BÊN KIA BỜ ĐẠI DƯƠNG 468

MAC VÂN TRANG * TẬP CẬN BÌNH

Ông Tập Cận Bình đang… diễn biến?

(Tôi vừa nhận được bài này từ nhà giáo Phạm Toàn, do Đạo diễn Trần Văn Thủy gửi cho. Nếu đúng vậy, mừng cho nhân dân TQ quá. Xin đưa lên để bà con theo dõi xem thực hư thế nào)?

Những chính sách mới của Chủ tịch Tập Cận Bình bắt đầu thi hành từ 18/6/2017

1. Từng bước tăng tỷ lệ chi ngân sách trên 50% dùng vào dân sinh, giảm chi tiêu hành chính xuống còn dưới 20%, khống chế nghiêm ngặt việc chi hành chính.

2. Thực hiện miến phí y tế và học phí toàn dân.

3. Khống chế vật giá, mạnh mẽ gia tăng thu nhập nhân dân và lương tối thiểu.

4. Giảm thuế cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, nâng mức khởi điểm tính thuế thu nhập cá nhân lên 10.000 NDT.

5. Khai đao với độc quyền, loại bỏ mọi hình thức độc quyền, kể cả lĩnh vực vũ khí đạn dược.

6. Học tập Đông Âu, dân doanh hóa toàn bộ xí nghiệp QD, chia cổ phần cho toàn dân; đình chỉ kết toán ngoại hối bắt buộc, thực hiện gửi ngoại hối trong nhân dân.

7. Không nâng đỡ thị trường nhà đất, dù chỉ mảy may tơ hào; triệt để cải cách thị trường chứng khoán.

8. Bỏ hẳn sinh đẻ có kế hoạch, giải tán UBKHHGĐ.

9. Loại bỏ mọi đặc quyền cũng như chế độ cung cấp đặc biệt.

10. Trừ các cơ quan đầu não nhà nước, loại bỏ tất cả trạm gác tại các cơ quan đảng và chính phủ.

11. Bãi bỏ mọi cơ cấu mang tính chất đoàn văn công, giải tán tán tất cả nhân viên.

12. Ngừng tuyển công chức, tài giảm công chức hàng năm, mạnh tay đốn bỏ các cơ cấu na ná như cơ quan hành chánh nhưng không thuộc các ngành hành pháp, lập pháp, tư pháp, quân sự, ngưng đài thọ họ bằng ngân sách.

13. Vào thời điểm thích hợp, giảm cấp hành chánh từ 5 cấp xuống còn 3 cấp, tức trung ương, tỉnh, huyện (dưới cấp huyện bỏ hết, thực hiện chế độ nhân dân tự trị).

14. Tài sản quan chức công khai, nhân dân được phép kiểm tra trên mạng bất cứ lúc nào.

15. Tách bạch quốc khố và đảng khố, quốc khố thuộc nhà nước, đảng khố thuộc đảng.

16. Từng bước ngưng viện trợ nước ngoài, chi tiêu từng đồng cũng phải được nhân dân hoặc đại biểu nhân dân đồng ý.

17. Phúc lợi xã hội phải tuân thủ cùng 1 pháp quy, quan và dân như nhau, toàn dân bình đẳng.

18. Từng bước loại bỏ hết toàn bộ xe công, các quan chức phải đi làm bằng phương tiện giao thông công cộng hoặc tự lái xe. Muốn làm giàu thì đừng “làm quan”.

19. Xây dựng “Luật chống hủ bại”. Lập pháp quy định: dù tham ô 1 xu cũng có tội; nhận hối lộ phạm tôi, đưa hối lộ vô tôi.

20. Từng bước loại bỏ hạn chế ngôn luận, cho phép nhân dân tự do làm báo, tự do ăn nói. Chỉ khi nhân dân có quyền giám sát, hiện tượng tham ô hủ bại mới không nơi lẩn trốn.

21. Cho phép nông dân thành lập nông hội, cho phép công nhân thành lập công đoàn tự do, cho phép các ngành nghề thành lập tổ chức tương trợ và tự quản. Mao Chủ tịch từng nói: mọi quyền lực ở nông thôn thuộc về nông hội; Lưu Thiếu Kỳ từng nói: mọi quyền lực ở nhà máy thuộc về công đoàn. Đảng Cộng sản không quên những lới nói đó của Mao Chủ tịch và Lưu Thiếu Kỳ.

22. Khôi phục toàn diện truyền thống văn hóa của dân tộc Trung Hoa, khôi phục tín ngưỡng, hãy để cho linh hồn của mọi người TQ đều có nơi nơi nương tựa.

Chủ trương trên của ông Tập được thông qua trong hội nghị TW lần thứ 4 (Đại hội 18). Theo phân tích của học giả Singapore Trịnh Vĩnh Niên, ông Tập không chỉ lo cho 2 nhiệm kỳ của mình, còn lo cho 30 năm sau.

Mạc Văn Trang

 http://www.boxitvn.net/bai/48215

NGUYỄN VĂN NGHỆ * ĐẠI HỌC HUẾ

Kỷ niệm 60 năm ngày thành lập Viện Đại Học Huế: Lại suy ngẫm về đạo lý “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

Tòa nhà Viện Đại học Huế trước 1975

Nguyễn Văn Nghệ

  -“ 55 năm theo dòng lịch sử (1957-2012)”

     Cách nay hơn năm năm vào ngày 11/02/2012 tôi có nhận của Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học Huế  một Thư Ngỏ. Trong thư có viết: “ Ngày 19 và 20 tháng 4 năm 2012, cùng với trường Đại học Khoa học, Đại học Huế, Khoa Lịch sử sẽ tổ chức kỷ niệm 55 năm ngày thành lập Ngành/Khoa (1957-2012).

  Đây là dịp để các thế hệ thầy cô giáo, sinh viên, học viên Cao học, Nghiên cứu sinh đã từng làm việc, học tập về lại mái trường thân yêu gặp gỡ, ôn lại kỷ niệm, chia sẻ những tình cảm, thành công trong cuộc sống của mình và được nghe, được thấy sự thay đổi, trưởng thành của cán bộ, sinh viên hiện đang làm việc, học tập tại Khoa Lịch sử hôm nay

  Do bận công việc gia đình nên tôi không thể đến Huế tham dự được. Và sau đó vào ngày 11/05/2012 tôi nhận được hai cuốn sách từ Khoa Lịch sử “Kính biếu” gởi vào, trong đó có cuốn “ 55 năm theo dòng lịch sử (1957-2012)” của nhà xuất bản Thuận Hóa do Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học Huế làm chủ biên.Cuốn sách dày 300 trang nhưng chỉ dành 3 trang nói về giai đoạn hình thành cho đến năm 1975. Sau khi đọc xong cuốn sách này, vào lúc 12h51’ ngày 16/05/2012 tôi đã gởi E-mail đến Khoa Lịch sử có nội dung như sau:

“ Kính gởi quý thầy cô Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học Huế.

Em đã đọc xong hai cuốn sách mà Khoa đã gởi biếu. Riêng cuốn “55 năm theo dòng lịch sử(1957-2012)” cho em biết thêm nhiều tư liệu mà em chưa bao giờ biết. Nhưng khi đọc xong cuốn sách này em có chút buồn “theo dòng lịch sử”. Bởi vì “55 năm theo dòng lịch sử” chỉ nhắc đến cái ngọn mà quên mất đi cái gốc. Để “ôn cố tri tân” em giở cuốn “Bên giòng lịch sử” của linh mục Cao Văn Luận đọc từ trang 277- 301 để giải tỏa nỗi buồn. Xin quý thầy cô tha thứ cho đứa học trò cũ ăn nói bộc trực này.

   Chúc quý thầy cô luôn dồi dào sức khỏe!”.

  –“ 60 năm theo dòng lịch sử (1957-2017)”

 Năm 2017 Viện Đại học Huế kỷ niệm 60 năm thành lập Viện Đại học, nhưng mỗi trường lại tổ chức vào ngày khác nhau: Trường Đại học Sư phạm Huế ngày 19/03/2017; Trường Đại học Khoa học- Đại học Huế ngày 24/03/2017; trường Đại học Y Huế tổ chức lễ chính vào ngày 22 /04/2017… Trong Thư Ngỏ kính gửi : Các thế hệ thầy cô, cán bộ, học sinh, sinh viên, học viên Trường Đại học Khoa học- Đại học Huế có ghi: “Những thành quả đạt được hôm nay ngoài sự hợp tác giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị, cá nhân,tổ chức trong và ngoài nước, là công lao đóng góp to lớn của các thế hệ thầy cô giáo, cán bộ và sinh viên của Trường Đại học Khoa học- Đại học Huế hiện đang ở trong nước, ngoài nước và kể cả những người đã vĩnh viễn không còn nữa”

Lần kỷ niệm này, tôi đã đến tham dự và đã được Khoa Lịch sử Trường Đại Học Khoa học Huế kính biếu một số sách, trong đó có cuốn “60 năm theo dòng lịch sử (1957-2017)”. Cuốn sách dày 219 trang. Nội dung cũng chỉ nhắc đến phần “ngọn” còn phần “gốc” chỉ nhắc sơ sài.

   Nếu hai cuốn “55 năm theo dòng lịch sử( 1957-2012)”và “ 60 năm theo dòng lịch sử (1957-2017)” do Khoa Văn hoặc một Khoa nào khác biên soạn thì tôi sẽ không buồn “theo dòng lịch sử”. Đằng này lại do Khoa Lịch sử biên soạn nên tôi mới buồn “theo dòng lịch sử”. Hai nhân vật quan trọng trong việc thành lập Viện Đại học Huế là Tổng thống Ngô Đình Diệm và linh mục Cao Văn Luậnnhưng  không hề được nhắc đến tên.

• Bên giòng lịch sử (1948- 1965): Ông Diệm và văn hóa giáo dục.

Thế hệ trẻ trong nước chắc có nhiều người chưa bao giờ nghe, thấy và đọc cuốn “Bên giòng lịch sử” của linh mục Cao Văn Luận. Có đọc qua mới thấy công lao của Tổng thống Ngô Đình Diệm và linh mục Cao Văn Luận trong buổi bình minh của việc thành lập Viện Đại học Huế.

    Theo linh mục Cao Văn Luận vào ngày mùng 3 Tết năm Đinh Dậu (1957) tại nhà từ đường của Tổng thống Ngô Đình Diệm ở Huế, Tổng thống Ngô Đình Diệm đã nói với linh mục Cao Văn Luận: “ Này cha, tôi thấy cần phải thành lập tại Huế một viện Đại học lớn, vì hai lý do chính. Thứ nhất là Huế từ trước đã là một trung tâm văn hóa của nước ta. Ở Huế đã có những truyền thống văn hóa sâu đậm, có những cơ sở văn hóa lâu đời, như trường Quốc tử giám, các cuộc thi cử Hán học. Dân miền Trung lại hiếu học mà nghèo, có bao nhiêu thanh niên ưu tú muốn lên Đại học mà không thể vào Sài Gòn học tiếp. Thứ hai là hiện nay dân chúng xôn xao đồn đại rằng chính phủ một ngày nào đó có thể bỏ Huế, vì hiện nay Huế không quan trọng lắm về phương diên chính trị, kinh tế. Vậy lập Viện Đại học Huế là chứng minh cách cụ thể với dân chúng, với quốc tế cũng như với bên kia rằng chính phủ nhất định bảo vệ Huế. Huế chỉ cách vĩ tuyến 17  khoảng 100 cây số, lập ở đây một Đại học lớn chẳng khác nào thách đố với bọn cộng sản. Nếu bây giờ tôi quyết định lập Đại học Huế, cha có bằng lòng giúp tôi không?”

Linh mục Cao Văn Luận đã trả lời: “Thưa cụ, nếu tôi có thể làm được việc gì để góp công vào việc thành lập một Đại học ở Huế, thì cụ có thể tin rằng tôi không ngần ngại chút nào”.

Tổng thống Ngô Đình Diệm thấy linh mục Cao Văn Luận nhận lời liền nói: “ Vậy thì ít hôm nữa tôi sẽ sai một phái đoàn ra đây gặp cha, để thảo luận và nghiên cứu các chi tiết cụ thể”. 

Và khoảng một tháng sau, một phái đoàn từ Sài Gòn ra Huế gặp linh mục Cao Văn Luận có các ông Ngô Đình Nhu, Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Dương Đôn, Viện trưởng Đại học Sài Gòn Nguyễn Quang Trình và những giáo sư chuyên viên khác.

Một cuộc họp được tổ chức tại Tòa Hành chánh tỉnh Thừa Thiên. Linh mục Cao Văn Luận trình bày trước cử tọa những lý do mà Tổng thống Ngô Đình Diệm đưa ra và kèm theo những lý do thực tế của linh mục. Nhưng cuộc họp đã đi đến quyết định “là vì những hoàn cảnh đặc biệt những khó khăn trong ngành giáo dục, chưa nên làm việc vội vàng hấp tấp quá.Họ nói rằng ở Huế chỉ nên lập một chi nhánh của Viện Đại học Sài Gòn tùy thuộc hoàn cảnh vào viện Đại học Sài Gòn và Bộ Quốc gia Giáo dục. Như vậy Đại học Huế sẽ không thành một đơn vị độc lập mà chỉ là một số phân khoa đặt dưới quyền Viện Đại học Sài Gòn mà thôi” và linh mục Cao Văn Luận được cử làm đại diện cho ông Viện trưởng Viện Đại học Sài Gòn Nguyễn Quang Trình để tổ chức. Linh mục không đồng ý .“Nhưng đành khuất phục trước quyết định của đa số”.

Phái đoàn về Sài Gòn được mấy hôm thì có nghi định thành lập Đại học Huế, nhưng với các điều khoản đặt Đại học Huế lệ thuộc Viện Đại học Sài Gòn.

   Linh mục Cao Văn Luận đã ghi lại những khó khăn của Đại học Huế bị lệ thuộc Viện Đại học Sài Gòn: “ Sau hai tháng hoạt động mỗi ngày tôi thấy thêm nhiều khó khăn chỉ vì Huế thì xa Sài Gòn, tôi lại không có đủ thẩm quyền quyết định bất cứ việc gì mà phải phúc trình về Viện trưởng Đại học Sài Gòn, về Bộ Quốc gia Giáo dục, rồi lên ông Nhu, ông Diệm. Các thủ tục đó làm cho công việc chậm trễ, làm cả tôi và những người góp sức lúc đầu chán nản.Tôi vào Sài Gòn trình bày các khó khăn đó thẳng cho ông Diệm. Tôi nói với ông Diệm rằng ý kiến đầu của ông Diệm là muốn có một Đại học Huế độc lập, lớn quan trọng để thành một chứng minh và thách đố với thế giới và bên kia nếu cứ phải chạy quấn trong những thủ tục giấy tờ rắc rối, và những hành lang của giới giáo dục Sài Gòn, thì không thể đi đến kết quả tốt được. Tôi yêu cầu ông Diệm cho Đại học Huế quy chế riêng biệt và độc lập, và tôi có quyền quyết định mọi việc trong phạm vi ích lợi cho Đại học Huế. Tôi ngỏ ý nếu không được như vậy thì xin ông Diệm chọn người khác, và tôi nhận thấy không thể làm việc trong các điều kiện quá rắc rối như vậy được. Tôi không phải là người có thể đi vòng vo qua bao nhiêu hành lang các bộ sở được mãi”. Tổng thống Ngô Đình Diệm trả lời: “Cha yên tâm. Tôi đồng ý với cha về những điều đó, và sẽ có nghị định thành lập Viện Đại học Huế tự trị ngay cho cha, và tôi xin mời cha làm Viện trưởng đầu tiên Viện Đại học Huế”.

Sau khi linh mục Cao Văn Luận trở về Huế được ít hôm thì có nghị định thành lập Viện Đại học Huế cùng với sắc lệnh cử linh mục Cao Văn Luận làm Viện trưởng.

– Giới trí thức nhận xét công lao của Tổng thống Ngô Đình Diệm và Linh mục Cao Văn Luận

  Giáo sư Nguyễn Văn Hai nhận xét: “… Số là sau khi mới về Việt Nam nhậm chức, ông Ngô Đình Diệm ra Huế. Lẽ tất nhiên ông ấy cần một sự tiếp đón nồng hậu của dân Huế nói chung và của học sinh Huế nói riêng. Linh mục Cao Văn Luận lúc bấy giờ là giáo sư Triết tại trường. Ngài năn nỉ tôi tổ chức diễn hành tiếp đón. Tôi bàn với một số giáo sư, trưởng lớp và trưởng ban sinh hoạt của trường. Tất cả đồng ý đặt điều kiện là ông Diệm phải hứa sau này có quyền hành thời phải mở một Đại học tại Huế, để con em miền Trung nghèo có cơ hội cầu tiến.Lời yêu cầu cũng vừahợp ý ông Diệm.Saukhi được đoan chắc như vậy, chúng tôi mới mặc đồng phục trắng có thắt cà vạt xanh lơ mang biểu ngữ đòi mở Đại học Huế đi hàng lối chỉnh tề diễn hành chào đón. Sau đó Tổng thống Ngô Đình Diệm giữ lời hứa cho mở Đại học Huế mặc dầu có sự phản đối dữ dội của các vị khoa bảng ở Sài Gòn. Đại học Huế được thành lập, con em miền Trung có chỗ trau dồi chuyên môn và nhiều lớp sinh viên tốt nghiệp đãgóp công xây dựng nước Việt Nam”.

   Với giáo sư Nguyễn Văn Trường- từng là giáo sư Viện Đại học Huế khi mới thành lập và sau này hai lần đảm trách chức vụ Tổng trưởng (tức Bộ trưởng) Giáo dục thời Việt Nam Cộng Hòa- đã nhận xét về Linh mục Cao Văn Luận: “ Với cha Luận, cái nhìn của tôi thuở ban sơ và bây giờ cũng khác đi nhiều. Cha là người linh mục độc nhất làm Viện trưởng một Viện Đại học công lập. Nếu giáo sư Nguyễn Quang Trình là ông Viện trưởng đầu tiên, có công hóa giải sự chống đối việc thành lập Viện Đại học Huế của một số khoa bảng Sài Gòn bấy giờ thì cha Luận là ông Viện trưởng đã xây dựng và hình thành những cơ sở chính yếu của Viện Đại học Huế: khởi đầu là trường Luật, Văn khoa, Khoa học, Sư phạm. Sau đó thêm trường Y. Tôi có lắm dị đồng với cha Viện trưởng của tôi, nhất là trong mấy niên học đầu. Dị đồng và mâu thuẫn ở cái nhìn cách hành xử”

  Linh mục Cao Văn Luận luôn ôm ấp Viện Đại học Huế có một ban giảng huấn giỏi giang: “ Cha Viện trưởng, vài năm trước khi thành lập Viện Đại học Huế, đã có kế hoạch trồng người. Cha gởi nhiều học trò giỏi đi du học. Muốn là giáo chủ ,khai đạo, phải có tông đồ. Nhưng tông đồ của cha, người đi thì có , người về không mấy ai”

    Do “người về không mấy ai” nên linh mục Cao Văn Luận “ phải tuyển các hộ pháp, thời quân, sứ giả của Cha ở nhiều nguồn khác nhau: tại chỗ, Sài Gòn, Pháp, Anh, Mỹ ,Đức , Bỉ…và đa số thì rất trẻ. Bên những bậc cha anh như cụ Nhu, cha Thích, bọn trẻ học hỏi và trưởng thành” (tuhoaitan.blogspot.com /2017/03/ky-niem-60-nam-thanh- lap-vien-ai-hoc-hue.html)

   – Giữa nói thật và không nói thật

Tại sao công lao của Tổng thống Ngô Đình Diệm và linh mục Cao Văn Luận trong việc thành lập Viện Đại học Huế sờ sờ ra đó mà trongcác lần kỷ niệm thành lập Viện Đại học Huế, không một trường nào của Viện Đại học Huế nhắc đến tên của hai vị ấy dù chỉ một lần mà thôi!

Giảng viên Hà Văn Thịnh công tác tại Khoa lịch sử Trường Đại học Khoa học Huế từ năm 1978 đến nay đã có lần trả lời bà Mạc Việt Hồng trên báo mạng Đàn Chim Việt trong bài viết “ Nhà sử học Hà Văn Thịnh nói về Hồ Chí Minh”: “Tôi nói thật với chị, lịch sử Việt Nam hiện đại chỉ có 30% sự thật, 70% giả dối. Đó là điều rất đau lòng. Ví dụ đánh nhau 30 năm với Pháp và Mỹ mà Việt nam không thua trận nào là không thể chấp nhận được…

Sự dối trá đó làm cho sinh viên không thích sử nữa. Thấy sử là bịp bợm, chán quá! Tôi đã viết trên báo Lao Động năm 2005, “ Lịch sử theo trang sách học trò”, tôi vạch rõ, dạy sử mà suốt ngày phải nói dối, điều đó đau lòng lắm. Ở Việt Nam hiện nay, rất nhiều trí thức ở vào hoàn cảnh nan giải giữa nói thật và không nói thật” (Dan Chim Viet online 19/05/2010).

Không biết chỉ riêng những đồng nghiệp trong Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học Huế có đồng ý với nhận định của giảng viên Hà Văn Thịnh không? Tôi là sinh viên Khoa Lịch sử K.19 (1995-1999) của Trường Đại học Khoa học Huế, cũng từng là học trò của giảng viên Hà Văn Thịnh. Trong bốn năm đại học khi học đến Hiệp định Genève và Paris , tôi muốn đọc nguyên văn Hiệp định  bằng tiếng Việt mà thôi nhưng lục lọi khắp thư viện của Khoa cũng như của Viện Đại học Huế mà không thấy một văn bản nào cả! Những vị lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam luôn tự hào là đã lãnh đạo nhân dân đánh thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, buộc chúng ngồi vào bàn hội nghị để ký Hiệp định nhưng không biết tại sao trong thư viện của Khoa Lịch sử cũng như thư viện của Viện Đại học Huế không có một văn bản Hiệp định nào để sinh viên nghiên cứu kỹ từng điều khoản trong Hiệp định? Còn nếu tìm tài liệu liên quan đến Cải cách ruộng đất hoặc vụ Nhân văn giai phẩm…thì nói theo ngôn ngữ dân gian đến “Tết Ma rốc” mới tìm thấy!Chắc là lãnh đạo đảng nghĩ rằng sinh viên chưa đủ trình độ nhận thức những tài liệu ấy cho nên chưa cho tiếp cận!

Những người làm công tác dạy bộ môn lịch sử có ngộ ra mình dạy điều giả dối như giảng viên Hà Văn Thịnh đã thố lộ không?Chắc là có người ngộ ra nhưng cũng có lắm người chưa ngộ ra.

Giảng viên Hà Văn Thịnh khẳng định: “Ở Việt Nam hiện nay, rất nhiều trí thức ở vào hoàn cảnh nan giải, giữa nói thật và không nói thật”. Đúng là nan giải thật, bởi vì “ đang làm quan mà nói thật, thì mất hết, thân có thể vào nhà lao, tinh thần có thể bị dày xéo, nhục mạ, đã và đang có bao nhiêu điển hình! Vì thế mà không thể nói thật. Nói dối cưỡng bức, lâu ngày thành nói dối hồn nhiên, bạo dạn, trơn tru…” (Lời ông Hạ Đình Nguyên- Boxitvn online 27/09/2013).

    Cũng vì chén cơm manh áo nhiều người chấp nhận nói dối, cho nên sau khi về hưu, nhiều giáo viên thố lộ: “Tôi chỉ giảng dạy theo y như sách mà thôi. Sách viết sao tôi giảng vậy!”. Ngay cả giảng viên Hà Văn Thịnh cũng ở trong tình trạng nan giải khi trả lời phỏng vấn một cách ấp a ấp úng với bà Mạc Việt Hồng về điều IV- Hiến pháp: “ Cái đó thì…thực sự trả lời không được đâu, chị ạ. Nguyên tắc của nhà nước này, chế độ này, bắt dân phải nghe theo như vậy, nên tôi không thể chống lại điều IV- Hiến pháp được. Tôi là công dân của nhà nước này nên không thể chống lại Hiến pháp được. Có điều ai cũng muốn tự do dân chủ cả…”

Để hưởng bổng lộc và bảo toàn mạng sống nên nhiều người chấp nhận “nói dối cưỡng bức”. Trong bài viết “Tôi đi cải táng thầy tôi” của tác giả Phạm Tuân viết về việc cải táng học giả Phạm Quỳnh đăng trên Tễu- blog, có một độc giả nặc danh nhận xét về nhạc sĩ Phạm Tuyên , con trai học giả Phạm Quỳnh vào lúc 19:22 ngày 09/09/2015: “ Anh Phạm Tuyên đã phải chui vào vỏ ốc để tồn tại. Cũng như cụ nhà văn Nguyễn Tuân đã nói: “Tôi sống được là nhờ biết sợ!”.

–“ Lịch sử, sự thật và sử học”                     

Khi còn là sinh viên, chúng tôi luôn được dạy bảo là chỉ có sử học Mác xít mới là khách quan mà thôi.

  Giáo sư Hà Văn Tấn nhận định về nền sử học mác xít: “Lịch sử là khách quan, sự kiện lịch sử là những sự thật được tồn tại độc lập ngoài ý thức của chúng ta. Nhưng sự nhận thức lịch sử lại là chủ quan. Và người ta chép sử vì những mục đích khác nhau”  và “ các nhà sử học chúng ta thường tự coi là mác xít nhưng bệnh thiên lệch lại hay dễ mắc. Mà thiên lệch cường điệu một cách phiến diện một mặt nào đó, lại là đặc trưng của chủ nghĩa duy tâm. Cũng chính vì vậy nhiều sự thật lịch sử đã bị bỏ qua”

    Giáo sư Hà Văn Tấn nhắc nhở các nhà sử học mác xít: “Đã là con người, không phải là ông thánh, thì có lúc đúng, lúc sai. Đó là chuyện thường tình. Nhưng thật là không công bằng khi chỉ vì khuyết điểm của thời kỳ này, ta sổ toẹt hết cả công lao của nhân vật đó, khi ở thời kỳ khác, đóng góp của người đó là rõ ràng, không thể chối cải. Nhà sử học Mác xít không thể chấp nhận một thái độ như vậy” https://nghiencuulichsu.c om/2013/08/28/lich-su-su-that- va-su-hoc

   Ông Phạm Cao Dương nhận định: “ Người ta có thể nói rằng nền sử học mác xít Việt Nam, phân biệt với nền sử học Việt Nam dù là ở miền Bắc trước năm 1975 và trên toàn quốc sau năm 1975, với những thành tích sửa đổi văn bản, ngụy tạo nhân vật, uốn cong các dữ kiện lịch sử, chắc chắn thay vì mở đường cho việc tìm hiểu lịch sử nước nhà sẽ làm cho các nhà sử học tương lai phải mệt mỏi lắm mới tìm ra được một số không nhỏ những sự thực…”   https://nghiencuulich su.com/2013/02/18/su-that-lich -su-va-cac-nha-su-hoc-mac-xit- viet-nam

     “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là đạo lý của con người. Chúng ta đừng làm cho đạo lý ấy bị mai một mà phải làm cho nó ngày càng sáng ngời hơn!

THÔNG CÁO BÁO CHÍ LÀM TẠI PARIS NGÀY 10-5-2017

THÔNG CÁO BÁO CHÍ LÀM TẠI PARIS NGÀY 10-5-2017


Lễ Phật Đản 2641 tại Tu viện Long Quang, Huế — Nhằm ngăn chận tham gia Đại lễ Phật Đản : Tổng Thư ký Viện Hoá Đạo và 2 Huynh trưởng Gia Đình Phật tử Việt Nam bị công an bắt đi làm việc — Thư kêu gọi đóng góp tịnh tài của Tổng vụ trưởng Tổng vụ Từ thiện Xã hội Giáo hội tại Hoa Kỳ


PDF: https://tinyurl.com/kchj7nt


PARIS, ngày 10.5.2017 (PTTPGQT) - Viện Hoá Đạo vừa gửi đến Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế để phổ biến Bản tường trình số 1 về Đại lễ Phật Đản do Viện Hoá Đạo Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) tổ chức tại Tu viện Long Quang, Huế.


Qua bản tường trình mới thấy rõ những ngăn cản, úc hiếp của Công an đối với một lễ nghi tôn giáo quan trọng có từ hàng nghìn năm trên đất nước Việt Nam : Đại lễ Phật Đản của Đức Thích Ca Mâu Ni Phật. Đạo hữu Lê Công Cầu, Tổng Thư ký Viện Hoá Đạo và hai Huynh trưởng Gia Đình Phật tử Ngô Đức Tiến và Nguyễn Văn Đê bị công an triệu đi “làm việc”. Nói là “làm việc” nhưng kỳ thực là nhận chịu sự thoá mạ của công an đối với GHPGVNTN. Không chỉ thoá mạ mà còn bắt buộc người “làm việc” phải cam kết từ bỏ GHPGVNTN, cam kết không về Tu viện Long Quang tham gia Đại lễ Phật Đản. Dưới đây là toàn văn Bản tường trình số 1.



Đạo hữu Tổng vụ trưởng Tổng vụ Từ thiện Xã hội GHPGVNTN Hải ngoại tại Hoa Kỳ cũng vừa gửi đến Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế để phổ biến Thư Kêu góp đóng góp tịnh tài cho những Phật sự cùa Giáo hội trong nước. Chúng tôi xin đăng tải thư ấy dưới đây.







GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT

VIỆN HOÁ ĐẠO


Tu Viện Long Quang – Thị Xã Hương Trà - Tỉnh Thừa Thiên Huế

Phật lịch 2561

Số 06.17/ VHĐ/BT





ĐẠI LỄ PHẬT ĐẢN QUỐC NỘI
PHẬT LỊCH 2561-2017
(Bản Tin Số I)


Ngưỡng trình : - Đức Đệ Ngũ Tăng Thống GHPGVNTN


Kính trình :
- Hòa Thượng Viện Trưởng Viện Hóa Đạo
- Chư Tôn Đức Hội Đồng Lưỡng Viện GHPGVNTN
- Hòa Thượng Chủ Tịch HĐĐH/GHPGVNTNHN/HK


Kính gởi :
- Ông Chủ Tịch Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam
- GS Giám Đốc Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế.
- CS Giám Đốc Phòng Liên Lạc Phật Giáo Quốc Tế.
- Đồng bào Phật Tử trong và ngoài nước


NAM MÔ BỔN SƯ THÍCH CA MÂU NI PHẬT


Ngưỡng Bạch Chư Tôn Đức,
Kính thưa liệt Quý Vị,


Mùa Phật Đản đã đến, ngày Đại Lễ Chính Thức đã gần kề, Bản Tin nầy ngoài việc tường trình Phật Sự lên Chư Tôn Đức và đồng bào Phật tử các giới, tôi xin trân trọng kính gởi đến Ông Chủ Tịch Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam, GS Giám Đốc Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế và CS Giám Đốc Phòng Liên Lạc Quốc Tế với nỗi niềm sau :

Chư Tăng, Phật tử đưa 3 Vòng hoa đến Đài Kỷ niệm Thánh Tử Đạo


I/. HAI HUYNH TRƯỞNG CAO CẤP GĐPT BỊ MỜI LÀM VIỆC :


Ngày 28.4.2017, Công An Huyện Phú Vang đã mời :


*Huynh Trưởng Cấp Dũng Ngô Đức Tiến, Ủy Viên Tổ Kiểm Ban Hướng Dẫn Trung ương Gia Đình Phật tử Việt Nam (GĐPTVN).


*Huynh Trưởng Cấp Tấn Nguyễn Văn Đê, Ủy Viên Nội Vụ Ban Hướng Dẫn Trung ương Gia Đình Phật tử Thừa Thiên.

đến Trụ Sở Công An huyện Phú Vang làm việc.


Vẫn nội dung cố hữu như những năm qua, mà công an thẩm vấn 2 anh là :

- Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất là một tổ chức bất hợp pháp

- Các Ông tham gia GHPGVNTN là các Ông vi phạm luật pháp.

- Các Ông phải cam kết từ bỏ GHPGVNTN.

- Các Ông phải cam kết là không được đến Chùa Long Quang.

Đài Kỷ niệm Thánh Tử Đạo cạnh Cầu Trường Tiền Huế



Hai Huynh Trưởng đã cương quyết giải thích GHPGVNTN là một tổ chức hợp pháp mà bằng chứng hiển nhiên là Đảng và Nhà Nước đã không có một văn kiện nào giải thể hay ngăn cấm chúng tôi sinh hoạt, cho nên việc khủng bố, ngăm cấm chúng tôi sinh hoạt là Nhà Nước đã vi phạm pháp luật chứ không phải chúng tôi vi phạm.


Phía Công An đã đưa ra một công văn xa xưa do Ông Ngô Hòa, nguyên Phó Chủ Tịch Ủy Ban Nhân Dân Thành Phố Huế ký, nội dung ngăn cấm một buổi lễ của GHPGVNTN Tỉnh Thừa Thiên Huế (lâu quá tôi không còn nhớ rõ) để chứng minh là Nhà Nước đã có văn bản ngăn cấm cụ thể, buộc 2 Huynh Trưởng phải thi hành.


Hai Huynh Trưởng đã phản bác rằng GHPGVNTN là một Giáo Hội không những có tầm cở Quốc Gia mà cả Quốc Tế, vậy nên một ông Phó Chủ Tịch Thành Phố không đủ tư cách ra văn bản ngăn cấm, do đó đối với chúng tôi văn bản ấy chẳng có giá trị gì cả. Chúng tôi yêu cầu Nhà Nước muốn ngăn cấm hay giải thể thì hãy chính thức ra văn kiện rõ ràng trước Toàn Dân và Quốc Tế, nếu đúng với Hiến Pháp và các Công Ước Quốc Tế của LHQ về Tự Do Tôn Giáo chúng tôi sẽ thi hành.


Hai Huynh Trưởng đã cương quyết bảo vệ quan điểm của mình cho nên Công An trách hai Ông “lỳ” và ép buộc hai Huynh Trưởng phải viết cam kết.


Trước sự quyết liệt của Công An, hai Huynh Trưởng trả lời : Chúng tôi không viết cam kết, nếu các ông éo buộc, chúng tôi phát nguyện Tự Thiêu để bảo toàn Lý Tưởng của mình.


Buổi làm việc nầy có mục đích gì ? — Theo tôi, đây là một đòn phủ đầu, gây tâm lý hoang mang, lo sợ, e dè cho Phật Tử nói chung và Đoàn Viên GĐPT nói riêng để gián tiếp ngăn cản Phật Tử đến tham dự Đại Lễ Phật Đản PL 2561-2017 tại Lễ Đài Long Quang. Lý do khác, là 2 Huynh Trưởng Ngô Đức Tiến và Nguyễn Văn Đê là những Huynh Trưởng tiêu biểu của tỉnh Thừa Thiên, lại cư trú tại Huyện Phú Vang mà tiềm năng của GHPGVNTN tại Huyện Phú Vang là một trong những cơ sở lớn nhất trong toàn Tỉnh, nên họ nhắm đánh vào các cơ quan đầu não.

Chư Tăng Niêm hương Bạch Phật trước Đài Kỷ niệm



II/. TỔNG THƯ KÝ VIỆN HOÁ ĐẠO KIÊM VỤ TRƯỞNG GIA ĐÌNH PHẬT TỬ VỤ, BỊ MỜI LÀM VIỆC :


Ngày 03.5.2017 (08.4.âm lịch) sau khi làm lễ đặt vòng hoa tại Đài Kỷ Niệm Thánh Tử Đạo xong, vừa về đến nhà lúc 7g tối thì tôi, Lê Công Cầu, nhận được giấy mời làm việc với Công An lúc 8g sáng ngày 4.5.2017.


Trong một ngày làm việc, Công An khai thác nội dung bản Tâm Thư Số 1 của tôi và Thông Bạch Phật Đản PL 2561-2017 do Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế phổ biến.


