại, do đó những tư liệu này đã hoàn tất và xuất bản thành Toàn tập của Husserl: Husserliana. Edmund Husserl Gesammelte Werke do Thư khố Husserl của Louvain/Husserl-Archief te Leuven chịu trách nhiệm – tôi sẽ đề cập sau)

Tên tuổi Husserl gắn liền với hiện tượng luận, thậm chí đại từ điển triết học xem “trường phái triết học này hiện thân qua Husserl và hậu duệ triết học của ông”[2]. Spiegenberg khi viết một dẫn nhập lịch sử về phong trào hiện tượng luận nhận xét:

Hiện tượng luận không chỉ nói về triết học Husserl…cũng không thể nói toàn bộ triết học của ông là hiện tượng luận. Không phải tới khi Husserl đã gần tuổi bốn mươi, tư tưởng triết lý của ông mới chín mùi trong quan niệm hiện tượng luận. Tuy nhiên. thực sự khuôn mặt chính trong sự phát triển phong trào hiện tượng luận vẫn là Edmund Husserl.[3]

Do đó, Spiegelberg không đồng ý với Eugen Fink, học trò thân tín của Husserl khi phân chia ba giai đoạn trong đời người thày dựa trên những trường sở địa lý nơi ông giảng dạy (bắt đầu ở đại học Halle khi ông làm Privatdozent từ 1887 đến 1901, tiếp tục ở Göttigen trong 15 năm từ 1901 đến 1916 và sau cùng ở Freiburg im Breisgau cho đến hưu và mất năm 1938)[3]. Theo ông, hành trạng triết học của Husserl có thể chia làm ba giai đoạn: (1) thời kỳ tiền hiện tượng luận kéo dài ở nửa đầu những năm dạy ở Halle cho đến 1896 và tương ứng với những ý tưởng hình thành quyển đầu bộ Nghiên cứu luận lý; (2) thời kỳ hiện tượng luận như mật công việc tri thức luận giới hạn, tương ứng với quyển hai bộ Nghiên cứu nói trên, bao gồm những năm đầu ở Göttingen; (3) thời kỳ hiện tượng luận thuần tuý như thể cơ sở phổ quát của triết học và khoa học, hình thành chung quanh năm 1906, không những dẫn tới tạo hình cho chủ nghĩa siêu nghiệm mới song còn là một chủ nghĩa (l)ý tưởng/duy tâm hiện tượng luận đặc sắc, mà sự triệt để/cấp tiến hoá tiệm tiến là chủ đề chính của giai đoạn Husserl ở Freiburg.

Tôi sẽ trở lại bàn về lối phân chia của Spiegelberg. Như tiêu đề của chương 1 ở trên, hình thành trí thức của Husserl là toán học và vật lý học, qua những kinh nghiệm sinh động đó, Husserl đã viết Philosophie als strenge Wissenschaft/triết học như thể khoa học chân xác xuất bản năm 1911 ngay giữa giai đoạn Logische Untersuchungen 1900-01 và Ideen I 1913. Từ những dòng mở đầu, ông khẳng định: Tự triết học, trong nghĩa đặc thù hiện nay đã rõ thiếu hơn bao giờ tính cách khoa học chân xác…Tôi không nói triết học là một khoa học bất toàn; có thể nói đơn giản triết học vẫn chưa bao giờ là một khoa học. chưa bao giờ bắt đầu là khoa học. [4]

Nói như vậy không có nghĩa mọi khoa học hoàn hảo, Husserl giải thích: mọi khoa học không hoàn hảo, kể cả những khoa học chính xác đáng kính. Một mặt chúng không đầy đủ vì chân trời không giới hạn của những vấn đề mở ngỏ, không bao giờ tri thức ngưng nghỉ; mặt khác có vô số những sai sót trong nội dung học thuyết đã triển khai, đây đó vẫn còn những hiển nhiên cho thấy thiếu rõ ràng và hoàn tất  trong trật tự hệ thống chứng cớ và lý thuyết.

Ông cũng khẳng định những lợi ích cao đẳng nhất của văn hoá con người yêu cầu phát triển một triết lý khoa học chân xác.[5] Cũng trong tập sách nhỏ này, ông nêu ra những phê phán hai đối tượng: triết học có xu hướng tự nhiên/naturalistische Philosophie và triết học về thế giới quan và chủ nghĩa duy sử/Historizismus und Weltanschauungsphilosophie. Từ phê phán này, trong tác phẩm kế tiếp Ideen zu einer reinen Phänomenologie und phänomenologischen Philosophie/Những Ý tưởng về một hiện tượng luận thuần tuý và triết học hiện tượng luận, phần hai nhận xét cơ bản hiện tượng luận, chương thứ nhất về luận đề thái độ tự nhiên và giảm trừ, tiết 28, Husserl viết:

“Tôi thường thấy mình như một người nào đó đang tri giác, biểu hiện, suy nghĩ, cảm giác, thèm muốn v.v…; và tôi nhận ra mình phần lớn thời giờ có quan hệ hiện tại tới thực tại này tiếp tục bao quanh tôi. Không phải lúc nào tôi cũng có quan hệ nhưvậy, không phải cogito/tôi tư duy, tôi sống trong đó, có sự vật, người, những đối tượng nào đó hay những cảnh trạng nào đó là những sự vật được tư duy thuộc về thế giới quanh tôi. Có thể tôi bộn rộn tới những con số thuần tuý và những quy luật của chúng: những cái đó không hiện diện trong thế giới chung quanh, thế giới này thuộc về “thực tại tự nhiên”. Đối với tôi, thế giới của những số cũng ở đó, tạo thành trường sở những đối tượng của hoạt động số học; trong khi hoạt động này , một vài con số hay cấu tạo số sẽ ở trong tiêu điểm nhìn của tôi,bao quanh bởi một chân trời số học  một phần được xác định, một phần không xác định… Thế giới số học chỉ ở đó với tôi khi nào và bao lâu tôi vẫn giữ thái độ của nhà số học; trong khi thế giới tự nhiên, theo nghĩa thông thường luôn luôn ở đó đối với tôi, bao lâu tôi vẫn sống trong đó”.[6]

Thế giới số học, đó là khởi đầu triết lý toán học của Husserl với Luận về khái niệm số/ber den Begriff der Zahl 1887, Triết lý số học/Philosophie der Arithmetik 1887, tác phẩm đầu tay của Husserl mà nhà chuyên cứu Husserl là Suzanne Bachelard không khảo sát vì cảm thấy công trình này biểu hiện quan tâm của nhà toán học về phản tư tri thức hơn là quan niệm luận lý cơ bản. Điều đó có đúng hay sai, tôi sẽ xét sau. .

————————–

[1] Jean-Michel Salanskis, Husserl 1998: “le plus grand philosophe de ce siècle”, tôi cho in nghiêng từ “ce” để nói tới cái tương đối thận trọng cuả tác giả. Thực sự. những triết gia như Platon, Aristote, Kant, Hegel không chỉ vĩ đại ở một thế kỷ.

[2] Grand Dictionnaire de la Philosophie 2003:École philosophique incarnée par Husserl et sa postérité.

[3] Herbert Spiegelberg, The Phenomenologial Movement. A historical introduction 1959: Phenomenologie is not confined to Edmund Husserl’s philosophy…It could not even be correct to say that all of E. Husserl’s own philosophy is phenomenology. For it was not until Husserl had nearly reached the age of forty that his philosophical thinking matured into his conception of phenomenology. Nevertheless, it remains true that the central figure in the development of the Phenomenological Movement was, and still is, Edmund Husserl.

[3] Dựa trên hành trạng giảng dạy này, Fink nhận xét ba tác phẩm chính đã xuất bản của Husserl là Formale und transzendentale Logik 1929; Méditations cartésiennes 1931 và Logische Untersuchungen 1900-1901. Quan điểm của Fink có thể là những tác phẩm khởi từ hiện tượng luận mới bắt đầu triết học Husserl.

[4] Husserl, Sdt: Die Philosophie selbst in dem sich nun erst abhebenden besonderen Sinne entbehrte nach wie vor des Charakters strenger Wissenschaft…Ich sage nicht, Philosophie sei eine unvollkommene Wissenschaft, ich sage schlechthin, sie sei noch keine Wissenschaft, sie habe als Wissenschaft noch keinen Anfang genommen.

[5] Husserl, Sdt: die höchsten Interessen menschlicher Kultur die Ausbildung eine streng wissenschafttlichen Philosophie fordern.

[6] Husserl, Sdt § 28: Immerfort bin ich mir vorfindlich als jemand, der wahrnimmt, vorstellt, denkt, fühlt, begehrt usw.; und darin finde ich mich zumeist aktuell bezogen auf die mich beständig umgebende Wirklichkeit. Denn nicht immer bin ich so bezogen, nicht jedes cogito, in dem ich lebe, hat Dinge, Menschen, irgendwelche Gegenstände oder Sachverhalte meiner Umwelt zum cogitatum. Ich beschäftige mich etwa mit reinen Zahlen und ihren Gesetzen: dergleichen ist nichts in der Umwelt, dieser Welt “realer Wirklichkeit” Vorhandenes. Für mich da, eben als Objektfeld arithmetischer Beschäftigung, ist die Zahlenwelt ebenfalls; während solcher Beschäftigung werden einzelne Zahlen oder Zahlengebilde in meinem Blickpunkte sein, umgeben von einem teils bestimmten, teils unbestimmten arithmetischen Horizont…Die arithmetische Welt ist für mich nur da, wenn und solange ich arithmetisch eingestellt bin.Die natürliche Welt aber, die Welt im gewöhnlichen Wortsinn, ist immerfort für mich da, solange ich natürlich dahinlebe.

Đặng Phùng Quân

THÔNG TIN & BÌNH LUẬN QUỐC TẾ

 
Thượng đỉnh Mỹ - Trung đầu tiên của Tổng thống Trump

RFA
2017-04-07

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp nhau tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Flotida hôm 6/4/2017.