Thực tế mà nói, nội dung làm việc không có gì gay gắt lắm, tôi trình bày có tình, có lý và họ đã lắng nghe, cũng như tôi đã lắng nghe họ (tôi sẽ xin tường trình trong Tâm Thư Số 2 sắp tới vì bản tin nầy hơi dài).


Vậy mục đích chính của buổi làm việc nầy là gì ? Vì Tâm Thư Số 1 — Không ! Vì Thông Bạch Phật Đản — Không ! Việc mời tôi làm việc một cách cấp bách, chỉ trước Phật Đản một tuần lễ, sự việc nầy sẽ được loan truyền khắp Tỉnh Thừa Thiên Huế, ảnh hưởng không ít đến tâm lý hoang mang, lo sợ, e dè cho Đồng Bào Phật Tử, nhất là Đoàn Viên GĐPT, cho nên mục đích chính không gì khác hơn là gián tiếp ngăn cản Phật Tử đến tham dự Đại Lễ Phật Đản tại Tu Viện Long Quang, nơi đặt văn phòng Viện Hóa Đạo GHPGVNTN như tôi đã trình bày về hai Huynh Trưởng nêu trên.

______________________


Lẽ ra tôi phải gởi Kháng Thư lên các cấp Chính Quyền, tuy nhiên qua kinh nghiệm tôi thấy Chính Quyền đã biểu lộ sự vô cảm và khinh thị đối với công dân nên tôi gởi nỗi niềm bị bức hiếp nầy đến Ông Chủ Tịch Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam, Gíao sư Giám Đốc Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế và Cư sĩ Giám Đốc Phòng Liên Lạc Phật Giáo Quốc Tế, giúp lên tiếng bảo vệ anh em Huynh Trưởng chúng tôi, bảo vệ Gia Đình Phât Tử chúng tôi, bảo vệ Giáo Hội chúng tôi đã chịu đựng quá nhiều đau đớn trong quá trình phụng sự Đạo Pháp và Dân Tộc.



III/. LỄ KHAI KINH PHẬT ĐẢN VÀ ĐẶT VÒNG HOA TẠI ĐÀI KỶ NIỆM THÁNH TỬ ĐẠO, HUẾ.


Theo tinh thần Thông Bạch Phật Đản Phật Lịch 2561-2017 do Hòa thượng Viện Trưởng Viện Hóa Đạo ban hành, được Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế phổ biến ngày 26.4.2017, thời Khai Kinh Đại Lễ Phật Đản khai diễn lúc 8 giờ sáng ngày mồng 8 tháng 4 Đinh Dậu (03.5.2017) tại Tu Viện Long Quang nơi thiết trí Lễ Đài Chính của GHPGVNTN.


Buổi lễ đặt dưới sự chứng minh của Hòa Thượng Thích Minh Quang, Chánh Văn Phòng Viện Hóa Đạo GHPGVNTN, Trú trì Tu viện Long Quang, phần nghi lễ do Chư Tăng bổn tự phụ trách với sự tham dự của Phật tử địa phương.

Các Huynh trưởng GĐPT đứng quanh Đài Kỷ niệm Thánh Tử Đạo



Cũng theo tinh thần Thông Bạch, lễ đặt vòng hoa tại Đài Kỷ Niệm Thánh Tử Đạo gần cầu Trường Tiền khai diễn lúc 15g 30 cùng ngày.

Năm nay duyên lành, Hòa Thượng Viện Trưởng Viện Hóa Đạo Thích Thanh Quang không bị chận đường như năm ngoái, Ngài đã cùng chư Tăng Ni, và các Huynh Trưởng trong Ban Hướng Dẫn GĐPT Quảng Nam Đà Nẵng vượt chặng đường hơn 100 cây số, hiện diện tại nơi hành lễ rất sớm.


Tại đây, phái đoàn Chư Tăng Tu Viện Long Quang, đại diện Đạo Tràng Thập Thiện và Bồ Tát Giới, đại diện các đơn vị Gia Đinh Phật Tử Bắc Thừa Thiên từ các huyện Phong Điền, Quảng Điền, Hương Trà, các đơn vị Tả Ngạn, Hữu Ngạn, Nội Thành Huế, đại diện các đơn vị phía Nam từ các huyện Phú Vang, Hương Thủy, Phú Lộc đều có mặt, nhất là các đơn vị rất xa như Hải Nhuận, Lăng Cô, Nước Ngọt…

Đặc biệt có sự tham dự của Hòa Thượng Thích Toàn Lạc, trú trì Chùa Kim Quang, Huế, luôn đồng hành trong các hoạt động của Giáo Hội.


Lễ Tưởng Niệm Chư Thánh Tử Đạo trùng thời điểm với Festival Làng Nghề do Nhà Nước tổ chức, vì thế Đài Kỷ Niệm Thánh Tử Đạo nằm lọt trong khuôn viên trưng bày của lễ hội cho nên Chư Tăng và Phật Tử rất lo lắng sẽ gặp trở ngại. Tuy nhiên dù hiện trường còn ngổn ngang nhưng buổi lễ đã thành công viên mãn.


Đúng giờ hành lễ, 3 vòng hoa được đặt trước Đài Kỷ niệm, mang các giòng chữ :


GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT
HỘI ĐỒNG LƯỠNG VIỆN
THÀNH KÍNH TƯỞNG NIỆM


ĐẠO TRÀNG THẬP THIỆN VÀ BỒ TÁT
TU VIỆN LONG QUANG
THÀNH KÍNH TƯỞNG NIỆM


GIA ĐÌNH PHẬT TỬ VIỆT NAM
THÀNH KÍNH TƯỞNG NIỆM

Các chị Huynh trưởng GĐPT nhiễu quanh Đài Kỷ niệm Thánh Tử Đạo


Theo sau ba vòng hoa, là Hòa Thượng Viện Trưởng cùng Chư Tăng tiến vào Lễ Đài, sau Chư Tăng là đại diện Gia Đình Phật Tử và đại diện Đạo Tràng trang nghiêm cử hành lễ Tưởng Niệm.


Hòa Thượng Viện Trưởng niêm hương Bạch Phật và dâng lời tác bạch lên Chư Thánh Tử Đạo, tất cả đồng đảnh lễ tam bái, rồi Hòa Thượng Viện Trưởng cùng tất cả Phật Tử nhiễu ba vòng quanh Lễ Đài bày tỏ lòng tri ân và thương cảm với những người đã nằm xuống bên giòng sông Hương thơ mộng, bên cầu Trường Tiền lịch sử để mở đầu một giai đoạn hào hùng của Dân Tộc và Đạo Pháp.


Buổi lễ kết thúc lúc 16g, Chư Tăng và Phật Tử cung tiễn Hòa Thượng Viện Trưởng hồi trú xứ, các phái đoàn lưu luyến chia tay, hẹn gặp nhau tại Tu Viện Long Quang ngày Thế Tôn thị hiện. Lúc 8 giờ tối, tôi trở lại Đài Kỷ Niệm thì những băng rôn trên các vòng hoa đã bị “ai đó” tháo gở như các năm trước.


NAM MÔ LÂM TỲ NI VIÊN VÔ ƯU THỌ HẠ
BỔN SƯ THÍCH CA MÂU NI PHẬT


Phật Lịch 2561 – Tu Viện Long Quang,
ngày 6 tháng 5 năm 2017
Tổng Thư ký Viện Hoá Đạo
Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (đã ấn ký)NGUYÊN CHÁNH LÊ CÔNG CẦU


Thư kêu gọi đóng góp tịnh tài cho Lễ Huý nhật Đức Cố Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang


THƯ KÊU GỌI ĐÓNG GÓP TỊNH TÀI
TỔ CHỨC LỄ HUÝ NHẬT
ĐỨC CỐ ĐỆ TỨ TĂNG THỐNG THÍCH HUYỀN QUANG


KÍnh Bạch Chư Tôn Đức Tăng Ni,
Kính Thưa Quý Đạo Hữu Đồng Hương Phật Tử,

Thấm thoát đã 9 năm trôi qua từ ngày Đức Đệ Tứ Tăng Thống xả bỏ báo thân (2008) rời xa tất cả chúng ta, sau 88 năm có mặt nơi cõi ta bà này. Nhất là 33 năm cuối đời bị tù tội, lưu đày, quản chế, rồi lâm trọng bệnh, vì Ngài cùng với Đức Đệ Ngũ Tăng Thống kiên cường, bất khuất bảo vệ tính pháp lý lịch sử của GHPGVNTN không để cho nhà đương quyền giải thể.

Năm nay, lễ húy nhật của Ngài được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 6 măm Đinh Dậu (tức 26 tháng 6 năm 2017) tại Tu viện Nguyên Thiều tỉnh Bình Định.

Để tỏ lòng cung kính tưởng niệm và tri ân công đức sâu dày của bậc chân tu, vị lãnh đạo tối cao GHPGVNTN đã quên mình, dốc lòng hy sinh cho Đạo Pháp, cho Dân Tộc quyết mang lại Tự Do Tôn giáo, Dân Chủ ,và Độc Lập dân tộc cho quê hương. Phổ Chiếu xin hết lòng mời gọi Chư Tôn đức và đồng bào Phật tử các giới hãy nhín chút tịnh tài, cùng nhau chung sức đóng góp cho đại lễ Huý nhật Ngài được viên thành. Số tịnh tài này nhằm trang trải lễ huý nhật, đồng thời giúp đỡ phương tiện di chuyển cho hàng Giáo phẩm cùng một số Phái đoàn Gia Đình Phật tử ở xa về Tu viện Nguyên Thiều tham dự.

Biết rằng lễ Phật Đản chung của GHPGVNTN được tổ chức tại chùa LIÊN HOA, thành phố Houston và ngày Húy nhật của Đức Cố Đệ Tứ Tăng Thống gần kề nhau, nhưng mỗi đại lễ mang một ý nghĩa quan trọng khác nhau, nhất là cho Phật sự của Giáo hội chúng ta ở quốc nội, mỗi năm chỉ có một lần.

Đây cũng là cơ hội để chúng ta biểu tỏ lòng biết ơn, và ghi tâm khắc cốt hình bóng của bậc cao Tăng thạc đức đã gìn giữ mạng mạch Chánh Pháp của GHPGVNTN trong thời đại điêu linh của đất nước : Ngài đã “Một Đời vì Đạo vì Dân”.

Phổ Chiếu kính xin bày tỏ trước, lòng tri ân đóng góp của Chư Tôn Đức Tăng Ni, và Quý Đạo Hữu Đồng Hương Phật Tử.

Mọi đóng góp tịnh tài, xin gửi về :


Đạo hữu Thanh Tâm Huỳnh Hồ Hương, Tổng Thủ quỹ GHPGVNTN-HN/HK
Chùa LIÊN HOA
6709 Howell-Sugar Land Road - Houston TX. 77083
Chi phiếu xin ghi tên người nhận là : GHPGVNTN – HNHKMemo (ghi chú tiền gửi) : Yểm trợ Húy nhật Đức Cố Đệ Tứ Tăng Thống


Nam Mô Bổn Sư THÍCH CA MÂU NI PHẬT.


P.l. 2561 - Houston, ngày 10 tháng 5 năm 2017
Tổng vụ trưởng Tổng vụ Từ Thiện Xã hội

JASON GIBBS * VIỆT NAM KIỂM DUYỆT NHẠC

Nhìn lại quá trình kiểm duyệt nhạc Việt qua năm tháng

Jason Gibbs Viết cho BBC Tiếng Việt

Bản quyền hình ảnh Sỹ Ngọc /Văn Nghệ

Image caption "Thuần phong mỹ tục … Mỹ / Văn nghệ ướt của Mỹ." Tranh của họa sĩ Sỹ Ngọc vẽ (Văn Nghệ, 14 tháng 7 năm 1955)

Chính phủ của các quốc gia có quyền kiểm duyệt các tác phẩm lưu hành và xuất bản. Như vậy thì khó bác bỏ việc Việt Nam có luật lệ cấm hay cho phép tác phẩm được phổ biến. Dư luận gần đây có nhiều tranh cãi về hành động của Cục Nghệ Thuật Biểu Diễn cho, rồi rút, rồi lại cho phép lưu hành 5 ca khúc của thời gọi là "Sài Gòn tạm chiếm."

Quảng cáo

Vấn đề chính là cách thẩm định nhạc không rõ ràng và nhất quán của cơ quan kiểm duyệt. Kết quả là một hệ thống kiểm duyệt có vẻ tùy tiện, song nhiều yếu tố trong quá khứ đã góp phần làm nên chế độ kiểm duyệt ở Việt Nam.
Công việc kiểm duyệt các tác phẩm là sự thừa kế của chế độ thực dân Pháp. Thực ra Pháp đã xây nên hệ thống truyền thông cho xứ Việt, họ kiểm soát hệ thống ấy cũng là đương nhiên. Luật pháp kiểm duyệt đối với quốc dân Pháp ở thuộc địa cũng thoải mái, tuy nhiên đối với người bản xứ quá chặt chẽ. Một tờ báo hay quyển sách viết bằng tiếng Pháp được in tự do hơn một tác phẩm quốc ngữ.

Nhưng nếu tác phẩm nào bằng tiếng Việt không chạm trực tiếp đến chính trị thì chắc cơ chế quản lý của Pháp cho phép lưu hành. Thí dụ trong những năm đầu 1940 có những bài ca ái quốc "thanh niên lịch sử" của nhóm Lưu Hữu Phước được Tổng hội Sinh viên của Trường Đại học Hà Nội được xuất bản.
Nước Pháp có toàn quyền ở Đông Dương, như thế thời thực dân các tác phẩm xuất bản không có thông tin về giấy phép. Đến năm 1946, Việt Nam độc lập bắt đầu thấy chữ "kiểm duyệt" (ghi tắt là k.d.) trên bìa sau của bản nhạc.

Bản quyền hình ảnh Thư viện Quốc gia

Image caption Tập nhạc Thương Binh Ca Hát (Bộ Thương Binh Cửu Binh xuất bản, 1948) trong thông tin in không có việc kiểm duyệt (nguồn tư liệu: Thư Việc Quốc Gia)

Thời kháng chiến chống Pháp, âm nhạc không được in ấn nhiều về số lượng và nếu được in là in thạch tại địa phương. Như vậy âm nhạc chủ yếu được phổ biến theo cách truyền miệng.
Lúc bấy giờ kiểm duyệt có nghĩa là tự kiềm chế mình trong hoàn cảnh của đời sống mới xã hội chủ nghĩa xây dựng con người mới. Một bài báo Văn Nghệ năm 1950 nhấn mạng rằng "nhạc sĩ phải gạt bỏ đầu óc cá nhân, lao mình vào đời sống của đại chúng, phải kiểm điểm lại tư tưởng, để gột tẩy sạch những tàn tích lãng mạn còn rơi rớt trong mỗi người."
Đa số các nhạc sĩ sáng tác vốn là dân thành phố có tính tiểu từ sản. Nếu xâm nhập vào thực tế cuộc sống của người nông dân nghèo họ sẽ nhận ra sự phù phiếm của đời sống cũ.
Những năm kháng chiến chưa có danh sách cấm-cho. Chính quyền Việt Nam mong rằng mỗi người sẽ vui lòng quay lưng với quá khứ chưa nghiêm túc của mình và tuân theo chính sách văn nghệ của chính quyền. Một thí dụ là lãnh đạo văn nghệ khuyên nhạc sĩ Phạm Duy phải "khai tử" bài hát "Bên cầu biên giới."
Để sống và thành công với kháng chiến thì các nhạc sĩ phải làm như vậy thôi. Nhưng Phạm Duy và một số nhạc sĩ khác bỏ về thành. Nhạc sĩ Tô Hải ở lại và kể về "các lớp 'chỉnh huấn'" là chỗ mà các tác giả bị bắt phải "kiểm điểm, phê bình và tự phê bình" chính mình và các tác phẩm của mình. Để tồn tại, ông phải cho rằng những tác phẩm trước của ông là "đồi trụy, tư sản, tiểu sư sản, thậm chí phản động."

Chúng tôi mà nói đến yêu đương một cách rõ ràng quá, hoặc lời lẽ có phần ướt át, thì cái kéo của ba Kiểm duyệt không tha!

Nhạc sĩ Minh Ký

Thuở đó các vùng dưới quyền kiểm soát Pháp như các thành phố Hà Nội, Huế và Sài Gòn đều có nhà xuất bản âm nhạc. Các ấn phẩm được in với hai chữ "k.d." với con số và ngày chứng minh rằng bài ca này được cấp phép lưu hành.
Một điều đương nhiên nữa là nhạc cách mạng không được xuất bản. Dù vậy cũng đã có nhiều bài ca tình ca đem từ vùng kháng chiến được phép in và rất phổ biến. Từ thời đó Việt Nam đã có hai thế giới âm nhạc hoàn toàn riêng biệt.
Khi đất nước Việt Nam bị chia cắt năm 1954 thì hai thế giới âm nhạc mới ấy có biên giới xác định. Ở phía Bắc vĩ tuyến 17 không có chính sách công khai cấm bài hát nào. Nhưng thực tế thì khác.
Tôi gặp một phụ nữ người Hà Nội hơn tám mươi tuổi kể rằng mẹ của bà bắt bà đốt các tờ nhạc trước 1954 của bà. Đây là thời cải tạo tư sản khi mà người giàu có bị nghi ngờ rồi vì vậy họ sợ dư luận và không dám cất giữ và hát loại âm nhạc mà mình yêu thích.
Ở ngoài Bắc lúc bấy giờ các ấn phẩm không cần in chữ "k.d." vì nhà nước có toàn quyền trên mọi phương tiện truyền thông. Dù vậy cũng có những chuyện tế nhị trong giới âm nhạc.
Có một phong trào bài trừ "nhạc vàng" nghĩa là nhạc tiểu tư sản, nhạc bị gọi là "ủy mị" vì thiếu tính chiến đấu. Những ca khúc như "Tình ca" của Hoàng Việt, "Bài ca hy vọng" của Văn Ký, "Tình ca người thủy thủ" của Hoàng Vân đều bị phê bình là quá trữ tình. Với những nhà quản lý khắt khe thì khoảng cách từ trữ tình đến ủy mị có lẽ cũng không xa lắm?
Nhưng có một vấn đề cấp bách hơn - đó chính là văn nghệ từ bên kia vĩ tuyến.
Một bài đăng trên báo Nhân Dân với đầu đề "Văn nghệ lai Mỹ, phản động và đồi bại" tỏ ra lo ngại về nhạc chiến tranh tâm lý từ bên kia ranh giới. Các bài ca miền Nam bị gọi là "quá ủy mị, ướt át, muốn nằm dài ra mà thở."

Hiện nay, đồng bào miền Nam càng căm ghét thứ văn nghệ phản động, đồi bại theo kiểu Mỹ đang tràn ngập ở miền Nam bao nhiêu, càng nhớ, càng yêu những bài thơ, câu hò, điệu múa trong thời kỳ kháng chiến bấy nhiêu.

Báo Nhân Dân

Bài báo này cũng khẳng định các bài hát miền Nam chỉ được viết nhờ bảo trợ của Mỹ "tung tiền 'com-măng'." Theo tuyên truyền của miền Bắc thì các bài hát này bị dân miền Nam tẩy chay.
Bài báo viết: "Hiện nay, đồng bào miền Nam càng căm ghét thứ văn nghệ phản động, đồi bại theo kiểu Mỹ đang tràn ngập ở miền Nam bao nhiêu, càng nhớ, càng yêu những bài thơ, câu hò, điệu múa trong thời kỳ kháng chiến bấy nhiêu".
Thị trường âm nhạc sầm uất nổi lên cùng thời ở miền Nam phủ nhận những lời xác nhận ấy.
Mặc dù những lời viết ở trên không phản ánh đúng sở thích âm nhạc của dân bên kia vĩ tuyến, nhưng ở đằng sau nó biểu lộ một điệp khúc thường xuyên của các quan chức văn hóa về ảnh hưởng của văn hóa ngoại lai.
Đó là âm mưu phá hoại văn hóa và phong tục người Việt của nước Mỹ. Văn hóa Mỹ theo họ chỉ toàn là găngxtơ, cao bồi, đĩ điếm, là như bệnh dịch và người nào chạm vào nền văn hóa ấy sẽ bị lây bệnh. Các tác phẩm viết theo chế độ "Mỹ-ngụy" miền Nam bị coi như nguy hiểm.

Bản quyền hình ảnh Sỹ Ngọc /Văn Nghệ

Image caption "Thuần phong mỹ tục … Mỹ / Văn nghệ ướt của Mỹ." Tranh của họa sĩ Sỹ Ngọc vẽ (Văn Nghệ, 14 tháng 7 năm 1955)

Với chế độ Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam các bài ca phải được kiểm duyệt, và các tác phẩm Cộng sản thì bị cấm. Thời Ngô Đình Diệm có những ca khúc bị coi như ướt át cũng không được lưu hành hay phải đổi lời ca.
Trong một bài phỏng vấn năm 1963, nhạc sĩ Minh Kỳ than vãn nhạc lúc bấy giờ bị "bế tắc." "Chúng tôi mà nói đến yêu đương một cách rõ ràng quá, hoặc lời lẽ có phần ướt át, thì cái kéo của ba Kiểm duyệt không tha!"
Một điều tất nhiên nữa là các ca khúc về đề tài người lính chiến được ưu tiên phổ biến trên các nguồn truyền thống của chính phủ. Như vậy nhạc làm vai trò tất yếu là tuyên truyền, nhưng nhạc sĩ cùng thời cũng thừa nhận: "tuyên truyền quá rõ dễ bị người nghe ít ưa."

Bản quyền hình ảnh Sài Gòn/Quảng Hóa

Image caption Thông tin in và kiểm duyệt trong tập nhạc Ca Khúc Cho Ngày Mai (Sài Gòn: Quảng Hóa, 1970) của Phạm Duy.

Hai chế độ đều kiểm duyệt nhạc, nhưng cả hai bên đều không thực hành được việc đó một cách trọn vẹn. Ở miền Bắc nhiều người nghe trộm đài của Sài Gòn, BBC và VOA.
Phan Thắng Toán và Nguyễn Văn Lộc (tức Toán Xồm và Lộc Vàng) và một số người nữa bị tù vì tổ chức những buổi hát nhạc vàng với nhau (tức nhạc lãng mạn gọi theo lý thuyết của Mao Trạch Đông) và nhạc miền Nam, nhưng hành động này chỉ phản ánh một phong trào bí mật mà không thể biết được có bao nhiêu người nữa cũng như vậy.
Ở Hải Phòng và Hà Nội cùng thời cũng có nhiều thanh niên thích nghe và chơi nhạc rock Mỹ với nhau.
Mặt khác là ở miền Nam cũng có nhiều người nghe trộm Đài Tiếng Nói Việt Nam của Hà Nội. Cũng có những tác phẩm trái với quy định của nhà nước và không được cấp phép nhưng vẫn được phổ biến.
Các ca khúc đòi hòa bình của Trịnh Công Sơn không được cấp phép phổ biến. Mặc dù có lệnh cấm 33 vào ngày 2 tháng 8 năm 1969, các bài ca phản chiến của ông vẫn được xuất bản và thu băng (không xin giấp phép).
Có nhóm sinh viên Đà Lạt muốn hát lại những ca khúc kháng chiến chống Pháp vốn không được phép phổ biến ở miền Nam nhưng vẫn tự xuất bản tập nhạc Năm Xưa.

Bản quyền hình ảnh Đoàn Du Ca Đà Nẵng

Image caption Thông tin in (không kiểm duyệt) cho tập nhạc Năm Xưa (Đà Nẵng: Đoàn Du Ca Đà Nẵng, 1972).

Tổng Hội Sinh Viên Sài Gòn cũng thực hiện hai tập nhạc Hát Cho Đồng Bào Tôi Nghe. Đây là nhạc đấu tranh, chống chiến tranh và chính phủ Việt Nam Cộng Hòa. Một điều dĩ nhiên là các nhạc phẩm này không xin và không được cấp phép lưu hành. Như vậy khi thực hiện tập nhạc này, nhóm sinh viên ghi là "phổ biến nội bộ Sinh viên Học sinh."
Sau khi nước Việt Nam thống nhất thì gần như toàn thể các nhạc phẩm tân nhạc của những nơi không nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa đều bị cấm luôn.
Điều đó nghĩa là nó bao gồm các tác phẩm có nguồn gốc nhạc mới của Việt Nam của các tác giả như Đặng Thế Phong, Văn Cao, v.v. (mặc dù chưa chính thức bị cấm), các tình ca thời kháng chiến chống Pháp, và tất cả các ca khúc của thời Việt Nam Cộng Hòa, ngoài những ca khúc phong trào sinh viên đấu tranh được nhắc đến ở trên.

Bản quyền hình ảnh Tổng Hội Sinh Viên Saigon

Image caption Bìa tập nhạc Hát Cho Đồng Bào Tôi Nghe: Chúng Ta Đã Đứng Dậy, tập 1 (Sài Gòn: Tổng Hội Sinh Viên Saigon, 1970).

Bản quyền hình ảnh Tổng Hội Sinh Viên Saigon

Image caption Thông tin in của tập nhạc Hát Cho Đồng Bào Tôi Nghe

Ngay sau những biến cố năm 1975 vẫn còn nhiều bản nhạc không in thông tin kiểm duyệt. Nhưng từ đó cũng bắt đầu bản nhạc và tập nhạc với thông tin kiểm duyệt gọi là "giấy phép xuất bản."
Chẳng hạn tập nhạc Hát Từ Sài Gòn Giải Phóng gồm ca khúc của những sinh viên miền Nam tham gia phong trào đấu tranh phải in thông tin cấp phép. Nhưng đến những năm 1990 vẫn có nhiều ấn phẩm nốt nhạc của các cơ quan nhà nước xuất bản mà không đề cập đến giấy phép.

Bản quyền hình ảnh Bộ Thông Tin Văn Hóa, Bộ Phận Văn Hóa Quần C

Image caption Bìa tập nhạc Hát Từ Sài Gòn Giải Phóng: Tuyển Tập Bài Hát Tự Biên Tự Diễn (Sài Gòn: Bộ Thông Tin Văn Hóa, Bộ Phận Văn Hóa Quần Chúng, 1976).

Bản quyền hình ảnh Bộ Thông Tin Văn Hóa, Bộ Phận Văn Hóa Quần C

Image caption Thông tin in của tập nhạc Hát Từ Sài Gòn Giải Phóng

Từ năm 1975 ranh giới hệ thống kiểm duyệt nhạc Việt là trên toàn bộ nước Việt hình chữ S. Nhưng người Việt tỵ nạn ở rải rác khắp năm châu đã không còn chịu bất cứ sự kiểm duyệt nào.
Song người Việt ở lại miền Nam bị nghi ngờ rất nặng nề, nhất là những người từng làm cho nhà nước và trong giới quân sự. Sách Bên Thắng Cuộc của Huy Đức trích báo Sài Gòn Giải Phóng viết về cựu lính rằng: "Đế quốc Mỹ và tay sai đã biến chúng từ con người thành dã thú."
Những người sống dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa coi như bị nước Mỹ tẩy não. Hoàng Phủ Ngọc Tường viết trên báo Thừa Thiện Huế cuối năm 1975 là "tất cả hệ thống những 'phương tiện văn hóa' nhằm đạt đến một hiệu quả tinh thần rất nguy hiểm: phổ biến tư tưởng phản động và gieo rắc nọc độc đồi trụy của bọn đế quốc và giai cấp tư sản."
Như vậy tất cả các tác phẩm nghệ thuật đều bị cấm, tịch thu, thậm chí tiêu hủy. Nhạc sĩ Lê Mộng Bảo, chủ nhiệm Nhà xuất bản Tinh Hoa Miền Nam, kể cho tôi rằng tất cả hàng hóa của tiệm bị lấy đi hết. Nhưng mặt khác, lúc đó cũng có nhiều người lính miền Bắc đã cứu các văn hóa phẩm nguy hiểm của thị trường miền Nam và mang ra miền Bắc.
Thứ nào bị cấm thì trốn tránh trong bóng tối. Nhiều người bí mật giữ lại các bản nhạc và đĩa hát. Các quân nhân và công chức của chế độ cũ bị giam cũng lưu giữ âm nhạc trong trí nhớ không cải tạo của họ. Bị tách riêng, các tù nhân sống ở môi trường khác với đa số đồng bào họ. Họ hát và dạy các bài ca cấm cho người bảo vệ ở trại. Một số người bị giam cũng sáng tác bài hát mới để tâm sự với nhau.
Báo giới Việt Nam chê trách các "ấn phẩm đen" đang phổ biến. Tức là các tác phẩm chép tay, in rô-nê-o ngoài phạm vi của cơ chế kiểm duyệt.

Bản quyền hình ảnh Others

Image caption Tuyển Tập Đặc Biệt Mưa Bụi 2, một "ấn phẩm đen" (giai đoạn khoảng 1995).

Bản quyền hình ảnh Others

Image caption Bài ca "Kẻ Ở Miền Xa" của Trúc Phương, ghi trong Tuyển Tập Đặc Biệt Mưa Bụi 2.

Về việc xét lại các ca khúc xưa thì dân đi trước nhà nước. Từ năm 1986, Câu Lạc Bộ Âm Nhạc của Hội Liên Hiệp Thanh Niên ở Sài Gòn và Cung Thiếu Nhi ở Hà Nội từng giới thiệu các tác phẩm được gọi là nhạc tiền chiến, nghĩa là nhạc lãng mạn của những năm đầu tiên của nền tân nhạc.
Ngày 15 tháng 10 năm 1989, Cục Âm Nhạc Và Múa mới bắt đầu cấp phép cho các bài hát trước 1975 được phổ biến. Trong đợt đầu tiên này có các tác phẩm xưa của Văn Cao, Đặng Thế Phong, Hoàng Quý, Nguyễn Xuân Khoát, Đoàn Chuẩn, v.v.
Phải đợi hai năm nữa, ngày 10 tháng 8 năm 1991, thì mới có một số tác phẩm thời Việt Nam Cộng Hòa của các tác giả Thanh Sơn, Y Vân, Trần Thiện Thanh, Trịnh Công Sơn, Phạm Thế Mỹ, Hoàng Trọng, Minh Kỳ, v.v. được cấp phép phổ biến.
Mãi đến 16 tháng 1 năm 2003 một số bài ca của nhạc sĩ Việt ở hải ngoại được cấp phép lưu hành ở Việt Nam. Một số tác giả phải đợi lâu hơn - nhạc Phạm Duy mới bắt đầu được cấp phép hồi năm 2005, nhạc Lam Phương năm 2007 và nhạc Hoàng Thi Thơ năm 2008.
Mặc dù như vậy, Cục Nghệ Thuật Biểu Diễn vẫn duyệt các nhạc phẩm của thời Việt Nam Cộng Hòa và của cộng đồng người Việt hải ngoại. Vấn đề là ở nội dung bài hát tùy thuộc các tác phẩm của miền Nam trước 1975 mà quần chúng ưa nghe nếu không chửi bới và không nói xấu chế độ xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đây ước mơ của miền Nam mến yêu. Tha thiết đến tin anh về bên mái gia đình tìm hạnh phúc ngày qua.

Lời bài 'Rừng Xưa' của Lam Phương

Hình như trở ngại chính nằm ở hai chữ thôi. "Lính chiến" là cặp chữ cấm kỵ bị coi như đại diện cho những người lính của chế độ miền Nam bị coi như "lính đánh thuê cho đế quốc Mỹ."
Cuộc chiến Việt-Mỹ đã xưa rồi, quan hệ ngoại giao hiện nay thành bình thường và hai nước có quan hệ hữu nghị. Song "lính chiến" của ngày xưa vẫn chưa được coi như bạn hữu chăng?
Một trong những bài hát từng bị tạm cấm lưu hành là "Cánh thiệp đầu xuân" của Minh Kỳ và Lê Dinh sáng tác năm 1962 trong thời Đệ Nhất Cộng Hòa Việt Nam. Bài hát ấy cũng ra đời trong hoàn cảnh kiểm duyệt của thời chiến tranh.
Như được nhắc ở trên, chế độ kiểm duyệt thời Ngô Đình Diệm không cho hai tác giả Việt có các bài ca hoàn toàn như ý của họ. Hiện nay nhạc sĩ Lê Dinh cho thay thế lời "anh lính chiến" bằng "anh yêu dấu." Như thế lời ca mới này chỉ có nội dung tình yêu và nhớ nhung.
Phạm Duy mơ về 'một ngày như thế' - BBC Vietnamese - Việt Nam
'VN hai câu nói sau cùng khi lìa đời' - BBC Vietnamese - Diễn đàn
Bài ca "Rừng xưa"của Lam Phương sáng tác năm 1963 cũng được cho hát lại. Nhìn về lịch sử bài hát này thì dễ hiểu tại sao bài ca này từng bị cấm. Bài này không phải là một bài ca xuất sắc của tác giả và hai câu lời ca trong bài nghe cũng rất bình thường: "Đây ước mơ của miền Nam mến yêu. Tha thiết đến tin anh về bên mái gia đình tìm hạnh phúc ngày qua."
Hoàn cảnh lịch sử cho biết đây là người ở miền Nam thời chiến xin người tình đã tập kết ra Bắc về quê sống với gia đình và bỏ rơi cuộc kháng chiến.
Nhưng ngày hôm nay, hơn 50 năm sau, ai còn bận tâm đến chuyện chiêu hồi? Nếu cứ cấp phép thì chắc ít ai nhắc đến bài ca "Rừng xưa" vì bài ca không hợp hoàn cảnh đời sống người nghe hiện nay như nhiều ca khúc khác.
Phải chăng, các nhà quản lý cố nhắm mắt không nhận rằng hiện nay không còn như thời bao cấp khi Việt Nam chưa toàn cầu hóa? Từ khi có khả năng thu lại nhạc với các phương tiện như máy ghi âm và máy vi tính thì các nhạc phẩm bị cấm được lưu hành rất dễ dàng ở chợ đen. Hiện nay làm sao mà cấm nổi nhạc khi mà bất cứ ai cũng có thể lên mạng, có thể nghe bất cứ loại nhạc nào vào bất cứ lúc nào?
Dù thế chăng nữa, hình như thể loại nhạc đáng lo nhất vẫn là nhạc bolero Việt Nam. Bolero Việt là một khối âm nhạc lớn đã hơn 60 năm chinh phục được nhiều người Việt yêu nhạc. Suốt thời gian này, dù bị chê, dù bị cấm, nó không chết và trong khoảng mười năm qua được khôi phục nhiều.
Có phải khối nhạc này làm hại cho sự tiến triển của nhạc Việt hay làm cho trình độ nhạc bị hạ thấp? Tôi không nghĩ vậy. Nhất là vì trong thời gian này dư luận kết án các loại nhạc trẻ "gây sốc" hay "nhạc rác."

Thời chiến tranh thì việc cấm và hạn chế âm nhạc là rất hợp lý. Cấm những tác phẩm quá thô tục và gây loạn cũng có lý. Việc cấm các bài ca chỉ vì lý lịch đen thì tôi nghĩ là không nên. Nhưng điều đó là chuyện người dân và nhà nước Việt Nam phải giải quyết với nhau.

Jason Gibbs, Đại học Pittsburgh, Chuyên nghiên cứu âm nhạc Việt Nam

Có nhạc sĩ lý luận rằng "những ca khúc thế này ['nhạc rác'] đã kéo gu thẩm mỹ âm nhạc của khán giả ngày càng đi xuống." Bolero, một thời bị coi như "nhạc sến", nếu xem xét thì lại có nội dung lành mạnh và lịch thiệp. Nguồn nhạc này nghe rất xứng đáng và đáng quý so với nhạc thị trường hiện nay. Nhưng đại đa số ca khúc bolero còn bị cấm.