AFP photo

Tại Florida, hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc đã bắt đầu ngày làm việc thứ nhì và cũng là ngày cuối của thượng đỉnh Mỹ-Trung, nhằm giải quyết những vấn đề liên quan đến mối quan hệ thương mại song phương và tình hình an ninh toàn cầu, đặc biệt là căng thẳng do Bắc Hàn gây nên ở Bán Đảo Triều Tiên.

Tối hôm 6 tháng tư, trước khi bắt đầu bữa tiệc chiêu đãi Chủ Tịch Nhà nước trung Quốc Tập Cận Bình và phu nhân, Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump có nói đùa rằng ông và nhà lãnh đạo Bắc Kinh đã có cuộc thảo luận đầu tiên, và ông chưa nhận được hứa hẹn gì từ ông Tập.

Ông Trump nói thêm rằng sau cuộc thảo luận đó, hai ông đã có cơ hội phát triển tình bạn, tin tưởng về lâu về dài đó sẽ là mối tính bạn rất tốt, góp phần xây dựng mối quan hệ tối đẹp hơn giữa Washington và bắc Kinh.

Lịch trình do Nhà Trắng phổ biến cho hay cuộc họp vào ngày 7 tháng tư sẽ kéo dài cho đến trưa, hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ bàn thảo chi tiết về những điều 2 ông và 2 quốc gia đều quan tâm.

Hôm 6 tháng tư khi trên Air Force One từ Washington đi Florida, Tổng Thống Trump nói với các ký giả tháp tùng rằng mục đích quan trọng nhất của thưởng đỉnh là vấn đề thương mại và Bắc Hàn.

Về thương mại, Tổng Thống Mỹ nói rằng trong bao nhiêu năm qua, Hoa Kỳ đã bị thiệt thòi rất nhiều khi trao đổi thương mại với Trung Quốc, nhắc lại điều ông đã nhiều lần nói đến từ khi còn vận động tranh cử là ông đòi hỏi Bắc Kinh phải công bằng, không chấp nhận chuyện các công ty và công nhân Mỹ tiếp tục bị thiệt thòi.

Về vấn để Bắc Hàn, Tổng Thống Trump nói đây là một vấn đề nghiệm trọng, tin tưởng sẽ thuyết phục được ông Tập để Trung Quốc có phản ứng mạnh hơn đối với Bình Nhưỡng.

Ngoài hai vấn đề vừa nói, các quan chức Nhà Trắng cho hay nhiều điều khác nữa cũng được Hoa Kỳ đặt trên bàn hội nghị, trong đó bao gồm cả căng thẳng ở Biển Đông và tình trạng nhân quyền tại Hoa Lục.

Sau cuộc thảo luận hồi chiều ngày 6 tháng tư, tin phát xuất từ các quan chức ngoại giao Trung Quốc cho hay Chủ Tịch Tập Cận Bình có nói với Tổng Thống Trump rằng ông muốn cùng ông Trump cổ võ, xây dựng quan hệ thương mại, đầu tư song phương.

Tin cũng cho hay ông Tập Cận Bình nói với Tổng Thống Hoa Kỳ rằng hai ông có cả ngàn lý do để xây dựng quan hệ cho đúng hướng, và không có một lý do gì để gây trở ngại cho mối quan hệ đang có.

Bản tin của Tân Hoa Xã cho hay cũng trong cuộc họp đầu tiên, ông Tập Cận Bình chính thức mời ông Trump sang thăm Bắc Kinh trong năm nay, và ông Trump nhận lời mời này.

Một điểm bên lề cũng được nói tới là thượng đỉnh Mỹ-Trung diễn ra cùng lúc với việc Tổng Thống Trump ra lệnh cho quân đội Mỹ tấn công một phi trường của Syria bằng tên lửa hành trình Tomahawk.

Theo Nhà Trắng, Tổng Thống Trump thông báo quyết định này cho Chủ Tịch Tập Cận Bình biết.
 http://www.rfa.org/vietnamese/internationalnews/trump-xi-summit-04072017101354.html

Những vấn đề ưu tiên trong thượng đỉnh Mỹ - Trung?

RFA
2017-04-06

Các tạp chí được bày bán ở Bắc Kinh có hình Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Xi Jinping (phải) ngày 6 tháng 4 năm 2017.

AFP photo

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump sẽ có cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 6 tháng tư tại khu Mar-a-Lago ở Palm Beach, Florida.

Những vấn đề được trông đợi đề cập đến trong cuộc gặp bao gồm vấn đề thương mại và căng thẳng tại bán đảo Triều Tiên.

Trong suốt thời gian tranh cử của mình vào năm 2016, Tổng thống Trump đã hứa là sẽ tìm cách ngăn chặn tình trạng việc làm từ Mỹ bị lấy mất bởi Trung Quốc. Hồi tuần trước, Tổng thống Trump viết trên twitter rằng Hoa Kỳ sẽ không chấp nhận thâm thủng thương mại và mất việc làm quá lớn, và rằng cuộc gặp giữa ông và Chủ tịch Trung Quốc sẽ là một cuộc gặp vô cùng khó khăn.

Tuy nhiên các quan chức Nhà Trắng lại đưa ra một mức trông đợi thấp hơn cho cuộc gặp này, khi nói rằng cuộc gặp nhằm tạo cơ sở cho các thỏa thuận trong tương lai.

Trong khi đó, các quan chức Trung Quốc lại tỏ ra lo ngại về cách hành xử khó đoán của Tổng Thống Trump dựa trên những gì đã diễn ra trước đó. Hãng tin Reuters trích lời một quan chức Trung Quốc cho biết việc đảm bảo cho Chủ tịch Tập Cận Bình không bị mất mặt sẽ là một ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc trong cuộc gặp.

 http://www.rfa.org/vietnamese/internationalnews/trade-nk-pose-challenges-as-trump-prepare-meet-cn-xi-04062017112309.html

Ông Tập về lại Trung Quốc ngay sau bữa cơm trưa với ông Trump

2017-04-07

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp nhau tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Flotida hôm 6/4/2017.

AFP photo

Tin mới nhất từ Florida cho hay, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ lên máy bay về lại Bắc Kinh ngay trong ngày hôm nay thứ Sáu 7/4, sau bữa cơm trưa với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Hiện vẫn chưa rõ hai nhà lãnh đạo có họp báo sau thượng đỉnh hay không.
Ông Tập Cận Bình đến Florida hôm qua 6/4 và đã có cuộc gặp ngắn với ông Donald Trump trước khi tham dự tiệc tối do Tổng thống nước chủ nhà đãi.
Hôm nay 7/4, hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc đã bắt đầu ngày làm việc thứ nhì, nhằm giải quyết những vấn đề liên quan đến mối quan hệ thương mại song phương và tình hình an ninh toàn cầu, đặc biệt là căng thẳng do Bắc Hàn gây nên ở Bán Đảo Triều Tiên.
Ngoài hai vấn đề vừa nói, các quan chức Nhà Trắng cho hay nhiều điều khác nữa cũng được Hoa Kỳ đặt trên bàn hội nghị, trong đó bao gồm cả căng thẳng ở Biển Đông và tình trạng nhân quyền tại Hoa Lục.

 http://www.rfa.org/vietnamese/internationalnews/trump-xi-summit-update-04072017102349.html

 

Thượng đỉnh Mỹ-Trung : Cuộc gặp khó khăn đầu tiên của tổng thống Trump

Anh Vũ, Phạm Trần Đăng ngày 06-04-2017 Sửa đổi ngày 06-04-2017 17:02

 

Hình ảnh ông Donald Trump và Tập Cận Bình chiếm trang nhất các báo Trung Quốc ngày 06/04/2017.AFP

Hôm nay, 06/04/2017, tại Florida diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh Trung – Mỹ đầu tiên dưới thời tổng thống Donald Trump, người từng không ít lần chỉ trích gay gắt nhằm vào Trung Quốc từ khi còn là ứng viên cũng như khi đã đắc cử tổng thống. Dư luận Mỹ trông đợi cuộc gặp lần này là dịp để tổng thống Trump phác họa một chương mới trong quan hệ Washington - Bắc Kinh.

Khác với tất cả các lần tiếp tân trước với những nguyên thủ quốc gia hữu hảo, cuộc gặp với chủ tịch Trung Quốc dự trù sẽ rất khó khăn với tổng thống Mỹ. Làm sao dung hòa quyền lợi của cả hai nước trên các hồ sơ kinh tế cũng như địa chính trị quốc tế, trong khi mà ông Donald Trump vốn nổi tiếng với chủ trương bảo hộ kinh tế vì mục tiêu tôn chỉ « nước Mỹ trước tiên? ».
Nhà báo Phạm Trần tại Washington phân tích :

Nhà báo Phạm Trần - Washington 06/04/2017

http://vi.rfi.fr/quoc-te/20170406-thuo%CC%A3ng-di%CC%89nh-my%CC%83-trung-cuo%CC%A3c-ga%CC%A3p-kho%CC%81-khan-da%CC%80u-tien-cu%CC%89a-to%CC%89ng-tho%CC%81ng-trump

VIỆT CỘNG NÓI LÁO VỂ FORMOSA

Láo toàn tập và lừa đảo toàn bộ

Người Quan Sát (Danlambao) - Vào ngày 6/4/2017, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Phát ngôn viên của Chính phủ là Mai Tiến Dũng tuyên bố: "Dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, 4 tỉnh miền Trung đã thực hiện nghiêm túc vấn đề kê khai, thanh toán tiền hỗ trợ của Chính phủ cho các đối tượng bị thiệt hại, bị ảnh hưởng do sự cố môi trường Formosa." (1)

Chương trình Thời sự của VTV1 vào tối 4/4/2017 đưa tin: "Biển miền Trung đã cơ bản sạch, mọi hoạt động trở lại bình thường; ngư dân được bồi thường công bằng, kịp thời..."