Thực ra việc người Việt nghe và hát một bài ca bolero nhắc đến người lính chiến là chuyện bình thường đang xảy ra trên khắp nước Việt từ sáng đến khuya. Kiểm duyệt việc ấy chỉ có kết quả là hạn chế việc biểu diễn các ca khúc ấy trên sân khấu hay trên làn sóng chính thức. Cấm, cho phép, cấm lại, và lại cho phép các nghệ sĩ hát những bài ca này chỉ làm cho dân nghĩ rằng các cơ quản kiểm duyệt làm việc một cách tùy tiện.

Nhưng việc cấm-cho phép đã có hiệu quả. Nếu cứ hát nhạc cấm có thể nhiều lần mà không bị làm sao, nhưng sẽ đến một lúc người hát sẽ bị phạt nặng để làm bài học cho tất cả mọi người khác. Tuy nhiên kết quả không phải là cấm nhạc ấy, hay làm giảm sự ưa chuộng của thính giả đối với nhạc ấy, mà là làm cho các nghệ sĩ và nhà tổ chức phải cẩn thận để tự kiểm duyệt mình và tự hạn chế sức sáng tạo của mình.

Theo tôi biết thì người Việt Nam sống theo phương châm độc lập, tự do, và hạnh phúc. Quyền nghe được nhạc mình ưa thích nằm ở trong ba điều lý tưởng ấy?

Thời chiến tranh thì việc cấm và hạn chế âm nhạc là rất hợp lý. Cấm những tác phẩm quá thô tục và gây loạn cũng có lý. Việc cấm các bài ca chỉ vì lý lịch đen thì tôi nghĩ là không nên. Nhưng điều đó là chuyện người dân và nhà nước Việt Nam phải giải quyết với nhau.

Ông Jason Gibbs có bằng tiến sĩ về Lý thuyết và Sáng tác âm nhạc từ Đại học Pittsburgh, chuyên nghiên cứu âm nhạc Việt Nam. Bài viết gửi BBC được ông viết trực tiếp bằng tiếng Việt, trong loạt bài về các gương mặt nhạc sĩ Việt

 http://www.bbc.com/vietnamese/forum-39858818Nam.

Monday, May 15, 2017

NGUYỄN TẤN ICH * VƯỢT THOÁT

Vượt thoát
Doc de nho lai nhung thang ngay trong "lao tu CS"

Thứ Tư, 10 tháng Tư năm 2013 04:06
Tác Giả: Hạo Nhiên Nguyễn Tấn Ích

Tù chuyển trại trên những chiếc xe GMC bịt bùng, dù rất kín đáo, nhưng dân chúng hai bên quốc lộ vẫn phát hiện được đoàn xe chở tù. Nhìn qua khe hở của tấm bạt phủ xe, tù nhân nhìn thấy hai cụ gìa giậm chân la khóc, tay vẫy vẫy về hướng đoàn xe khiến cho anh em tù xúc động rơi nước mắt.

Vài chiếc honda rượt theo cố lượm những mảnh giấy nhắn tin của tù thả rơi đang cuộn bay trong bụi đường. Tù hy vọng những tờ giấy nhắn tin ấy sẽ đến tay thân nhân của họ ở tận các vùng Kinh tế mới xa xôi.

Nhà tù mới, nằm sâu trong khu rừng già. Trại được xây dựng kiên cố. Tường thành bằng gạch xi măng bọc quanh khu nhà giam. Tường cao trên hai mét, đầu tường cơi thêm ba đường dây kẽm gai. Phòng giam mái ngói, vách gạch, một cửa ra vào và bốn khung cửa sổ nhỏ. Sáu mươi tù nhân chen chúc trong một diện tích chưa đầy tám mươi mét vuông. Mỗi người có năm tấc bề ngang chia đều trên hai dãy sạp bằng thân cây nứa đập dập. Chính sách giam giữ tù chính trị không thời hạn lại đặt vào thành phần nguy hiểm của chế độ. 

Lối hành xử của công an là trút hận thù bằng những ngón đòn vô cùng tàn độc. Bản nội quy là sợi dây trói chặt tù không còn cựa quậy, khắc nghiệt hơn cả thời Bắc thuộc.Tù xây nhà giam để nhốt mình, lao động sản xuất đủ mọi ngành nghề để nuôi sống bản thân và nuôi cán bộ cả nước. Trong sản xuất, chúng buộc tù phải tăng chỉ tiêu tối đa. Ngược lại, tiêu chuẩn phần ăn hạ mức tối thiểu đến tàn nhẫn. Không cho tù ăn no. Những người từng ở tù qua bốn chế độ: Pháp, Nhật, Quốc gia và Cộng sản, đã so sánh và khẳng quyết rằng: Không có nhà tù nào vô nhân đạo bằng nhà tù Cộng sản. Ðói, lạnh, lao động khổ sai và đàn áp tinh thần là bốn biện pháp giết người tối độc. Ðức quốc xã tiêu diệt dân Do thái tại lò hỏa thiêu bằng hơi ngạt, Cộng Sản tiêu diệt tù chính trị bằng cách tiêu hao sinh lực lần mòn. Cái chết đến từ từ, kéo dài sự đau đớn triền miên. Không chết vì mất sức, bệnh tật trong trại giam,cũng chết vì bệnh nan y sau khi ra khỏi tù.

Một cái Tết thứ tư trong tù ngắn ngủi vô vị xói mòn niềm hi vọng được trở về với gia đình. Cái mốc thời gian ngồi tù mù mù tăm tăm! “Lao động tốt, cải tạo tiến bộ”là tiêu chuẩn để xét duyệt tha tù, chẳng khác gì bức tranh vẽ cánh đồng cỏ nhử trước mắt loài ngựa nức lòng đi tới. Qua Tết, trại bắt đầu khởi công xây chiếc cầu treo nối liền hai bờ sông Côn. Cầu dài gần trăm mét. Vật liệu phần lớn do tù tự chế và góp nhặt. Người đứng ra vẽ kiểu và thiết kế cây cầu là tù nhân Trần Xuân Lộc, một cựu sĩ quan Công binh đã từng tu nghiệp tại Hoa Kỳ. Sáu tháng ròng rã, Lộc miệt mài trong công việc. Anh phơi nắng dầm mưa, xông xáo từ nơi này đến nơi khác cùng với một toán tù được tuyển chọn gồm những tay chuyên môn thuộc các ngành liên hệ. Họ làm việc không ngơi nghỉ nhưng thích thú và tự hào. Niềm vui trong công tác này là Lộc được phục vụ cho người dân địa phương đã mong ước bao đời nay có một cây cầu để qua lại con sông trong mùa nước lũ. 

Cuối cùng, công trình hoàn tất mỹ mãn. Chiếc cầu treo trông khá đẹp mắt và nên thơ. Nổi bật trên hai môi cầu là bốn trụ vươn cao bằng những thanh sắt đường rầy xe lửa ghép đôi làm điểm tựa cho hai đường dây cáp bằng thép giăng qua sông. Từ xa, trông chiếc cầu duyên dáng như một cây đàn dây. Cầu đứng sừng sững, hiên ngang vượt qua dòng nước cuồn cuộn chảy. Ngày khánh thành có cả đại biểu cấp Quân khu và Tỉnh về tham dự cùng với đồng bào địa phương. Ban giám thị trại nhận bằng tuyên dương đã thực hiện thành công tốt đẹp công trình có phẩm chất cao. Người ta chẳng đá động gì đến công lao của người đứng ra lãnh trách nhiệm như một Công trình sư. Từ bản vẽ thiết kế đến điều hành đều do một tay Trần Xuân Lộc.

Trong buổi lễ, Lộc ngồi trong đám tù khổ sai với chiếc áo rách tả tơi. Chiếc áo mà anh vẫn mặc hàng ngày suốt thời gian xây dựng cây cầu dưới mưa nắng. Kẻ bất tài; cướp công được vinh danh cười rạng rỡ. Buồn thay cho thân phận Lộc, anh chỉ là một tù nhân! 

o 0 o

Thời tiết đã qua khỏi ngày Ðông chí. Cơn mưa dầm dứt hẳn. Bầu trời quang đãng. Những lọn mây trắng bắt đầu bay lơ lửng trên đỉnh rừng già. Mặt trời đi trốn suốt mùa Ðông cũng trở về mang ánh nắng vàng vọt rải đều trên đồi nương ngọn cỏ,. Nắng bị khuất phục bởi khối lạnh cắt da đang ngự trị trong miền thung lũng. Màu nắng trở nên yếu ớt xanh xao vàng vọt như màu da bệnh hoạn của đám tù đang phơi mình dưới ánh nắng đầu mùa.
Những khuôn mặt trắng bệch thũng nước và thân hình vẹo vọ với làn da nhăn nheo bày ra đầy đủ những góc cạnh, xương xẩu trên thân thể con người. Nhìn vào những bộ xương cách trí ấy, không một ai có thể ngờ rằng trước đấy không bao lâu, họ là những người trai cường tráng đầy sinh lực đã từng sống một thời oanh liệt.
Từ bốn ngày qua, đội 3 được điều động đi khai phá thung lũng Bảy Mẫu trồng khoai lang. Ðội phải xuất trại đầu tiên và nhập trại sau cùng. Ðường đến khu sản xuất mất gần hai giờ di chuyển. Cuốc và rựa được cột lại thành bó rồi phân công tù vác đi ở cuối hàng. Sáng nay, khí trời giá buốt, sương núi mờ mịt làm ướt sũng cây rừng.

Toán 1 phụ trách chặt cây và phát quang quanh khu vực. Họ phải mặc áo mưa trong lúc làm việc. Số người khác giẫy cỏ, cuốc đất, vun thành từng vồng cao rồi giâm những đoạn dây rau lang xuống đấy. Họ âm thầm làm việc như đám người máy không ngưng tay. Tiếng rựa chặt cây, tiếng cuốc bổ vào lòng đất tạo thành những âm thanh khô khốc, như nỗi chai cứng của tâm hồn người tù. Chốc chốc lời quở trách của quản giáo dội xuống đầu tù nhân làm việc lơi tay như ngọn roi quất vào tâm não làm tăng thêm cơn đói rã rời.

Cứ mỗi mười lăm phút điểm danh một lần. Theo thông lệ, anh đội trưởng tù là người số một, rồi người kế cận đếm số hai và cứ như thế cho đến anh cuối cùng. Cách thức kiểm tù này là một trong những khuôn mẫu tại các trại tập trung mà Cộng sản Liên Xô đã áp dụng sau cuộc cách mạng tháng Mười đẫm máu tại nước Nga. Không một tù nhân nào bỏ trốn mà không bị phát hiện kịp thời.
Thời gian chờ đợi tiếng còi nghỉ ăn trưa dài thê thảm. Những lát sắn luộc buổi sáng đã hết sạch trong bao tử tự bao giờ. Phần ăn trưa vẫn là chén cơm ghế sắn thêm một ít canh rau lang với muối và bột ngọt. Lượng thức ăn như thế, nào có đủ ca-lo-ri cho một cơ thể phải làm việc cật lực trong suốt tám tiếng đồng hồ, chưa kể thời giờ phải lội bộ lên dốc xuống đèo trên con đường đầy đất đá. Ngoài xã hội, Việt cộng áp dụng chính sách bần cùng hóa nhân dân. Thu tóm mọi nguồn tài sản về cho Ðảng. Ðời sống của cả nước chẳng khác gì một nhà tù. Mác ví tư bản là con đỉa hai vòi. Một vòi hút máu dân trong nước, vòi kia hút máu dân thuộc địa.


Trên thực tế, chế độ Cộng Sản như loài đỉa nhiều vòi. Mỗi cấp chính quyền, mỗi xí nghiệp quốc doanh là những vòi đỉa bu vào đồng bào ruột thịt hút đến giọt máu cuối cùng và vươn cái vòi “thuộc địa” để hút máu của dân tộc láng giềng bằng một hành động rất thâm độc cộng sản: “tinh thần quốc tế vô sản”! Âm mưu ấy bị thế giới chận đứng ngay trên xứ Chùa tháp nên chúng “co vòi” luôn.
Rồi giờ ăn cũng đến. Tiếng còi vừa thổi là cả đội gom cuốc rựa vào một nơi. Ðám tù được lệnh tập trung quanh khu vực có bóng cây. Họ ăn vội vã để dành chút thì giờ ít ỏi ngả lưng trên lá khô hay dựa vào gốc cây hầu lấy lại sức. Chẳng mấy chốc, giờ lao động buổi chiều lại bắt đầu, tù nhân được kiểm tra kỷ lưởng.


Lần này, cả đội đếm tới đếm lui vẫn thiếu bốn người. Sự hốt hoảng hiện rõ trên khuôn mặt tên quản giáo và ba công an võ trang. Hắn đích thân đếm từng người một rồi hét vào mặt anh đội trưởng tù: “Bốn thằng đó tên gì?” Thoạt nhìn, ai cũng biết ngay bốn anh vắng mặt là Ngọc, Huệ, Lộc và Hạp. Họ thuộc tổ 1 làm công tác chặt phát những cây dại trong khu đất trồng khoai.
Ðai úy Nguyễn Ngọc, nguyên là Ðai đội trưởng Ðịa phương quân thuộc tỉnh Tuyên Ðức ( Lâm Đồng). Nhà tù bây giờ là trại biệt kích thuộc lực lượng cũ của anh đồn trú ngày xưa, nơi xuất phát các cuộc hành quân đột kích vào mật khu VC. Do vậy Ngọc rất am tường địa thế trong vùng rừng núi Thượng Ðức nầy. Trương văn Huệ là sĩ quan trong phái đoàn Quân sự Bốn Bên Kiểm Soát Ðình Chiến Hiệp định Paris thông thạo Anh ngữ và tiếng Khờ me. Lê Hữu Hạp, trung úy phi công lái phản lực cơ được đào tạo tại Hoa kỳ. Hạp còn là một hướng đạo sinh vững vàng về mưu sinh thoát hiểm. Riêng Trần Xuân Lộc ai cũng biết con người đa dạng của anh, can đảm và xông xáo. Với thành phần ấy, bạn tù tin tưởng họ sẽ thành công trong cuộc trốn thoát.

Tên quản giáo đích thân kiểm tra lại dụng cụ lao động mới phát hiện thiếu bốn cây rựa. Hắn lập tức ra lệnh tên công an bảo vệ cấp tốc về trại báo. Ðội tù được lệnh ngồi gom lại một chỗ. Ba nòng súng chĩa thẳng vào đám tù với tư thế sẵn sàng nhả đạn. Nửa giờ sau, hai chiếc xe GMC chở đội công an vũ trang đến áp tải tù nhân về trại. Số còn lại cùng với hai con chó lùng sục chung quanh khu vực. Công an truy bắt tù vượt ngục từ thành phố cũng được điều động đến ngay. Chúng ïthiết lập các nút chặn trên tuyến đường chính, lục soát tất cả các loại xe di chuyển trên trục lộ.

Từng ngày trôi qua là từng ngày bạn tù hồi hộp, lo âu nhưng cũng không che giấu được niềm vui trên ánh mắt họ. Nói về toán trốn trại (*). Thừa lúc lộn xộn trong giờ ăn trưa, họ lủi vào rừng mang theo thức ăn và cây rựa giấu trong áo mưa. Giờ đầu tiên, họ luồn lách rất nhanh theo đúng kế hoạch đã tính toán. Sau thời gian nghỉ ăn trưa, đội tù mới được kiểm số trở lại trước khi làm việc.

Khi phát hiện, họ đã vượt ra khỏi vòng đai mà lực lượng truy bắt tù không thể bủa vây. Năm ngày dài băng rừng, toán vượt ngục đã đi được một quãng đường khá xa. Thức ăn khô mang theo chỉ còn đủ cho ba ngày nữa. Họ phải bẻ măng rừng, hái trái bòn bon ăn giặm. Ngày đi, đêm ngủ tại những hốc cây cổ thụ hay trong hang đá. Cuối cùng thức ăn đã cạn. Cơn đói hành hại suốt hai ngày khiến họ hết kiên nhẫn đành phải quyết định vào rẫy đào trộm sắn. Sắn chưa kịp nhổ lên, bất ngờ một tên du kích người thượng bắt gặp. Mặc dầu khai là dân đi rừng nhưng hắn vẫn áp giải họ về cơ quan của bản làng.


Trên đường đi, Ngọc bị trật quai dép lùi lại phía sau. Nhanh như chớp, anh trở sống rựa đập vào đầu tên du kích, cướp khẩu các-bin cùng cả toán chạy vào rừng. Ngọc không cố ý giết tên du kích, nhưng vì cú đánh khá nặng tay nên hai ngày sau hắn lên cơn động kinh rồi tắt thở. Người Thượng rất dễ tin nhưng cũng khó tha thứ. Cái chết của tên trai làng đã làm tăng thêm sức thuyết phục lòng trung thành của họ đối với chế độ hiện hữu. Cơn đói đã khiến cho toán trốn trại mỗi ngày mỗi chậm lại. Cần thức ăn để có sức tiếp tục băng rừng, thế nên buôc lòng họ phải tìm đến rẫy sắn.


Rút kinh nghiệm lần trước, lần nầy họ vào rẫy ban đêm. Toán trốn tù không ngờ cái chết của tên du kích đã khiến cho dân bản Thượng quyết tâm phục hận. Vừa đặt chân bên trong hàng rào là bị ngay những loạt đạn nả vào họ. Lê Hữu Hạp bị trúng đạn gãy chân, ba người còn lại tẩu thoát vào rừng. Chúng kéo Hạp về buôn Thượng và triệu tập dân trong bản Thượng chứng kiến cảnh xử tội kẻ thù. Với thân thể lõa lồ, Hạp bị cột căng hai tay hai chân vào bốn trụ đóng nơi sân cờ của cơ quan Xã, rồi cả đội du kích vừa hò reo vừa phóng những cây lồ ô vót nhọn vào thân thể Hạp như đâm một con trâu để tế thần.

Chúng giết Hạp để trả thù cho đồng đội. Sáng hôm sau, Ban Giám Thị trại tù cho người khiêng Hạp về đặt xác bên cổng trại ra vào kèm theo một tấm bảng ghi hàng chữ: “Tên Lê Hữu Hạp trốn trại bị cách mạng xử lý ” thay cho một lời cảnh cáo! Nhìn thi thể Hạp, không một ai khỏi ghê tởm cách giết người dã man đến thế.

Ðôi tròng mắt bị nát bấy bởi thanh lồ ô đâm suốt qua so nãọ. Ðôi mắt chỉ còn là hai lỗ thủng sâu máu đọng đen sì. Ôi, Lê Hữu Hạp, người phi công tài ba đã một thời ngang dọc trên bầu trời quê hương. Giờ đây anh chết thảm thương bởi những bàn tay man rợ nhất loài người. Công an đã xác định được tọa độ của toán vượt ngục. Chúng khoanh vùng dồn lực lượng vào một nơi. Toán tù kỳ vọng vào rau rừng, măng le sẽ nuôi sống họ một thời gian, chờ khi yên tĩnh sẽ lần mò xuống đồng bằng. Nhưng khốn thay, đồng bào Thượng bị đói quanh năm nên đã vét sạch, bứt sạch những gì có thể ăn được trên rừng già. Biết điểm đứng đã bị lộ nhưng phải có chút gì để ăn hầu đổi hướng đi. Họ bị khuất phục bởi cơn đói nên đành liều mạng trở lại rẫy sắn.


Ðúng ngày thứ mười sáu kể từ khi chạy trốn, toán vượt trại bị bao vây tại một đồi sắn. Trương văn Huệ mở đường máu bằng những loạt các-bin và thoát được vào rừng, Ngọc và Lộc đều bị bắt sống. Chúng nhốt hai người tại hai phòng kiên giam riêng biệt. Ba ngày sau, Ngọc bị giết trong cùm bằng phương cách rất thông dụng của công an giữ tù: Dùng thanh sắt đè vào cổ nạn nhân cho đến khi tắt thở. Cách giết người như thế thường lưỡi của người bị chết lè ra thật dài và đôi tròng mắt lồi ra ngoài hố mắt. Ngọc đã chết thê thảm như vậy bởi anh cương quyết không chịu khai một điều gì cả.


Ngay chiều hôm đó, một phái đoàn giới chức từ thành phố đến trại khám nghiệm tử thi, chụp hình. Phần kết luận trong bản phúc trình hẳn nhiên là: “Phạm nhân Nguyễn Ngọc đã cắn lưỡi tự tử”.Đây là hình thức che mắt của CS giết tù nhân trong các trại giam mà bọn công an thường xuyên áp dụng. Trần Xuân Lộc bị giải về Ty Công an để khai thác kẻ đồng mưu cung cấp thực phẩm, thuốc men và viết diễn tiến cuộc trốn trại. Lộc còn phải liệt kê các địa điểm mà đồng bạn anh đã ngủ đêm cùng những dự định cho những ngày sắp tới khi chưa bị bắt...


Sau mười ngày hỏi cung, Lộc được trả về trại để ra trước một phiên tòa cấp tỉnh mở ngay tại trại tù. Thành phần tham dự gồm ban giám thị, đội công an bảo vệ và gần ngàn tù nhân. Mở đầu phiên tòa, một đại diện của hội đồng xét xử đọc bản cáo trạng của bên công tố. Tiếp theo, tên Thư ký tòa đọc bản tường thuật của Lộc về diễn tiến cuộc trốn tù. Theo thứ tự lớp lang được sắp xếp làm nhiều màn, nhiều cảnh. Xen vào mỗi màn là cảnh một già làng sắc tộc thiểu số than khóc, kể lể về cái chết của tên du kích và yêu cầu tòa kết án tử hình bị cáo để đền mạng.


Phiên tòa xử án mà ta có cảm tưởng họ đang trình diễn một tuồng kịch với đám diễn viên vụng về. Sự lố bịch của phiên tòa là diễn xuất theo kiểu “tòa án nhân dân” xét xử theo nguyện vọng của nhân dân. Cái nguyện vọng nào có lợi cho đảng và tập đoàn cầm quyền là chúng tận dụng. Còn nguyện vọng nào bất lợi chúng dùng chuyên chính vô sản đàn áp. Đó là Pháp luật của đất nước nằm trong bàn tay bạo quyền. Phần kết thúc phiên tòa, tên chánh án tuyên bố: “ Phạm tù Trần Xuân Lộc được phép phát biểu ý kiến sau cùng”. Cả hội trường im phăng phắc, chờ đợi lời phát biểu của anh Trần Xuân Lộc. Lộc mặc aó quần tù màu xám nhạt, hai tay bị khóa còng số 8, hai chân mang xích sắt.

Anh đứng sau vành móng ngựa, đối diện với hội đồng xét xử có bốn công an võ trang trấn bốn góc. Khuôn mặt Lộc gầy rộc, hốc hác, nổi lên hai gò má nhô cao. Mái tóc hớt ngắn cùng với bộ râu quai nón của anh vừa mới cạo để lộ ra màu da trắng xanh. Anh quay mặt về hướng người tham dự, đưa ánh mắt nhìn bạn đồng tù rồi dõng dạc nói: “Thưa các ông, thưa các bạn, tôi bác bỏ hoàn toàn bản cáo trạng buộc tội tôi giết người, nhưng tôi không phủ nhận rằng tôi có tội. Vâng, tôi có tội với nhân dân miền Nam vì tôi chưa làm tròn trách nhiệm của người sĩ quan của Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà và...” Nói chưa hết câu, tên công an vũ trang đẩy vào miệng Lộc một báng súng. Máu miệng và mũi trào ra loang đầy cả ngực áo. Lộc ngã gục xuống nền nhà.


Nhiều tiếng lao xao trong đám tù nổi lên, tiếp theo là tiếng lách cách lên đạn “cảnh cáo”của đám vệ binh đang bủa vây xung quanh hội trường. Ðáng lẽ tòa dành mười phút để nghị án, nhưng với tình huống nầy chúng chẳng cần phải trình diễn tiếp vở tuồng. Tên chánh án vội vã mời mọi người đứng dậy và tuyên án “… Tử hình phạm tù Trần Xuân Lộc”! Không có một ai ngạc nhiên với cái án tử hình ấy.
Một phiên tòa xét xử tội đại hình mà chẳng có luật sư biện hộ và chẳng có nửa lời đối chất của bị cáo. Người ta thật sự đau xót cho thân phận con người sống trong xã hội Xã Hội Chủ Nghĩa, một chế độ dùng baọ lực đè bẹp công lý, một chính quyền dung dưỡng dối trá và hận thù. Chẳng đợi mười lăm ngày theo thủ tục kháng án hay xin ân giảm, mà ngay trong đêm hôm sau, chúng giết Lộc trên đồi sắn rồi chôn anh tại đó. Một tấm bia bằng gỗ xẻ mỏng được viết ngoằn ngoằn tên Trần Xuân Lộc bằng sơn.


Mùa mưa đến, nước trên đỉnh núi đẩy xuống san bằng luôn nấm mộ. Từ khi đó, nếu ai để ý trên ngôi mộ Lộc sẽ thấy từ từ xuất hiện những viên đá cuội, mỗi ngày mỗi nhiều hơn. Rồi những năm tháng sau này nấm mộ Lộc trở thành đống đá vun cao. Lộc nằm đó, thân xác tiêu hủy theo thời gian nhưng gương can trường của người chiến sĩ miền Nam vẫn còn sáng ngời trong long mọi người. Bạn tù đã điếu tang anh bằng bài thơ truyền khẩu sau đây:
Anh vượt thoát khỏi gông cùm nghiệt ngã
Tìm tự do nơi đất Chúa vĩnh hằng,
Ðêm hiện về sáng lồng lộng ánh trăng
Anh ngạo nghễ giữa bầu trời xanh ngát
Trước họng súng thù cất cao tiếng hát
Ðể máu trào chuyển mạch vạn con tim.
Tiễn người đi cơn uất nghẹn im lìm
Trong bóng tối khóc thầm thương tiếc bạn
Anh chí cả ôm vầng dương chiếu rạng
Ta nhỏ nhoi như hạt bụi giữa đời
Người đi vào trang hùng sử, Lộc ơi! 

Về phần Trương Văn Huệ, sau khi thoát thân vào rừng, công an truy lùng khắp mọi nơi và tiếp tục phục kích các khu rẫy sắn nhưng chẳng có một kết quả nào. Các anh đã vượt thoát vĩnh viễn khỏi miền đất tù ngục nầy. Tự Do hay là chết? Các anh đã chọn cái chết để được Tự Do. Chúng tôi ở lại tiếp tục bị đày đọa với tháng ngày bất tận khổ đau, nhưng gương bất khuất của các anh là ngọn lửa luôn luôn sưởi ấm trong lòng chúng tôi.

Hãy ngừng tay, hỡi những ai có mưu đồ tiếp sức cho Cộng Sản Việt Nam. Ðừng vì quyền lợi riêng tư mà xúi giục tuổi trẻ Việt Nam ở hải ngoại đem tài năng về nước phục vụ cho một chính quyền bá đạo đang kéo đất nước vào bóng tối mịt mùng.
Hạo Nhiên Nguyễn Tấn Ích (*) dựa theo lời tường thuật của Trần Xuân Lộc trong bản thẩm cung.

NGUYỄN SĨ MINH * ƠN ĐỜI BIỂN RỘNG

Chuyện Kể Hành Trình Biển Đông
Ơn Đời Biển Rộng
Nguyễn Sĩ Minh

Tôi choàng mình thức giấc. 5 giờ sáng, 19 tháng 10, 1979. Căn phòng nhỏ vẫn còn tối mịt. Như cái tối tăm mù mịt đã theo tôi suốt 4 năm dài đại học. Những sách vở nặng tính giáo điều đến ngô nghê. Những đêm nội trú ngủ trong lời nhồi sọ chính trị từ loa phóng thanh. Những hôm bị gọi lên phòng Tổ Chức vì bị tố "không vững lập trường giai cấp". Và còn nhiều nữa...

Tôi đã đè nén bao căm hờn, để chuyển thành sinh lực. Học cho bằng được ngành cơ khí. Lắp đặt và sửa chữa bằng được máy tàu. Tôi đã nhìn vào biển rộng, và thề sẽ tạo dựng một cuộc đời mới. Tự do hay là chết. Đã mấy lần vượt biển không thành. Bị bắt, và bị kỷ luật tại trường. Hôm nay có lẽ là lần vượt biển cuối cùng, vì dấu tích đã quá nhiều trong sổ bìa đen. Nghĩ đến những điều xấu nhất có thể xảy ra, miên man nhớ đến những người thân yêu tôi sắp rời xa trong chuyến hải trình đơn độc, tôi trầm ngâm sắp xếp chuyện phải làm, rồi ứa nước mắt cương quyết đứng lên. Ngày đầu cho cuộc vượt biển đã điểm. Xếp vội một bộ quần áo, vài gói thuốc lá, vài viên thuốc cần thiết vào một ba lô rất nhỏ, tôi từ giã gia đình, ngồi ghế sau xe gắn máy của ba tôi, để trực chỉ về Hàng Xanh, Thị Nghè.


Những xe lam, xe đò chở khách về miền duyên hải đã chờ sẵn. Tôi bước vào quán điểm tâm, gặp gia đình người chú, và một người hướng dẫn vượt biển. 10 giờ xe lam bắt đầu chuyển bánh đi Vũng Tầu, xa dần bàn tay vẫy vẫy của ba tôi, xa dần Thị Nghè nơi ấp ủ bao năm tháng mối tình thơ mộng của một thời sinh viên. Chuyện tình thủa nọ bắt đầu bằng tia mắt trao nhau trong chân lấm tay bùn một ngày Chủ Nhật "lao động Xã Hội Chủ Nghĩa", rời bao buổi tối đèn sách bên nhau, bao cuối tuần hẹn hò.

Những dịu êm đến day dứt mở lại từ ký ức, theo cảnh bên đường hiện đến, rồi lùi vội về phía sau. Trùng trùng điệp điệp. Đến trưa, xe đi ngang một làng nhỏ trong tỉnh Bà Rịa. Người hướng dẫn vượt biên ra dấu xuống xe. Bẩy người bước theo, đi hàng một, giữ khoảng cách 5 m, cúi đầu để tránh tia nhìn của người địa phương, và không một lời nói chuyện. Ba bốn căn nhà lá đã sẵn sàng đón toán vượt biên. Tôi gia nhập vào một nhóm mười sáu người nằm ngồi la liệt trong một gian nhà. Mọi cửa được đóng kín. Trong bóng tối lờ mờ, người ta nhìn thoáng nhau trầm ngâm, yên lặng chờ đợi một bước ngoặt của cuộc đời. Thỉnh thoảng cơm nước được đem đến.

Những miếng nuốt vội, và những giờ chờ đợi dài dằng dặc. Đến 10 giờ đêm, người hướng dẫn bước nhẹ vào nhà, gọi khẽ: - Đến giờ ra ghe rồi. Mọi người chạy hàng một. Đêm nay không trăng, tối lắm. Người sau nắm lưng áo người trước mà đi. Tuyệt đối im lặng nghe bà con. Công an đồn này dữ lắm đó. Chúng đã bắt nhiều người, và đôi khi bắn nữa. Bắt đầu đi thôi. Người sau nắm áo người trước, tạo thành ba con rắn dài ngoằng, quằn quại thoăn thoắt xuyên qua những đồng cỏ và bùn lầy mênh mông, tiến về bờ sông. Một thằng em họ 7 tuổi nắm chặt áo tôi để chạy đằng sau. Thỉnh thoảng tôi lại gọi: - Bình! Còn chạy nổi không em? Bỗng dưng, tôi không nghe nó trả lời nữa. Quay lại thì một người khác đang nắm áo tôi. Rời hàng, tôi tất tả chạy ngược lại tìm nó. Hàng vẫn tiếp tục chạy về phía trước. Tôi điếng người quờ quạng tìm trong im lặng, không dám gọi lớn. Hàng mỗi lúc một cách xa. May quá, tôi nhìn thấy Bình đang lồm cồm bò lên từ một cái hố. Trời tối như mực.

Không nhìn thấy đoàn đâu nữa. Tôi kéo tay Bình cắm đầu chạy trối chết, đuổi theo tiếng thình thịch xa xa phía trước. Khi bắt kịp đoàn, thì đã đến bờ sông. Khoảng mười ghe nhỏ đang chờ sẵn. Người hướng dẫn hối: - Lên ghe nhanh lên. Hình như bị lộ rồi. Hồi nãy bà con chạy mạnh chân quá. Nhanh nhanh giùm bà con ơi. Chết hết cả đám bây giờ. Năm sáu người một ghe. Những ghe nhỏ tròng trành dữ dội, vì chở nặng và hành khách nhảy lên, hối hả rồ máy đuôi tôm, lao mình ra sông lớn. Văng vẳng từ bờ vọng đến tiếng quát tháo, như của công an tuần tra. Trong bóng tối dầy đặc, một ngọn đèn bão soi dật dờ con thuyền mẹ, đang chờ ở giữa dòng sông lớn. Đèn pin nhấp nháy tín hiệu nhận nhau giữa thuyền mẹ và 10 ghe con. Đến phiên ghe tôi cập, thuyền mẹ sừng sững hiện ra, cải biến từ thuyền đánh cá, độ 18x4m. Khoảng hơn 50 người lần lượt lên thuyền. Thuyền trưởng và phó, thợ máy đều còn rất trẻ. Biết chút ít về cơ khí, tôi bắt đầu phụ anh thợ máy chuẩn bị cho một cuộc hành trình dài trên biển.

Gần 12 giờ khuya, khi dầu và lương thực đã chuyển lên đầy đủ, việc điểm danh hành khách đã xong, thuyền bắt đầu rẽ nước chạy nhẹ nhàng ra cửa biển. Dọc đường đi, thuyền lại nhấp nháy đèn ra hiệu để đón thêm ba tốp nữa. Tổng cộng số người là 81, sau này trở thành một cái tên nhắc nhở đến nhiều trong các tài liệu quốc tế. Một ghe khác, làm mồi, tiến ra, đi trước dò đường. Nếu bị công an chận, ghe chính đằng sau, sẽ lủi đường khác chạy trốn. Thuyền đang lướt nhẹ nhàng, bỗng "Rộp" thật lớn vang lên. Tài công chửi thề: - Thuyền mắc cạn rồi. Ghe nặng quá mà. Tầu tuần tra qua thì bỏ mạng cả đám. Từng đợt thanh niên nhảy xuống cho nhẹ ghe, và cố đẩy ra chỗ sâu. Hì hục cả nửa tiếng mới xong. Mọi người thở phào nhẹ nhõm. Ghe lại lướt sóng nhanh hơn, cố tiến gần hải phận quốc tế trước khi trời sáng. Mọi người phải chui rúc dưới khoang tầu để tránh tia mắt công an và các tầu bè qua lại. Khi ghe vào cửa biển, sóng bắt đầu nhồi mạnh. Hành khách bắt đầu ói mửa.

Đủ thứ mùi cuộn lẫn với khói máy và dầu làm tôi cũng choáng váng. 8 giờ sáng ngày 20 tháng 10, tôi bước lên boong thuyền. Sóng biển cao và đen ngòm. Hải phận quốc tế đây rồi. Tôi hít thật sâu không khí tự do sau hơn bốn năm dài xa cách. Một phấn chấn tuyệt vời không thể nào quên. Đến tối thì một trận bão kéo đến. Gió giật mạnh và sóng cao như những tòa nhà cao tầng dồn dập đổ tới. Con thuyền mong manh lao đao giữa biển khơi điên cuồng. Sóng bắt đầu đổ ập vào khoang ghe, cuốn bay la bàn, và một số lớn thùng uống nước. Tài công bắt đầu đánh hiệu SOS cầu cứ tầu bè ngoại quốc qua lại. Nhưng họ đều làm ngơ. Thuyền mấy lần xuýt lật úp. Biết tiến tới là dấn thân vào cõi chết, tài công quay hướng thuyền trở lại Việt Nam. Khi thuyền gần đến, gặp tàu sắt đi tuần tra. Công an bắt loa nói gì không rõ. Khi thuyền đến gần, có thể nhầm với thuyền ngoại quốc đến đánh cá lậu, họ bắt đầu bắn vào chúng tôi. Thuyền lại một lần nữa quay nhanh ra ngoài khơi. Máy được rồ hết ga để chạy khỏi đường đạn. Không thể tiến vào trận bão đêm qua, thuyền hướng về Nam chạy qua Thái Lan.

 Chạy được một lúc thì bỏ xa tầu công an. Máy nóng quá, anh thợ máy tắt đi cho nguội bớt và sửa chữa những hư hại trong cuộc chạy quá ga vừa rồi. Hai giờ sau, tài công đề máy để tiếp tục cuộc hành trình. Hỡi ơi, cả hai bình điện bị sóng bão ngập hôm qua, không làm việc nữa. Thế là thuyền lênh đênh trên biển. Những chiếc áo được cởi ra để làm buồm. La bàn đã bị sóng cuốn, phải dùng mặt trời để định hướng. Buồm quá thô sơ, không điều khiển được. Thuyền tiếp tục lênh đênh, không phương hướng. Thỉnh thoảng có vài tầu bè qua lại xa xa. Họ vẫn làm ngơ trước tín hiệu cầu cứu.

Nước uống đã gần cạn, mỗi người chỉ được thấm môi. Một số người đã phải uống nước tiểu của chính mình, rồi bắt đầu mê sảng la liệt trên thuyền. Những thanh niên còn sức thì luân phiên tát nước 24 giờ một ngày. Đã 20 ngày lênh đênh trên biển. Hy vọng sống tắt dần. Tiếng cầu kinh cứ rỗi bắt đầu vang lên. Mọi người ứa nước mắt tìm chỗ nằm thanh thản trên con thuyền, mong thuyền sẽ trở thành mộ phần cho cả nhóm. Tờ mờ sáng ngày 10 tháng 11, khi mọi người đang chờ chết, thì một tầu đánh cá từ từ tiến đến. Nhiều gười mừng quá đến khóc ròng. Tầu đánh cá Thái Lan. Sống rồi. Sống thật rồi. Thoát Cộng Sản rồi.

Thoát thật rồi. Tàu Thái tiếp tế nước uống, thức ăn, và cho mượn bình điện để đề máy. Máy lại nổ đều. Mọi người tháo nhẫn vàng, đồng hồ, dây chuyền tặng cho những người Thái đã cứu mình. Thuyền rẽ sóng nhắm hướng mặt trời lặn trực chỉ Thái Lan. Ba bốn tàu nữa cặp vào ghe. Bây giờ không phải những người Thái nhân hậu nữa, mà là hải tặc. Chúng tra khảo tiền bạc, và dúng kèm bẻ cả răng vàng của các cụ già. Những tiếng thét thất thanh và máu bắt đầu nhỏ xuống khoang thuyền. Nhiều người muốn chống cự, nhưng sợ bọn Thái sẽ húc tầu chết cả đoàn, như những chuyện đã từng xẩy ra. Đến hoàng hôn thì nước biển bắt đầu có rác, ghe đang tiến vào bờ.

 Cuộc vui chưa chọn vẹn, thì một tàu Thái không tìm được gì quí giá còn lại, kéo ghe vào đảo hoang xa xôi Koh Kra ở vùng đông nam Thái Lan, gần Mã Lai. Chúng đuổi đoàn lên đảo, để lấy máy và bánh lái của ghe. Ngày hôm sau, tàu hải quân và những đất nước tự do đã rộng vòng tay chào đón thuyền nhân, Cao Ủy Tị Nạn, Hội Y Sĩ Không Biên Giới, Hội Cứu Nguy Giúp Người Vượt Biển, những người hùng như ông Schweitzer, bà Thanh Thủy, vv... Xin tạ ơn người, ơn đời, ơn thuyền và biển rộng. San Jose, 14 tháng 2, 2003

 :::Nguyễn Sĩ Minh:::

KIM THANH * THUNG LŨNG NƯỚC MẮT

THUNG LŨNG NƯỚC MẮT

  

kim thanh                                                                            

 

Kính lạy Nữ Vương, Mẹ của lòng Nhân Ái

.............................. .............................. ...........

Chúng con, con cháu Eva bị đọa đày, kêu lên Mẹ lời than khóc
Gửi lên Mẹ tiếng thở dài, rên siết, tang tóc
Trong thung lũng nước mắt này...
(Kinh cầu Đức Mẹ Maria, từ thế kỷ XI)

1. Thung lũng nằm tít phía trong quốc lộ I, dưới chân một ngọn núi khá cao được gọi là Núi Sạn, cách thành phố Nha Trang khoảng bảy, tám cây số về hướng Bắc. Trái với tên gọi, Núi Sạn cây cối um tùm, leo lên mới thấy vài phiến đá to, lởm chởm, tuyệt nhiên không có viên sỏi, viên sạn nào, hiểu theo nghĩa đen, và đường vào núi cũng không quanh co, hiểm trở gì để phải liên tưởng đến “sạn đạo” của đất Ba Thục ngày xưa. 

 

Hồi nhỏ, vào những ngày nắng chói chang, tôi và các bạn thường đạp xe ra thung lũng để đá bóng, trên những bãi cỏ mượt êm, hoặc leo núi, cắm cờ, chơi trò trốn bắt. Rồi rủ nhau ra biển, bơi lội, sẩm tối mới về nhà. Những cánh đồng chung quanh biếc xanh một màu với thân lúa cao vút, cúi rạp, uốn khúc la đà, triền miên như sóng, mỗi lần có ngọn gió lùa qua. Thuở ấy, dân cư thưa thớt, rải rác vài xóm nhà tranh vách đất, đèn dầu leo lét. Nơi nào cũng gặp thiên nhiên tươi mát, chim chóc đua nhau hót vang, trái cây rừng phủ cành, như cam thảo, chùm bao, long nhãn, và sim tím, hái xuống ăn thỏa thuê. Và hàng thùy dương trên bãi Hòn Chồng, gần nhà tôi, nghiêng bóng lung linh trong ánh chiều tím ngát. Khung cảnh hoang dã, đầy thơ, tịch mịch, dễ gây hồn mộng mơ, lãng mạn, và cô liêu...

Nhưng rồi chiến tranh ùa đến, mịt mờ khói lửa. Tôi khoác áo chiến binh, xa Nha Trang, biền biệt, lê gót phong sương trên các nẻo sa trường Cao Nguyên. Chợt trở về, từ trại Vĩnh Phú, cuối 1983, sau tám năm tù khổ sai cải tạo tiếp theo ngày đại nạn của dân tộc, để ngậm ngùi thấy tất cả đã biến đổi, thương hải tang điền! Người từ miền Bắc, miền Trung đến lập nghiệp tại quê tôi, tấp nập, xô bồ, cất nhà chi chít, dọc ngang đủ kiểu, trên cả những nghĩa địa cũ, chiếm đất của người chết, lấn sâu vào tận chân 

 

Núi Sạn, dọc hai bên đường rầy xe lửa, ra đến bãi Dương, Hòn Chồng. Cây cối trên núi và hàng phi lao ven biển bị đốn gục. Ruộng vườn biến mất. Núi Sạn chỉ còn trơ sườn đá đen loang lổ, có vẻ thấp xuống –như phẩm giá con người trong chế độ xã hội chủ nghĩa– ngang bằng một ngọn đồi trọc. Thung lũng trở thành một nghĩa địa mới, nằm bên một trại cùi tân trang cùng mang tên Núi Sạn. Cỏ cây không mọc nổi nữa. Đạp xe đi tìm, không thấy đâu sân đá bóng và những trái rừng ngày trước. Đau biết mấy, như nỗi lòng của Bà Huyện Thanh Quan trước một Thăng Long Thành hoang phế: Cảnh đấy người đây luống đoạn trường.

Trình diện phường khóm và đồn Công an khu vực xong, tôi được chỉ định về thung lũng Núi Sạn “công tác” tại một hợp tác xã dệt vải thô, thứ vải dùng để tẩm liệm, may áo tang, hoặc trải giường. Hợp tác xã là một căn nhà rộng, hai tầng, gần Tháp Bà, tịch thu của một thương gia chạy thoát năm 1975. Bên ngoài hợp tác xã là một cái chợ tên Chợ Bàu, sát quốc lộ, trước kia là một cái ao to ngập nước.

 

 Công việc của tôi khá đơn giản: buổi sáng quét sân xi măng, buổi chiều vào dọn phía trong, lau những khung dệt, sau khi hai mươi lăm cô thợ xong việc, sửa soạn ra về. Và mỗi cuối tháng, tôi và một nam công nhân, tên Võ Minh Thiện, đạp xe ba gác qua phố Nha Trang chở vải nộp cho các cơ quan, đại lý. Thiện phụ trách sửa chữa những khung dệt, tay nghề rất vững. Anh lịch sự với tôi, ưa giúp đỡ người khác, kín đáo, ít nói, lại càng ít nói về mình, dù đôi lần tôi đến bắt chuyện, như một bạn đồng nghiệp. Nhìn Thiện, tôi nhớ chắc anh là cựu SVSQ khóa 4 trường ĐH/CTCT/ĐL, nơi tôi đã từng phục vụ trong tư cách sĩ quan Văn hóa vụ, nhưng khi được hỏi Thiện chỉ cười cười, không chối, cũng không nhận, và lảng sang chuyện khác. Biết thế, tôi chẳng hỏi han gì nữa. Sau này, Thiện lấy một cô rất hiền, dễ thương, lớn tuổi nhất trong đám thợ dệt “choai choai”, và đám cưới của hai đồng nghiệp tất cả nhân viên hợp tác xã dệt đều đi dự.


Mỗi ngày, giữa hai công việc, để giết thời gian, tôi ra quán giải khát trước cổng, ngồi uống nước mía, hút thuốc, trầm ngâm ngắm nhìn người qua lại trong chợ. Điều này làm lão chủ nhiệm người Quảng Ngãi –trước 75 có thời làm công cho gia đình tôi– khó chịu, cằn nhằn hoài. Nhưng tôi bất cần, vì biết bọn công an bắt tôi đến hợp tác xã chỉ cốt nhờ người kiểm soát việc đi đứng của tôi thôi. Cũng như mỗi tuần một lần, bất thần sau nửa đêm bọn chúng nhảy tường, xông vào nhà, bắt mở cửa, lục lạo các phòng ngủ, kể cả phòng của hai em gái tôi, Bội Trân và Huyền Trân, xem tôi còn đó hay đã đi rồi. Chúng dư biết sớm muộn gì tôi cũng tìm đường vượt biên, nên ra sức canh, rất kỹ. Lão chủ nhiệm, một thứ anh hùng cách mạng 30 tháng 4, bảo hoàng hơn vua, không hiểu, nhất định bắt tôi “lao động tốt, chấp hành nghiêm chỉnh lệnh trên”.


Còn các cô thợ, hầu hết lớn lên sau 1975 như Huyền Trân, khi nghe nói tôi là sĩ quan “ngụy” cải tạo về, mới để ý liếc dòm tôi từ đầu đến chân, một cách chăm chú, nửa như thương cảm, nửa như tò mò muốn biết một ông “đại úy ngụy” chánh hiệu ra sao, có giống con giáp nào không. Sau đó, các cô tự động quét dọn sạch sẽ khu vực dệt, lau chùi những khung cửi, trước khi về, bớt việc cho tôi. Khi thân nhau hơn, trong giờ giải lao, vài cô chọc tôi, hỏi “chú có vợ chưa, để em giới thiệu bà dì út của em cho”, hoặc “khi nào đại úy đi vượt biên cho em theo với”. Tôi cười dễ dãi, nhưng không nói gì. Một bữa, thấy tôi thơ thẩn trong sân, một cô đến gần, nói nhỏ vào tai: “Em là Thanh, bạn thân của Huyền Trân, đi nhiều lần bị bể hoài. Khi nào có mánh, anh cho em biết với nhé!”. Tôi hoảng hốt, sợ bị gài bẫy, lắc đầu quầy quậy, lên lớp: “Không, tôi không đi đâu cả. Tôi sẽ ở lại với đất nước, đồng bào”.

Sáu tháng sau, một buổi trưa, tôi đang ngồi ở quán nước, lão chủ nhiệm sai người ra gọi vào. Lão yêu cầu tôi leo lên mái nhà, quét dọn rong rêu. Mái nhà cao chênh chếch, gần như thẳng đứng. Công việc khá nguy hiểm, rủi trợt chân té xuống, chết oan, dại gì! Dĩ nhiên, tôi kiếm cớ từ chối. Lão la lớn, sỉ vả tôi nào là “chây lười, chưa lao động cải tạo tốt”, nào là “phản động, cãi lệnh cấp trên”. Tôi cũng không vừa, to tiếng chửi lão là “đồ cách mạng dỏm”, “thứ ăn cháo đái bát”. 

 

Lão uất khí, gọi công an đến xin giải quyết. Tên công an phường họp tất cả lại, hỏi các nhân chứng. Đám đàn ông thanh niên không ai dám nói một lời bênh đỡ tôi. Võ Minh Thiện xanh mặt, nhìn tôi với vẻ ái ngại, lo lắng cho tôi. Còn các cô thì tranh nhau phát biểu, cho lão chủ nhiệm “phản ứng quá đáng”, “lạm dụng quyền hành”, “nhiệm vụ của người ta là quét sân mà bắt leo lên mái nhà, như vậy không đúng!” Nghe xong, tên công an không biết phân xử thế nào, chỉ bắt tôi làm tờ kiểm điểm, rồi bỏ đi. Tôi nhìn các cô, gật đầu, tỏ dấu biết ơn. Và nghiệm lại lời bàn của ông thầy tử vi trước kia: số tôi có sao Hồng Loan chiếu mệnh, nên thường gặp “nữ quới nhân phò hộ”.


2. Sau vụ này, tôi bị thuyên chuyển về trại cùi Núi Sạn. Nhiệm vụ như cũ, nghĩa là quét dọn vệ sinh, đổ rác. Mẹ tôi lo lắm, dặn tôi bớt ngang bướng. Kệ chúng nó, mẹ bảo, đất nước này đâu phải của mình nữa đâu. Ráng nhịn đi con, chờ ngày thuận tiện trốn đi. Nhà mình toàn “ngụy quân” là mục tiêu cho chúng nhắm. Lúc ấy, Nguyễn Kim Trọng, em kế tôi, cựu trung úy dạy Anh văn tại Võ Bị, đang bị truy lùng về “tội” vượt trại tù Đồng Trăn, về nhà được mẹ và anh em cưu mang, che chở, suốt ngày tự giam lỏng, đọc sách, ăn ngủ tại chỗ, trong căn gác hẹp –có một ô gỗ vuông ăn thông với mái nhà, khi biến động là gỡ ra, nhảy tót lên trần. 

 

Cũng may, trước đó không lâu, chúng đã trả lại nửa căn nhà bị tịch thu làm trụ sở phường. Mẹ sợ, nếu vì tôi mà công an “ghé thăm” thường xuyên thì rất nguy cho Trọng. Mẹ nói thế cũng oan cho tôi, vì hai cô con gái đẹp, độc thân, của mẹ cũng là nam châm cực mạnh hút đám thanh niên, và đặc biệt bọn công an phường và khu vực, không mời mà đến nườm nượp. Tuy nhiên, tôi hứa từ nay sẽ ngoan ngoãn, cho mẹ yên tâm. Để chuẩn bị công việc mới, tôi ra chợ trời mua một đôi găng tay, một khẩu trang, một bộ đồ lính cũ, và mấy chai cồn rửa tay.


Trại cùi, được dời về Núi Sạn từ một địa điểm khác, trước 1975, đã do các tu sĩ dòng Phan-xi-cô địa phương sáng lập và điều hành, như vậy về lý là một trại tư, nhưng nhà nước xã hội chủ nghĩa quản lý luôn, chẳng phải thương yêu gì đám bệnh nhân khốn khổ kia, nhưng cốt bỏ túi món tiền viện trợ béo bở của các hội từ thiện thế giới. Trại tương đối rộng rãi, ngăn nắp, còn khang trang hơn những trại tù cải tạo –nơi tôi đã bị giam nhiều năm. Ba dãy nhà mái tôn khá lớn, nằm song song, loang loáng ánh mặt trời. Một bệnh xá kiểu dã chiến để bác sĩ, y tá làm việc và bệnh nhân đến uống thuốc. Việc nấu nướng do hai chị bếp ở ngoài mướn vào đảm trách. Một dãy hố tiêu sát hàng rào kẽm gai, được đổ vôi trắng khử trùng chung quanh, nặc mùi diêm sinh, và những con ruồi xanh to bay vo ve, thấy ớn. Dọn vệ sinh hố tiêu và nhà ở do các bệnh nhân tự lo, đỡ cho tôi lắm. Tôi chỉ giữ


việc dọn dẹp bệnh xá, quét sân và đào lỗ để chôn rác, hoặc chôn người chết. Mỗi ngày đứng trước cái sân đất rộng thênh thang và những thùng phuy to ngập rác đặt ở bốn góc, thấy mà ngao ngán. Đồng nghiệp “thâm niên công vụ” của tôi là một ông già ốm tong teo, tên Mân, lụ khụ, răng chỉ còn vài chiếc, mà lần đầu mới gặp tôi nghĩ chắc chả làm được tích sự gì, có khi tôi phải cáng đáng công việc giùm ông. Nhưng rất may, ông còn khoẻ, quét dọn nhanh thoăn thoắt, thỉnh thoảng còn giúp ngược tôi. Cũng không cần găng tay, khẩu trang. Ông nói: “Tui tứ cố vô thân, lại già rồi mà cậu! Trước sau rồi cũng chết. Ở cái xã hội chó đẻ này bây giờ, chết sớm càng khỏe mà cậu. Ủa, cậu phạm tội gì mà bị phạt vô đây? Bộ ngụy cải tạo về hả? Còn tui, nhậu say ở quán, chửi chế độ, bị giam ba tháng, sau bị đày vô đây... Tổ sư chúng nó, bọn khốn kiếp. Chỉ giỏi ăn hiếp người cô thế.”


Đây cũng là lần đầu tôi giao tiếp gần gũi với bệnh nhân phong cùi. Cảm thấy ghê ghê trước những vết thương chảy máu mủ, những ngón tay, ngón chân co quắp, bị cụt, những cặp mắt mờ đục, có khi mù hẳn, những thân người tiều tụy, những bước đi thất thểu, xiêu vẹo. Ôi, những con cháu Eva bị đọa đày trong Thung Lũng Nước Mắt –cũng như tôi và dân miền Nam, ở một bối cảnh khác, rộng lớn, có khi bi đát hơn– hằng van xin Nữ Vương, Mẹ Maria Nhân Ái, mở lòng cứu độ, như lời kinh cầu mà cả nhà tôi vẫn đọc đêm đêm, từ thời ấu thơ.

 

 Phải mất một tháng, tôi mới quen dần. Trong số khoảng ba trăm bệnh nhân, có vài gia đình gồm cha mẹ và những đứa con nhỏ đủ lứa tuổi, đang được điều trị. Họ nhìn tôi một cách dửng dưng, như vô cảm. Còn tôi, lòng buồn bã, xót thương họ vô cùng, vì thấy đời mình đâu có gì khá hơn. Rồi bỗng dưng nhớ đến Hàn Mặc Tử và những vần thơ bi thiết:

Ta muốn hồn trào ra đầu ngọn bút Mỗi lời thơ đều dính não cân ta.
Bao nét chữ quay cuồng như máu vọt
Như mê man chết điếng cả làn da
(Rướm máu)


Tôi không biết trại trưởng là ai. Nhưng trại phó điều hành kiêm thông dịch viên giao tiếp với người ngoại quốc là một tu sĩ Phan-xi-cô, thầy Pierre, quen biết ba mẹ tôi ngày trước. Bác sĩ trưởng là Nguyễn Phúc Vĩnh Phương, vừa ra trường thì nước mất, chuyên về bệnh “da liễu” (dermatology), người hiền lành, dễ mến, gặp tôi chào hỏi tử tế. Một bác sĩ Pháp tuổi độ ba mươi, Jean-Luc de Neuville, thuộc tổ chức Médecins Sans Frontières (Y Sĩ Không Biên Giới), và một nữ y tá người Úc trẻ đẹp, Ann Mary, tình nguyện đến giúp đỡ. Tất cả nhiệt tình, chăm sóc bệnh nhân chu đáo.


Dưới mắt mọi người, tôi chỉ là một cái bóng trên sân đất, một công nhân vệ sinh giữa những công nhân khác. Một hôm, như thường lệ, tôi quét dọn xong bệnh xá, trước giờ phát thuốc, có bác sĩ de Neuville ngồi làm việc. Lần đầu, anh ngước nhìn tôi, nói cám ơn. Và cũng lần đầu, tôi thấy rõ mặt anh. Trắng trẻo, đẹp trai, vẻ tự mãn như tất cả những anh Tây có “máu xanh” (sang bleu, quý tộc) và chức phận. Tôi gật đầu, toan bước ra, thì anh gọi giật lại, nói thật chậm, kéo dài từng chữ, vừa nói vừa ra dấu tay:
- Tôi được Frère Pierre cho biết rằng trước kia anh là một quân nhân (Jean-Luc làm động tác bóp cò súng) của miền Nam. Một cựu sĩ quan mà phải quét nhà (anh ta làm động tác quét), tôi thấy không xứng đáng, vous... com...pre... nez... Anh hiểu chứ?


Tôi bật cười, rồi nghiêm trang bảo anh ta:
- Trước hết, bác sĩ có thể nói với tốc độ bình thường như khi nói với đồng hương của bác sĩ, và khỏi cần ra dấu tay. Tôi hiểu được. Thầy Pierre nói đúng: tôi là một cựu đại úy VNCH, và xin bác sĩ đừng ái ngại cho tôi, vì việc quét dọn tại trại cùi này không là gì cả so với những năm lao động khổ sai tôi đã phải trải qua sau khi chiến tranh chấm dứt. Một điều mà thầy Pierre, và dĩ nhiên bác sĩ nữa, không biết, và cực chẳng đã tôi phải nói ra, khi cần thiết thôi, là trước khi vào lính tôi đã học trường Pháp, có văn bằng Pháp, dạy trường Pháp Collège français ở đây, và được chính phủ Pháp cho đi tu nghiệp sư phạm tại Grenoble, quê hương của Stendhal, ba tháng hè năm 1965, chưa kịp đi thì bị gọi nhập ngũ...


Nghe tôi nói một hơi, với giọng chua chát, không vui, Jean-Luc có vẻ rất ngạc nhiên, mặt đỏ dần, đứng lên, đến bên tôi, bắt tay, và nói:
- Ồ, tôi thật không ngờ. Hân hạnh biết anh! Chỉ nghe anh nói một lần tôi tin anh ngay. Xin lỗi anh. Bây giờ chúng ta là bạn, nếu anh cho phép. Ở đây một mình, tôi cần một người bạn cùng nói một ngôn ngữ để tâm sự. Từ nay, chúng tôi sẽ không để anh quét dọn bệnh xá nữa. Chúng tôi sẽ nhờ le père Mân làm thay.


- Tại sao? Dù sao, tôi cũng cám ơn Jean-Luc.
Từ hôm đó, Jean-Luc lúc rỗi rảnh thường đi tìm gặp tôi bên những thùng rác, trên các băng gỗ dành cho nhân viên tạp dịch ngồi nghỉ mệt. Một cách nhanh chóng, chúng tôi trở thành thân đến độ tutoyer, “toa moa” với nhau.


Jean-Luc kể về mình và gia đình ở Lyon. Còn tôi, vì phản xạ tự nhiên sau những năm sống chung với Việt Cộng, chẳng dám hé môi nói điều gì về gia đình, hoặc chính trị, kể cả những khi Jean-Luc lên tiếng “tiếc thay cho một người có tài như anh mà không được chế độ mới trọng dụng”, hoặc “chất xám, tài nguyên của đất nước, đã bị phí phạm”. Tôi lắc đầu:


- Bọn họ chưa giết là may rồi, Jean-Luc. Tôi không bao giờ nuôi ảo tưởng về hạnh phúc, về thương yêu, về hận thù, về cuộc đời, về ý thức hệ này nọ. Đúng hơn, ảo tưởng đã mất. Illusions perdues, anh còn nhớ tác phẩm của Balzac? Giờ chỉ còn là thực tế phũ phàng và đôi mắt mở to để nhìn cho rõ. Tôi mong được yên thân ngày nào hay ngày nấy.


Và để đổi hướng câu chuyện, tôi hay bàn về văn chương, về Stendhal, Baudelaire –những tác giả tôi yêu mến. Jean-Luc thú thật không biết nhiều về văn học sử Pháp, chưa đọc hết Le Rouge et le Noir, tiểu thuyết nổi tiếng của Stendhal, và tuy Grenoble không xa Lyon bao nhiêu mà anh cũng chưa có dịp đến và chỉ biết Grenoble giáp giới với Thụy Sĩ, có rặng núi Grande-Chartreuse buổi sớm sương mờ vây phủ và con sông Isère, dài lắm, đi qua thành phố trước khi nhập vào sông Rhône –những điều anh đã học được trong lớp địa lý. Như tôi.

Một buổi trưa, tôi đang nghỉ giải lao trên băng gỗ, dưới một bóng cây to, thì bác sĩ Vĩnh Phương đi ngang qua. Thấy tôi, anh dừng lại, mỉm cười chào, ngồi xuống, rồi nói:
- Anh làm việc chắc mệt lắm hỉ? Tôi nghe thầy Pierre và bác sĩ de Neuville nói nhiều về anh, toàn là tốt. Thấy anh làm việc chăm chỉ, đường hoàng, tôi muốn kết bạn với anh, anh nghĩ sao?
Bị hỏi bất ngờ, tôi lúng túng, đúng hơn, ngờ vực, chưa biết trả lời sao, thì Phương tiếp:


- Anh đừng nghi ngại, tôi cũng thuộc thế hệ “ngụy”, rất nể phục và thương cảm những sĩ quan cải tạo trở về. Hơn nữa, tôi khoái thái độ bất cần đời và vẻ ngang tàng điếc không sợ súng của anh. Trước khi anh đến đây, tôi đã được báo cáo đầy đủ về vụ anh cự lão chủ nhiệm hợp tác xã dệt và nhận chỉ thị phải theo dõi anh sát nút, nhưng đời nào tôi làm cái chuyện khốn nạn đó, tôi là bác sĩ mà, đâu phải công an. Tôi thật sự...
Tôi gật đầu, bắt chặt tay anh. Phương vui lắm. Từ đó, anh thường mời tôi và Jean-Luc lên văn phòng anh uống cà-phê hoặc đạp xe ra các quán dọc theo quốc lộ ăn trưa –như tôi vẫn làm một mình hằng ngày.


Rồi một chiều thứ bảy, Phương mời chúng tôi và cô y tá Ann Mary đến dùng cơm, tại nhà ở tận Cầu Đá. Chúng tôi nói tiếng Anh, vì có Ann Mary. Cô cười, khen nịnh, nhưng thực ra là chê: “Nghe mấy ông, you guys, nói tiếng Anh biết là dân Tây liền, vì accent lạ lắm!” Phương giới thiệu vợ, hai con nhỏ, và đặc biệt, bà mẹ vợ và cô em út của vợ, tên Loan, từ Sài Gòn vừa ra Nha Trang thăm gia đình anh và tắm biển. Loan cùng tuổi hai mươi với Huyền Trân và các cô thợ ở hợp tác xã dệt. Tôi liếc nhanh, để kịp thấy một dáng mảnh mai, gương mặt đẹp, mái tóc dài bới gọn, tai đeo hai vòng khuyên lớn, vẻ thông minh, bặt thiệp. Nhưng tôi không để ý lắm, vì chê Loan còn con nít, và vì tâm hồn khi ấy nặng trĩu những ưu phiền và đầu óc chỉ nghĩ đến mỗi một chuyện: vượt biên. Còn Loan, trong bữa ăn, tò mò nhìn tôi, lịch sự coi tôi chỉ là một anh “ngụy” cải tạo về, không hơn không kém, và là người bạn mới của ông anh rể. Thế thôi.

3. Bội Trân đạp xe ra trại cùi tìm tôi bất ngờ, một buổi trưa nắng, trong lúc tôi và ông Mân đang hì hục khiêng thùng phuy đầy rác đổ vào hố. Thấy cảnh này, em chớp mắt, như muốn khóc. Có lẽ nhớ lại những lần theo mẹ ra thăm tôi ở Vĩnh Phú và thăm Kha, hôn phu của em, tại Thanh Hóa. Tôi tháo khẩu trang, găng tay, choàng vai em, nói nhỏ:
- Thì cũng giống như hồi anh còn ở trại Vĩnh Phú thôi. Tại đó, anh còn hốt phân nữa mà. Không sao đâu. Mà em ra đây có việc gì?
- Mẹ bảo em mang ra cho anh dĩa xôi lạp xưởng mẹ mới nấu để anh ăn trưa.
Ông Mân đứng bên nãy giờ, lên tiếng hỏi:
- Ai vậy cậu Hai? Bà xã hả?

Tôi quay lại:
- Ấy chết, tôi quên giới thiệu, xin lỗi bác Mân. Đây là Bội Trân, em gái của tôi.
Em gật đầu chào ông. Ông nhìn em, tấm tắc khen:
- Trời ơi, cô đẹp quá, giống cô đào xi-la-ma gì đó, có chồng con gì chưa cô?
Hai anh em nhìn nhau cười, không trả lời. Bội Trân ngỏ ý muốn đi xem trại. Tôi chia một nửa phần xôi cho ông Mân, và nhờ ông làm nốt công việc, rồi đến xin phép thầy Pierre. Chúng tôi vào các dãy nhà ở. Nơi nào Bội Trân cũng thăm hỏi bệnh nhân một cách ân cần, và mủi lòng, nước mắt lưng tròng, khi thấy những em bé ngồi thẫn thờ, buồn bã nhìn qua khung cửa sổ hẹp mảnh không gian xanh ngắt và bầy chim nhỏ đậu trên cành hót líu lo, như mời gọi. Rời nhà ở, chúng tôi tạt qua gian bếp trong giờ phát cơm. Thấy món ăn có cơm, khoai mì, cá khô, nước mắm và canh rau, tôi nói với Bội Trân: “Khá hơn nhiều so với các trại tù cải tạo của anh”. Rồi đến bệnh xá. Jean-Luc đang ngồi viết, thấy chúng


tôi bước vào, bật đứng dậy. Tôi giới thiệu: “Marie-Amélie, em gái tôi!”. Em giơ tay cho anh ta bắt, và nói liền bằng tiếng Pháp, một cách rất tự nhiên, khiến Jean-Luc sửng sốt, buột miệng, hỏi một câu ngớ ngẩn:
- Như vậy cả nhà anh đều nói tiếng Pháp à?
- Không, mẹ tôi và những đứa em lớn lên trong chế độ này không biết nói tiếng Pháp.
Sau hôm đó, Bội Trân xin thầy Pierre cho vào trại cùi, tình nguyện phụ bếp, hai lần một tuần. Những ngày khác, em qua chợ Đầm phụ bán nước mía cho Huyền Trân. Mẹ tôi đồng ý ngay. Các con thương người thì Chúa sẽ thương các con, mẹ bảo. Em lãnh việc chia thức ăn, phát nước cho bệnh nhân. Sắc đẹp tự nhiên, cách ăn mặc đơn giản, cử chỉ dịu hiền, thái độ đoan trang của em đã chinh phục mọi người. Jean-Luc có vẻ cũng thích em lắm. Những ngày em đến, anh ta ghé nhà bếp, dù chỉ để nói bonjour, tu vas bien? và chuyện trời mưa trời nắng với em.

Một buổi chiều tan việc, trên đường về nhà, ngang nghĩa địa, Bội Trân dừng lại, dưới một tàn cây, chỉ tay vào phía trong, bảo tôi:
- Lệ Ngà đang nằm trong đó, chắc anh biết? Cũng tội. Hay là anh vào thăm mộ một chút.
Tôi lắc đầu. Thôi em, hãy để thời gian làm quên những si mê, đớn đau, và hờn tủi. Tình yêu dù thiết tha đến đâu một ngày rồi cũng trôi qua như nước chảy dưới cầu. Sous le pont Mirabeau. Thơ Apollinaire đó em. Buổi tối xa xưa nào, em nhớ không, nửa năm trước ngày nước mất nhà tan, em và Kha lên Đà Lạt thăm anh và Lệ Ngà. Kha vừa từ phi vụ ở Phù Cát trở về, chưa kịp thay đồ bay. Em mặc jupe xanh, áo màu hồng nhạt, đeo bông tai vàng lóng lánh của ngày đính hôn. Tụi mình vào quán L’Eau Vive của các nữ tu người Pháp thuộc Domaine de Marie, gọi món bouillabaisse mà em thích, bifteck và rượu Bordeaux, vừa ăn vừa chuyện trò khe khẽ dưới ánh đèn mờ ảo, giữa tiếng đàn dương cầm dặt dìu, nhè nhẹ của một ma-sơ. 

 

Thật là tuyệt diệu. Do Kha yêu cầu, Lệ Ngà xin phép lên đánh một bản. Bản Appassionata, sonate 23 của Beethoven đó, để tặng riêng anh, vì biết anh mê nó lắm. Anh mê nó, vì nghe nỗi khổ đau tột cùng, mà vẫn đằm thắm, của tình yêu nát tan đã chết theo mùa thu phai úa, trên đôi môi hững hờ, bởi những chia lìa, mất mát, và phản bội –dàn trải ngút ngàn qua suốt bản sonate, trên từng phím đàn thánh thót, đứt quãng, chìm xuống như từng giọt lệ ngân. Kha cắn môi, ngồi bất động, còn em thì nép vào ngực Kha, lắng nghe, nước mắt giàn giụa. Các thực khách ngừng ăn. Khi nốt nhạc cuối cùng dứt hẳn, tiếng vỗ tay vang lên, kéo dài, và Lệ Ngà trở lại bàn, đôi mắt long lanh ngấn lệ. Anh ôm siết Ngà vào lòng, hôn mái tóc đầy hương, như siết ôm hạnh phúc thật, mà mong manh, không cho bay đi. 

 

Anh nghĩ, một người nếu, như tụi mình, thực sự đã nghe sonate Appassionata một lần rồi sẽ không còn muốn oán thù ai nữa. Và anh đọc ở đâu đó, Lénine có nói rằng nếu cứ tiếp tục nghe bản nhạc này ông ta sẽ không hoàn thành nổi cuộc cách mạng vô sản. Lúc ấy, tụi mình còn trẻ, đời còn đẹp, mộng còn đầy. Anh yêu buổi tối ấy quá, cũng như anh yêu em, yêu Lệ Ngà, Kha, và mọi người. Rồi ngờ đâu, Kha và Lệ Ngà đều ra đi, vĩnh biệt cõi đời. Chỉ còn hai anh em mình, ở lại với bóng mờ của hạnh phúc phù du, và riêng anh, dư âm xót xa của Appassionata ngày cũ. Thôi em, hãy để Ngà ngủ yên và thời gian làm quên...

Thêm một đợt bệnh nhân bình phục được rời Thung Lũng Nước Mắt về với gia đình. Trên mặt và tay chân họ còn rất ít dấu vết của căn bệnh quái ác, dữ dằn. Mỗi người nhận một xắc tay màu xanh, quà của Liên Hiệp Quốc, một bộ quần áo mới, và các vật dụng khác. Từ nay, họ không còn sống cô lập, không lây cho ai nữa, vì các bác sĩ, sau khi thử máu, biết chắc vi trùng đã hoàn toàn bị tiêu diệt nhờ các loại thuốc viện trợ rất hữu hiệu. 