Nếu vậy thì tại sao Phan Duy Vĩnh Phó Chủ tịch UBND TX Kỳ Anh lại viết bản cam kết sau đây:

Giấy Cam Kết:

Họ tên tôi: Phan Duy Vĩnh 
Phó Chủ tịch UBND thị xã Kỳ Anh

Cam kết với bà con thôn Đông Yên đúng 8g ngày 4/4/2017 lãnh đạo UBND thị xã sẽ trực tiếp đối thoại trả lời cụ thể với bà con những vấn đề còn thắc mắc. Những đối tượng đã được niêm yết công khai sẽ được chi trả trước 15/4/2017.

Nếu không thực hiện các nội dung tôi xin chịu trách nhiệm trước cam kết với bà con thôn Đông Yên.

Phan Duy Vĩnh - PCT UBND

Nguyễn Văn Cương - Chủ tịch UBND

Khi cam kết "Những đối tượng đã được niêm yết công khai sẽ được chi trả trước 15/4/2017" tức là cho đến giờ phút Mai Tiến Dũng tuyên bố: "...4 tỉnh miền Trung đã thực hiện nghiêm túc vấn đề kê khai, thanh toán tiền hỗ trợ của Chính phủ cho các đối tượng bị thiệt hại, bị ảnh hưởng do sự cố môi trường Formosa.", VTV đưa tin "ngư dân được bồi thường công bằng, kịp thời..." nhiều người dân vẫn chưa được đền bù"nghiêm túc", "công bằng" và "kịp thời" như lời tuyên bố của quan chức nhà nước và tuyên giáo đảng.

Đặt trường hợp ngược lại, nếu người dân Hà Tĩnh không tranh đấu để được bồi thường chính đáng, liệu các quan chức đầu tỉnh có ký giấy cam kết hay không? Và khi cả phó lẫn chủ tịch ký giấy cam kết thì có nghĩa là người dân đã tranh đấu cho một mục tiêu chính đáng, hợp lý. Thế nhưng, VTV1 lại đăng tin "người dân bị “kích động, gây rối..." và "phải xử lý nghiêm những kẻ kích động, gây rối".

Trở lại vấn đề Formosa tiếp tục hoạt động. Mai Tiến Dũng cho biết: "Tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng là khi nào Formosa bảo đảm các điều kiện để hoạt động, không để xảy ra sự cố như tháng 4/2016 sẽ tiếp tục cho hoạt động và nếu hoạt động không bảo đảm thì yêu cầu đóng cửa." 

Tuy nhiên, Mai Tiến Dũng cũng như toàn bộ các quan chức Bộ Tài-Môi lẫn tuyên giáo đảng đã cố tình lờ đi nguồn cơn gây ra thảm họa môi trường xảy ra vào tháng 4/2016. Đó là Formosa đã sử dụng lò luyện cốc và quy trình luyện cốc theo phương thức "dập cốc ướt" thay vì "dập cốc khô" như trong quy định ký kết dự án ban đầu.

Dựa vào thông tin của các quan chức thì "theo kế hoạch, cuối tháng 3/2017 là thời điểm Formosa sẽ hoàn thành cơ bản các hạng mục khắc phục sự cố. Vì vậy trong đợt kiểm tra này, Bộ TNMT cùng các chuyên gia đầu ngành về môi trường của Việt Nam sẽ kiểm tra tổng thể các công trình bảo vệ môi trường, đồng thời đánh giá kỹ lưỡng lại từng hạng mục khắc phục của Formosa."

Cuối tháng 3 đã qua, Formosa vẫn tiếp tục sử dụng lò luyện cốc và phương thức dập cốc ướt. Rõ ràng là toàn bộ hệ thống đã thông đồng với Tàu cộng qua vỏ bọc Formosa để Formosa tiếp tục đe dọa môi trường Việt Nam. Mọi phản đối sẽ bị côn an và tuyên giáo đảng quy vào tội "kích động và gây rối".

07.04.2017

Người Quan Sát

danlambaovn.blogspot.com

______________________________________

(1) http://baochinhphu.vn/Doanh-nghiep/Neu-khong-dam-bao-an-toan-Formosa-se-phai-dong-cua/302256.vgp

HẢI ÂU * VIỆT CỘNG CẤM DẠ CỔ HOÀI LANG

Vì sao cộng sản đòi cấm vĩnh viễn bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang”

Hải Âu (Danlambao) - Cục Nghệ thuật biểu diễn của nhà nước cộng sản đang tỏ ra thách thức công chúng khi liên tiếp cấm những bản nhạc bất hủ đã đi vào lòng khán thính giả Việt Nam. Câu chuyện về 5 ca khúc nổi tiếng (Cánh thiệp đầu xuân, Con đường xưa em đi, Chuyện buồn ngày xuân, Đừng gọi anh bằng chú, Rừng xưa) đã bị cộng sản cấm sử dụng vĩnh viễn vẫn đang làm cho dư luận phẫn nộ trong những ngày qua.

Lấy lý do ca từ trong những bản nhạc đã bị sửa lời so với bản gốc, nhưng thực chất thâm ý của cộng sản là muốn giết chết nền âm nhạc vốn dĩ được hình thành và phát triển từ nét văn hóa của thời Việt Nam Cộng Hòa. Mới đây nhiều thông tin cho thấy cộng sản có thể sẽ cấm vĩnh viễn lưu hành bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang” của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu cũng với lý do ca từ của bản nhạc đã bị sửa lời.

Bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang” có nội dung nói về nỗi niềm của một người vợ nhớ chồng mỗi khi đêm về. Bản nhạc cổ được chính nhạc sĩ Sáu Lầu (Cao Văn Lầu) sáng tác trong hoàn cảnh duyên nợ trái ngang của vợ chồng ông. Năm 28 tuổi, ông Sáu Lầu buộc phải nghe lệnh mẹ thôi vợ vì lý do “tam niên vô tự bất thành thê”, (hai vợ chồng ông không có con sau ba năm chung sống). Thời ấy nếu thôi vợ thì ông phải đem trả vợ về cho cha mẹ vợ, nhưng vì quá thương vợ, ông đã âm thầm chống lại lệnh của mẹ ông khi gửi vợ đến một gia đình có tấm lòng nhân hậu. Chiều chiều ông lại đem cây đàn Kìm ra làm bạn, khi màn đêm buông xuống, phu thê ông lại phải cam chịu cảnh “đêm đông gối chiếc cô phòng”... Chính từ những cảm xúc rất tự nhiên của đời người trong câu chuyện của ông Sáu Lầu mà từ đó bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang” đã ra đời.

Cũng như bao tác phẩm âm nhạc nổi tiếng khác, người nhạc sĩ cần có và phải có hoàn cảnh sống hoặc những câu chuyện đầy cảm xúc mới có thể sáng tác những ca khúc đi vào lòng người cùng những áng văn nên thơ, lãng mạn và đẹp đẽ. Nhưng đó lại là những điều mà cộng sản ngày nay không muốn thừa nhận vì lẽ đó không phải là nhạc đỏ, nhạc cách mạng. Nó khác hẳn với dòng nhạc cổ vũ chiến tranh khi “bác cùng chúng cháu hành quân” hay cổ xúy cho sự chết chóc khi “đường vinh quang xây xác quân thù”. Hơn thế nữa, những bản nhạc bất hủ trước năm 1975 lại là của những người “bên thua cuộc” sáng tác.

Chuyện sửa lời bài hát mà cộng sản mượn cớ để cấm lưu hành những ca khúc trước năm 1975 chỉ là cách biện hộ cho thói hành xử vô lối của cộng sản. Có thể những ca từ ấy được chỉnh sửa, thay đổi ca từ âu cũng là làm cho những ca khúc ấy gần gũi với công chúng nghe nhạc hơn. Tuy nhiên sau khi sửa lời thì nội dung và ca từ của những bản nhạc ấy không hề làm mất đi ý nghĩa chính của bản nhạc, cũng không gây phản cảm cho người nghe. Những người lính hay những trận chiến trong bối cảnh sáng tác những ca khúc ấy không xuyên tạc sự thật, không kích động chiến tranh, cũng chẳng thù hằn Nam, Bắc. Thế thì sao phải cấm chúng lưu hành khi những bản nhạc ấy mang lại món ăn tinh thần cho hàng triệu người từ Bắc chí Nam.

Cũng vậy, bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang” chỉ đơn thuần là một tác phẩm âm nhạc kể về sự trái ngang trong tình duyên của một xã hội còn nhiều giáo điều mang tâm thức phong kiến thời ấy. Một bản nhạc cổ đã làm rơi nước mắt của biết bao người yêu nhạc và đã tạo hứng khởi để từ đó Bạc Liêu trở thành cái nôi của dòng nhạc “Đờn ca tài tử”. Một thể loại âm nhạc được UNESCO chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 5/12/2013. Đến cuối tháng 4/2014 chính nhà nước cộng sản đã long trọng tổ chức Festival Đờn ca tài tử lần thứ nhất tại Bạc Liêu. Hầu hết các quan chức cao cấp của đảng cộng sản đều có mặt trong dịp Festival này nhằm vinh danh dòng nhạc có âm hưởng gần gũi với văn hóa và tính cách con người miền Nam. Hàng tỷ đồng đã được nhà cầm quyền chi ra để xây nhà tưởng niệm, khu trưng bày di sản của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu cùng những hạ tầng cơ sở khác để tạo nên một Festival “Đờn ca tài tử” rất Nam bộ.