 

Nhưng, tôi thầm hỏi, còn những kẻ cùi hủi tâm hồn thì lấy thuốc gì chữa đây? Buổi tiễn đưa diễn ra đơn sơ, nhưng đậm tình người, trước sân bệnh xá, dưới sự chứng kiến của thầy Pierre, hai bác sĩ, các y tá. Có những vòng tay ôm cho người về, có những lời chúc lành cho bệnh nhân ở lại. Bội Trân và tôi nhìn theo và mừng cho họ. Từng người lần lượt ra cổng. Cuối cùng, còn lại một bé gái, khoảng tám tuổi, vẫn đứng yên, thút thít khóc. Bội Trân tiến nhanh đến hỏi em và được biết em tên Trang, mồ côi cha mẹ, không thân nhân, lúc lên ba đã bị ai đem bỏ trước cổng trại. Bé không biết về đâu. Một lúc sau, Bội Trân trở lại, nói với tôi:


- Em muốn nhận nuôi bé Trang, xin phép anh trước. Em sẽ nói với mẹ sau.
Rồi không chờ tôi trả lời, em đi thẳng đến chỗ thầy Pierre, bác sĩ de Neuville, và Vĩnh Phương, nói gì đó với họ mà tôi thấy ba người gật đầu lia lịa. Em lại đến bên bé Trang, vuốt tóc bé, xách giỏ đồ, nắm tay, dắt về phía tôi. Em hớn hở khoe:
- Thủ tục nhận nuôi rất đơn giản, đặc biệt cho em, nhờ thầy Pierre. Tí nữa em sẽ ký vài giấy tờ là xong.


Tôi nhìn kỹ bé Trang, mừng rỡ thấy bé mặt trắng hồng, tươi tắn, tay chân lành lặn, bình thường, không ai có thể ngờ bé đã phải ở trong Thung Lũng Nước Mắt đã năm năm. Jean-Luc, sau này, bảo tôi rằng bé Trang không nhiễm bệnh, vì theo y khoa bé thuộc loại người có kháng tố bẩm sinh chống lại phong cùi dù chung đụng với bệnh nhân. Đáng lẽ bé phải rời trại lâu rồi, nhưng các nhân viên hành chánh quên bẵng sự hiện diện và hồ sơ của bé, cho đến hôm ấy.


Bé Trang về ở với gia đình tôi, mẹ tôi vui lắm, hôn Bội Trân, và ôm bé Trang vào lòng.
Rồi, một đêm trăng sáng, Bội Trân kéo tôi ra ngồi trên ghế đá trong vườn nhà, dưới vòm lá bưởi, bên những chậu hoa ngát hương. Em nói:
- Em muốn tâm sự với anh về một chuyện riêng. Cách đây một tuần, Jean-Luc ngỏ lời yêu em và hứa nếu được lấy em, anh ta sẽ mang em ra khỏi vùng đất bất công này về một nơi có ánh sáng, có tình yêu muôn thuở, có tương lai rực rỡ hơn... Anh nghĩ thế nào?
Tôi cười, hỏi ngược:
- Chuyện tình cảm là tùy em quyết định, anh biết gì. Còn em thấy sao?
Em trả lời liền, như đã suy nghĩ lâu lắm:


- Jean-Luc có đầy đủ điều kiện để trở thành một người chồng lý tưởng cho các thiếu nữ, có cả em, mơ ước, một cơ hội bằng vàng cho những cô muốn thoát ra khỏi địa ngục này. Anh ta lại đẹp trai, tính tình phóng khoáng, dễ thương, có địa vị, con nhà danh giá. Anh ta chỉ thiếu một điều, đối với em, rất quan trọng: đó là kinh nghiệm khổ đau trong đời. Như anh, các anh Trọng, Hiệp, như Kha, như biết bao sĩ quan VNCH còn đang bị đọa đày trong các trại tù cải tạo mà em đã từng gặp trên đường đi thăm các anh. Như những bệnh nhân phong cùi mà mới đây em có dịp tiếp xúc. Một người, em nói chung thôi, sung sướng và thành công từ tấm bé, không biết đau khổ, sẽ khó thông cảm khổ đau của người khác, sẽ tự phụ, sẽ ích kỷ...


Tôi ngắt lời em:
- Nhưng Jean-Luc đã tình nguyện đến giúp trại...
- Đúng thế. Nhưng có thể vì trách nhiệm nghề nghiệp của một bác sĩ. Trong mắt anh ấy, em chưa đọc thấy tấm lòng xót thương, em muốn nói, compassion, bao la, tuyệt đối, như của giám mục Seitz ở Kon Tum, của linh mục Damien ở Polynésie, hay các nữ tu trại cùi Qui Hòa, mà em chỉ nghe nói đến, hoặc ít ra của thầy Pierre mà em biết rõ...


Ngập ngừng một lúc, em thở dài, tiếp:
- Hơn nữa, anh ấy đánh giá em hơi thấp. Đâu phải lấy anh ấy để mong thoát khỏi nơi này? Có khác gì tên công an trưởng khu vực năm nào đã năn nỉ nếu em yêu và lấy nó nó sẽ bảo lãnh các anh về hết.
Tôi gật gật đầu, im lặng nghe, rồi cười, nói:
- Tình yêu mà em đem mổ xẻ như thế thì còn gì là tình yêu?

Em cũng cười, và tiếp:
- Thì cũng chính vì vậy mới là không yêu, và hồn em mới mãi giá băng, từ khi em mất Kha. Kỷ niệm và hình bóng của Kha còn chất ngất trong em. Kha đã ở lại, vì em, và chết thảm trong tù. Em không thể yêu ai được nữa.
Tôi hỏi:
- Em sẽ nói sao với Jean-Luc?
- Một lần thôi, tế nhị, dứt khoát. Rồi em xin nghỉ, không đến trại nữa. Jean-Luc sẽ hiểu.
 

 4. Hơn hai mươi năm trôi qua, kể từ ngày đó. Trọng vượt biên trước tôi, đến Indonesia. Hiệp, một người em khác, cán bộ Trung Ương Tình Báo, lúc ấy còn trong tù Z30, và sau mười bốn năm, mới được thả và đến Mỹ theo diện HO. Đầu năm 1984, sau những chuyến đi hụt, bị lừa, bị bắt, cuối cùng tôi đến được Subic Bay, Philippines, từ Nha Trang, cùng với Bội Trân, trên một chiếc ghe đánh cá nhỏ, vượt bao giông tố hãi hùng. Ba tháng trước đó, em và tôi đã ra Thanh Hóa, tìm đến trại cải tạo, đem hài cốt của Kha về chôn tại nghĩa trang Núi Sạn bên các ngôi mộ của gia đình tôi. 

 

Em cũng đã bàn giao bé Trang cho Huyền Trân. Đến đảo Phi, Bội Trân xin tôi cho em đi Pháp sống với người chị kế, Thể Trân, định cư tại Nanterre từ 1978. Một năm sau, em xin vào tu trong dòng kín Carmel ở Lisieux, quê hương của thánh nữ Thérèse, giữa tuổi thanh xuân, giã biệt thế gian và tháng ngày khổ nạn, để “tìm bình an cho tâm hồn và béatitude, hạnh phúc của Chúa ban”, như em nói với Mẹ Bề Trên, và để, tự dưng tôi nghĩ đến Lệ Ngà, bắt chước các mỹ nhân tự thuở xưa mãi mãi “bất hứa nhân gian kiến bạch đầu”. Ngày em khấn dòng, anh em chúng tôi từ Mỹ đến dự lễ, ôm em, khóc cười, buồn vui lẫn lộn. Do tôi mời, bác sĩ de Neuville từ Lyon cũng đến, đặt những grosses bises (cái hôn tình bạn) trên đôi má em.


Jean-Luc vẫn còn độc thân. Ann Mary về nước, lấy một Việt Kiều Úc. Vĩnh Phương được đi tu nghiệp một năm tại Bordeaux, trở về làm bác sĩ bệnh viện Nha Trang. Các cô thợ dệt đều có chồng con, tay bồng tay bế. Cô Thanh, người đã một lần xin tôi chỉ “mánh” vượt biên, hiện làm chủ một tiệm ăn ở Orange County. Thầy Pierre và ông già Mân đã chết. Qua đặc san của Tổng Hội Cựu SVSQ/ĐH/CTCT/ĐL, tôi được biết NT4 Võ Minh Thiện cũng đã từ trần. Bé Trang nay là một thiếu nữ ba mươi tuổi, đẹp và hiền thục, giống như hai mẹ nuôi Bội Trân và Huyền Trân. Xưởng dệt đóng cửa. Thung Lũng Nước Mắt vẫn còn.

Còn Loan, cô em vợ của bác sĩ Vĩnh Phương? Năm 1992, Loan theo mẹ, cựu nhân viên sở Mỹ, định cư tại San José, do người anh đi trước bảo lãnh. Ở đó, Loan chơi thân với một cô em họ của tôi. Từ Cheney, Washington, nơi đang dạy học, tôi xuống San José nghỉ hè, và tình cờ, tại nhà cô em, được gặp lại Loan –mà mười năm trước tôi đã thầm chê là con nít. Rồi chạy trời không khỏi nắng, ba năm sau, “con nít” Loan trở thành vợ tôi và sau đó nữa là mẹ của hai đứa nhỏ. Như một kết thúc có hậu trong những truyện cổ tích. Hay đúng hơn, một định mệnh an bài, huyền diệu mà những ông thầy tử vi và bói toán trên cõi đời này bó tay, không đoán trước được.

Kính lạy Nữ Vương Maria, Mẹ của lòng Nhân Ái.

 Portland, viết lần đầu, Mùa Quốc Hận, 2008

 Gửi lại, Mùa Quốc Hận, 2017

ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA VÀ VĂN BÚT QUỐC TẾ

Bản Tin Liên Hội Nhân Quyền Việt Nam ở Thụy Sĩ


Đức Đạt Lai Lạt Ma tiếp kiến nữ văn hữu Jennifer Clement, Chủ tịch Văn Bút Quốc Tế

và văn hữu Carles Torner, Giám đốc Điều Hành Văn Bút Quốc Tế.


Hoạt động của Trung tâm Văn Bút Tây Tạng Hải Ngoại.



Ngày 4 Tháng Năm 2017, tại Dharamsala Ấn Độ, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã thân mật tiếp kiến nữ văn hữu Jennifer Clement, Chủ tịch Văn Bút Quốc Tế và văn hữu Carles Torner, Giám đốc Điều Hành Văn Bút Quốc Tế. Vị lãnh đạo tinh thần và tôn giáo của dân tộc Tây Tạng vui mừng khi biết Văn Bút Quốc Tế liên tục ủng hộ các nhà văn Tây Tạng tị nạn ở hải ngoại. Đức Đạt Lai Lạt Ma xác định rằng bênh vực và bảo vệ dân tộc Tây Tạng hiển nhiên là vấn đề bênh vực và bảo vệ Nhân Quyền phổ biến trên toàn thế giới. Ngài nhấn mạnh về sự kiện đó bao hàm cả quyền chính trị bởi vì người Tây Tạng có quyền tự quản trên đất nước của mình.

Ngài bày tỏ mối quan tâm sâu xa về thảm họa chế độ Bắc Kinh hủy hoại môi trường, đất đai, thiên nhiên và các dòng sông. Ngài rất lo lắng vì các con sông lớn bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng nuôi sống hàng tỉ người khi chảy xuống các bình nguyên và đồng bằng. Đức Đạt Lai Lạt Ma ủng hộ cuộc vận động của Văn Bút Quốc Tế đặc biệt dành cho các nhà văn bị buộc phải lưu đày xa quê hương trong thời gian tới đây. Nhân dịp này, Ngài nhờ nữ văn hữu Jennifer Clement và văn hữu Carles Torner chuyển một thông điệp của Ngài đến cộng đồng Văn Bút Quốc Tế : thực hành một tâm thức hiếu hòa cho một thế giới đầy lòng trắc ẩn.


Được biết Chánh phủ của người Tây Tạng tị nạn cộng sản hoạt động với các cơ sở trung ương tại Dharamsala. Trung tâm Văn Bút các Nhà Văn Tây Tạng Hải Ngoại cũng đặt văn phòng tại thành phố Ấn Độ này. Phái đoàn cao cấp Văn Bút Quốc Tế đã được văn hữu Lhoudoup Paldang, chủ tịch và ban Chấp hành Trung tâm Văn Bút các Nhà Văn Tây Tạng Hải Ngoại hướng dẫn đi thăm các tổ chức Xã Hội Dân Sự Tây Tạng lưu vong. Những công tác do các văn hữu Tây Tạng đã thực hiện với lòng dũng cảm rất đáng được vinh danh.

Các bạn đó đã đưa ra khỏi nội địa Tây Tạng bị Trung cộng chiếm đóng được nhiều sách viết trong vòng bí mật vì bạo quyền nghiêm cấm. Rồi cho in những tác phẩm đó để phổ biến tại Ấn Độ. Anh em cầm bút Tây Tạng đã công bố một bản phúc trình về sự đàn áp quyền tự do phát biểu và diễn đạt quan điểm cùng với thảm kịch các nhà văn Tây Tạng bị cầm tù. Nhờ các tài liệu của Văn Bút Tây Tạng Hải Ngoại, chúng ta được biết nhiều hơn về tình cảnh cực kỳ bi thương đến phẫn nộ của người phụ nữ Tây Tạng dưới chế độ độc tài đế quốc đỏ.

Nhứt là thảm kịch phụ nữ Tây Tạng bị cưỡng hôn với đàn ông Trung cộng. Anh em văn hữu Tây Tạng chiến đấu không ngừng nghỉ từng ngày để bênh vực và bảo vệ ngôn ngữ Tây Tạng. Nữ văn hữu Jennifer Clément và văn hữu Carles Torner thay mặt Hiệp Hội Nhà Văn Thế Giới thật hãnh diện được đích thân tuyên dương thi ca, âm nhạc và ca vũ Tây Tạng. Cả hai văn hữu Văn Bút Quốc Tế cũng tham dự những hội nghị được tổ chức trong các tu viện, đền đài và các nữ chủng viện. Tại những cơ sở văn hóa và Phật giáo đó, Văn Bút Tây Tạng Hải Ngoại đang khai mở và phát triển nhiều chương trình dành cho thanh thiếu niên Tây Tạng tị nạn cộng sản.


Genève ngày 5 tháng Năm 2017

Liên Hội Nhân Quyền Việt Nam ở Thụy Sĩ

Ligue Vietnamienne des Droits de l'Homme en Suisse

Vietnamese League for Human Rights in Switzerland.


-------------------------------------------------------------

Nguồn tin, tài liệu: Liên Hội Nhân Quyền Việt Nam ở Thụy Sĩ và nhà thơ Nguyên Hoàng Bảo Việt, phó chủ tịch Văn Bút Thụy Sĩ Pháp Thoại (Ủy ban Bênh vực Nhà Văn bị cầm tù).

BS. TRẦN XUÂN NINH * ĂN CHAY

Ăn Chay


Bác sĩ Trần Xuân Ninh


Tại các nước kỹ nghệ phát triển, thịt cá là một phần quan trọng trong đồ ăn. Riêng tại Hoa Kỳ giàu có, thịt là món ăn chính trong bữa đối với nhiều người. Nhưng trong những thời gian gần đây, ăn chay đã trở thành một phong trào. Đồ chay chế biến đủ loại bày bán trong các tiệm thực phẩm sức khỏe (health food stores). Trong khung cảnh này, người ta ăn chay vì những lý do khác nhau: Bảo vệ môi sinh, chăm lo sức khỏe, thương yêu súc vật, lý do thời thượng, và cả vì lý do thương mại.

Khi có người ăn chay thì có người chế tạo đồ chay theo phương pháp kỹ nghệ đem bán. Và dĩ nhiên để gia tăng doanh số cũng như lợi tức thì người ta đề cao ích lợi của ăn chay nhằm gia tăng số người tiêu thụ đồ chay. Ở đây đề cập đến ăn chay như là một hiện tượng xã hội Âu Mỹ này, mà chỉ suy nghĩ về ăn chay trong Phật giáo, và dưới khía cạnh dinh dưỡng tổng quát.Ăn Chay Trong Đạo Phật:

Người Việt Nam thường cho rằng ăn chay là một yêu cầu tu tập của các tăng sĩ và các Phật tử. Các tăng sĩ phải ăn trường chay, tức là hoàn toàn không trong trường hợp nào được ăn thịt cá. Các tín đồ thì tùy tâm nguyện mà ăn chay một hay nhiều ngày trong tháng hoặc theo trường chay. Nói cho đúng thì yêu cầu ăn chay chỉ áp dụng với các tăng sĩ theo Phật giáo Đại thừa, truyền từ Trung Hoa sang, gọi là Phật giáo Bắc Tông, các tăng sĩ Phật giáo Nguyên Thủy, hay Nam Tông, có truyền thống khất thực, thì không bắt buộc ăn chay, mà ăn các thực phẩm do quần chúng tùy duyên trao tặng.
Sự khác biệt này đã khiến một số nhà nghiên cứu tìm tòi sách vở để xem lời Phật dạy đối với vấn đề ăn chay ăn mặn ra sao, nhằm phân định phải trái. Những dẫn chứng dĩ nhiên là khác nhau tùy theo nguồn kinh sách và tùy theo định kiến cá nhân đối với ăn chay.


Phật giáo Nguyên Thủy cho rằng Đức Phật không phải là người ăn chay, không đặt vấn đề chay mặn, và hàng tỳ kheo đi khất thực đón nhận, không phân biệt, thực phẩm dân chúng đóng góp cúng dường. Ngược lại ăn chay là một nhu cầu tu tập bắt buộc trong các kinh điển Phật giáo Đại thừa Trung Hoa. Vì thế, nhiều người cho rằng ăn chay là một nét đặc thù của Phật giáo Đại thừa. Thực sự thì ta nên biết rằng một số tu sĩ Nhật Bản thuộc Phật giáo Đại thừa cũng ăn thịt. Ngoài ra, một giáo phái Đại thừa Tây Tạng (áo đỏ) cũng ăn thịt. Ngay một số để tử Đức Đạt Lai Lạt Ma lúc sang Mỹ thuyết giảng khi được hỏi về thực phẩm cũng không đặc vấn đề chay mặn. Trong sách "Quan Điểm Về An Chay của Đạo Phật" tác giả Tâm Diệu đã viết rằng "ăn chay không phải là nét đặc thù của Phật giáo Đại thừa nói chung và của Phật giáo Đại thừa Trung Hoa nói riêng". Tâm Diệu đã dẫn chứng một số tài liệu để khẳng định "ăn chay đã có trong thời kỳ Phật còn tại thế và được phát triển mạnh mẽ vào thời đại Asoka, vị hoàng đế Ấn Độ trị vì từ n ăm 274 đến năm 232 trước Thiên Chúa giáng sinh".

Tác giả Tâm Diệu vừa viện dẫn kinh sách, vừa lý luận dựa trên một số tài liệu khoa học và bài viết hiện đại về môi sinh để cổ võ việc ăn chay. Bài này không nhằm mục đích đó mà chỉ muốn đưa lên một số suy nghĩ về ăn chay, trên cơ sở hiểu biết cá nhân về đạo Phật cũng như về dinh dưỡng.

Các tu sĩ Phật giáo Nguyên Thủy cho rằng sự giải thoát không do nơi ăn uống, mà do nơi thanh tịnh ba nghiệp thân khẩu ý. Ăn chay mà thân khẩu không lành, ý chứa gươm đao, giới luật không giữ thì không lợi ích gì. Luận cứ này không khác gì mấy lối nghĩ của người bình dân "ăn mặn nói ngay còn hơn ăn chay nói dối". Cái lý luận bình dân này xét ra cũng hơi có tính bài bác ăn chay.

Ngược lại, theo Phật giáo Trung Hoa, ăn chay là một phần của việc thì hành giáo pháp. Triều đại nhà Lương (thế kỷ thứ 6 sau Thiên Chúa), nhà vua cấm thịt cá trong các yến tiệc hoàng cung, kêu gọi dân chúng ăn chay và cấm giết thú vật trong các nghi lễ Đạo giáo. Thời Minh (thế kỷ 16-17), hòa thượng Vân Thế Châu Hoằng là người cổ võ ăn chay mạnh mẽ, vì thế có người đã cho rằng ăn chay bắt đầu từ thời này. Bênh vực cho yêu cầu ăn chay trong việc hành trì đạo pháp, có nhiều luận cứ trong kinh sách Đại thừa, như Lăng Già, Lăng Nghiêm, Đại Bát Niết Bàn? Chủ yếu coi ăn chay là thi hành giới cấm sát sinh, và cũng là thực hành hạnh từ bi.

Ngoài ra, ăn chay cũng là để tránh ăn thịt lẫn nhau, trong đó có thể có người thân thích cật ruột của mình bị trầm luân theo luật luân hồi. Nếu nhận rằng giới cấm sát sinh và hạnh từ bi không chỉ áp dụng với người mà còn phải áp dụng với mọi loài từ con sâu cái kiến trở đi, thì ăn thịt sinh vật không thể nào biện giải được. Nếu tin tuyệt đối vào luân hồi, làm kiếp người hay kiếp thú vật hoàn toàn tùy duyên nghiệp nhân quả quyết định, thì rõ ràng ăn thịt động vật cũng là ăn thịt con người. Tuy nhiên cái lòng tin tuyệt đối này cũng như sự diễn dịch giáo lý của Phật có khác nhau, tùy theo văn hóa và trình độ phát triển của từng dân tộc cũng như tùy sự hiểu biết cá nhân.

Truyện kể lại rằng vào đời nhà Trần trong một bữa tiệc do hoàng thái hậu Nguyên Thánh Thiên Cảm thết đãi có cả món chay lẫn món mặn, thì Tuệ Trung Thượng Sĩ, người sáng lập ra Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam, đã điềm nhiên ăn thịt cá. Thái hậu ngạc nhiên hỏi: "Anh tu thiền mà ăn thịt cá thì thành Phật sao được?" Ngài cười đáp: "Phật là Phật, anh là anh. Anh không cần làm Phật. Phật không cần làm anh". Tuệ Trung Sĩ là một bậc tu hành giác ngộ. Lời nói của Ngài không phải là lời kẻ tục tử đáp xằng. Việc ăn thịt cá của Ngài Tuệ Trung dĩ nhiên là trái hẳn kinh sách Đại thừa. Vậy thì sự thật ở đâu? Ăn chay là phải, hay ăn mặn là phải trong việc tu hành theo Phật pháp?

Câu trả lời của Tuệ Trung Thượng Sĩ hàm ý cho thấy cái quan trọng của tâm tu và cái phá chấp trong phương tiện tu hành.

Thời nay, ta thấy có những trường hợp các bữa cơm chay trong chùa đầy rẫy các món như giò, chả, thịt kho, cá hấp, tôm xào? làm bằng đồ chay. Về vật chất, đúng rằng các món này thuần làm bằng rao đậu, không có cá thịt. Nhưng về tinh thần, cái ý thức ăn giò, chả, thịt kho, cá hấp? rõ ràng biểu lộ sự trói buộc vào trong những ý niệm quy ước nặng nề thân khẩu ý, không giúp ích chút nào cho sự tu trì. So với một tu sĩ Phật giáo Nguyên Thủy, đón nhận tự nhiên mọi thực phẩm dân chúng cúng dường, không chú ý tìm cái ngon trong đó, coi ăn như một nhu cầu bình thường và tự nhiên để sống và tu hành, thì người ăn chay với các món cầu kỳ sửa soạn để phục vụ khẩu vị, sắc hương?, chưa chắc đã là người tiến gần hơn đến chỗ giác ngộ. Nói như vậy cũng không phải để bênh vực những kẻ cố tình khai thác cái ý "phá chấp", "cốt ở tâm tu" để mà sa đà ăn mặn, dối mình, gạt người.

Ăn Chay Và Dinh Dưỡng:


Ăn, khởi thủy vốn là một yêu cầu tự nhiên để sống còn, nhưng dần dần đã trở thành một cái dục thú lớn ở đời, và là một trong những động lực thúc đẩy con người vật lộn đấu tranh. Từ chỗ sống nhờ ăn, người ta trở thành khổ vì ăn. Khổ trong sự tìm kiếm đồ ăn đã đành, khổ còn vì ăn không đúng mà trở thành đau bệnh. Trong cái mạch suy nghĩ này, nếu giữ cho cái ăn không trở thành một ám ảnh, với những yêu cầu phức tạp thêm thắt quanh đó thì đã là một bước diệt dục. Người Mỹ có câu "you are what you eat", ý nói rằng thực phẩm ảnh hưởng nhiều vào con người. Một cách đơn giản, ăn đường mỡ béo bổ nhiều thì dễ mập phì, sinh bệnh tim mạch hay ung thư v.v? Câu này thường nêu lên bởi những nhà dinh dưỡng, mục đích là nhằm khuyên con người để ý về việc chọn đồ ăn tốt cho sức khỏe mà tránh những thức độc hại dầu ngon miệng, hợp khẩu vị.

Các cụ ta ngày xưa không nói như người Mỹ nhưng cũng có quan niệm rằng những giống vật ăn thịt thường là bạo tạo tợn, như hổ báo, còn các giống ăn cỏ thường là hiền lành như hươu nai trâu bò. Nền văn hóa của những giống dân du mục, sống bằng săn thú và thịt động vật cũng có những nét hung dữ năng nổ hơn là văn hóa của những giống người sống bằng nông phẩm trồng trọt. Đối với con người thì rượu nồng dê béo? thường được coi là những món ăn khích động thú tính con người. Và không lấy gì làm lạ là những người tham dục thường tìm đến nào là huyết chim sẻ, máu rắn hổ mang, thịt dê đực vân vân, chứ ít ai tìm ăn rau cỏ trái cây.

Tóm lại thức ăn ảnh hưởng quan trọng đến cơ thể và tinh thần con người. Sự quan trọng này của thực phẩm đã được trường phái dưỡng sinh Osawa gạo lức muối mè khai triển triệt để trong cách phòng bệnh cũng như chữa bệnh nan y, và được chú ý tại Việt Nam thập niên 60-70. Tuy nhiên, những luận lý chứng minh đưa ra của trường phái này đã trộn lẫn những dữ kiện khoa học Tây phương với những dữ kiện y lý và huyền bí Đông phương như ngũ hành sinh khắc, hàn nhiệt? gán cho các loại thực phẩm một cách tùy tiện. Vì thế người theo Osawa không chỉ dựa trên lý luận và tri thức mà còn phải có cả yếu tố lòng tin ở những phán truyền này.

Nhiều người, trong sự hăng say cổ võ ăn chay, đã đi tới chỗ khẳng định ăn chay tốt hơn và làm con người khỏe hơn ăn mặn (tức là ăn thịt cá?) Ngược lại, những người tin tưởng mù quáng vì không hiểu nhiều y học Tây phương lại cho rằng cá thịt? là những thực phẩm không thể thiếu để làm cho cơ thể khỏe mạnh. Thực sự vấn đề không đơn giản như thế. Có nhiều người Ấn Độ ăn chay từ nhỏ đến lớn mà vẫn khỏe mạnh không tật bệnh. Có nhiều người chỉ ăn thịt cá mà bệnh tật ốm đau đủ thứ. Nói chung, ăn mà không đúng cách thì bất kể chay mặn đều là không tốt. Riêng nói về ăn chay, thì có thể khẳng định rằng các thực phẩm chay đủ cung cấp cho người ta các yếu tố dinh dưỡng cơ bản cần thiết cho cơ thể, gồm chất bột, chất béo, chất đạm, chất sơ và các chất sinh tố cũng như muối khoáng. Ngày nay người ta đã phân biệt ra ba loại ăn chay.

Loại thứ nhất gồm các loại nông phẩm như rau, đậu, hạt, trái cây, trứng sữa và phó sản (như bơ, kem, phó mát?). Loại ăn chay thứ hai cũng gồm các thực phẩm như trên, trừ trứng. Loại thứ ba chỉ gồm có rau đậu trái cây mà không có trứng và sữa cùng các phó sản. Người Việt Nam trước đây, vì không phát triển chăn nuôi, ít có sữa và ít dùng sữa, và coi trứng là có đời sống, nên ăn chay thuộc loại thứ ba. Về phương diện khoa học, trứng chỉ là một tế bào trong một môi trường dinh dưỡng. Nếu có thụ tinh thì trứng mới trở thành một bào thai và phát triển thành sinh vật khi có nhiệt độ thuận lợi do ấp trứng thiên nhiên hay trong máy ấp. Một cách thực tế là gà nuôi kỹ nghệ để cho đẻ lấy trứng thì không có thụ tinh và trứng chỉ là một tế bào, như nhiều người tế bào khác loại ra hằng ngày.

Nói chung, lối ăn chay có trứng sữa không ngại thiếu dinh dưỡng nếu không biết đặc tính của từng loại thực phẩm để mà chọn lựa sử dụng theo những tỷ lệ thích hợp. Thực vậy, trong các loại đậu, đặc biệt là đậu nành thì có chất đạm, các hạt như hạt vừng (mè), hạt điều thì có nhiều chất béo? Nếu ăn chay nhà nghèo theo kiểu Việt Nam ngày xưa chủ yếu toàn rau mà thiếu đậu cùng các loại hạt và những phó sản (đậu phụ, dầu, sữa, đậu nành?) thì suy dinh dưỡng là chắc chắn. Ngược lại, người Việt tại Mỹ hiện nay, trong cách sửa soạn đồ chay thường rộng rãi sử dụng dầu, mè (vừng), đậu phụng, nước cốt dừa, đường v.v để cho các món ăn ngon lành, bùi béo. Do đó đã tạo nên một loại dinh dưỡng không thăng bằng, không tốt cho cơ thể. Lý do chỉ vì dùng chất béo và chất đường quá nhiều, là những thứ dễ sinh bệnh tim mạch và tiểu đường. Tóm tắt lại thì nếu biết rõ đặc chất dinh dưỡng của từng loại đồ chay để mà chọn lựa ăn chay một cách quân bình theo những hiểu biết khoa học, thì ăn chay có khả năng dinh dưỡng không khác gì ăn mặn, mà còn có những lợi điểm giúp con người trầm tĩnh xuống, thích hợp cho sự tu hành yên lắng của tâm hồn. Ăn Chay Và Tu Hành Phật Pháp:



Nếu cứ viện dẫn và diễn dịch kinh điển để nói rằng tu hành theo Phật giáo là phải hay không phải ăn chay thì cuộc luận bàn tìm đúng sai này sẽ không bao giờ chấm dứt. Bởi vì như trên đã nói, kinh điển khác nhau tùy theo nguồn gốc Đại thừa hay Nguyên thủy. Những luận cứ Đại thừa cũng như Nguyên thủy đều có những cái lý của chúng. Đạo Phật lại đã trải qua một thời kỳ trầm lắng gần ba thế kỷ sau khi Đức Phật viên tịch khiến cho sách vở cũng như những diễn truyền không tránh khỏi khác nhau. Vả lại những kỳ tập kết của các đệ tử trong khoản vài trăm năm sau khi Phật viên tịch để thảo luận về giới luật đã không có sự hoàn toàn thống nhất ý kiến.

Ở đây chỉ xin trình bày một cách nhìn thực tiễn về ăn chay, không mang tính cách trường phái, giáo điều. Như đã tóm lược ở trên, thực phẩm chay có đầy đủ các chất chính cần thiết cho nhu cầu dinh dưỡng của con người (chất đạm, chất béo, chất bột, chất sơ, sinh tố và các khoáng chất). Cho nên ăn chay đúng cách không khác gì ăn mặn về khía cạnh dinh dưỡng. Ngoài ra nhìn chung thực phẩm chay còn có những ảnh hưởng tĩnh lặng lên phản ứng con người, ngược với những đồ ăn gốc động vật.

Đứng về phương diện khẩu vị, tất cả chỉ là thói quen. Nếu quen ăn nhiều mỡ và thịt cá thì không thể thích các đồ ăn chay nhiều chất bột chất sơ. Ngược lại, nếu không ăn thịt cá quen thì chỉ thấy ngon miệng với rau đậu. Con người vốn thuộc loại ăn tạp (omnivore), nghĩa là ăn đủ thứ, nếu bỗng nhiên chỉ ăn có một loại thực phẩm chay thì sẽ có khó khăn. Vượt qua khó khăn này chính là một nỗ lực tu hành, gạt bỏ những trói buộc của thân khẩu ý. Tuy nhiên, khi đã ăn chay mà còn bày vẽ vọng tưởng, nào là giò, chả, cá, thịt, thì tinh thần này lại làm cho con người bị trói buộc mà giảm mất ý nghĩa của sự chọn lựa ăn chay.

Nhìn ra như vậy người cư sĩ Phật giáo sẽ chọn được cho mình một thái độ thích hợp đối với vấn đề ăn chay trên con đường tìm đến thân tâm an lạc. Một cách dung dị và thực tế, có thể nói ăn chay là một phương tiện tu hành hữu ích./.


Lời nguời chuyển :


Cách đây mấy tháng, tôi đi đám ma của một người bạn cũ (thời ĐH Vạn Hạnh ở Sàigòn), Cô là đệ tữ của thầy HT. Tôi không biết Cô ăn chay trường từ hồi nào, nhưng cách đầy gần 4 năm, Cô qua Dallas, TX thăm 1 người bạn, thấy Cô ốm yếu, xanh xao, Cô bạn đưa Cô đến một BS về dinh dưỡng (nuitritionist), BS khám, thử máu, hẹn vài ngày sau đến gặp. BS hỏi về ăn uống, thì Cô cho biết Cô ăn chay. BS khuyên Cô đên thay đổi cách ăn uống, nếu không, Cô sẽ chết trong vòng hai năm. BS giaỉ thích : Cô ăn quá nhiều đậu nành (soy bean), máu của Cô bị nhiễm độc (quá nhiều độc tố từ đậu nành), không tốt cho sức khỏe của Cô. Trỡ lại Nam Cali, tôi không hiểu Cô có thay đổi cách ăn uống hay không, nhưng khi đi đám ma của Cô, gặp bạn cho biết, vài tuần cuối đời, Cô rất đau đớn, nằm ở nhà thương trên Long Beach, họ không thể rút máu của Cô từ mạch máu (tôi nghe kể lại) mà xẻ đùi của Cô để lấy máu, lọc đi, rồi truyền vào cơ thể trở lại, nên rất đau đớn. Tôi không chứng kiến việc này, mà chỉ đến thăm Cô lần cuối ở nhà quàn.


Tôi cũng có đọc một bài trên internet (khá lâu rồi) về đậu nành, nếu dùng vừa phải thì tốt, protein thay cho thịt cá, nhưng lạm dụng thì không tốt. Tôi thấy tất cả món ăn chay, đều làm từ đậu nành, khi đã nguyện ăn chay, thì tại sao phải ăn thức ăn giống ăn mặn ? (chà giò, bún bò Huế, giò, chả, thịt kho, cá kho.....tất cả những thứ này làm từ đậu nành. Khi đã nguyện "ăn chay" mà tại sao vẫn muốn ăn giống món mặn, tức là lòng chưa thanh tịnh, tại sao không không ăn uống bình thường (tốt cho sức khỏe) mà lòng thanh tịnh. Đạo Phật không bắt buộc ăn chay.


Tóm lại, tôi thấy "ăn chay" như là một phong trào (thời thượng), nhưng ít ai nghỉ tới lợi ích thiết thực của việc ăn chay. Tôi xin có mấy lời.

Bác sĩ Trần Xuân Ninh

PHẠM TRONG CHÁNH * CHUYỆN TÌNH PHẠM CÔNG THIỆN

Kể chuyện tình nhà thơ triết gia Phạm Công Thiện
PHẠM TRONG CHÁNH

[Đọc sách "Chuyện một người đàn bà.. năm con" của Lê Khắc Thanh Hoài].


Nhà thơ triết gia Phạm Công Thiện [1941 - 2011] qua đời năm 2011 tại Houston, nhưng chuyện kể, các bài viết về anh đã nhiều lầm lạc : Người viết : anh bỏ áo tu hành lấy cô vợ người Pháp, theo Thiên Chúa Giáo, kẻ khác viết : anh không hề có một mảnh bằng kể cả bằng tú tài mà dạy Triết Học Viện Đại học Sorbonne, mười lăm tuổi anh đọc và viết hàng chục ngôn ngữ, mười lăm tuổi anh dạy trung học, hai mươi tuổi anh là khoa trưởng khoa Khoa Học Nhân Văn, Đại Học Vạn Hạnh Sài Gòn, anh là triết gia không cần học một ai ? Dạy Triết học tại một Đại Học Pháp mà không cần một văn bằng nào ?