Thế nhưng chỉ ba năm sau, cũng chính những kẻ “làm văn hóa” của cộng sản đảng lại hăm he sẽ cấm vĩnh viễn bản nhạc cổ “Dạ cổ hoài lang”. Cục Biểu diễn nghệ thuật của nhà nước cộng sản đưa ra lý do “chưa xác định thời điểm sáng tác ca khúc này và cho rằng có nhiều dị bản đang được lưu hành trên thị trường”. Một bản nhạc đã tạo ra cái nôi của “Đờn ca tài tử” khiến UNESCO và thế giới công nhận là di sản của nhân loại đang đứng trước nguy cơ chịu án “tù chung thân” tại Việt Nam.

Nếu cộng sản cấm những bài hát trước năm 1975 vì “bị” sửa ca từ hay vì “dính” những hình ảnh người lính và chiến trận. Vậy thử hỏi những ca từ trong bài “đồng chí” hay “năm anh em trên một chiếc xe tăng” và vô số những bài hát liên quan đến cuộc chiến Bắc Nam của “bên thắng cuộc” tại sao lại không cấm. Đất nước không còn chiến tranh, cộng sản luôn mồm kêu gọi hòa hợp dân tộc nhưng tâm địa lại luôn thù hằn những gì gắn liền với Miền Nam Việt Nam. Phải chăng cộng sản lo sợ văn hóa nghệ thuật đầy tính nhân văn và tình dân tộc của Việt Nam Cộng Hòa hồi sinh và sẽ là bước đệm nhằm giải thể cộng sản đảng độc tài?

08.04.2017

Hải Âu

danlambaovn.blogspot.com

NGUYỄN CAO QUYỀN * TRUNG CỘNG BÀNH TRƯỚNG

Trung quốc từ tư duy đại lục sang tư suy biển cả

Nguyễn Cao Quyền (Danlambao) - Trung Quốc là một nước lớn trong thời hiện đại nhưng lại là một nước yếu hèn trong dĩ vãng. Năm 1840 hạm đội Anh chiếm Quảng Châu, triều đình nhà Thanh phải ký Điều Ước Nam Kinh nhục nhã. Năm 1937 phát xít Nhật tấn công Trung Quốc và dần dần chiếm đóng toàn bộ nước này.

Nếu nói về chiến lược quyết định phương hướng tương lai của một quốc gia, không nên quên rằng: khi chiến lược đúng đắn thì nhanh chóng phát triển, còn khi chiến lược sai lầm thì dù là nước lớn cũng có thể suy yếu. Một chiến lược đúng đắn là phải biết phát huy thế mạnh của quốc gia, trong đó có thế mạnh của biển. 

Biển là môi sinh của sự sống. Trái đất có biển mới có các loài sinh vật, có loài người. Biển là quà tặng vô giá của thiên nhiên, là thế mạnh của quốc gia giáp biển. Trung Quốc có 10.000 km biển. Lẽ ra họ phải biết tận dụng ưu đãi ấy từ lâu. Nhưng dân tộc này có truyền thống đại lục, nên họ coi nhẹ biển, không dám vượt biển xa và không đi khắp thế giới để mở rộng tầm mắt. 

Khác với Trung Quốc, phương Tây là vùng ba biển: địa trung hải, biển Adriatic và biển Aegean. Ba biển này tạo hoàn cảng địa lý sinh ra nền văn minh phương Tây rực rỡ. Văn minh phương Tây trở thành giòng chính của văn minh thế giới và văn minh Trung Hoa tụt xuống hàng thứ yếu.

Thực ra khi lịch sử thế giới chuyển từ thời đại lục địa sang thời đại biển cả thì nhà hàng hải lớn người Trung Quốc Trịnh Hòa, trong thời gian 1405-1433 đã từng khám phá ra thế giới trước cả Vasco De Gama và Christopher Columbus. Nhưng sau khi Trịnh Hòa chết thì triều đình nhà Minh đã đình chỉ việc đưa thuyền bè của nhà vua đị quá xa.

Tư duy đại lục thiển cận ấy đã làm suy yếu Trung Quốc. Từ sau năm 1894 Trung Quốc bị nước ngoài tấn công tứ phía. Năm 1894 toàn bộ hạm đội Bắc Dương của nhà Thanh bị tiêu diệt. Trung Quốc bị các nước phương Tây và Nhật Bản xâu xé. Trong khi đó, nước Mỹ tuy sinh sau đẻ muộn nhưng nhờ nhà chiến lược biển vĩ đại Alfred Mahan đã trở thành vững mạnh nhất thế giới, và bây giờ vẫn là siêu cường số 1 của toàn cầu.

Mãi đến giữa thập niên 70 của thế kỷ 20 Trung Quốc mới thất sự coi trọng chiến lược biển. Trước đó, cho đến đầu thập kỷ 1980 hải quân Trung Quốc chỉ biết tới chiến lược “phòng ngự biển gần”. Sau mấy chục năm cải cách mở cửa, kinh tế Trung Quốc tiến lên vị trí hàng đầu thế giới. Lúc đó Trung Quốc mới chuyển sang thực hiện chiến lược “biển xanh” nhằm đưa hải quân của cường quốc này lên vị trí hàng đầu Châu Á.

Từ năm 2007 Bắc Kinh tìm mọi cách để phát triển quyền lực biển xuống phía nam tức vùng Biển Đông của Việt Nam. Với dã tâm đó, Bắc Kinh dựng thuyết “đường chín đoạn” và tuyên bố hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là lãnh thổ của Trung Quốc. Trong vòng mấy năm nay, chiến lược biển của Bắc Kinh đặc biệt chú trọng vào Biển Đông của Việt Nam. 

Chiến lược biển của Trung Quốc năm 2014: xây dựng cường quốc biển.

Ngày 29-4-2014, Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Phát Triển Biển (VNCCLPTB) của Bắc Kinh cử hành long trọng nghi thức công bố “Báo Cáo phát Triển Chiến Lược Biển Trung Quốc năm 2014”. Đây là bản báo cáo đầu tên của ban lãnh đạo mới Tập Cận Bình- Lý Khắc Cường. 

Báo cáo gồm 7 phần, chia làm 20 chương. Phần 1: Hoàn cảnh vĩ mô phát triển biển của Trung Quốc; Phần 2: Tăng cường quản lý tổng hợp biển; Phần 3: Phát triển kinh tế biển; Phần 4: Nâng cao năng lực khai thác tài nguyên biển; Phần 5: Giữ gìn môi trường sinh thái biển; Phần 6: Bảo vệ quyền lợi biển quốc gia; Phần 7: Xây dựng cường quốc biển (phần này đặc biệt có 2 chương). 

Xây dựng cường quốc biển mang sắc thái Trung Quốc là phần mới tăng thêm trong báo cáo nói trên. Điểm mới trong chiến lược biển của Trung Quốc hiện nay là chủ động gây hấn, dùng sức mạnh để giải quyết mọi tranh chấp biển đảo với các nước xung quanh chứ không còn dấu mình chờ thời nữa. Do theo đuổi chiến lược gây mất ổn định này Trung Quốc đang chốc lấy sự giận dữ của các quốc gia liên quan.

Tại biển Hoa Đông, việc Bắc Kinh gây căng thẳng với Nhật về vấn đề đảo Điếu Ngư ngày càng làm cho họ bế tắc. Thái độ hung hăng của Trung Quốc khiến cho thủ tướng Nhật Abe đưa ra chủ trương tăng ngân sách quốc phòng, dọa sửa đổi hiến pháp hòa bình năm 1945 để Nhật có một quân đội thực sự chứ không phải là lực lượng tự vệ như cũ nữa. Ngoài ra Nhật cũng củng cố thêm tình đồng minh với Mỹ cho nên Trung Quốc khó có thể làm gì mạnh tay hơn.

Tại Biển Đông, lợi dụng sự thiếu đoàn kết của ASEAN, Trung Quốc ra sức lấn tới. Gần đây nhất Bấc Kinh ngang nhiên đưa giàn khoan HD 981 vào vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam bất chấp sự phản đối quyết liệt của nước này. Hai tháng sau, trước áp lực phản kháng của Việt Nam Bắc Kinh lại rút giàn khoan đi. Nếu không họ sẽ tiếp tục lấn tới và đưa giàn khoan chạy khắp “đường chín đoạn”.

Tạp chí The National Interest của Mỹ nhận xét: việc đưa giàn khoan HD 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cho thấy Bắc Kinh đã phạm bốn sai lầm chiến lược: thứ nhất, động thái này đã vượt qua giới hạn chịu đựng của Việt Nam, buộc Việt Nam phải tăng cường quan hệ an ninh với Mỹ; thứ hai, hành động của Trung Quốc vi phạm các quy định trong DOC làm các nước trong khu vực nghi ngờ ý đồ thực sự của Bắc Kinh, sự nghi ngờ này có thể gây ra một làn sóng “dân tộc chủ nghĩa” bài Trung Quốc tại ASEAN; thứ ba, bằng việc cho tầu bảo vệ giàn khoan Trung Quốc đã để mất cái cớ cho chủ trương hiện đại hóa quân sự của họ; thứ tư, những hành động tương tự như trên có thể gây bất ổn cho an ninh khu vực và tạo ra trở ngại cho Bắc Kinh trong việc tái cơ cấu nền kinh tế và duy trì tăng trưởng bền vững.

Do chính sách tuyên truyền lứa bịp kéo dài nhiều năm Bắc Kinh đã làm cho dân chúng các nước nhỏ trong vùng mất tín nhiệm và mang lại hận thù cho đất nước. 

Bắc Kinh được tấm gương của Nga khuyến khích

Sau khi Nga sát nhập thành công Crimea của Ukraine vào Liên Bang Nga, Trung Quốc nhiễm tâm lý bái phục Putin và nghĩ rằng họ có thể làm giống vậy đối với các nước trong vùng Biển Đông. Nhiều người Trung Quốc hiện nay đang suy nghĩ theo 4 hướng sau đây: 

1/ Bản chất chính trị quốc tế ngày nay là chính trị cường quyền, chính trị nước lớn. Vì thế nên không có chính nghĩa, dân chủ, nhân quyền, luật pháp gì cả. Chỉ cần sức mạnh quốc gia. 