Đâu là sự thật, đâu là huyền thoại ?


Được chị Lê Khắc Thanh Hoài tặng cho quyển tiểu thuyết đầu tiên của chị : Chuyện một người đàn bà năm con, tôi đọc say mê, với lối văn giản dị trong sáng tôi đọc một mạch, tôi không ngờ chị viết hay và hấp dẫn như thế về cuộc đời khổ đau gian truân của chị với một thi nhân, triết gia mà thời niên thiếu tôi đã từng say mê tác giả : Ý thức mới trong văn nghệ và triết học , Phạm Công Thiện.


Sách trang bìa hình tháp Eiffel Paris, nơi xảy ra câu chuyện và bức chân dung chị Lê Khắc Thanh Hoài ký tên Phạm Công Thiện vẽ, ngày anh tỏ tình cùng chị, chị không dấu tên người bạn đời. Người đàn bà có năm con cùng triết gia, nhà thơ Phạm Công Thiện (1941-2011) kể lại cuộc đời mình dẫn nhập bằng cuộc đối thoại với cháu ngoại, mừng sinh nhật bà, trao phong bì : một bài thơ bằng tiếng Pháp và lì xì : 10 Euro cho bà, vì thấy bà ngoại nghèo quá thật là dễ thương, ngộ nghĩnh và cảm động. Từ đó chị kể lại cuộc đời mình qua 13 năm sống chung. Thời gian mà anh sang Pháp năm 1970, từ bỏ áo nhà tu Thích Nguyên Tánh và sau năm 1985 anh sang Mỹ cư ngụ tại Los Angeles và qua đời tại Houston..


Tuổi học sinh Trung học, tôi say mê khi đọc Phạm Công Thiện, tôi biết về thơ Appolinaire, Rimbaud, Pierre Emmanuel..về các triết gia mới Tây Phương qua anh.


Bây giờ thì tôi viết về anh qua truyện kể của chị Thanh Hoài, nhìn anh qua những Vidéo các buổi nói chuyện của anh. Tôi muốn tìm hiểu cuộc đời Hiện tượng Phạm Công Thiện, một thời làm mưa làm gió tại Miền Nam những năm 1966-1970. Và dư âm những mưa gió ấy tại Hải ngoại từ 1970 đến năm 2011. Tôi muốn hiểu Phạm Công Thiện là ai ? anh là một thiên tài thần đồng, hay một một Trạng Quỳnh của một thời ?. Những kiến thức anh lấy từ đâu ? nguyên do gì anh đã mê hoặc cả một thế hệ tuổi trẻ miền Nam trong thời điểm đó. Đâu là sự thật của đời anh, đâu là huyền thoại do anh và mọi người thêu dệt. Những người Phạm Công Thiện quen biết tôi đều có dịp gặp gỡ : từ chùa Hải Đức Nha Trang, đến Paris, đến Viện Đại Học Vạn Hạnh : Họa sĩ Vĩnh Ấn, nhà thơ Thi Vũ Võ Văn Ái, nhà thơ Nhị Tay Ngàn đến Hoà thượng Minh Châu Viện Trưởng Viện Đại Học Vạn Hạnh, Thiền sư Nhất Hạnh, chị Thanh Hoài người bạn đời từng chung sống với anh 13 năm, và có 5 con với anh.


Chị Thanh Hoài sinh năm 1950 tại Huế, con một vị bác sĩ nổi tiếng tại Huế trong Phong Trào tranh đấu Phật Giáo miền Trung, năm 1963 từng bị tù dưới chế độ Ngô Đình. Năm 1969 chị học Triết học Đông Phương tại Viện Đại Học Vạn Hạnh. Năm 1970 chị lên đường sang Bruxelles du học. Gặp và kết hôn với Phạm Công Thiện tại Paris. Chị Thanh Hoài còn là một nhạc sĩ đàn dương cầm, từng học Trường Quốc Gia Âm Nhạc Huế, tác giả nhiều CD, và hàng trăm nhạc phẩm.


Trước nhất Phạm Công Thiện là một nhà thơ : tập Ngày sinh của rắn in năm 1988, có những bài thơ đẹp, và lạ lùng :


VI : Tôi chấp chới/ đắng giọng/ giữa tháng ngày mơ mộng, nốt ruồi của hương/ hay nốt ruồi của rigvêda/ tôi mửa máu đen/ tôi mửa đêm paris/ tôi giao cấu mặt trời sinh ra mặt trăng/ tôi thủ dâm thượng đế sinh ra loài người/ cho quế hương nằm ở nhà thương điên trí nhớ/ mặt trời có thai/mặt trời có thai/ sinh cho tôi một đứa con trai mù mắt.


VIII : Mười năm qua gió thổi đồi tây/ tôi long đong theo bóng chim gầy/ một sớm em về ru giấc ngủ/bông trời bay trắng cả rừng cây/ gió thổi đồi tây hay đồi đông/ hiu hắt quê hương bến cỏ hồng/trong mơ em vẫn còn bên cửa/ tôi đứng bên đồi mây trổ bông/gió thổi đồi thu qua đồi thông/mùa hạ ly hương nước ngược dòng/tôi đau trong tiếng gà xơ xác/một sớm bông hồng nở cửa đông.


Anh nổi tiếng thần đồng, 15 tuổi đã công tác viết bài cho tạp chí Bách Khoa, một tạp chí nổi tiếng giới trí thức miền Nam thời bấy giờ, anh thông thạo 5, 6 ngoại ngữ, một quyển sách anh được Nguyễn Hiến Lê giới thiệu. Nguyễn Hiến Lê là một học giả tự học viết khoảng 60 quyển sách từ sách : Tự học làm người, Rèn luyện nhân cách, đến Triết Học Trung Hoa. Một kiến thức đáng kính phục. Có lẽ Phạm Công Thiện đã học phương pháp tự học và làm việc của học giả Nguyễn Hiến Lê. Muốn học một ngôn ngữ, học bằng cách dịch quyển sách mình ưa thích, mỗi ngày đều đặn, chỉnh tề, ngồi vào bàn viết.. lúc đầu khó khăn, sau thành thói quen viết dễ dàng nhanh chóng. Tôi hiểu anh không nói ngoa, anh đã viết 20 quyển sách thời niên thiếu và đốt đi. Đó là cách tập luyện viết sách, đọc một quyển sách mình mô phỏng theo, viết một quyển tương tự, ban đầu mình chịu ảnh hưởng nhiều từ từ mình tạo ra một phong cách riêng, tiến đến một sáng tạo hoàn toàn.


Anh giỏi tiếng Pháp. Anh có tài dịch thơ lưu loát và quyến rũ. Anh đọc các triết gia Tây Phương và các Thiền sư Phật Giáo và diễn tả lại gọn gàng dễ hiểu. Anh đáp ứng được nhu cầu giới trẻ đương thời đang muốn mở ra tiếp xúc với Tây Phương, nhưng không đủ vốn liếng ngôn ngữ để đọc trực tiếp bằng tiếng Pháp, tiếng Anh. Kiến thức văn chương Tây Phương từ sau cuộc tiếp xúc với Văn chương lãng mạn thời Thơ Mới với Baudelaire, Edgar Poe... Các Triết gia Hiện Sinh, hiện đại như thế nào ? Anh đáp ứng được một nhu cầu muốn tìm hiểu của đương thời. Thuở còn học sinh Trung Học tại Phan Thiết, tôi và anh Nguyễn Bắc Sơn, nhà thơ, thường gặp nhau bàn về những điều Phạm Công Thiện viết. Trong không khí ngột ngạt của chiến tranh Việt Nam, thân phận thanh niên rồi sẽ đi lính, rồi sẽ chết trên chiến trường như bao bạn bè. Trong không khí thành thị miền Nam thời đó, thanh niên cần một lối thoát ra khỏi không gian tù túng, mơ ước một chân trời khác , đọc được Phạm Công Thiện hay Bùi Giáng tên tuổi các triết gia Hy Lạp, triết gia bên Tây tên tuổi nghe mù mờ, có người tóm lược giảng giải nên lấy làm thích thú. Lâu lâu lại khen chữ nghĩa, tâng bốc văn hóa Việt Nam, làm hừng chí tự ti dân tộc. Phạm Công Thiện nổi danh trên mảnh đất trống tư tưởng đó.


Phạm Công Thiện là một người quyến rũ, có sức thôi miên người đối thoại. Chị Thanh Hoài viết tr 167:


« Gặp Chàng là gặp người bằng xương bằng thịt, không phải là người trong văn chương tiểu thuyết. Chàng rất chân thật, không giả dối kệch cởm. Chàng phản ảnh đúng những gì Chàng viết. Thẳng thắn. Táo bạo. Nẩy lửa. Sức hút dữ dội. Quyến rũ lạ lùng. Người đối diện chỉ còn biết buông xuôi và.. trôi theo bấp bênh cùng Chàng !


Phải rồi ! Bấp bênh và.. vô định ! Tự dưng nàng linh cảm mãnh liệt điều đó. Đến với chàng là chấp nhận bấp bênh và vô định. Không chờ đợi, không đòi hỏi. Vô điều kiện. Là quăng bỏ quá khứ và tương lai. Là phiêu lưu không cần địa bàn định hướng. Chỉ có một chiếc kim chỉ nam là tấm lòng, là con tim, là sự thành thật. Đó mới là kho tàng vô giá. »


Thời tôi và chị Thanh Hoài đi du học, số nam sinh viên luôn luôn đông hơn nữ, tỷ lệ có thể đến 1/20. Được một cô sinh viên du học xinh đẹp mới qua là có ít nhất hàng tá chàng trai Việt chạy theo. Các gia đình thượng lưu trong xã hội Việt Nam thời bấy giờ, gửi con gái đi du học với niềm hy vọng : nếu nó học không xong cũng hy vọng có được tấm chồng trí thức, bác sĩ, kỹ sư, tương lai bảo đảm. Con gái nếu không thành công, thì có con rể vinh hiển cũng được nơi nương tựa yên ổn. Chị Thanh Hoài đã từ chối bao kỹ sư, bác sĩ đến với chị để nghe tiếng gọi của trái tim yêu một thi sĩ, một triết gia, âu cũng là một sự lựa chọn cho cuộc đời gian truân của chị.


Phạm Công Thiện là ai ? anh được đào tạo từ đâu ? hay anh là một thiên tài, đã học từ bao nhiêu kiếp trước, nay sinh ra đã trở thành một triết gia không cần học ai ?


Theo tiểu sử anh sinh ra từ một gia đình theo đạo Công Giáo, anh theo học một trường tư thục Công giáo dạy bằng tiếng Pháp, anh được cha mẹ mướn người dạy kèm học tại tư gia, nhưng năm 1963, anh ra Nha Trang quen biết với nhà thơ Quách Tấn. Quách Tấn đưa anh đi thăm viếng chùa Hải Đức, nơi đây anh tập thiền và quy y thọ giới Sa Di pháp danh Nguyên Tánh với Thầy Trí Thủ, một vị cao tăng Phật Giáo.


Phạm Công Thiện không viết hồi ký nên không rõ anh có bằng Tú Tài II hay không, nhưng giỏi sinh ngữ như anh việc thi thí sinh tự do, lấy bằng Tú Tài toàn phần không phải là chuyện khó, rất nhiều học sinh học trường Pháp, thi thí sinh tự do lấy bằng Tú Tài II Ban Sinh Ngữ Văn Chương trường Việt thật dễ dàng. Học sinh trường Pháp thi môn Anh Văn, Pháp Văn kỳ thi Tú Tài Việt được 18, 20 dễ dàng, các môn Triết Học, Sử Địa chỉ cần học một lượt cũng được trung bình là kỳ thi qua trót lọt.Triết Học lại là môn anh Thiện ưa thích lại quen viết bằng tiếng Việt. Để có học bổng tại Viện Đại Học Yale, để đi du học Hoa Kỳ khoảng đầu năm 1964, Phạm Công Thiện phải có bằng Tú Tài Toàn Phần hạng Ưu hay Bình. Phạm Công Thiện xong B.A (Cử nhân)tại Yale, và chuyển sang Columbia, nơi thầy Nhất Hạnh từng học, thì anh bỏ học ra đời.


Trong quyển Hố Thẳm Tư Tưởng, Lá Bối, Sài Gòn Xuất bản 1968, trong bức thư cho Nhị Tay Ngàn, chương đầu Phạm Công Thiện viết :« Thời gian tao ở Hoa Kỳ, tao đã bỏ học, vì tao thấy những trường đại học tao học, như trường đại học Yale và Columbia, chỉ toàn là những nơi sản xuất những thằng ngu xuẩn, ngay đến những giáo sư của tao chỉ là những thằng ngu xuẩn nhất đời, tao có thể dạy họ nhiều hơn là họ dạy tao. Qua Pháp ta đã sống nghèo đói thế nào, thì mày đã biết rõ rồi, những lúc tao nằm ngủ tại những vỉa hè Paris, vào những đêm đông đói lạnh, những lúc đói khổ như vậy, tao vẫn còn cảm thấy sung sướng hơn là ngồi nghe mấy thằng giáo sư trường đại học Yale hay Columbia giảng cho tao nghe về Aristote hay Hégel, và Heidegger hay Héraclite. »


« Bây giờ nếu có Phật Thích Ca hay Chúa Giê Su hiện ra đứng giảng trước mặt tao cũng không thèm nghe nữa. Tao là học trò của tao, và chỉ có tao là thầy của tao. Tao không muốn làm thầy ai hết và cũng không muốn ai làm thầy của tao. Còn các văn sĩ ở Sài Gòn, đọc các bài thơ của các anh, tôi thấy ngay sự nghèo nàn của tâm hồn anh, sự quờ quạng lúng túng, sự lập đi lập lại vô ý thức hay có ý thức, trí thức 15 xu, ái quốc nhân đạo 35 xu, triết lý tôn giáo 45 xu..


Không cần phải đọc Platon, Aristote, Kant, Hégel hay Karl Marx. Không cần phải đọc Khổng Tử, Lão Tử. Không cần phải đọc Upanisads và Bhagavad Gita. Chúng ta chỉ cần đọc lại ngôn ngữ Việt Nam và nội tại tiếng Việt Nam là bổng nhiên nhìn thấy tất cả đạo lý, triết lý cao siêu nhất của nhân loại đã nằm sâu trong ba tiếng Việt đơn sơ như : Con, Cái, Chay, Cháy, Chày, Chảy, Chạy và còn bao nhiêu điều đáng suy nghĩ khác mà chúng ta bỏ quên một cách ngu xuẩn.»


Phạm Công Thiện, sang Pháp, anh ghi danh ở Rennes, Bretagne, ở với người anh đã sang Pháp trước nhưng rồi không thuận với anh, ông lên Paris khoảng năm 1966. Lúc này tại Paris, Thầy Nhất Hạnh lập Hội Phật Tử Việt Kiều Hải Ngoại, chi bộ Pháp do anh Võ Văn Ái làm Tổng Thư Ký, trụ sở tại Maison Alfort, ngoại ô Paris. Phạm Công Thiện thân thiết với anh Ái và cùng ở nơi này.


Năm 1966, Hòa Thượng Minh Châu đến Paris tìm người trợ giúp Viện Đại Học Vạn Hạnh. Gặp Phạm Công Thiện, thầy thuyết phục anh làm lễ xuất gia, thọ giới Tỳ Kheo cho anh, Đại Đức Thích Nguyên Tánh và đưa anh về Viện Đại Học Vạn Hạnh.


Phạm Công Thiện phụ trách Khoa Khoa Học Nhân Văn ; Sáng lập tạp chí Tư Tưởng, và soạn chương trình cho Viện Đại Học Vạn Hạnh.


Niên khoá 1968-1969 ; Thanh Hoài học môn Triết Đông với Thầy Nguyên Tánh.


Năm 1970 Thanh Hoài lên đường đi du học tại Bruxelles. Cũng năm này Phạm Công Thiện đi dự một Hội Nghị Phật Giáo cùng Hoà Thượng Minh Châu, anh xin ở lại ghi tên làm luận án Tiến Sĩ . Tại Paris, Thanh Hoài gặp lại Phạm Công Thiện tại nhà họa sĩ Vĩnh Ấn. Thanh Hoài quyết định bỏ Bruxelles sang Pháp chung sống cùng Phạm Công Thiện. Cuộc sống phiêu lưu đầy gian nan, sống với học bổng của anh trong 4 năm. Sau đó anh xin được một việc làm văn phòng Đại học Toulousse. Nhân có một chân phụ giảng trống anh làm đơn xin việc. Phạm Công Thiện được giáo sư hướng dẫn giới thiệu ‘ Sinh viên ưu tú xuất sắc hạng nhất, bốn năm cao học đã hoàn tất ‘ (tr 252). Điều này chứng tỏ Phạm Công Thiện đã xong văn bằng tốt nghiệp Ecole Pratique des Hautes Etudes (tương đương với Master) tại Sorbonne, và học xong một năm D. E. A. Diplôme Etudes Approfondies, (theo tổ chức đại học Pháp lúc đó, ngày nay đã đổi thành Master I, Master II và bỏ văn bằng Tiến sĩ Đệ Tam cấp và Tiến sĩ Quốc Gia, chỉ còn một văn bằng Tiến sĩ duy nhất). Anh làm việc này giao kèo gia hạn mỗi năm, chức vụ cuối cùng là Giảng sư (Maître de Conférence) tại Đại Học Toulousse II... Công việc tạm ổn định, chị Thanh Hoài sinh năm con, bốn cháu trai và một cô gái út, quần quật với bầy con : đưa rước đi học, ăn uống tắm rửa, bếp núp, chị còn làm việc ráp linh kiện cho hãng máy bay Airbus, nhưng Phạm Công Thiện lại rơi vào vòng nghiện rượu, sống cuộc sống đầy bè bạn quên mất chuyện gia đình.


« Và nơi ngôi biệt thự xinh xắn đó, nơi mà đáng lý ra chỉ có hương hoa và sắc màu của một vị ngọt là hạnh phúc, thì trớ trêu thay, nơi đây suốt bảy năm trời chỉ mang một vị đắng. Vị đắng của khổ đau. Vị chua chát của rượu… Chàng đã thỏa hiệp với con ma rượu.


« Anh không thấy gì hứng thú vì cứ phải lải nhải triết lý để kiếm tiền nuôi vợ con ». « Anh chỉ là chiếc bóng đằng sau bầy con. Điều này cũng làm anh đau khổ.. Lải nhải triết lý xong thì anh chỉ còn biết lè nhè . »

« Thì giờ của em dành cho con quá nhiều và em đã bỏ rơi anh.. Hay là em.. tránh né anh.. ? »

Tránh né anh vì em ghê sợ mùi rượu. Vậy anh hãy ngừng uống rượu..

Đúng là lẫn quẩn không lối thoát !


Bảy năm trời trôi qua trong cái vòng lẩn quẩn không lối thoát đó, nơi cái biệt thự màu hồng đó. Nàng thì vẫn cứ xoay mòng với bầy con năm đứa. Chàng thì cố gắng làm tròn công việc dạy học, cho dù nỗi chán chường mỗi ngày một chồng chất, nhưng bọn sinh viên vẫn ào ào tới càng ngày càng đông hơn, giới trí thức trong tỉnh lần lần nghe tiếng và bạn bè lũ lượt kéo đến càng nhiều hơn. Những buổi trà dư tửu hậu lại tiếp nối nhau. Khói thuốc vẫn mịt mù lan toả. Mùi rượu vẫn nồng nặc xông lên..


Cho đến cái ngày mà giọt nước đã tràn đầy ly thì cái vòng lẩn quẩn đó tự động ngừng quay. »

Một ngày Thanh Hoài bị suyển nặng, ho vì dị ứng phấn hoa, nhờ anh đi mua thuốc. Anh ra đường gặp bạn bè rủ đi ăn nhậu, quên mất chuyện thuốc cứu cấp cho vợ, sáng hôm sau mới về mang một hộp trứng, hỏi thuốc, anh quên mất.


« Sáng hôm ấy, vì quá mệt, Nàng đưa toa của bác sĩ nhờ Chàng ghé tiệm thuốc mua giùm Nàng. Mười lăm phút, hai mươi phút, ba mươi phút trôi qua, Nàng ngong ngóng Chàng về đưa thuốc cho đỡ nghẹt thở. Rồi một giờ, hai giờ, ba giờ trôi qua.. vẫn không thấy bóng Chàng. Nửa ngày trôi qua. Một đêm trôi qua. Nàng vẫn ngong ngóng. Nhưng vẫn không thấy bóng chàng đâu. Một đêm đã trôi thật quá dài, quá dài tưởng như bất tận. Không ngủ được vì ho, vì nghẹt thở. Nàng đã trải nghiệm cảm giác thế nào là kề cận cái chết. Nàng không đủ sức để tức giận, vì nàng nghĩ nếu chết trong sự tức tối, chỉ tự mình hại mình, sẽ không được đầu thai tốt, lại còn rơi vào đọa xứ nữa không chừng ! Chi bằng cứ thản nhiên, chấp nhận số phận và thanh thản niệm Phật. Đây là điều cần làm trong lúc này, chẳng phải là sự tức giận !


Nàng nhắm mắt chờ thần chết rước đi. Nhưng không, không được ! Nàng sực tỉnh ! Mà kia mình đã quên mất bầy con, mình chết thì chúng sẽ ra sao đây ? Mình có thể bỏ chúng để ‘ tiêu diêu ‘ nơi phương trời nào đó được chăng ? Từ bỏ cái thân thể bệnh hoạn khổ sở thì mình cũng hết nợ với thế gian này, nhẹ nhàng thanh thản cho mình, nhưng không thể chỉ nghĩ đến mình mà quên bầy con. Không được rồi, không đúng rồi.. Không mình phải sống, phải ngồi dậy, đứng thẳng và không còn nghẹt thở. Mình phải tự bảo vệ mình, không thể buông xuôi ! Mình nhớ đã từng được dạy dỗ ‘ thân người khó được ‘, phải bảo vệ nó cơ mà ! Không sát sanh, không hại vật, nhưng khi nguy cơ đến thì cũng phải biết tự bảo vệ để không mất mạng chứ ! Có thể nào chết dễ dàng như vậy được ? Không, ta phải sống !


Khi trời vừa tờ mờ sáng thì Nàng nghe tiếng cửa mở. Chỉ cần thấy dáng bộ xiêu vẹo, ngả nghiêng của Chàng là nàng thừa hiểu tất cả. Trông Chàng còn thê thảm hơn cả Nàng nữa ! Thôi thì chẳng còn gì để hỏi, để nói, để trách nữa. Chắc chắn là không có thuốc cho Nàng rồi.

Dù gì thì Nàng cũng đã quyết định rằng Nàng phải sống, Nàng phải thở, Nàng phải đứng thẳng dậy và đi tiếp.

Nhưng đoạn đường đi tiếp của Nàng chắc chắn là sẽ không đi cùng Chàng. Không vì tức giận hay oán trách, mà chỉ vì không còn giải pháp nào khác hơn.

Thế là Nàng lặng lẽ sắp đặt cuộc ra đi của Nàng. Rồi đến ngày hôm đó, không báo trước, không nói năng. Nàng âm thầm dắt bầy con ra khỏi ngôi biệt thự màu hồng . »


Thanh Hoài quyết định chia tay cùng anh, chị thu xếp cùng năm con ra đi. Phạm Công Thiện cũng mất việc đại học vì khế ước không được gia hạn và ghế giảng sư cũng không còn, anh được Hoà Thượng Mãn Giác mời sang dạy tại Viện Quốc Tế Phật Giáo, tai Los Angeles. Anh lại trở về cư ngụ tại chùa, tại nhà bạn bè.

Tại xã hội Pháp nuôi nấng năm con không phải là điều dễ dàng, thường mỗi gia đình chỉ dám có 2,3 con. Thanh Hoài vừa làm mẹ, vừa làm cha, khi dạy đàn dương cầm, khi làm quản gia và các công việc khác, nuôi năm con cho đến khi trưởng thành, thành người : Cậu trai đầu , tốt nghiệp École Normal Supérieur rue d’Ulm, Tiến sĩ Vật lý , giảng dạy Vật Lý Viện Đại Học Paris Orsay. Cậu thứ hai Tốt nghiệp Cao Đẳng Thương Mại tại Bordeaux, Giám Đốc Thương Mại, cậu thứ ba Tốt nghiệp trường Mỹ Thuật tại San José Hoa Kỳ, Họa sĩ, cậu thứ tư giống bố ở chỗ thích Triết Học và cô gái út Bác sĩ Nhi Khoa. Chị có đầy đàn cháu nội, cháu ngoại.


Phạm Công Thiện qua đời năm 2011 tại Houston, các con đều sang dự đám tang cha.

« Nhờ âm nhạc, qua âm nhạc, bà luôn luôn đi sát cạnh cuộc đời, ở trong cuộc đời, thăng hoa cuộc đời, biến những nỗi buồn thành niềm vui, những chán chường thành lạc quan yêu đời, cô đơn thành cảm thông chia sẽ. »


Đứa cháu ngoại đã hỏi chị :

-« Bà ơi ! Bà có giận ông ngoại không ?

- Bà chẳng hề giận !

- Thực ra, con cũng thấy thương ông ngoại làm sao ấy..

Cháu bà giỏi lắm, các cậu và mẹ con cũng thế, luôn yêu thương ông ngoại, không hề ghét bỏ hay trách móc.


- Mỗi lần gặp lại ông, con chỉ muốn ôm ông hôn và không cần phải nói nhiều.. Con biết ông không hề có ý làm khổ bà, vì chính ông là người khổ trước tiên nếu phải làm khổ ai…. Ông ngoại vẫn luôn bảo tụi con phải yêu thương bà hết mực, vì nhờ bà mà mẹ con, các cậu con nên người. Có điều.. ông vẫn nghĩ là bà còn giận ông !

- Con có nghĩ như vậy khi bà kể chuyện cho con ?

- Không, Con nghĩ bà vẫn còn yêu ông ngoại !

- Thực ư.. Chính bà cũng không biết ! »


Khép lại trang sách tôi ngẫm nghĩ. Tiếc là sách bằng tiếng Việt, nếu viết bằng tiếng Pháp, các cháu nội, cháu ngoại chị Thanh Hoài đọc được sẽ nghĩ rằng : ông bà mình thiếu thông tin cho nhau. Nếu ông đi đâu, điện thoại cho bà một tiếng, hay nếu có điện thoại di động, bà gọi ông nhắn ông đem thuốc về gấp thì sẽ không có chuyện gì xảy ra. Tiếc thay oan Quan Âm Thị Kính nằm ở chổ, thời ấy chưa có dao cạo râu : Thị Kính phải vác con dao phay to tướng cắt râu cho chồng. Bà giận ông : vì thời ấy chưa có điện thoại di động. Nếu không bà sẽ điều khiển từ xa, ông chồng triết gia lãng trí hay quên của mình.


Các cháu Việt Nam sinh ra tại Pháp xem xong vở tuồng Quan Âm Thị Kính thường tức tối và hỏi : Où est sa bouche ?. Cái miệng bà Thị Kính ở đâu ? Sao bà không nói ? Sao ông không nói ? Tiếc thay khi ông bà giận nhau các cháu chưa ra đời !


Khép lại đọc trang cuối bìa tập sách là lời Phạm Công Thiện viết khi gặp nhau lần cuối : « Ở nơi chốn hỗn loạn, ở nơi tận cùng của khổ đau và tuyệt vọng mà tiếng nhạc của em vẫn có thể vang lên những âm thanh của dịu dàng đầm thắm, bay bổng cao vút tận chân trời, từ cái điều Không Thể mà vẫn Có Thể. Hãy gọi đó là Giai Điệu Của Cái Điều Không Thể. »


Khép lại trang sách chuyện kể một cuộc tình, hai cuộc đời không trọn vẹn cùng nhau đến cuối đời. Nhưng lời kể chuyện trong trẻo, thanh thoát khiến cho chúng ta vẫn còn nghe vang lên một dư âm tiếng đàn dương cầm chị Thanh Hoài.


Xin giới thiệu tiểu thuyết “Chuyện một người đàn bà.. năm con » của Lê Khắc Thanh Hoài do nhà xuất bản Thời Đại xuất bản tại Hà Nội và Sài Gòn cùng đọc giả trong và ngoài nước. Qua câu chuyện một kinh nghiệm sống cuộc đời, chị đã vẽ ra một khung cảnh người Việt trên đất Pháp, nó cần thiết cho các bạn trẻ, cho phụ huynh khi con em lên đường du học. Truyện còn giúp ta hiểu hơn về Phạm Công Thiện một nhà thơ, một triết gia một thời danh tiếng tại miền Nam Việt Nam.