2/ Lợi ích quốc gia là tiêu chuẩn duy nhất để quyết định đường lối và chính sách của một nước. Khi thời cơ đến thì phải cướp thời cơ và không ngại phải trả giá.

3/ Phải nhận định là các lãnh thổ trọng yếu sẽ quyết định sự thành bại của quốc gia. Biển Đông là sân sau quan trọng của Trung Quốc. Nếu không kiểm soát được Biên Đông thì Trung Quốc sẽ thua Mỹ trong keo vật ngày hôm nay.

4/ Sức mạnh của quân đội quyết định sự được hay mất lãnh thổ, vì thế mà Trung Quốc phải đóng quân tại Trường Sa.

Với chiến lược nói trên Trung Quốc bóc lần bộ mặt hòa bình giả tạo, lộ rõ bản chất hiếu chiến kém văn minh trong tham vọng chiếm trọn Biền Đông. Vì thế mà nhân dân các nước nhỏ ở vùng Đông Nam Á và nhân dân thế giới phản đối ngày càng quyết liệt.

Phản đối quyết liệt nhưng các nược nhỏ ở vùng Đông Nam Á có rất ít “lá bài hữu hiệu” để đáp trả Trung Quốc. Cả Hà Nôi và Manila đều kêu gọi sự hỗ trợ của ASEAN, nhưng ASEAN tiếp tục né tránh. Vì thế yếu Việt Nam không dám nổ súng trước và cứ như vậy Việt Nam phải cắn răng chịu nhục. Tuy nhiên sức chịu đựng của con người có hạn và nếu chiến tranh xảy ra thì không biết thế giới sẽ ra sao. 

Mỹ cần can thiệp nhanh hơn và mạnh mẽ hơn

Mỹ đã lớn tiếng phê phán các hành động đơn phương của Trung Quốc tại Biển Đông nhưng vẫn chưa có một chiến lược toàn diện để đối phó. Nếu tình hình kéo dài, vị thế của Mỹ ở Biển Đông sẽ bị suy giảm. Người dân trong vùng bị Bắc Kinh ăn hiếp. ước mong Hoa Kỳ sẽ thực hiện những biện pháp cứng rắn hơn:

Một là Mỹ nên lên án mạnh mễ các mưu đồ nhằm thay đổi nguyên trạng của Trung Quốc.

Hai là Mỹ phải có biện pháp cụ thể để bảo đảm an ninh hàng hải và áp dụng ngay UNCLOS 1982. Mỹ phải tuyên bố rõ ràng hơn việc bác bỏ “đường lưỡi bò chín đoạn”.

Ba La Mỹ nên thúc đẩy và thảo luận nghiêm túc một bộ quy tắc ứng xử lâu dài cho tranh chấp. Nói chung Mỹ phải có phản ứng quyết liệt nhiều hơn nữa. Người dân trong vùng mong đợi lời tuyên bố oai hùng của ngoại trưởng Rex Tillerson sớm trở thành sự thật./.

Tháng 4 năm 2017

Nguyễn Cao Quyền

danlambaovn.blogspot.com

NGUYỄN MINH VĂN * CHỦ NGHĨA MARX

 

15 Tháng 3 2006 - Cập nhật 19h39 GMT

Độc giả Nguyễn Minh Văn
Viết từ Los Angeles

Vài suy nghĩ về chủ nghĩa Marx

Gần đây, trên các diễn đàn tiếng Việt như BBC Việt Ngữ hay talawas.org, tôi được theo dõi vài cuộc tranh luận có chiều sâu xoay quanh chủ nghĩa Marx. 

Các cuộc tranh luận này thường được khởi đầu bởi những bài phân tích khá sâu sắc, có nội dung bênh vực chủ nghĩa Marx.

Vài điển hình mà tôi chú ý là bài trên trang web BBC Việt Ngữ của bạn Nguyễn Trung Thành(Việt Nam) và bài của Đông La(Việt Nam) trên trang web talawas.org. Trong bài viết này, tôi xin được đóng góp một số ý kiến của mình về đề tài trên.

Theo sự hiểu biết của tôi, chủ nghĩa Marx là một lý thuyết giải thích sự tiến hóa của xã hội loài người. Trong lịch sử, các lý thuyết nhằm lý giải những hiện tượng của vũ trụ, của xã hội thường chọn một trong hai con đường:

1) Con đường tín điều: người ta chỉ có thể chọn "tin" hay "không tin" lý thuyết đó. Nếu chọn "tin" thì lý thuyết đó được xem là đúng, không cần được chứng minh, thay đổi, hoàn thiện gì nữa cả.

2) Con đường khoa học: tác giả đưa ra lý thuyết dựa trên một số quan sát tiên khởi. Lý thuyết được xem là một giả thuyết và cần được liên tục bổ túc, thay đổi để hoàn thiện, hoặc có thể bị đánh đổ, dựa trên những khám phá mới, dữ kiện mới tìm ra.

Karl Marx chọn con đường khoa học cho lý thuyết của mình. Trên con đường khoa học, việc một nhà tư tưởng đưa ra lý thuyết nguyên thủy có thiếu sót, có "lổ hổng" vẫn là chuyện có thể chấp nhận được. Nếu không có người dám đột phá tư duy, dám đặt các giả thuyết thì nhân loại sẽ không bao giờ tiến bộ được. Tuy nhiên, điều quan trọng là lý thuyết đó phải luôn được rà xét, được bổ túc, hay bị bác bỏ dựa theo những thông tin, dữ kiện mới.

Thế nhưng trên thực tế, sau khi Karl Marx qua đời, lý thuyết của Marx trong Thế Kỷ 20 đã ngã qua con đường tín điều. Một số đệ tử đã chọn "tin" vào lý thuyết Marx như một sự thật hiển nhiên, không cần được xem xét, bổ túc gì nữa cả. Trong hàng ngũ các "tín hữu" của lý thuyết Marx, các "nhà tư tưởng" như Lenin, Trotsky, Stalin, Mao chỉ đóng góp thêm các phương thức vận dụng hầu "hiện thực hóa" ước mơ của Marx về xã hội Cộng Sản trong tương lai, chứ không ai dám nhận là mình đang rà xét lại hay bổ túc cho lý thuyết Marx cả.

Trở lại phần nhân loại đã chọn bác bỏ lý thuyết Marx, tại sao họ lại chọn bác bỏ mà không bổ túc? Theo thiển ý của tôi, ngoại trừ những ai chọn bác bỏ lý thuyết Marx vì trái với đức tin tôn giáo của họ, một phần khác chọn bác bỏ có lẽ vì 2 lý do:

1) Lý thuyết của Marx cũng giống như "thầy bói mù xem voi". Có thầy bói mù đi xem voi, sờ nhằm chân voi, bèn phán chắc nịch rằng con voi giống cái cột nhà. Ông thầy bói mù cũng có phần đúng, nhưng rõ là không thể dùng lời của ông ta để định nghĩa cả con voi được.

2) Một lý thuyết có thể bổ túc được khi nó là lý thuyết "mở"(open-ended), qua đó tác giả chỉ đưa ra những nhận xét đầu tiên và để cho những người đi sau tiếp tục hoàn thiện nó. Xin đưa vài ví dụ như thuyết Tiến Hóa(Evolution) của Darwin hay thuyết Vũ Trụ Bùng Nổ (Big Bang) là các lý thuyết "mở." Đến ngày nay, các nhà khoa học vẫn còn tiếp tục bổ túc, chấn chỉnh hai lý thuyết trên. Lý thuyết của Marx dùng luận điệu khẳng định bao trùm lên toàn bộ xã! hội con người từ thời ăn lông ở lỗ cho đến tận cùng của tương lai. Nếu như có ai muốn bổ túc cho lý thuyết của Marx thì kết quả là sẽ làm cho nó không còn là chủ nghĩa Marx nữa. Khi không phải là lý thuyết "mở" thì lý thuyết Marx chỉ có thể hoặc là được sử dụng "như thế" hoặc bị bác bỏ chớ khó lòng mà thay đổi, bổ túc.

Phân tích

Trở lại hình ảnh "thầy bói mù xem voi", tôi xin đưa ra vài minh họa tiêu biểu trong lý luận của Marx:

a) Marx cho rằng mâu thuẫn giai cấp là động lực chính thúc đẩy sự tiến hóa của xã hội loài người.

Thực tế thì thế nào? Theo tôi, mâu thuẫn giai cấp chỉ là một trong nhiều động lực chứ không phải là động lực chính. Bên cạnh mâu thuẫn giai cấp còn có mâu thuẫn địa dư, chủng tộc, mâu thuẫn quyền lợi trong cùng một giai cấp, mâu thuẫn đức tin, văn hóa, v.v... đều là các động lực quan trọng thúc đẩy xã hội tiến hóa. Tuy nhiên, còn có một động lực khác vô cùng quan trọng. Đó là sự biến đổi liên tục và tương tác của lực cung và lực cầu trong xã hội. Sự biến đổi đó có khi do con người tạo ra nhưng cũng có khi nằm ngoài sự kiểm soát của con người. 

Nhìn lại quá trình chuyển biến từ xã hội phong kiến nông nghiệp sang xã hội tư bản công nghiệp, tôi thấy là mâu thuẫn giai cấp giữa địa chủ và nông dân không thể nào đẻ ra một xã hội tư bản công nghiệp được.

Địa chủ bóc lột nông dân, nông dân nổi lên đánh đổ địa chủ, sau đó nông dân sẽ trở thành tầng lớp địa chủ và phong kiến mới, chứ không thể nào tạo ra chế độ tư bản công nghiệp. Vậy thì cái gì tạo ra xã hội tư bản công nghiệp? Chính lực cầu trong thực tế xã hội đã thu hút một số nông dân chuyển qua làm thợ thủ công hay nhà buôn vì làm công việc đó hợp với họ hơn, hoặc có lợi hơn cho họ. 

Cũng từ nhu cầu thực tế trong ngành nghề thúc đẩy, một số thợ thủ công và nhà buôn phải phát minh ra công cụ mới, kỹ thuật mới, phương thức mới, làm thay đổi khả năng cung cấp sản phẩm và lại tạo ra những nhu cầu mới. Đồng thời, sự gia tăng dân số làm cho có thêm lao động rời bỏ nông nghiệp(vì sức cung của ruộng đất chỉ có giới hạn) chuyển sang công thương nghiệp. Sự tiến bộ của kỹ thuật càng tạo ra thêm nhiều nhu cầu từ lĩnh vực công thương nghiệp, trong khi giảm bớt nhu cầu lao động trong nông nghiệp. Giới chủ nhân công thương nghiệp trở nên đông đảo hơn, giàu có hơn giới địa chủ và dĩ nhiên là sẽ muốn có ảnh hưởng chính trị để bảo đảm quyền lợi cho mình.

Chính sự biến thiên của cung và cầu đã tạo ra một xã hội tư bản công nghiệp từ trong lòng xã hội phong kiến nông nghiệp, chứ không phải là đấu tranh giai cấp. Thiết nghĩ, nếu dùng luật Âm Dương của Đông phương để giải thích sự tiến hóa của xã hội thì có lẽ thích hợp hơn là dùng phép biện chứng của Hegel. Lực cung và lực cầu tức là lực Dương và lực Âm, tương khắc tương sinh, cùng nhau hỗ tương, liên hoàn biến hóa 'f0ể làm thay đổi bộ mặt xã hội. 

b) Marx cho rằng tư sản là "bóc lột" vì họ cướp đoạt "giá trị thặng dư" từ sản phẩm do người lao động làm ra.

Theo Marx, ví dụ như người công nhân làm ra món hàng trị giá $10 thì chủ nhân tư sản chỉ trả công $4 cho công nhân và giữ $6 "giá trị thặng dư" kia làm "của bóc lột" cho mình. Quan niệm này của Marx tuy có vẻ hợp lý nhưng thật ra cũng lại giống như "thầy bói mù xem voi."

Marx đã quên đi không tính "giá trị" của việc doanh nhân phải chấp nhận rủi ro bị mất tài sản nếu thua lỗ, giá trị từng thời của số vốn được bỏ ra đầu tư, giá trị của công việc quản lý và lãnh đạo, giá trị của "tài" hoạch định chiến lược, giá trị của sức sáng tạo để cạnh tranh, giá trị của những hi sinh đời sống cá nhân, những "mất ăn mất ngũ" khi doanh nghiệp gặp vấn đề. Không có các giá trị đó, doanh nghiệp không thể tồn tại được. Lúc đó thì người công nhân dù cho có muốn bị "bóc lột giá trị thặng dư" cũng không có công ăn việc làm để mà bị "bóc lột."

Thực tế trong thế kỷ qua đã minh chứng là các công ty không do doanh nhân lãnh đạo hầu hết đều thua lỗ, các nền kinh tế không có doanh nghiệp tư nhân đều trì trệ. Cách Marx định giá trị chẳng khác nào như việc muốn qui công lao của một bậc cha mẹ ra thành tiền mặt. Các chủ doanh nghiệp có thể nói cũng gần như là cha mẹ của doanh nghiệp vậy.

Bỏ qua một bên định nghĩa về "bóc lột" của Marx, trên thế giới hiện nay chúng ta vẫn còn thấy nhan nhãn những hiện tượng bóc lột trắng trợn mà đứa con nít cũng nhận ra, chứ chẳng cần gì phải hiểu lý luận "giá trị thặng dư" của Marx. Tôi có thể đưa vài ví dụ như:

- Doanh nghiệp độc quyền(monopoly) chèn ép cả người tiêu thụ, người cung cấp vật liệu gốc, người gia công, lẫn nhân viên.

- Chủ nhân lợi dụng hoàn cảnh của người làm công(như tình trạng cư trú bất hợp pháp, tình trạng giới hạn ngôn ngữ hay trình độ, tình trạng địa phương nghèo nàn ít cơ hội, tình trạng đi làm lậu, v.v...) để trả lương rẻ mạt hay bắt làm việc với điều kiện tồi tệ.

- Dùng thế lực(kể cả thế lực xã hội đen) để cưỡng bức làm việc với điều kiện tồi tệ, làm việc bất hợp pháp, hay để cho vay ăn lời cắt cổ.

- Dùng thế lực để buộc người dân phải hối lộ khi họ cần một việc gì.

Chỉ cần giải quyết các trường hợp bóc lột rõ ràng như trên là cũng đã làm cho thế giới hạnh phúc hơn rất nhiều rồi chứ chẳng cần phải lý luận gì dài dòng về "bóc lột giá trị thặng dư." 

c) Marx cho rằng chính quyền là công cụ của giai cấp thống trị.

Theo Marx, trong chế độ tư bản chủ nghĩa, chính quyền phục vụ giai cấp tư sản bằng cách bảo vệ hình thức "bóc lột giá trị thặng dư." Một chính quyền của giai cấp công nhân là chính quyền sẽ chấm dứt hình thức "bóc lột giá trị thặng dư" và chuyển giá trị thặng dư thành phúc lợi xã hội. Nói cách khác, chính quyền của giai cấp công nhân phải là chính quyền dần dần xóa bỏ hình thức doanh nghiệp tư nhân để chỉ còn hình thức doanh nghiệp toàn dân.

Thế nhưng, như đã bàn ở phần trên và thực tế cũng đã cho thấy, một nền kinh tế không có doanh nghiệp tư nhân sẽ là một nền kinh tế trì trệ, nghèo đói, thiếu thốn. Trong nền kinh tế đó, giai cấp công nhân thậm chí còn đói rách hơn là khi bị "bóc lột giá trị thặng dư." Dĩ nhiên là giai cấp công nhân sẽ muốn quay trở lại nền kinh tế doanh nghiệp tư nhân để được no ấm hơn. Như vậy một chính quyền chấp nhận kinh tế thị trường tự ? do với các doanh nghiệp tư nhân đã làm theo ý muốn, quyền lợi của cả hai phía, doanh nhân lẫn công nhân. Vậy thì chính quyền đó là chính quyền của giai cấp nào?

Có người nói rằng các chính quyền "dân chủ tư sản" như ở Âu Mỹ thực chất chỉ là chính quyền của giai cấp tư sản vì chỉ những giới có nhiều tiền (tức giới chiếm hữu tư bản) mới có khả năng đóng góp để vận động tranh cử hay vận động hành lang. 

Điều này có thể đúng ở các nước dân chủ sơ khai, khi đại chúng còn bỡ ngỡ chưa biết cách hay chưa có kinh nghiệm tự tổ chức thành phong trào. Còn như trong các nền dân chủ Mỹ, Anh, Pháp, v.v... thì các công đoàn, nghiệp đoàn, các hội đoàn quần chúng với "yêu sách đặc biệt"(special interest), các phong trào chính trị, các giáo hội, v.v... đều có túi tiền đáng nể do thành viên đóng góp.

Túi tiền vận động của họ thừa sức để cân bằng quyền lực với túi tiền vận động của các nhà tư bản. Đó là chưa kể trên nhiều mặt trận, một số nhà tư bản lại có cùng quyền lợi, cùng nguyện vọng với một bộ phận của quần chúng lao động. Bên cạnh đó, tiền vận động không phải là tất cả, vì các đoàn thể quần chúng vẫn có thể bỏ sức người ra để vận động, hoặc dùng truyền thông đại chúng để lôi kéo số đông bỏ phiếu theo nguyện vọng của mình. 

Chúng ta cũng thường thấy các chính quyền Mỹ, Anh, Pháp, Đức, v.v... thường có vẻ chú ý "chăm lo" cho các đại công ty tiêu biểu của quốc gia. Nhưng đó là vì quyền lợi chung của cả giới tư bản, của hàng triệu nhân viên đang làm việc với đồng lương ngon lành và đầy đủ bảo hiểm, của hàng triệu người dân đang đầu tư tiền hưu bổng, tiền dành dụm của họ trong các quỹ hỗ tương (mutual funds), lẫn hàng triệu người sống trong các ngành nghề, dịch vụ "ăn theo" các đại công ty.