Paris 23-7-2016

Sunday, May 14, 2017 VŨ UYÊN GIANG * “100 KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ SĨ.”  TÁC PHẨM “100 KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ SĨ.” Ký giả Vũ Uyên Giang, hiện cư ngụ tại thành phố Oakland, thuộc miền bắc California cho biết, khoảng thượng tuần tháng 6 tới đây, ông sẽ cho ấn hành tác phẩm thứ ba nhan đề “100 Khuôn mặt văn nghệ sĩ.” Như tên gọi, tác phẩm “100 Khuôn mặt văn nghệ sĩ” sẽ gồm 100 chân dung những nhân vật văn nghệ nổi tiếng trước cũng như sau 1975 tại Việt Nam cũng như ở quê người. Những chân dung này do Vũ Uyên Giang khởi công ký họa từ nhiều năm qua. Bên cạnh mỗi chân dung tác giả qua nét vẽ của Vũ Uyên Giang, còn có một bài viết ngắn về nhân vật đó. Bài viết ấy sẽ do nhà báo kỳ cựu Hồ Nam (còn ở Việt Nam,) hoặc Vũ Uyên Giang viết. Vì thế, nhà báo, nhà văn Vũ Uyên Giang nhấn mạnh, ông nhìn tác phẩm “100 Khuôn mặt văn nghệ sĩ” như là một công trình chung của Vũ Uyên Giang và Hồ Nam. Vẫn theo tác giả của tác phẩm “100 khuôn mặt văn nghệ sĩ” thì:“Cá nhân tôi đã hoàn tất phần ký họa trên 100 chân dung văn nghệ sĩ miền nam Việt Nam. Để tránh cho cuốn sách in ra qua dầy, cuốn đầu chúng tôi chọn ra 100 tác giả và, cuốn thứ hai hy vọng, cũng sẽ với một số lượng tương tự gọi là “100 Khuôn mặt văn nghệ sĩ” tập 2.” Trả lời câu hỏi, tại sao không vẽ lại chân dung văn nghệ sĩ bằng chủ viết mà lại dùng nét vẽ ? Vũ Uyên Giang nói: “Mục đích của tôi là muốn phác họa bằng nét vẽ của riêng tôi, những khuôn mặt văn nghệ ở thời của chúng tôi, để giữ lại cho đời sau những hình ảnh của các nhân vật ấy. Tôi không dùng văn chương vì việc làm ấy đã có nhiều người thực hiện...” Trả lời câu hỏi ở tác phẩm “100 Khuôn mặt văn nghệ sĩ” tập 1 sẽ gồm những ai ? Ký giả, nhà văn Vũ Uyên Giang cho biết: “Trong sách, chúng tôi sẽ sắp xếp theo alphabê – và lấy chữ đầu tiên làm tiêu chuẩn. Do đó, độc giả sẽ tuần tự gặp lại những tác giả mà họ từng yêu mến (gồm cả những người đã khuất,) như An Sơn, Bình Nguyên Lộc, Bùi Giáng, Cao Mỵ Nhân, Chu Tấn, Chu Vương Miện, Cung Trầm Tưởng, Diên Nghị, Doãn Quốc Sỹ, Du Tử Lê, Duy Lam, Duyên Anh, Dương Hùng Cường, Dương Kiền, Dương Nghiễm Mậu, cùng nhiều tên tuổi khác nữa. Được biết ký giả, nhà văn Vũ Uyên Giang tên thật là Nguyễn Quang Vinh. Ông sinh năm 1943 tại miền Bắc Việt Nam. Từ năm 1965 tới năm 1975, ông là ký giả của các báo như nhật báo Miền Nam, nhật báo Hòa Bình. Là cựu sĩ quan của QLVN cũ, sau thời gian bị tù cải tạo, ông cùng gia đình được định cư tại Hoa Kỳ, trong chương trình H.O. năm 1981.  Những năm tháng ở quê người, ký giả Vũ Uyên Giang từng là chủ nhiệm nguyệt san Thời Việt ở Chicago, Illinois; rồi chủ nhiệm nguyệt san Đất Sống ở Charlotte, North Carolina... Trước khi di chuyển về miền bắc tiểu bang California, nhà văn Vũ Uyên Giang cũng có thời gian ở Orlando, Florida. Năm 1970, tại Saigòn, nhà văn Vũ Uyên Giang đã xuất bản tập truyện “Đi trên nỗi buồn,” và năm 1999, ở Hoa Kỳ, ông cho ra đời tập truyện thứ hai, nhan đề “Trên đường biên giới”.  http://www.voatiengviet.com/a/a-19-2006-02-27-voa14-81837472/821243.html Giới Thiệu Sách "100 KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ SĨ "      - Hồ Công Tâm -   Nhà xuất bản Đất Sống [14391 Washington Ave., San Leandro, CA 94578]  vừa cho phát hành cuốn sách 100 KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ SĨ (tập I, 500 trang) của Hồ Nam và Vũ Uyên Giang. Cả hai tác giả, là những nhà văn kiêm ký giả hành nghề lâu năm tại Sài Gòn trước năm 1975, nay thì một ở trong nước và một ở hải ngoại, đã hợp tác chặt chẽ với nhau  để hoàn thành bộ sách tài liệu văn học hiếm quý được thu thập và phê phán dưới quan điểm chính trị, văn học, nghệ thuật của người Việt Quốc Gia chân chính và tuy có phần chủ quan nhưng tương đối ngay thẳng và dựa trên những sự thật.  Tác giả chẳng những là người cầm bút có tấm lòng thiết tha với nền văn học nghệ thuật của người Việt Quốc Gia mà còn, vừa có kiến thức sâu rộng và vừa quảng giao mới có thể thu thập được những dữ kiện rải rác trong khoảng không gian và thời gian dài và rộng, vốn không dễ thu thập trong hoàn cảnh đặc biệt hiện nay.    Những khuôn mặt văn nghệ sĩ được đề cặp trong sách được sắp xếp theo thứ tự A,B,C… không phân biệt nam  nữ, già trẻ hoặc khuynh hướng. Đặc biệt kèm theo mỗi khuôn mặt văn nghệ sĩ là một phác họa chân dung do chính nhà văn Vũ Uyên Giang (có biệt tài vẽ chân dung) thực hiện. Rải rác qua những trang sách, người đọc sẽ gặp những tài liệu sống, linh hoạt, thú vị mà không phải ai trong giới cầm bút cũng biết. Những giai thoại văn học, văn nghệ  được ghi nhận trung thực và can đảm, đôi khi “bốp chát” không ngại mất lòng những khuôn mặt lớn làm cho người đọc thích thú như được chia sẻ những phát giác thâm cung bí sử trong giới văn nghệ sĩ. Xin hai tác giả Hồ Nam và Vũ Uyên Giang cho  phép tôi được trích ra đây một vài trong hàng ngàn chi tiết rất thú vị rài rác trong bộ sách. … 8. Chu Vương Miện: “… Chu Vương Miện là người hay “làm phiền” bạn bè khi cứ photocopy gửi hàng chục, hàng vài chục bài thơ đăng trên các báo chợ ở hải ngoại đến bạn bè, xong “bắt” bạn bè đọc và so sánh xem thơ của Chu với  Du Tử Lê ra sao, so với Hà Thúc Sinh ra sao; thơ của ai hay hơn, v.v…” Chẳng hạn như  bài sau đây được của Chu đã được đăng trên báo Hồn Việt ở quận Cam:   Cuối năm em gửi cho cái card Noel chúc phát lộc/ tài phát khùng Xin đa tạ cô vợ 5 kiếp nữa Chuyện kỳ đà - cắc ké - kỳ nhông Tháng 6 mẹ tôi lăn ra chết … (Chu Vương Miện) “Tôi chẳng hiểu thơ như vậy nó hay ở chỗ nào? Nhưng anh vẫn miệt mài gửi đến ngoài những bản photocopies trên báo chợ, báo chùa; anh còn gửi cả bằng e-mail cho đầy hộp thư của tôi.  Tôi không hiểu sao lại có báo can đảm đăng những bài thơ như trên ở báo họ được; thật coi thường độc giả quá đáng.” [100 KMVNS trang 40, 41] 12. Du Tử Lê, nhà thơ đa tình: “Du Tử Lê thường tự khoe là nhà thơ tình nổi tiếng của thế giới tự do, lâu lâu được một trường đại học ở Mỹ mời tới nói chuyện về thơ (nhưng nhiều người lại nói là DTL tự in  flyers nói về việc “mình được trường Đại học Mỹ mời nói chuyện” trong khi thật ra là do Hội Sinh Viên VN ở trường đó tổ chức cho Du Tử Lê Ra Mắt Sách hoặc ngâm thơ và mượn Hội Trường của Trường Đại học để tổ chức). Người ta tưởng Du Tử Lê yên phận với vòng nguyệt quế đang đội trên đầu, không ngờ Du Tử Lê lại thậm thụt về thành phố Sài Gòn giao du với đám “văn nô” Việt Cộng rồi  in thơ tình ở đây.” “Du Tử Lê là người no người chán nết thích của lạ, đang ngoài vòng cương tỏa cứ tưởng rằng in thơ tình ở Việt Nam là ngon lành lắm, có biết đâu bạn đọc ở Việt Nam đã từ lâu coi sách vở in ở Việt Nam như giấy vệ sinh, chẳng ai thèm ngó ngàng tới cả.” … “Nhà thơ Hồ Công Tâm ở Austin đã có thơ rằng:   Du Tử Lê và vụ xì-căng-đan về nước in Thơ Bố mẹ đặt tên con Cự Phách Mà con lươn lẹo, con luồn lách! Hổ ngươi tên tuổi giới làm thơ Chẳng xứng danh tao nhân mạc khách! Di tản trở cờ nhục nhã thay Văn nhân thậm thụt về in sách Đôi co ?! - Sự thể đã rành rành Đốn mạt như vầy thà chết quách! (Hồ Công Tâm) Du Tử Táo (1) Rõ là phường phản trắc lưu manh! Xanh vỏ đỏ lòng chớ chối quanh! Thậm thụt lòn trôn cầu lợi nhuận Lom khom liếm gót kiếm hư danh Dạn dày quen thuộc trò Ưng Khuyển Tráo trở lạ gì thói Sở Khanh! Du Tử Táo hề Du Tử Táo! Nhân gian ai hiểu ??? Hề cho đành! (Hồ Công Tử) (1) (Ghi chú của nhà xuất bản: Du Tử Táo là cá tên do Thế Phong, người viết tựa Tập Thơ đầu tay của Du Tử Lê đặt cho DTL).” [100 KMVNS trang 52, 53, và 54] 18. Đặng Tiến với giấc mộng làm Thánh Thán: … “Là nhà văn có tác phẩm trong tay được in ấn đàng hoàng. Đặng Tiến mon men về Hà Nội kiếm chút danh chút lợi. Xuất thân từ nghề ngoại giao, Đặng Tiến rất giỏi vào luồn ra cúi, bắt tay được khá nhiều quan chức trong giới văn nô ở Hà Nội tưởng rằng làm như thế sẽ trở thành nhà văn cầm cạc ở Hà Nội một ngày nào đó; nhưng không ngờ bọn xỏ lá này đi ăn đi chơi thì đi, còn đăng bài thì dè dặt lắm, chỉ đăng những bài vô thưởng vô phạt và chỉ cho ký bút hiệu tắt ĐT mà thôi. Hơn 30 năm bon chen làm lý luận văn học, làm phê bình văn học, ngược xuôi khá vất vả, sự nghiệp của Đặng Tiến không hơn một cuốn sách bàn chuyện văn chương chữ nghĩa bị đời chê là lẩm cẩm. Đặng Tiến quay ra viết chân dung văn học. Với lối văn khệnh khạng kiểu ta đây, kiểu bố thằng kẻ trộm, Đặng Tiến viết về thiên hạ thì ít, viết về mình nhiều hơn, thôi thì đủ thứ sách vở được đưa ra triển lãm trong bài viết khiến người đọc hoa cả mắt.” “Ghi chú của nhà xuất bản: Đặng Tiến còn có bút hiệu Nam Chi. Sinh ngày 30.3.1940 tại Đà Nẵng, Quảng Nam, du học tại Pháp từ năm 1966. Hiện định cư tại Pháp. Tác phẩm đã xuất bản: Vũ Trụ Thơ (Giao Điểm, 1972).” [100 KMVNS trang 91 và 92] 22. Hà Thượng Nhân, nhà thơ trào phúng bất đắc dĩ: “Hà Thượng Nhan họ tên trong căn cước là Phạm Xuân Ninh, nhưng tên cha mẹ đẻ lại là Nguyễn Sĩ Trinh. Cái tên Hà Thượng Nhân ra đời khi chủ nhân của nó mang cấp hàm Thiếu tá đồng hóa Quân Đội Quốc Gia và đảng viên  đảng Cần Lao Nhân Vị của lãnh tụ Ngô Đình Nhu cùng Phạm Việt Tuyền và Lê Văn Tiến với sự yểm trợ của bác sĩ mật vụ Trần Kim Tuyến “cướp” tờ báo Tự Do của đám Tam Lang, Đinh Hùng, Mặc Thu, Mặc Đỗ nên Phạm Xuân Ninh đã  sáng tác ra bút hiệu Hà Thượng Nhân để phụ trách mục thơ trào phúng Đàn Ngang Cung thay Thần Đăng bút hiệu của nhà thơ Đinh Hùng. Theo những người thân của Phạm Xuân Ninh thì ông vốn là cán bộ Việt Minh ở Thanh Hóa, từng cùng nhà thơ Hữu Loan đi cướp chính quyền ở Thanh Hóa năm 1945, do đó khi dinh tê về Hà Nội ở nhờ nhà ông Đốc học Phạm Xuân Độ đã xin làm con nuôi ông Đốc học Phạm Xuân Độ, rồi đổi tên là Phạm Xuân Ninh và năm 1954 nhờ là em cột chèo với luật sư Lê Ngọc Chấn nên khi luật sư Chấn làm Bộ trưởng Phụ tá Quốc Phòng trong chính phủ Ngô Đình Diệm, ông này đã nhân danh Bộ trưởng phụ tá Bộ Quốc Phòng ký Nghị định đồng hóa Phạn Xuân Ninh làm Đại úy Quân Đội Quốc Gia.” [100 KMVNS trang 116, 117] 24. Hải Bằng nhà báo không chấp nhận nói dối: … “Vợ chồng  Hải Bằng dù bận trăm công ngàn việc đã bỏ hết, giúp đỡ  Nguyễn Ngọc Hạnh hoàn thành bức ảnh “Vá Cờ”. “Chụp xong bức ảnh “Vá Cờ”, Nguyễn Ngọc Hạnh được giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Quốc Khánh (dỏm) của Mặt Trận Phở Bò. Sau đó một thời gian, bỗng nhiên người ta thấy  Mặt Trận Phở Bò tung ảnh “Vá Cờ” ra bán với mục đích quyên tiền nói là để giải phóng và cứu quốc hay dể làm gì đó vợ chồng Hải Bằng không hề quan tâm; nhưng Nguyễn Ngọc Hạnh và Mặt Trận Phở Bò lại dựng lên một câu chuyện thương tâm (bài này do chính Hoàng Cơ Định viết) nói là nhân vật ngồi vá cờ trong hình là quả phụ tử sĩ và bức ảnh vá cờ Nguyễn Ngọc Hạnh chụp ở Huế sau Tết Mậu Thân. Nay Mặt Trận in hình Vá Cờ bán lấy tiền giúp cho người quả phụ tử sĩ còn cơ cực ở Việt Nam. Thấy chuyện gian dối và láo toét đến như vậy nên vợ chồng Hải Bằng không thể chấp nhận được đã phải lên tiếng nói rõ người trong hình là nhà báo vợ Hải Bằng chứ chưa bao giờ là “quả phụ tử sĩ” cả và hình chụp tại nhà Hải Bằng ở Mỹ chứ không hề chụp ở Huế bao giờ. Mấy ông Mặt Trận Phở Bò hung hăng con bọ xít hăm dọa vợ chồng Hải Bằng đòi phải im tiếng. Bọn chúng lau nhau lên diễn đàn Liên Mạng như bầy chó cạy đông cắn hùa, còn chụp mũ cho Hải Bằng là VC.” [100 KMVNS trang 121]   25. Hoài Điệp Tử, nhà văn, nhà báo chết cho Tự Do Ngôn Luận. … “Hoài Điệp Tử là nhà báo thứ ba nằm trong nghi vấn bị bọn Mặt Trận Phở Bò tàn sát. Người thứ nhất là nhà báo Đạm Phong. Người thứ hai là nhà báo Lê Triết. Và người thứ ba là Hoài Điệp Tử. Nhưng giết tới người thứ ba là Mặt Trận Phở Bò mạt luôn, bằng chứng là người cầm đầu tổ chức mafia này cũng đã phơi xác và tổ chức bịp cũng bị phơi bày trước ánh sáng công luận và nhóm người này cũng bị chia thành năm bè bảy phái và xóa tên, cải danh, cải tánh để biển lận nuốt trọn số tiền máu và nước mắt của đồng bào hải ngoại nặng lòng với việc đấu tranh giải thể chế độ cộng sản ở quê nhà đóng góp.” [trang 126, 127] 57. Nguyễn Ngọc Ngạn, nhà văn bán miệng… nuôi trôn!   … “Một ông nhà văn nọ đã chuyển nghề làm người giới thiệu chương trình ca nhạc. Một hôm gặp một ông nhà văn bạn đang mở một nhà hàng để sinh sống tại một thành phố nhỏ. Ông nhà văn MC hỏi: - Ủa! Sao ông lại đổi nghề đi bán phở là thế nào? Ông nhà văn kia trả lời: - hì cũng như anh đổi sang nghề “bán miệng nuôi trôn” đấy thay! Ông MC mặt đỏ như gấc, bèn tìm cách chuồn cho nhanh. [trang 263] 62. Nguyễn Tuân, nhà văn không vượt được cái bóng “Vang Bóng Một Thời”.   … “… Nguyễn Tuân.. khóc và nói với Vũ Bằng: “Cái ngu nhất trên đời Nguyễn Tuân là nhắm mắt làm văn nô cho cộng sản, vừa sống cực hơn chó, vừa nhục nhã trăm điều. Làm đầy tớ bọn ngu thật chẳng ra làm sao cả.” … “Nguyễn Tuân… nói với  Tam Lang rằng: “Thằng thực dân Pháp nó còn cho anh viết Tôi Kéo Xe, còn cho tôi viết Vang Bóng Một Thời, chứ bọn cộng sản thì đừng có hòng, anh may mắn hơn đàn em được sống thoải mái 20 năm có chết cũng nhắm mắt được; chứ Tuân chết ân hận lắm, không làm sao nhắm mắt được. Ân hận vì lỡ một thời làm “văn chương tôi đòi” mà bọn chủ thì lại chẳng ra chủ, chỉ là một lũ chó má phàm phu tục tử, vừa ngu vừa dốt, vừa khùng. Tuân đau lắm anh ơi!” [trang 278] [Nhân đây cũng xin mở một dấu ngoặc để được phát biểu thêm rằng không biết đến ngày nào, ở hải ngoại này, bọn văn nô, thi nô, bồi bút chó má, trí thức mơ ngủ chạy theo đám băng đảng mafia Phở Bò Việt Tân mới tỉnh ngộ, phục hồi nhân phẩm, biết tìm về đường ngay nẻo thẳng cho bớt cái nỗi nhục nhã phải làm tay sai cho bọn tay sai Cộng Sản nằm vùng hoạt động phá hoạt ở hải ngoại hôm nay (Ghi Chú của Hồ Công Tâm)] 64. Thích Nhất Hạnh: Nhà sư “tiếp cận” nữ giới! … “Có người lên án Nhất Hạnh là nhà sư phá giới khi chủ trương nam nữ tu sĩ Phật giáo quan hệ thoải mái, có gia đình thoải mái, sinh hoạt tình dục thoải mái vợ chồng con cái đề huề. ..” … “Người ta gọi nhà sư Nhất Hạnh là một hiện tượng tu hành giống như hiện tượng tu hành của Vô Thượng sư Thanh Hải, một người nữ ngạo mạn tu hành kiểu làm dáng có nhiều đời chồng, chỉ lấy Phật giáo làm phương tiện kinh doanh làm giàu cho cá nhân. Vô Thượng sư Thanh Hải đã khiến cho đạo Phật chịu nhiều tiếng xấu. Nhất Hạnh cũng làm cho Phật giáo mang tiếng xấu không ít.” …  “Nhà  thơ Thảo Đường Cư Sĩ ở Charlotte, North Carolina có mấy vần thơ “khen” Nhất Hạnh như sau:   Thiền Sư Nhất Hạnh Tu chi nhất hạnh vẫn chưa xong Phá giới ni cô lại lấy chồng Lập khối tân tăng thầy có vợ Trầm luân sắc dục há chân không Thiền sư nhất chỉ thấu chân không Oan nghiệt sanh con để nối giòng Quả báo muôn đời trong địa ngục Mê đồ đệ tử có Tây Đông (Thảo Đường Cư Sĩ) [trang 287, 288] 66. Nhật Tiến, nhà văn đánh đu với quỷ dữ: … “Thế rồi cộng sản Việt Nam đổi mới cộng sản Việt Nam tuyên bố cởi trói cho văn nghệ sĩ.  Nhật Tuấn, em ruột Nhật Tiến được Dảng yêu cầu làm tuyên vận chiêu dụ Nhật Tiến về nước. Và, Nhật Tiến đã nghe lời em về nước tham gia phong trào văn nghệ “hòa hợp hòa giải dân tộc”, khi trở về Mỹ cổ vũ cho đường lối văn nghệ quên quá khứ, hướng về tương lai không đả động gì tới chế độ cộng sản phi nhân chống lại con người, chống lại dân tộc, chống lại đất nước ở Hà Nội nữa, chỉ viết những chuyện vô thưởng vô phạt.” [trang 298] 68. Phạm Duy, chàng nhạc sĩ đầy tai tiếng: … “Dù bị dư luận lên án đủ điều, Phạm Duy vẫn cứ sống, cứ làm việc. thiên hạ nói rằng Phạm Duy là con ngoại hôn của bà Phạm Duy Tốn [vì lúc bà Tốn có thai Phạm Duy, ông Tốn bị tai biến mạch máu não bán thân bất toại, bà tốn ngoại tình với bạn của chồng là nhà giáo Trần Trọng Kim, mang thai Phạm Duy] loại con ngoại hôn thú thường bất trị, …”. … “Phạm Duy về mua nhà ở Sài Gòn tổ chức đêm nhạc Ngày Trở Về. Thiên hạ ồn ào lên án Phạm Duy là người không có liêm sỉ, nhổ rồi lại liếm. Phạm Duy bỏ ngoài tai mọi sự đàm tiếu của thiên hạ, vẫn nhơn nhơn sống!” “Nhà thơ Hà Huyền Chi, trong một bài phỏng vấn của Đài Phát Thanh Quê Hương Arizona, khi được hỏi nếu chỉ cần tóm gọn trong 5 chữ để mô tả nhạc sĩ Phạm Duy, nhà thơ đã cho là Phạm Duy: Kẻ có tài, vô hạnh! Nhà thơ Hồ Công Tâm đã có thơ “khen” tài nhổ rồi lại liếm của Phạm Duy như sau:   Phạm Duy Hồi Hương Tráo trở thiên tài mắt chửa đui Nhổ ra liếm lại sạch như chùi Lập trường chính trị xem đồ bỏ Danh vọng tiền tài ngỡ trở lui Di tản (!) tưởng xa bày quỷ đỏ Hồi hương (!) phỏng được mấy ngày vui! Thân già muối mặt van xin đảng Liêm sỉ buông trôi thật ngậm ngùi! (Hồ Công Tâm, trích Thi Tập Một Thời Lưu Vong)  [trang 305, 306] 71. Đức Phổ, nhà thơ làm thầy Số Tử Vi: … “Làm thơ chẳng ra làm sao nhưng Phổ Đức đi đâu cũng khệnh khạng ta đây là người làm thơ cùng thời với Đinh Hùng khiến có một lần Hoàng Hương Trang đã nổi cơn tam bành chửi cho một trận tắt bếp: nào thi sĩ gì loại bám váy vợ, đầu lúc nào cũng bóng lộn như váy lĩnh Mỹ A vậy! Cùng thời với Đinh Hùng hay điếu đóm Đinh Hùng phải nói cho rõ!” [trang 326] 79. Thế Phong, nhà nghiên cứu văn học viết không chính xác. … “Chuyện Thế Phong mang tiếng nhất ở đời này là viết bài ca ngợi nhà thơ Tố Hữu là nhà thơ dân tộc và là nhà thơ lớn của dân tộc Việt.” “… một kẻ vong bản như Tố Hữu khóc Staline hơn khóc cha, bị mọi người khinh khi, nguyền rủa mà xưng tụng là nhà thơ lớn của dân tộc thì chỉ có một mình Thế Phong có cái can đảm ấy, cái can đảm nâng bi bợ đỡ không thua gì các văn thi sĩ trong dòng văn chương tôi đòi, hạ đẳng của cộng sản.” [trang 383] 91. Uyên Thao, nhà phê bình văn học bất túc. … “Uyên Thao trốn tránh vào lịch sử, viết những đề tài dã sử để mập mờ đánh lận con đen hòng “đi đêm” với bọn Việt Cộng phi nhân và lén lút nhiều lần về Sài Gòn, về Đà Lạt xin chút cháo”. “Con người ta sống ở đời cứ nhắm mắt sống bừa, sống lấy được thế mà dám xông vào địa hạt văn học nghệ thuật bằng những trò tiểu xảo như Uyên Thao thì sớm muộn cũng bị lật tẩy thôi. “Nhắc tới Uyên Thao, văn giới, báo giới ở Sài Gòn trước năm 1975, ai cũng ngoảnh mặt quay đi nhổ nước bọt vì ghê tởm chuyện Uyên Thao ghen ăn tức ở sao đó đã sai sát thủ đi bắn chết tươi nhà thơ nhà báo Vân Sơn Phan Mỹ Trúc. Ai cũng gọi Uyên Thao là quân giết người và tẩy chay không một người nào chịu bắt tay Uyên Thao cả”. [trang 442, 443] Tác phẩm 100 Khuôn Mặt Văn Nghệ Sĩ do Hồ Nam và Vũ Uyên Giang biên soạn, gồm nhiều tập, mỗi tập đề cặp tới 100 tác giả nhà văn nhà thơ Việt Nam xuất hiện sinh hoạt trong khoảng nửa thế kỷ qua (1954-2006] là một tập tài liệu đồ sộ, rất cần thiết cho bất cứ ai muốn tìm hiểu bề sâu và bề rộng của các sinh hoạt văn học nghệ thuật Việt Nam, đặc biệt là Miền Nam Việt Nam trước và sau năm 1975 cũng như ở Hải Ngoại ngày nay.  Những tài liệu sống, với đầy rẫy những dữ kiện sinh động nếu không có người bỏ công phu sưu tập  thì thực là một sự thiếu sót, thiệt thòi chẳng những cho chúng ta hôm nay mà cho cả các thế hệ sau này muốn tìm hiểu và tiếp tục sự nghiệp cầm bút của một thế hệ đàn anh đàn chị vậy. Austin, February 11, 2007 Hồ Công Tâm    Mua sách 100 Khuôn Mặt Văn Nghệ sĩ Xin liên lạc về : Nhà xb ĐẤT SỐNG . Ô. VINH NGUYỄN- 14391 Washing ton Ave. - San LeanDro, CA94578. Tel: (510) 277-2518  eMail datsong2@yahoo.com / vuuyengiang@sbcglobal.net   NGUYỄN KHÔI *CHÂN DUNG 99 NHÀ VĂN VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI CHÂN DUNG 99 NHÀ VĂN VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI Sau Chân dung Nhà văn bằng thơ của Xuân Sách, một số người cũng tiếp nối ông viết chân dung Nhà văn theo cảm nhận của riêng mình. Nhà thơ Nguyễn Khôi hiện cũng đi theo hướng này. Xin giới thiệu Chân dung 99 Nhà văn của ông. Lời tác giả Nguyễn Khôi: Thân gửi các anh chị Bạn Thơ của Nguyễn Khôi, Sau khi đọc và gửi "310 Chân dung các Nhà văn Việt đương đại"của Nhà thơ Đỗ Hoàng sang Berlin cho Nhà văn Lê Xuân Quang, anh Quang phúc đáp : "...Tôi nghĩ rằng nếu anh viết/ vẽ Chân dung của các Nhà văn nối tiếp Xuân Sách thì sẽ rất thú vị. Mần đi Ông bạn già ; Mần cú chót này sẽ "đã" lắm. Mắt tôi kém không viết được nữa nhưng đọc thì vẫn nhúc nhắc. Tôi chờ Ông đó, cố lên nhé ! Chúc Ông thành công. LXQ".  Nguyễn Khôi tôi  như bị "kích"...nên trăn trở mãi rồi hạ bút...theo mô-typ của Xuân Sách ? Nhưng khác ở chỗ : -Ở Xuân Sách: anh viết /vẽ Chân dung bằng thơ tự do, thoáng, thoải mái, đã nói lên được những điều  khá bức xúc/ cấm kỵ...100 Nhà văn ấy đều là những người "tài" thành danh cả rồi. -Còn ở Nguyễn Khôi: là mượn Nhân vật/ sự kiện gắn với tên tuổi Nhà văn/ nhà thơ từ người có Địa vị cao nhất nhì Nước  (như Sóng Hồng, Lê Đức Thọ, ..), rồi 3 chủ soái Thơ thời chống Mỹ (Tố Hữu, Chế Lan Viên, Phạm Tiến Duật), tới những dân thường như Bảo Sinh, Nguyễn Thanh Lâm, Văn Thùy… với nhiều giai tầng xã hội khác nhau, nhằm viết/ vẽ lên 1 bức tranh thời đại với những thân phận con người (đầy hãnh tiến  hoặc bị vùi dập...) của 1 thời để nhớ...mà Nguyễn Khôi được chứng kiến. Dựng chân dung bằng 4 câu thơ xúc tích theo kiểu chân dung/ chân tướng Nhà văn (riêng Tố Hữu 4 câu đầu viết từ năm 1991, nay phải thêm 4 câu mới thỏa đáng, Chế Lan Viên cũng vậy).  Xin lưu ý Các Bạn Thơ : đây là 99 Chân dung các Nhà văn mà Nguyễn Khôi"mến mộ"  (chứ không so "Tài văn thơ") , nhưng  có sự theo dõi / chú ý dài dài , “cân nhắc” để "tạc" sao cho đúng bản chất/ chân tướng Nhà văn,  tạo nên bức tranh toàn cảnh Văn/ thi đàn Việt Nam thời Nguyễn Khôi đã và đang sống. Có Chân dung nóng hổi như Phạm Lưu Vũ: anh này chỉ có chuyện "chị cả Bống" với hay "chém gió" trên Fb về Đinh La Thăng, tính Thời sự nóng hổi nên Nguyễn Khôi "tạc" để nhớ cái thời "đả hổ/ diệt ruồi" hôm nay có nhiều điều thú vị. Đôi điều gan ruột/ bếp núc... xin được chia sẻ để các Bạn Thơ thông cảm, có điều gì bất cập xin được chỉ giáo để Nguyễn Khôi tiếp thu, sửa chữa... 1. TỐ HỮU Tự nhận mình là Lành Mọi người thấy rất dữ Mác lê bọc bằng thơ Đã đâm chỉ có “tử”.          Tung hoa máu xung trận          là Hịch chống xâm lăng            lời Thề với Đảng, Bác          “Từ ấy”, “Sáng tháng Năm” 2. CHẾ LAN VIÊN Tài thơ đến như  Chế Đời  thật khó khen chê Bẻ cành phong lan bể “Con cá song cầm đuốc dẫn thơ về”. Bắn pháo hoa Tư tưởng Vờ khóc nước non Hời Tháp Bay On bốn mặt Giấu đi mặt ma trơi. 3. SÓNG HỒNG Thơ văn là bom đạn Lật đổ/ phá cường quyền “Đổi mới” phải sự thật Đọc Ức Trai đêm đêm. 4. LÊ ĐỨC THỌ Thơ: mực hòa máu viết Người hùng - quyền thứ hai Giải Nô ben thứ thiệt Ai thấy cũng bye bye. (bai bai) 5. HOÀNG VĂN HOAN Anh Ba quy: Việt gian Sang nương vây lão Đặng Xuống địa phủ viết văn Gặp cụ Hồ đặng đặng? 6. XUÂN THỦY Trùm đàm phán Paris Lịch lãm và trí thức Bị “nạn” thì làm thơ “Không giam được trí óc” 7. TRẦN ĐĨNH Chính sự theo “đèn cù” “Bất khuất” nên bị thiến Đang diễn hề hầu vua Hí trường đột tai biến! 8. VIỆT PHƯƠNG “Cửa mở” hở hậu cung “Lụy” mấy ông xuất bản -         Ta cái gì cũng Hồng -         Địch cái gì cũng Xám -         Trảm! 9. HỮU THỈNH “Thư mùa đông” cho lính Thơ xoàng xĩnh lên ngôi Điếu văn “hot” tới đỉnh Trơ ghế cao anh ngồi. 10. NGUYỄN PHAN HÁCH Đẹp duyên “làng quan họ” Thơ hay không có tiền Cho in thơ thả cửa Bán giấy phép đầu tiên. 11. BÚT TRE Người bút lông, bút sắt Lão quê mùa bút tre Dám “biên tập” lời Bác Vào Đền Hùng khắc bia (1). …………………. (1) Câu “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước” là do Bút Tre (Phó ty Văn hóa Phú Thọ) đã “văn bản hóa” câu nói của Bác (biên tập lại) và cũng qua nhiều vị tham gia chỉnh sửa. 12. TRẦN ĐĂNG KHOA Thần đồng thơ trẻ xóm Hóm tếu văn “giải thiêng” “Chân dung và đối thoại” Đằm chất quê hồn nhiên. 13. HOÀNG CẦM Váy Đình Bảng chùng xuống Đâu thấy lá diêu bông ? Mưa Thuận Thành tầm tã Ngây ngất ả phù dung. 14. TRẦN DẦN Còn hai câu bia mộ: “Tôi khóc những chân trời… …Những người bay không có…” “Nhất định thắng” … công toi ! 15. LÊ ĐẠT Tù túng thành “phu chữ” Đẽo / tỉa bay mất hồn Người chết / thơ còn, hết? “Đường chữ” nẻo cô thôn. 16.  LÒ NGÂN SỦN "KHÁT" khi thấy Người Đẹp Chiều biên giới nắng tươi Giữa lều nương Bát Xát Cởi áo ra...em ơi ! 17. HOÀNG CÔNG KHANH Tù Tây lại tù ta “Quyền được rên” chẳng có Bởi luôn đòi tự do Gánh văn là gánh khổ. 18. LƯU TRỌNG LƯ Chỉ một cái “tiếng thu” Để ngàn đời ngơ ngác Mộng Phù Tang phiêu du Con nai vàng có “tác” ? 19. QUANG DŨNG “Tây tiến” thơ hứng khởi “Mắt Sơn Tây” đoạn trường Sống: Mai Châu gái đẹp Chết vì dáng kiều thơm. 20. PHAN KHÔI “Tình già” liếc như ông Mắt xuyên qua thế kỉ “Nắng (thì) cứ nắng…. ong ong Thời thế… ông chẳng thế! 21. XUÂN DIỆU “Đồng tính” bị đấu tố Cụt hứng làm thơ tình Thôi thì ca “Ngói mới” Đi “nói chuyện thơ” mình. 22. HUY CẬN Tắt “Lửa thiêng” đón “mỗi ngày lại sáng “Con cá song lấp lánh đuốc đen hồng” Thằng con cả bùng tuốt sang Mỹ sống Chết đã lâu mãi chẳng có tên đường. 23. KHƯƠNG HỮU DỤNG Xuất khẩu câu thần cú “… chim kêu sáng cả rừng” Để nhớ Khương Hữu Dụng “Thôi xao” sánh thơ Đường. 24. YÊN THAO Ngang ngửa thơ kháng chiến “Nhà tôi” mất hút rồi Thơm má người vợ trẻ Đừng “nã pháo” – người ơi! 25.CẦM GIANG Lên sông Mã tắm truồng Liều "trộm xem em tắm" "Nhớ vợ"...ở chiến trường Núi Mường Hung xa thẳm.      .26.    HUY ĐỨC Lật tấy "Bên thắng cuộc" "Bên thắng cuộc" chống lưng Vung bút : đối phương gục Vinh, nhục thời Thị trường 27. ĐOÀN GIỎI Đoàn Giỏi văn thực giỏi Cánh chim trời mênh mang Bởi  ăn “Cá bống mú” Mê “Đất rừng phương Nam”. 28. SƠN NAM Theo ông già Nam Bộ Thưởng “Hương rừng Cà Mau” Mai sau khô không khốc Nhớ hoài “Mùa len trâu”. 29. BÙI GIÁNG Nghêu ngao giả cuồng điên “Li tao” quên đời loạn Chẳng được là Khuất Nguyên Thì cũng là Bùi Giáng. 30. TRẦN TRỌNG KIM Trung thực được như ông Là “Việt Nam sử lược” “Hồi kí” (1) thực như tâm Tin đời còn sự thật. ……………. (1)     Hồi kí “Một cơn gió bụi”. 31. KIM ĐỊNH Triết gia xảo như ông An Việt mấy ai biết? Đọc “Triết lí cái đình” Thấy thêm yêu nòi Việt. 32. TRẦN ĐỨC THẢO Giảng triết cho lũ dốt Tù đầy giữa đời thừa Yêu nước thành phản Quốc “Trăn trối” đã quá mùa. 33. TRƯƠNG TỬU Làm thầy bọn trò ngốc Thôi về “châm cứu” chui Cứu người  được quả phúc Văn chương chiếc yếm rơi… 34. NGUYÊN NGỌC Chết rồi anh hùng Núp “Rừng Xà nu” bị nghiền Lập “Văn đoàn độc lập” Mơ “Đất nược đứng lên”. 35. PHÙNG CUNG Con ngựa già phủ Chúa Mười hai năm tội đồ “Xem đêm” còn giật thột Quất “bã chè” thành thơ. 36. TRANG THẾ HY Yêu sao Trang Thế Hy Văn già hiền Nam Bộ “Vết thương thứ 13 Về Bến Tre nằm ngủ. 37. BÙI BÌNH THI Chẳng phải dân lính tráng Lại “Về Cánh đồng Chum” Viết kí sự Xiêng Khoảng Đắm “Xiêng Khoảng mù sương”. 38. VŨ THƯ HIÊN Trải  “ Đêm giữa ban ngày” Tộc Tà ru bị loại “Bông hồng vàng” bầm dập Paris “thoại” cùng ai? 39. THÁI KẾ TOẠI Văn sĩ làm “mật vụ” Mà chẳng thấy bắt ai Lũ Nhân văn kết bạn Khua giáo lên văn đài. 40.MẠC PHI Nếu không lấy vợ Thái Viết văn, dịch làm sao? “Rừng động” xao động mãi Để “Xống chụ xon xao”. 41. PHẠM TIẾN DUẬT “Đường ra trận…đẹp lắm” Lừa mị lũ trai làng Chết hồn kết “ Vòng trắng” Đưa thơ về Trường Sơn. 42. BÙI MINH QUỐC Hăng hái “Lên miền Tây” Đi B không sợ chết “Bình công” nuốt đắng cay Làm thơ trong xó bếp. 43.        LÊ LỰU Đã qua "Thời xa vắng" Về "Làng Cuội" nương thân Thế thái nhân tình đắng Đành "sóng ở đáy sông". 44. LƯU QUANG VŨ & XUÂN QUỲNH Đến chết vẫn lăn tăn “Thời kì đồ đểu” “Uống rượu với bác Lâm” chuốc chén về trời Để biển cũng bạc đầu thương nhớ “Đắng cay” là chời biếc thưở xa khơi. 45. NGUYỄN NGUYÊN BẢY & LÍ PHƯƠNG LIÊN Chàng Tư Mã say thơ Mê mùi sen phố cổ “Chém gió” giữa thủ đô “Thơ bạn thơ” rạng rỡ. 46. BÙI NGỌC TẤN “Chuyện kể năm 2000” “Tại sao tù?” thắc mắc Đọc Solzhenitsyn Ôi “Quần đảo Gulag” 47. DƯƠNG THU HƯƠNG Tới “Đỉnh cao chói lọi” Tức khí mà tắt kinh “Thiên đường mù” vẫy gọi Chào “Tỉnh lẻ vĩ nhân.” 48. HOÀNG HƯNG Thích Hoàng Cầm vương lụy Mang  thơ phải vào tù Uất “Đi tìm cái mặt” Ngắc ngoải một đời thơ. 49. TRẦN HUY QUANG Trời xui viết “Linh nghiệm” Hơn Azic Nexin Treo bút ba năm, hiếm Bõ bèn một truyện in. 50. NGUYỄN MINH CHÂU Ai điếu “Văn minh họa” Vượt lão “Tầm nhìn xa” Mỗi lần qua chợ Giát Lại quặn lòng xót xa. 51. HOÀNG NGỌC HIẾN Xướng “Văn chương phải đạo” Giáo sư chẳng được phong Học trò không đứa láo Dạy “Giáo dục công dân”. 