Như vậy chính quyền trong các nền dân chủ Mỹ, Anh, Pháp, v.v... không phải là công cụ của một giai cấp mà thực chất chỉ là một cái "phòng họp". Chính quyền là chỗ để các phe phái khác nhau đến bàn bạc, tranh luận, đấu trí, thương thảo hầu giải quyết vấn đề trong ôn hòa. Một phe phái A có thể đối đầu, mâu thuẫn với phe phái B trên một mặt trận nhưng ở mặt trận khác họ vẫn có thể có cùng quyền lợi, nguyện vọng và là đồng minh của nhau.
 http://www.bbc.com/vietnamese/forum/story/2006/03/printable/060313_minhvan_marx.shtml

VIETTUSAIGON * DÂN PHẢI NUỘI BÁO CÔ VIỆT CỘNG

Dân Việt đang cõng một nhà nước tồi trên lưng

Thứ Hai, 04/03/2017 - 17:52 — VietTuSaiGon

Trong tuần này, có nhiều sự kiện diễn ra ở khu vực Bắc miền Trung. Một đoàn xe hơn 100 chiếc của các gia đình kéo lên trạm thu phí cầu Bến Thủy và dùng tiền lẻ để trả phí, nhân viên kiểm tiền phí phải tốn hàng giờ đếm tiền và cả một đoạn xe rồng rắn dài hàng ngàn mét nối đuôi để chờ. Bà con ngư dân xã Kỳ Lợi lên đèo Con, đoạn phía Bắc đèo Ngang, dùng ngư cụ như lưới, dầm chèo để chặn xe, bày tỏ thái độ bất bình bởi đền bù không thỏa đáng. Người dân hai xã Thạch Bằng và Thạch Kim đã kéo lên trụ sở ủy ban nhân dân huyện Lộc Hà để yêu cầu Chủ tịch huyện đối chấp về việc hai công an viên đã nổ súng đe dọa người trong xã. Và còn nhiều sự kiện khác đã và sắp diễn ra…
Tất cả những sự kiện trên đây buồn nhiều hơn vui và bi quan nhiều hơn lạc quan. Vì sao? Vì nếu như niềm vui của một con người chứng đất nước đã thay đổi, người dân đã biết tự mình nói lên tiếng nói của mình, cùng kết đoàn với nhau để đấu tranh cho lẽ phải chưa tày gang thì nỗi buồn về một đất nước đang bị kéo ngược bởi một thứ chủ trương mơ hồ, nước đôi và khó định dạng.
Thiết nghĩ, chuyện Formosa có thể đã giải quyết êm thấm từ lâu. Nếu như chính phủ và trung ương Cộng sản Việt Nam làm quyết liệt ngay từ đầu, đừng dấm dúi và nói láo rằng cá chết, hải sản chết là do thừa amoniac, rồi do tảo đỏ, do tảo độc… Để cuối cùng, khi các nhà nghiên cứu độc lập vào cuộc, kết quả không thể chối cãi thì nhà cầm quyền trung ương mới tuyên bố biển nhiễm độc và tiếp tục dựng vở kịch “xin lỗi” của ban giám đốc Formosa cùng với gói đền bù đầy tính tượng trưng: 500 triệu Mỹ kim – một số tiền mà mới nghe tưởng lớn nhưng thực tế thì chẳng có ý nghĩa gì so với thiệt hại biển, thiệt hại con người, vạn vật.
Và chưa dừng ở đó, thêm một vở kịch khác của chính phủ về việc “đã nỗ lực điều tra và buộc thế Formosa” càng làm cho mọi chuyện trở nên hợm hĩnh, tầm thường và dối trá. Nhưng, giá như mọi chuyện tệ hại chỉ dừng tại đây thì mọi chuyện vẫn còn có thể hi vọng vớt vát, xoa dịu được nỗi bức xúc của ngư dân. Đằng này thì không, tiếp tục chuyện cơ quan chính quyền địa phương ăn chặn đền bù, gian dối đền bù. Thêm một lần nửa, chảo lửa bất bình trong nhân dân bùng phát.
Trong lúc hàng triệu gia đình lâm vào khốn khó, mất sinh kế, đội đơn đi hết nơi này đến nơi khác để yêu cầu đền bù nhưng không có hồi đáp, con cái phải bỏ học đi làm thuê tứ xứ… Thì có nhiều nhà quan chức không hề tổn thất trong vụ biển nhiễm độc lại được nhận đền bù tỉ này tỉ nọ, sắm thêm nhà cửa, xe cộ. Người dân bức xúc, yêu cầu nhà cầm quyền trả lời cụ thể, giải trình rõ ràng thì bị làm ngơ, thậm chí bị công an mang súng đến nhà hù dọa. Sự việc có vẻ như khó bề dừng lại được khi sự bức xúc của nhân dân càng lúc càng cao, nỗi thất vọng về sự sòng phẵng của chính quyền càng ngày càng đầy và những gì nhân dân chứng kiến đều là nhà nước bao che, toa rập với Formosa, sẵn sàng tung công an, quân đội, hàng rào kẽm gai và bạo lực để đối xử với nhân dân, để bảo vệ cho Formosa.
Tất cả những động thái của nhà cầm quyền chỉ mang lại một hệ quả duy nhất: Ngày càng làm mất niềm tin và thiện cảm của nhân dân, đẩy nhân dân vào thế phản kháng. Và dường như mọi thứ đang diễn ra đúng v ới luật nhân quả của nó. Điều này thật đáng buồn. Bởi chỉ vì bênh vực, toa rập với Formosa, vì những thứ thỏa hiệp có tính chất đấu đá nội bộ trung ương đảng cũng như vì những đòn loại nhau trong nội bộ trung ương đảng đã dẫn đến tình trạng xuất hiện hàng chục Trần Ích Tắc sẵn sàng rước voi về dày mả tổ, sẵn sàng rước kẻ xâm lược vào làm đồng bọn, cho chúng mặc sức tác oai tác quái trên quê hương, bỏ mặc hàng triệu người dân phải đau khổ, mất mát đất đai, tài sản và gào khản tiếng, rên xiết vì bất công, vì bị đàn áp và tuyệt vọng!
Ở đây, khi người dân biết tự đấu tranh cho mình là tín hiệu vui nhưng lại quá buồn trong bối cảnh hiện tại. Bởi lẽ, một nhà nước, một đảng phải tồn tại được là hoàn toàn nhờ vào đồng thuế của dân thì họ phải có những hành động đền ơn, đáp nghĩa phải lẽ với nhân dân, phải tìm cách nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí và mở rộng dân chủ bằng mọi giá để đất nước được phát triển tốt đẹp. Đằng này, không những làm cho mọi chuyện trở nên ngột ngạt, người dân bức bách mà nhà nước còn đẩy nhân dân về một phía, phía còn lại là nhà nước và những nhóm lợi ích, trong đó gồm cả những nhóm lợi ích ngoại quốc, đặc biệt là Trung Quốc, Đài Loan được ưu tiên hàng đầu.
Kiểu làm việc và hành xử như thế nhanh chóng đẩy nhân dân về phía cùng khổ, thù nghịch với nhà nước và điều này càng trở nên khốc liệt hơn khi nhà nước thẳng tay đàn áp nhân dân của mình chỉ vì quyền lợi của nhóm lợi ích nào đó. Hưng Nghiệp Formosa, FLC, VinCom, Hoàng Anh Gia Lai, kẽm Núi Pháo và hàng trăm tập đoàn, nhóm lợi ích khác đang dày xéo lên quyền sinh tồn của nhân dân. Nhà nước trắng trợn chống lưng cho bọn họ, đẩy nhân dân về phía kẻ thù, kẻ phản động. Và buộc lòng nhân dân phải nổi dậy.

Đây là điều đáng buồn, là chuyện không may của quốc gia, dân tộc. Bởi một quốc gia, một dân tộc may mắn sẽ có được hệ thống nhà nước tốt đẹp để phát triển, để bền vững. Ngược lại, một quốc gia, dân tộc không may mắn như Việt Nam, vẫn có một bộ máy nhà nước vững mạnh với cơ chế độc tài, toàn trị một cách đầy đủ của nó. Nhưng tự do, sự tiến bộ và dân chủ thì không có. Bởi sự vững mạnh của nhà nước Cộng sản Việt Nam ngược dấu với tự do, dân chủ và tiến bộ.
Cuối cùng, ở một quốc gia tử tế, người dân không phải mất công để đấu tranh cho những thứ không cần đấu tranh mà vẫn có, như việc đền bù thỏa đáng, việc giữ tài nguyên, môi trường, việc công lực nhà nước đảm bảo đối xử tử tế với công dân chẳng hạn! Rất tiếc, nếu xét trên khía cạnh này, người dân Việt còn phải đấu tranh lâu dài mới có được. Và càng đấu tranh lâu dài, càng lan rộng cuộc đấu tranh chỉ cho thấy dân tộc Việt Nam không may mắn. Ít nhất là không may mắn vì phải cõng một nhà nước tồi tệ trên lưng. Thật đáng buồn!

• VietTuSaiGon's blog
• Bình luận
•  http://www.rfavietnam.com/node/3799
•  

SỔ TAY TƯỞNG NĂNG TIẾN

S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Thi Ca, Thi Nhân & Cường Quốc

Thứ Tư, 04/05/2017 - 03:35 — tuongnangtien

Tôi gặp Tản Đà rất sớm, ngay từ khi mới bước chân vào trường trung học nhưng hoàn toàn không để ý chi đến những câu thơ rất ngông nghênh (và cũng rất trẻ con) của cái ông già dở hơi này:
Văn dài hơi tốt ran cung mây
Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay
Với thời gian, rồi đến lượt tôi già. Đời về chiều, đọc lại Tản Đà mới chợt nhận ra là ổng có nhiều câu thơ sao (mà) thấm thía:

• Vèo trông lá rụng đầy sân

Công danh phù thế có ngần ấy thôi

• Công danh hai chữ mùi men nhạt

Sự nghiệp trăm năm nét mực mờ
Đối với một anh thường dân dấm dớ (cỡ) như tôi thì “công danh” lẫn “sự nghiệp”– tất nhiên – đều là những chuyện rất xa vời nên không dám lạm bàn nhưng cái “mùi men nhạt” thì tôi đã nếm qua, và không chỉ một lần. Rất nhiều lần, tôi quá chén. Nửa đêm thức giấc miệng đắng, môi khô, đầu óc bần thần, cơ thể rã ruợi, lờ qườ vớ một được cái ly (cứ tưởng là ly nước) ực xong mới hiểu thế nào là “ngậm mà nghe!” Té ra đó là ly rượu uống dở, ban chiều.
Nôn, oẹ tới mật xanh mật vàng luôn. Má ơi, nó nhợn thấu xuống tới ruột già, và ớn lên tới óc.
Thầm nhủ (thôi) bỏ rượu cho rồi nhưng chỉ “nhủ thầm” lúc đó thôi. Chậm lắm, đến chiều hôm sau là tôi lại tà tà vào tiệm xách ra vài chai, cả bia lẫn rượu, như thể là chưa bao giờ có “sự cố”gì đáng tiếc xẩy ra (vào đêm qua) cả!
Tôi nghe nói ông Tản Đà cũng thế, thằng chả cũng uống liên miên (và quá chén đều đều) nên thiếu hụt triền miên. Lắm lúc, vì cơm áo, nhà thơ của chúng ta còn phải ngồi lê ở vỉa hè để coi Hà Lạc nữa!
Ôi tưởng gì, chứ vì chuyện áo cơm thì đời ai mà không lụy (ít nhất, cũng chục phen) nhưng “xuống” tới cỡ phải làm thêm nghề ... thầy bói kiếm ăn thì tôi chưa bị lần nào. Chả phải tôi hay ho gì hơn ông Tản Đà mà chả qua chỉ vì ông ấy xui thôi. Cái xui xẻo của một người cầm viết sinh vào thời đại “văn chương hạ giới rẻ như bèo” chỉ vì nước nhà còn đang bị thực dân đô hộ.
Sau này, ở vùng Mỹ/Ngụy tạm chiếm, tình trạng của giới văn nghệ sĩ cũng vậy. Cũng có người (suýt) phải xem bói bài để kiếm thêm thu nhập, theo như một bài viết của Võ Phiến liên quan đến Nguyễn Thị Thụy Vũ:
Trên tạp chí Bách Khoa số vừa rồi, nữ sĩ Nguyễn Thị Thụy Vũ có đăng thiên truyện ngắn: Nghề mới.
Cái nghề mới mà nữ sĩ nói đây là nghề ... bói bài cào. Cho đến nay nhân vật “tôi” trong truyện chưa thực sự làm nghề mới. Tuy nhiên, bạn bè khuyến khích, người nhà (cậu em) khuyến khích và dường như chính nhân vật “tôi” cũng nhận thấy nghề mới - xét về một khía cạnh - không phải không có sức cám dỗ.
Tác phẩm của nữ sĩ tuy gọi là “truyện ngắn”, thực ra có giọng bút ký, tự truyện (Cũng như nhiều tác phẩm khác của nữ sĩ đã đăng ở các tạp chí Bách Khoa, Văn hồi gần đây ). Nghề chính, “nghề cũ” của nhân vật “tôi” là thực: nghề viết văn. Các thành phần trong gia đình được nói đến đều có thực. Các bạn bè được kể ra đều có thực. Bởi vậy, người đọc có quyền nghĩ rằng nội dung của truyện cũng là chuyện thực. Và đó là điều bi đát.
Tất nhiên, “điều bi đát” này chỉ có thể xẩy ra ở miền Nam – vùng địch tạm chiếm – thôi.  Chứ còn ở miền Bắc (“của chúng ông”) thì giới thơ văn sống khoẻ:

Bố tôi kể, những năm đó mỗi bài thơ Tết được đăng, với những “cây bút hàng đầu” như Chế Lan Viên, Huy Cận, Xuân Diệu cũng chỉ được 15 đồng, còn Tố Hữu thì “500 đồng, một cành đào và một cặp gà trống thiến”. Khi nhận nhuận bút, ông Lành nói:“Nhuận bút như ri, thì nhà thơ VN sống khỏe hè.” (F.B Ngô Nhật Đăng February 15 at 10:19am).

Nhuận bút như rứa thì quá nhiều nhưng những nhà thơ cỡ Chế Lan Viên, Huy Cận, Xuân Diệu, Sóng Hồng, Tố Hữu … – xem ra – hơi ít. Đếm chưa chắc đã đủ mười đầu ngón tay. Với tuyệt đại đa số còn lại thì cuộc sống, dường như, không được khoẻ mạnh gì cho lắm. Nguyễn Thị Hoài Thanh là một trường hợp (vất vả) điển hình:
“Thời con gái chị vốn xinh đẹp. Nhất dáng nhì da. Chị được cả hai. Nhưng hồng nhan đa truân. Hai lần kết hôn, hai lần ly dị. Vẻ đẹp của tuổi ba muơi đang chín. Cái sắc đẹp không chủ đã gây cho chị biết bao nhiêu khó khăn, nhiều khi cả nguy hiểm nữa. Hình như Nguyễn Thị Hoài Thanh sinh ra là để gặp rắc rối và vuợt qua những rắc rối khó khăn. Chịu đựng và vượt qua một cách thản nhiên bình tĩnh, không kêu ca như cuộc đời vốn như vậy ...
Có việc gì mà không trải qua. Hãy kể những việc chính: Công nhân xi măng, thợ điện Hải Phòng điện khí, thợ điện công ty xây lắp, công nhân bóc lạc công ty xuất nhập khẩu, đứng máy bào cuốn xí nghiệp gỗ Trương Công Định, công nhân công ty xếp dỡ, cấp dưỡng công ty vật liệu kiến thiết, súc sạc ắc qui Công Ty Quốc Doanh Đánh Cá Hạ Long… Đó là chưa kể còn đi giao bánh rán, bánh mì, kẹo lạc, làm và bán nước mắm … Đồng luơng không đủ nuôi mình mà còn phải nuôi con …” (Bùi Ngọc Tấn. “Một Mơ Ước Về Kiếp Sau.” Viết Về Bè Bạn. Tiếng Quê Hương: Virginia, 2005).

Thảo nào mà thơ của Nguyễn Thị Hoài Thanh đọc nghe như một tiếng thở dài, dù (rất) khẽ:
Sông Cấm ơi! Sông như người bạn mới quen
Thân thiết thế mà sao không hiểu được
Chiều tan ca tôi đi bên dòng nước
Sông với tôi, với bóng là ba
Bóng tôi nghiêng với bao la
Sông mang về biển
Bóng tôi còn nguyên vẹn không sông?
Sông Cấm chả hiểu có mang được “nguyên vẹn” bóng người “về biển” hay không nhưng chị Thanh, tiếc thay, đã không giữ được nguyên vẹn hình hài của chính mình:
“Tai nạn xẩy ra ngay ngã Sáu, gần nhà tôi. Chị nằm ngất trên đường mưa dầm ngày tết, mặt đường sền sệt một thứ nước bùn hoa. Cánh tay dập nát, xương gẫy… Chị bảo người nhà xin cho người tài xế đã gây ra tai nạn vì người ta không cố ý, người ta cũng khổ như mình.” (Bùi N.T. sđd, trang 111-112).
Sau đó, sau khi bị thương tật, Nguyễn Thị Hoài Thanh đã lâm vào bước đường cùng. Loay hoay mãi vẫn không lối thoát, chị đành bỏ nhà vào Nam đi … mót!
Đi mót, nghĩ cho cùng, vẫn đỡ hơn đi xin như hoàn cảnh (vất vả hơn chút xíu) của một nhà thơ khác:
“Lật hồ sơ Dương Ánh Dương, thấy ông ghi thế này: Họ và tên: Dương Thân Mật. Sinh năm 1950. Bút danh: Dương Ánh Dương. Nghề nghiệp: ăn mày …
Mình bật cười. Mấy ông văn nghệ sĩ chỗ nào cũng tếu táo được. Hồ sơ lý lịch là chuyện nghiêm túc, các ông vẫn đùa như thường... Té ra không phải, Dương Ánh Dương không đùa, anh hành nghề ăn mày đã mấy chục năm rồi. (Nguyễn Quang Lập. “Gã Ăn Mày Thi Sĩ.”  Bạn Văn 2. NXB Hội Nhà Văn: Hà Nội, không rõ năm xuất bản).

May mắn là cái thời mà nhà thơ phải đi mót hay đi xin không kéo dài mãi mãi. Sau khi Đảng và Nhà Nước “dũng cảm nhìn vào sự thực,” quyết tâm “bẻ lái con tầu đất nước” thì cả dân tộc đã ào ạt bước ra biển lớn. Giới thi nhân, có người, đi đến tận chân trời góc bể để làm ... ô sin nữa – theo như bài tường thuật của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều:

“Đó là một người đàn bà Việt Nam đang giúp việc cho một gia đình ở Đài Bắc. Chị tên là Phạm Thị Tường. Khi người đề dẫn chương trình buổi đọc thơ bế mạc Liên hoan Thơ giới thiệu chị lên đọc thơ thì tôi mới biết chị có ở đó. Một người phụ nữ trạc ngoài 40 tuổi vẻ thùy mị, mỉm cười và bước lên sân khấu. Chị giới thiệu về bản thân mình bằng tiếng Hoa. Rồi chị ngâm bài thơ do chị sáng tác...

Nhà thơ Phạm Thị Tường. Ảnh: vietnamnet

Chúng ta đã nghe quá nhiều chuyện về số phận của những người phụ nữ Việt Nam làm Ôsin cho các gia đình ở Đài Loan. Có người bị đánh đập. Có người bị xỉ nhục. Có người bị lừa gạt. Và hình như, chúng ta chưa bao giờ nghe nói một câu chuyện có hậu về những người phụ nữ Việt nam đi làm thuê này. Bởi thế khi một người làm thuê bước lên một sân khấu của một trung tâm văn hóa lớn với những chùm đèn rực rỡ làm tôi choáng váng.”

Tôi cũng “choáng váng” thấy bà luôn, sau khi đọc xong câu chuyện “có hậu” vừa rồi. Báo Nhân Dân, số ra ngày 30 tháng 8 năm 2015, có bài bình luận "Việt Nam Thế Thế Nước Đang Lên." Thì hẳn là thế rồi nhưng ai mà dè lên nó mau dữ vậy, Trời! Coi: mới hôm nào giới thi nhân Việt Nam còn có kẻ lê la đi xin ăn, và quanh quẩn đi mót khoai mót bắp mà nay đã có người “bước lên một sân khấu của một trung tâm văn hóa lớn với những chùm đèn rực rỡ” ở tận bên Đài Lo

Loan lận. Đất nước có bao giờ được như thế này không?

• tuongnangtien's blog
•  http://www.rfavietnam.com/node/3801