52. TRẦN QUÁN ANH Một vở “Tiền tuyến gọi” Đủ lừng danh… đói dài “Giáo sư Dái” thoải mái Tiền tấn thừa rong chơi. 53. VI HỒNG Mải “Đi tìm mẹ chữ” “Người trong ống” gầy nhom Nghề văn kiết đến chết Không bằng về làm nương. 54. NGUYỄN HƯNG QUỐC Triết gia Hoàng khen đểu: Việt có ba thi tài Quốc, Hảo, Hoàng (1) thất thểu “Thơ con cóc” mới hay. …………….. (1)   Trần Mạnh Hảo, Đỗ Hoàng 55. ĐỖ CHU Vì say “Hương cỏ mật” Dở chứng làm thơ tình “Mảnh vườn xưa hoang vắng” Thực / ảo kiếp nhân sinh. 56. NGUYỄN HUY THIỆP Mang cưa  xẻ quá khứ “Tướng về hưu” trộm dòm -         Nhà thơ: lũ vô học “Vong bướm” ám vào…Hồn! 57. VI THÙY LINH Chẳng cần tốc váy đỏ “Quốc sư” vẫn say thơ Văn em không có sex Đếch ai thèm tìm mua. 58. PAUL NGUYỄN HOÀNG ĐỨC Giỏi đàn, lắm lí sự Bạn  quí gọi “Triết gia” Đứa ghét chê “ngộ chữ” Gã sùng bái Hi La. 59. PHẠM LƯU VŨ Nổi danh “Chị cả Bống” Nghề  xây dựng có bằng Lộng ngôn trên “Phây” sóng Luận bàn Đinh La Thăng. 60. NGUYỄN VĂN LƯU Hơn lão Vũ Đức Phúc Vượt trên tầm Đông La “Luận chiến văn chương”… hả? Chỉ điểm bãi tha ma. 61. NHÃ THUYÊN Nhà xuất bản giấy vụn Mấy thầy cô muốn “nghiên” Cánh “phê bình chỉ điểm” “Chém” cô trò Nhã Thuyên. 62. PHẠM XUÂN NGUYÊN Văn sĩ tài khẩu khí Một xác xí hai chân (1) Cả Viện Văn Tiến sĩ Mình Nguyên là Cử nhân. ……………………. (1)   Hội Nhà văn Hà Nội và Văn đoàn Độc lập. 63. HOÀNG XUÂN HỌA Thơ (trong) ba lô ra trận Bõ “Trót một thời yêu” “Chuyện cõi âm” lạ lẫm Trả đời cho Chí Phèo. 64. VĂN THÙY Gioir diễn vai “dị nhân” Thấy Bùi Giáng là lủi Lục bát phủi hồn rơm Khéo dán tem “thơ bụi.” 65. NGUYỄN CHÍ THIỆN Tù lâu thành “ngục sĩ” “Hoa địa ngục” trời cho Thơ trở thành cứu cánh Sang “thế giới tự do”. 66. ĐỖ TRƯỜNG Nếm đủ mùi “xuất khẩu” Ghét “Cộng” tếch ly hương Đạt tiêu chí “văn chửi” Ối người khoái Đỗ Trường. 67. NGUYỄN ĐÌNH CHÍNH Bước qua “Đêm thánh nhân” Thả đời vào “Chẹc chẹc” Thi sĩ Khỉ đầu đàn “Làm tình” hơn cả xiếc. 68. VŨ NGỌC TIẾN Xả “Sóng hận sông Lô” Lên “Qủy vương” chễm chệ Trai Hà Nội đào hoa Sướng cuộc đời dâu bể. 69. LÊ MAI “Tôi là người Hà Nội” Bị “Tẩu hỏa nhập ma” Sống “Thời gian xuẩn ngốc” “Quyền được rên” … thế a? 70. NGUYỄN NGỌC KIÊN Chàng Tiến sĩ Ngôn ngữ Giỏi dịch thơ tiếng Trung Dạy Anh ngữ kiếm sống Luận bình “phê” thẳng tưng. 71. BẢO SINH Công tử không “bát phố” Về nuôi chó… lừng tên Hỗn danh “thơ Sinh Chó” Lên nóc tủ ngồi thiền. 72. DẠ NGÂN & NGUYỄN QUANG THÂN Cuồng nhiệt  theo tình trai Yêu từng Cen-ti-met Mê “Vũ điệu cái bô” Đến bên hồ… vĩnh biệt. 73. PHẠM THÀNH Sống thời “Hậu Chí Phèo” Giữa cuộc đời sấp ngửa Thả “Xã nghĩa cò hồn” Tai ương chờ ngoài cửa. 74. NGUYỄN ANH THUẤN Kim Đôi – Nguyễn Anh Thuấn Làm thơ  “tụng” làng mình Ôi cái “Làng Tiến sĩ” Bậc nhất tỉnh Bắc Ninh. 75. NGUYỄN ĐÌNH CHIẾN Tiểu  đoàn trưởng trận mạc Làm thơ đến quên đời Xác ngơi ở Yên Bái Hồn sang Nga rong chơi. 76. NGUYỄN HUY  HOÀNG Tìm con 20 năm Đất trời Nga bát ngát Hồn gọi gió tha phương Canh ngọn đèn… bạc tóc. 77. CHÂU HỒNG THỦY Hoa Ban bổi hổi nhớ Bạch Dương nổi tình thơ Quê hương xin tạ lỗi “Một mình với mùa thu”. 78. TÔ NGỌC THẠCH Qua sông Hóa đến bến Mơ Gió thị trường gõ phím bờ thời gian Khoảng trời sông Cấm xanh lam Xứ người trôi giạt … Hồng An đợi người. 79. VŨ QUANG TẦN Về làng toàn người lạ Thăm mả toàn người quen Thuốc lào - thơ cho đã Về Tiên Lãng cùng em. 80. HOÀNG GIA CƯƠNG Quảng Bình thương cát nắng Nhật  Lệ đắng trái Bần “Lặng lẽ thời gian trắng” Về “Bút Tháp dâng hương.” 81. TRỊNH BỬU HOÀI Theo anh về Châu Đốc Cùng trèo lên núi Sam Thương phượng hồng trường cũ Nhớ áo trắng cô nàng. 82. TRÚC LINH LAN Theo em về Cần Thơ Gạo trắng, da em trắng Để “còn lại tiếng mưa” “Mùa hoa về chong chóng”   83. NGUYỄN ANH TUẤN Trai Hà thành ham học Lên Tây Bắc đắm yêu Phim truyện cả trăm tập Không bằng thơ phiêu diêu. 84. NGUYỄN LÂM CẨN Hết “ướp tình” lại “hồi xuân’” Lục bát Lâm Cẩn bay gần tới sao “Chị ngồi giặt áo” cầu ao Đa đoan số phận vận vào đời thơ! 85. MINH ĐỨC TRIỀU  TÂM ẢNH Thả bè lau trên mây Ơi “người thơ bày tỏ” “Nhập cốc” dứt dợ dây “Hẹn mai” tịch theo gió. 86. NGUYỄN THANH LÂM Đêm tỏa hương Dương cầm Nghe mưa trên mái cổ Siêu thoát trong rừng Tùng Thơ lang thang bát phố. 87. LÊ KIM GIAO Cuồng nhiệt thơ khắc đá “Dịu dàng” thoảng tài thi Thôi bỏ đi “Thần luật” Diễn “cờ” trên ti vi. 88. HÀ THỊ TRỰC “Cưới” đò giang cách trở “Đón dâu chỉ mình anh” Sang Nga buôn lời lỗ Làm thơ chỉ một mình. 89. ĐẶNG XUÂN XUYẾN Buôn sách và viết sách Vui gà trống nuôi con Làm tình “cưỡng” không thích Thơ như thời trai son. 90. NGUYỄN HIẾN LÊ Luyện chữ thành học giả Nối gót Lê Qúi Đôn Chẳng khoe khoang mồ mả Thanh thản làm dân thường. 91. HOÀI ANH Sống động “Bức tranh gà” Bảy cái không…hiếm có Cứ dịch / viết nhẩn nha Suốt đời chỉ cuốc bộ. 92. VƯƠNG HỒNG SỂN & AN CHI Uyên bác như cụ Sển Có An Chi tiếp nòi “Hơn nửa đời hư” xịn Miền chữ nghĩa rong chơi. 93. THÁI DOÃN HIỂU Chẳng Tiến sĩ làm nên Học giả Thả văn chương trò thật / giả ngạo đời Tìm cái thật ở trong cái giả Nghìn trang văn giấu máy tính để chơi. 94. NGUYỄN TÔN NHAN Thôi rồi một đấng tài hoa Nhà “Trung hoa học” còn là ai đây? Giáo sư, Học giả thì đầy Riêng anh “học thật” … tiếc thay một người! 95. ĐỖ LAI THÚY “Luộc văn” bị nghi án Càng viết càng lên tay Hồ Xuân Hương tuột yếm Chân trời có người bay. 96. LÊ BẦU Văn Tàu dịch siêu hạng Cha đẻ từ “Ô sin” Sống cô đơn lẻ bạn Chết trên tay người tình. 97. VŨ TỪ TRANG Vươn lên chủ doanh nghiệp Từ chân báo thủ công Văn chân dung chân thực Thơ ngọt khế Sặt Đồng. 98. THẾ PHONG Chào vĩnh biệt Yên Bái Vào Sài Gòn lập thân Mình một nhà xuất bản Lừng lững văn Thế Phong. 99. GIA DŨNG Mình một Viện Văn học… Mình một Hội Nhà văn Mình làm các tuyển tập Thơ Việt cho ngàn năm. ……………. Làng Mọc Quan Nhân ngày 7- 5- 2017 NGUYỄN KHÔI Email: khoidinhbang@gmail.com Sunday, May 14, 2017 THÔNG TIN & BÌNH LUẬN QUỐC TẾ    Hoa Kỳ và Trung Quốc ký thỏa thuận thương mại Việc xuất khẩu khí gas hóa lỏng của Mỹ sẽ được hưởng lợi từ việc tan băng trong quan hệ thương mại với Trung Quốc Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận thương mại gồm 10 điểm theo đó mở ra thị trường Trung Quốc cho các hãng xếp hạng tín dụng và các công ty tín dụng Mỹ. Theo thỏa thuận, Trung Quốc cũng sẽ dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu thị bò Mỹ và khí gas hóa lỏng từ Mỹ. Để đổi lại, gà đã qua chế biến của Trung Quốc sẽ được phép vào thị trường Mỹ, và các ngân hàng Trung Quốc có thể được hoạt động trong thị trường này. Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Wilbur Ross nói thỏa thuận sẽ giảm bớt mức thâm thủng thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ vào cuối năm 2017. Trump nhận lời thăm Trung Quốc Trump nghênh đón 'người bạn' Trung Quốc Kinh tế Trung Quốc vượt kỳ vọng quý I Tuyên bố đánh dấu các kết quả thiết thực đầu tiên đạt được trong các cuộc đàm phán thương mại vốn đã bắt đầu hồi tháng trước. Thỏa thuận được coi như chỉ dấu cho thấy Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đang áp dụng cách tiếp cận ít đối đầu hơn với Bắc Kinh so với những gì ông đã cam kết trong quá trình vận động tranh cử. Dịch vụ đường sắt Trung Quốc qua nhiều nước châu Âu tới London chở quần áo, túi xách và các vật dụng khác. Ông Trump ban đâu fđe dọa sẽ coi Trung Quốc là một "kẻ lũng đoạn tiền tệ" và áp dụng thuế quan thương mại với hàng hóa Trung Quốc, nhưng sau đã có quan điểm nhẹ nhàng hơn. Ông cũng nỗ lực kết nối các cuộc thảo luận thương mại Mỹ-Trung với các quan ngại quanh tham vọng hạt nhân của Bắc Hàn, và thúc giục Bắc Kinh gây áp lực nhiều hơn lên Bình Nhưỡng. Tuy nhiên, sau khi thỏa thuận thương mại được công bố, Thứ trưởng Tài chính Trung Quốc Chu Quang Diệu nói không nên chính trị hóa các vấn đề kinh tế.  http://www.bbc.com/vietnamese/business-39872818     Bắc Hàn lại phóng tên lửa đạn đạo RFA 2017-05-13 Diễn tập bắn tên lửa của Quân đội nhân dân Triều Tiên. Ảnh được KCNA phát hành hôm 21/7/2016 AFP photo Bộ Quốc Phòng Nam Hàn thông báo Bắc Hàn vừa phóng tên lửa đạn đạo vào sáng sớm Chủ Nhật 14/05/2017. Bản thông cáo phổ biến từ Bộ Tổng Tham Mưu Quân Đội Nam Hàn cho hay tên lửa của Bắc Hàn được phóng đi từ một địa điểm nằm gần thành phố Kusong của Bắc Hàn. Thông cáo chỉ nói tên lửa này bay được 700 cây số trước khi rơi xuống vùng biển Nhật Bản. Thông cáo cũng nói các chuyên gia quân sự Nam Hàn và Hoa Kỳ đang phân tích mọi chi tiết sơ khởi ghi nhận được. Vụ phóng tên lửa xảy ra trong lúc binh sĩ Hoa Kỳ, Nam Hàn và 2 nước Châu Âu đang thao diễn quân sự chung ở Thái Bình Dương, và xảy ra chỉ vài ngày sau khi Nam Hàn có tân tổng thống. Tin từ Seoul cho thấy Tân Tổng Thống Moon Jae-In đã triệu tập phiên họp khẩn cấp với Hội Đồng An Ninh Quốc Gia. Tại Tokyo, Thủ Tướng Nhật Bản Shinzo Abe lên tiếng phản đối hành động của Bắc Hàn, gọi là hành động tạo thêm bất ổn cho bán đảo Triều Tiên, vi phạm những quy định mà Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã thông qua, buộc Bình Nhưỡng phải đình chỉ mọi chương trình liên quan đến kế hoạch chế tạo võ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo. Sẵn sàng đối thoại với Hoa Kỳ Một ngày trước khi vụ phóng tên lửa xảy ra, bà Choe Son-Hui, giám đốc văn phòng đặc trách Bắc Mỹ của Bộ Ngoại Giao Bắc Hàn nói rằng Bình Nhưỡng sẵn sàng đối thoại với Washington khi điều kiện cho phép. Bà Choe nói điều này với báo chí khi từ Oslo, Na Uy đến Bắc Kinh, chờ đợi lên máy bay để về lại Bình Nhưỡng. Tại Oslo, bà đã tiếp xúc với 2 cựu viên chức ngoại giao cao cấp của Mỹ là ông đặc sứ Liên Hiệp Quốc Thomas Pickering và ông Robert Einhorn, cố vấn đặc biệt của chương trình giải giới và kiểm soát võ khí. Hai tuần trước đây, Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump có nói là ông sẵn sàng gặp lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong-Un để giải quyết căng thẳng đang xảy ra, nhưng nhấn mạnh cuộc gặp gỡ chỉ thành hình với những điều kiện hữu lý. Ngay sau đó, phát ngôn viên Nhà Trắng giải thích rõ hơn, nói rằng cuộc gặp gỡ giữa hai nhà lãnh đạo My-Bắc Hàn chưa thể thành hình vì Bình Nhưỡng vẫn theo đuổi mục tiêu chế tạo võ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo. Trung Quốc cũng thường xuyên trình bày quan điểm về tình hình an ninh bán đảo Triều Tiên, gần nhất là tuyên bố của Ngoại Trưởng Vương Nghị cho rằng đối thoại là giải pháp duy nhất để giải quyết vấn đề. Ông Vương Nghị cũng kêu gọi tất cả những nước liên quan bình tĩnh, đừng có thêm những hành động khiến tình hình trở nên nan giải hơn. Tuần rồi, Ngoại Trưởng Sergei Lavrov của Nga cũng tuyên bố tương tự, đồng thời nhắc nhở Hoa Kỳ không nên tấn công Bắc Hàn bằng quân sự, gọi đó là hành động có thể dẫn tới hậu quả không thể lường trước được. http://www.rfa.org/vietnamese/internationalnews/nkorea-launches-ballistic-missile-05132017200122.html Hội đồng Bảo an LHQ họp khẩn về Bắc Hàn 15/05/2017 Người dân Hàn Quốc xem một chương trình thời sự nói về vụ phóng tên lửa của Bắc Hàn hôm 14/5. Chia sẻ Chia sẻ trên Facebook Chia sẻ trên Twitter Chia sẻ trên Google+ Email cho bạn bè Xem bình luận Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc dự kiến sẽ tổ chức một phiên họp khẩn về vụ phóng thử tên lửa mới nhất của Bắc Hàn vào ngày 16/5. Mỹ, Nhật và Hàn Quốc yêu cầu phiên họp này sau khi Bình Nhưỡng hôm 14/5 phóng một tên lửa gồm 2 tầng, dùng nhiên liệu lỏng, có khả năng bay tới 4.500 km. Theo một thông cáo của Nhà Trắng, vụ việc cho thấy “tất cả các quốc gia cần phải thực hiện các biện pháp trừng phạt thực sự mạnh hơn nữa nhắm vào Bắc Hàn”. Sau đó, đại sứ Mỹ ở Liên Hiệp Quốc, bà Nikki Haley, nói rằng đã đến lúc nhiều quốc gia “gửi một thông điệp đoàn kết và mạnh mẽ rằng điều này không thể chấp nhận được”, và rằng Hoa Kỳ sẽ tiếp tục “gây áp lực” lên Bình Nhưỡng. Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, bà Nikki Haley, nói đã đến lúc gửi một thông điệp mạnh mẽ hơn nữa tới Bắc Hàn. Tổng thống Mỹ Donald Trump đầu tháng này nói rằng ông “hân hạnh” gặp lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un “trong hoàn cảnh thích hợp”. Nhưng bà Haley nói rằng “phóng thử tên lửa không phải là cách để đàm phán với tổng thống [Trump] bởi vì ông chắc chắn sẽ không bao giờ làm vậy”. Liên Hiệp Quốc lần đầu tiên trừng phạt đối với Bắc Hàn năm 2006 và đã thắt chặt các biện pháp này sau khi quốc gia cộng sản tiến hành 5 vụ thử hạt nhân và hai vụ phóng thử tên lửa tầm xa. Nhật và Hàn Quốc nhanh chóng lên án vụ phóng thử mới nhất của Bắc Hàn, coi đó là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với khu vực, và vi phạm các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc, một đồng minh chính của Bình Nhưỡng, kêu gọi kiềm chế, tránh gây căng thẳng thêm trong khu vực, đồng thời phản đối việc Bắc Hàn vi phạm các nghị quyết của Hội đồng Bảo an. Còn một phát ngôn viên của điện Kremlin trước đó nói rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin, hiện thăm Bắc Kinh, “quan ngại” về vụ phóng trên. Bộ Quốc phòng Nga nói rằng đường bay của quả tên lửa đạn đạo mà Bắc Hàn phóng đi hôm 14/5 khá xa lãnh thổ Nga và không đe dọa gì tới nước này, theo Reuters.  http://www.voatiengviet.com/a/hoi-dong-bao-an-lien-hiep-quoc-hop-khan-ve-bac-han/3851274.html Hội thảo tại Thượng viện Mỹ: Tìm công lý cho nạn nhân Formosa Thanh Trúc, phóng viên RFA 2017-05-11 Hội thảo về pháp lý và ô nhiễm môi sinh đã diễn ra tại quốc hội Hoa Kỳ hôm 10/5/2017. RFA photo Hội thảo quốc tế về môi trường sau sự cố Formosa 00:00/00:00 Hơn một năm sau sự cố Formosa gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng khu vực biển miền Trung, buổi hội thảo về pháp lý và ô nhiễm môi sinh đã diễn ra tại quốc hội Hoa Kỳ với sự tham dự của các chuyên gia luật và chuyên gia môi trường ở Hoa Kỳ và Canada. Gây ô nhiễm môi trường là phạm tội Hôm thứ Tư 10 tháng Năm lần đầu tiên một buổi hội thảo về môi trường liên quan đến Việt Nam diễn ra tại tòa nhà Rusell của thượng viện Hoa Kỳ kể từ khi biển miền Trung Việt Nam bị ô nhiễm trầm trọng bởi chất thải độc hại từ công ty gang thép Formosa ở Hà Tĩnh hồi tháng Tư 2016 đến nay. Cuộc hội thảo được coi như một hội nghị quốc tế vì có 7 diễn giả gồm các vị giáo sư luật và các chuyên môn về môi trường của Mỹ và Canada, chưa kể một số người Việt đến từ Canada, Australia và các tiểu bang khác của Hoa Kỳ. Đứng ra kêu gọi buổi hội thảo là Việt Nam For Progress, tạm dịch là Việt Nam Vì Tiến Bộ, tổ chức NGO của người Việt ở Washington DC, Hoa Kỳ và Ontario Canada. Bác sĩ Thể Bình, chủ tịch tổ chức Việt Nam Vì Tiến Bộ: Trong vụ Formosa thì yêu cầu của tôi là phải bàn bạc phải bằng mọi cách chứng minh là nạn nhân phải được bồi thường một cách xứng đáng. - Luật sư Warren Perrin Chúng tôi rất mừng vì tổ chức mà qui tụ được những chuyên gia về các lãnh vực luật pháp cũng như môi trường. Sau phần phát biểu của họ thì chúng ta có lẽ học hỏi được rất là nhiều và từ đó chúng ta mong sẽ sử dụng những tin tức và kiến thức này để giúp đỡ cho những nạn nhân của Formosa cũng như giúp cho môi trường của đất nước Việt Nam. Đến từ Toronto, Canada, luật sư Trịnh Quốc Toàn, thành viên của tổ chức Việt Nam Vì Tiến Bộ, nói rằng cuộc hội thảo này một lần nữa nhằm lôi kéo sự chú ý của thế giới: Về thảm họa môi trường đang xảy ra tại Việt Nam và để giúp những người muốn đi tìm hiểu phương pháp hoặc biện pháp nào đó để khác phục hoàn cảnh. Hy vọng là trong khả năng chuyên môn thì chúng tôi có thể cung cấp cho cộng đồng những kiến thức đến từ những diễn giả chuyên gia về lãnh vực đó.  Đến từ Australia, ông Nguyễn Văn Bon, chủ tịch Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Úc Châu: Hơn một năm qua nhà cầm quyền Việt Nam chả làm cái gì cả, tức là họ có cơ sở pháp lý để kiện Formosa ra tòa, câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao họ không đóng cửa Formosa. Việt Nam có cơ hội cao nhất để làm điều đó nhưng họ chọn họ không làm. Lên tiếng với đài Á Châu Tự Do trước buổi hôi thảo, cựu công tố viên Liên Hiệp Quốc, nguyên đại sứ lưu động Mỹ của Global Justice Công Lý Toàn Cầu thuộc chính phủ Hoa Kỳ, ông Steven Rapp, nói rằng các tác nhân gây ô nhiễm môi trường đều là tội phạm hình sự: Tôi được mời đến đây để trình bày vấn đề mà các tổ chức dân sự và nạn nhân có thể làm được những gì cho dù đôi khi hoàn cảnh không có mấy hy vọng. Thông điệp của hội thảo này là nếu biết tham khảo, biết  thu thập tài liệu cũng như lôi kéo sự chú ý của dư luận về những hệ lụy những tác hại vô cùng to lớn của ô nhiễm môi trường thì người ta có thể đòi tác nhân gây hại trả lại công lý cho mình, đặc biệt khi vụ việc ra trước tòa hình sự quốc tế. Cũng vậy, nói đến sự kiện cá chết hàng loạt bên Việt Nam, ngư  dân mất việc vì không thể đánh bắt cá, giá cả thủy sản xuống dốc vì nguồn nước bị ô nhiễm..... thì tôi cũng sẽ trình bày luôn thể về nhũng hành động gọi là vô ý thức của tác nhân gây hại, làm sao buộc họ chịu trách nhiệm đã làm môi sinh bị ô nhiễm. "Cần phải kiện Formosa" Luật sư Warren Perrin tại buổi hội thảo. RFA photo Đối với luật sư Warren Perrin, chuyên về các vụ án dân sự ở New Orleans, Hoa Kỳ, với kinh nghiệm phụ trách những hồ sơ pháp lý về môi trường thí dụ như sự cố tràn dầu ở Louisiana do công ty BP gây ra trước kia, đến với cuộc hội thảo hôm nay điều ông muốn trình bày là : Những việc như thế có những sắc thái và những vấn đề khác nhau trong việc gặt hái kết quả thông qua hệ thống tố tụng dân sự. Dựa vào kinh nghiệm đã qua tôi muốn mọi người làm thế nào có thể vận dụng mọi chứng cứ mọi dữ kiện cụ thể về những tác hại lâu dài hầu đưa vào  hồ sơ tố tụng. Trong vụ Formosa thì yêu cầu của tôi là phải bàn bạc phải bằng mọi cách chứng minh là nạn nhân phải được bồi thường một cách xứng đáng, có nghĩa là đồng tiền bồi thường phải hợp lý phải ngang bằng với những hệ quả mà họ gánh chịu. Không chỉ tập trung vào việc bồi thường thỏa đáng cho nạn nhân, tôi còn muốn nói đến việc làm sao giảm thiểu càng nhiều càng tốt mức độ độc hại mà ô nhiễm môi trường gây ra cho nạn nhân, bởi vì được bảo vệ và được phòng tránh khỏi ô nhiễm môi sinh là quyền của con người. Tôi sẽ dựa trên luật quốc tế về môi trường để nhấn mạnh đến phương cách tiến hành một vụ kiện tội phạm gây ô nhiễm môi trường ra tòa án quốc tế. - Giáo sư Malaika Dussault Tác hại của ô nhiễm môi trường  biển không chỉ là cá chết hay nguồn nước bị nhiễm độc mà còn là vấn đề lây lan thực phẩm độc hại, ảnh hưởng vô cùng đến sức khỏe các cộng đồng dân cư quanh đó về lâu về dài, là những lời mở đầu bài phát biểu của bà Malaika Bacon Dussault, giáo sư luật đại học Morton ở Canada. Nói với đài Á Châu Tự Do, bà khẳng định: Tôi sẽ dựa trên luật quốc tế về môi trường để nhấn mạnh đến phương cách tiến hành một vụ kiện tội phạm gây ô nhiễm môi trường ra tòa án quốc tế. Trong tư cách một luật sư hôm nay tôi sẽ phân tích về những phương thức tiến hành hồ sơ tố tụng để có cái nhìn bao quát hơn và để xét xem có thể áp dụng vào trường hợp ô nhiễm môi trường từ chất thải hóa học ở Việt Nam như thế nào. Từ Viện Hóa Học ở Toronto, Canada, sang Washington tham dự hội nghị quốc tế về tác hại Formosa hôm thứ Tư, chuyên gia John Purdy cho biết vì đã làm việc nhiều năm trong lãnh vực môi trường nên ông có mối quan tâm sâu  sắc đến vấn đề Formosa Việt Nam : Tôi nghĩ đây không còn là vấn đề của riêng Việt Nam của riêng một nước  mà đây là vấn đề chung của thế giới. Tôi  cho rằng Việt  Nam cần được sự hợp tác và trơ giúp quốc tế để khắc phục thảm họa  ô nhiễm này. Ngoài trợ giúp quốc tế, Việt Nam cũng cần đặt mình dưới áp lực quốc tế hầu bảo đảm họ đã hành động đúng  trước vấn đề. Với tôi 500  triệu Đô La tiền bồi thường từ Formosa thực sự không thấm vào đâu so với tác hại khôn lường từ chất thải hóa học mà họ xả thẳng ra biền Việt Nam như vậy. Buổi hội thảo quốc tế về ô nhiễm môi trường do Formosa gây ra ở Việt Nam hôm thứ Tư cũng là ngày mà Hội Đồng giám sát liên ngành của Việt Nam cho phép Formosa vận hành thử nghiệm lò cao số 1, xưởng luyện thép và các công trình phụ trợ  trong thời hạn 6 tháng. Báo chí trong nước loan tin  đây là quyết định của Việt Nam sau khi xem xét, đánh  giá quá trình khắc phục sự cố môi trường của  Formosa và cho là  công ty gang thép này đã kiểm soát được tình hình.http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/conference-on-legal-n-enviro-inplication-in-formosa-dumping-case-tt-05112017140302.html Trang Chính | Thời Sự Hoa Kỳ sẽ tiếp tục gây áp lực với Việt Nam về nhân quyền Lan Hương, RFA 2017-05-12n Email Phụ tá Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Scott Busby phát biểu tại lễ kỷ niệm Ngày Nhân quyền cho Việt Nam 11/05/2017. Photo: RFA Hoa Kỳ sẽ tiếp tục gây áp lực với Việt Nam về nhân quyền 00:00/00:00 Nhân ngày Nhân quyền cho Việt Nam 11 tháng 5, giới chức ngoại giao và các đại diện lập pháp Hoa Kỳ lên tiếng thúc giục chính quyền Việt Nam cải thiện tình hình nhân quyền trong nước và trả tự do cho các tù nhân lương tâm. Tiếp tục vi phạm nhân quyền “Hạn chế các quyền tự do của người dân, sách nhiễu những người bất đồng chính kiến”, là những bước lùi trong năm qua về tình hình nhân quyền ở Việt Nam theo phát biểu của ông Scott Busby, Phụ tá Thứ trưởng Ngoại giao phụ trách Dân chủ, Nhân quyền và Lao động tại buổi lễ kỷ niệm Ngày Nhân quyền cho Việt Nam lần thứ 23 được tổ chức tại Thượng viện Hoa Kỳ ở thủ đô Washington DC hôm 11/5/2017. Trong bài phát biểu trước đông đảo cử toạ là những đại diện của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đại diện Quốc hội Hoa Kỳ và các hội đoàn người Việt tại Mỹ, ông Busby cũng lên tiếng chỉ trích tình hình đàn áp tôn giáo tại Việt Nam: Chính phủ Việt Nam vẫn phân biệt đối xử đối với một số nhóm tôn giáo. Chúng tôi vẫn thấy những báo cáo về các vụ bắt giữ, giam cầm. Ô. Scott Busby, Phụ tá Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ “Chính phủ Việt Nam vẫn phân biệt đối xử đối với một số nhóm tôn giáo. Các hạn chế còn tồn tại đặc biệt nghiêm trọng trong các trường hợp tôn giáo của người dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc và Tây Nguyên và một phần vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Chúng tôi vẫn thấy những báo cáo về các vụ những người theo các đạo giáo này bị bắt giữ, giam cầm”. Có cải thiện, nhưng rất ít Bà Libby Liu, Tổng giám đốc RFA phát biểu tại lễ kỷ niệm Ngày Nhân quyền cho Việt Nam 11/05/2017. Photo: RFA Người đại diện Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thừa nhận Việt Nam đã có những cải thiện trong vấn đề tự do tôn giáo trong năm qua nhưng không đáng kể: “Chúng tôi cũng thấy một chút tiến bộ trong vấn đề tự do tôn giáo. Việt Nam đã ra luật tôn giáo tín ngưỡng mới thả lỏng hơn quá trình đăng ký, phê duyệt và giảm thời gian chờ đợi trong quá trình công nhận một tôn giáo mới. Tuy nhiên một số nhóm tôn giáo chẳng hạn như Cao Đài, Hòa Hảo và một số nhóm Phật giáo vẫn bị chính quyền can thiệp vào quyền được thực thi tôn giáo của họ.” Quốc hội Việt Nam thông qua đạo luật về Tín ngưỡng và Tôn giáo hồi tháng 11/2016, tuy nhiên nhiều tôn giáo đồng phản đối đạo luật mới ban hành vi phạm quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo của người dân. Ông Busby cũng nói rằng trong một vài năm qua không thể phủ nhận rằng Việt Nam đã có một số tiến bộ về nhân quyền nhưng tất cả còn rất hạn chế. Ông cho biết những tiến bộ này thể hiện qua số tù nhân chính trị trước đây khoảng 160 người, nhưng giờ đã giảm xuống chỉ còn khoảng 90. Chúng tôi cũng thấy một chút tiến bộ trong vấn đề tự do tôn giáo. Tuy nhiên một số nhóm tôn giáo vẫn bị chính quyền can thiệp vào quyền được thực thi tôn giáo của họ. Ô. Scott Busby, Phụ tá Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Đàn áp các nhà hoạt động Ông Scott Busby cũng nêu ra những vấn đề còn rất quan ngại liên quan đến việc đánh đập, xách nhiễu, bắt giữ những blogger, nhà hoạt động, những người tham gia lên tiếng phản đối thảm họa môi trường do Formosa gây ra hồi năm ngoái ở các tỉnh miền Trung: “Năm ngoái chúng tôi đã chứng kiến Việt Nam bắt giữ ít nhất 6 nhà hoạt động dân chủ bao gồm các blogger Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, hay còn gọi là Mẹ Nấm. Cô bị bắt tháng 10 năm ngoái sau khi viết những bài phản ánh quan ngại của cô về vấn đề nhân quyền ở Việt Nam, nạn tham nhũng và ô nhiễm môi trường và hiện tại vẫn chưa được tòa xét xử.” Đề cập đến Đối thoại Nhân quyền Việt Mỹ lần thứ 21 diễn ra vào cuối tháng này, ông Scott Busby cho biết Hoa Kỳ sẽ yêu cầu Hà Nội phải trả tự do ngay lập tức cho các tù nhân lương tâm, xóa bỏ các điều luật mù mờ vẫn dùng để kết án những người bất đồng chính kiến và cho phép các nhóm tôn giáo được hoạt động bao gồm cả các nhóm chưa được đăng ký. Hoa Kỳ sẽ không xem nhẹ nhân quyền Đại diện lập pháp Hoa Kỳ, Dân biểu Chris Smith phát biểu tại lễ kỷ niệm Ngày Nhân quyền Việt Nam, khẳng định đòi hỏi Việt Nam phải tôn trọng nhân quyền để có quan hệ đối tác tốt hơn với Mỹ. Ông cũng nói Hoa Kỳ sẽ không vì quyền lợi của mình mà đặt nhẹ nhân quyền với Việt Nam: “Hoa Kỳ cần phải đảm bảo là Việt Nam hiểu được rằng mối quan hệ hữu nghị Việt – Mỹ về thương mại, an ninh…phụ thuộc vào những tiến bộ của Việt Nam về vấn đề nhân quyền, tự do và dân chủ.” Hoa Kỳ cần phải đảm bảo là Việt Nam hiểu được rằng mối quan hệ về thương mại, an ninh…phụ thuộc vào những tiến bộ của Việt Nam về vấn đề nhân quyền, tự do và dân chủ. Dân biểu Chris Smith Dân biểu Chris Smith cho biết ông dự định sẽ giới thiệu một dự luật mới ra Hạ Viện trong hai tuần tới. Nếu được thành luật, Hoa Kỳ sẽ ngưng viện trợ không liên quan đến nhân đạo đối với Việt Nam, nếu chính quyền không cải thiện trong việc đối xử với tù nhân tôn giáo và chính trị. Tham dự ngày Nhân  quyền cho Việt Nam, luật sư Dina Nguyễn, Giám đốc Thủy cục quận Orange, bang California cho biết cô quan tâm đến vấn đề nhân quyền Việt Nam. Cô mong muốn rằng người dân Việt Nam hãy đồng lòng lên tiếng kêu gọi sự can thiệp của quốc tế, đặc biệt là Hoa Kỳ: “Quốc hội Mỹ là một chính quyền rất mạnh trên thế giới và có thể ảnh hưởng đến tình hình chính trị ở Việt Nam để họ có sự thay đổi và không còn tình trạng đàn áp nhân quyền tại Việt Nam. Đây không phải là điều sẽ đạt được qua đêm, nhưng với sự đóng góp của những người quan tâm tại Hoa Kỳ thì một ngày nào đó chắc chắn chúng ta sẽ có tự do, nhân quyền cho người dân Việt Nam.” Cuối tháng này, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ sang thăm chính thức Hoa Kỳ theo lời mời của Tổng Thống Donald Trump. Những người quan tâm đến tình hình Việt Nam hy vọng vấn đề nhân quyền sẽ được chính phủ Mỹ chú trọng trong các đàm phán sắp tới với Việt Nam.  http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vietnam-humanrightsday2017-lh-05122017081359.html Nhật, Việt, Philippines thao dượt chung vào tháng 6 14/05/2017 Tuần duyên Nhật Bản, Philippines thao dượt chung tháng 7/2016 Chia sẻ Chia sẻ trên Facebook Chia sẻ trên Twitter Chia sẻ trên Google+ Email cho bạn bè Xem bình luận Nhật Bản sẽ thao dượt chung với Việt Nam và Philippines vào tháng 6 tới. Đây là một biện pháp để Nhật tăng cường nỗ lực trợ giúp các nước đang đối mặt với các bước tiến hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông. Cuộc thao dượt sẽ diễn ra ngày 3/6 ở Davao, miền nam Philippines. Năm 2016, Nhật Bản cung cấp một tàu nhỏ dài khoảng 40 mét cho lực lượng tuần duyên Philippines. Tàu này sẽ được sử dụng trong cuộc thao dượt về cách chống hải tặc. Tuần duyên Philippines cũng sẽ được hướng dẫn cách vận hành các xuồng cao su cao tốc mà tàu mang theo. Tàu Echigo 3.100 tấn có khả năng mang theo trực thăng của Nhật Bản sẽ tham gia thao dượt. Sau đó, ngày 16/6, tàu Echigo và các nhân viên tuần duyên Nhật sẽ đến Đà Nẵng để thao dượt chung. Một tàu nhỏ do Nhật cung cấp cho cảnh sát biển Việt Nam năm 2015 sẽ cùng thao dượt với tàu Echigo. Trong khuôn khổ chương trình, cảnh sát biển Việt Nam sẽ được huấn luyện cách xử lý các tàu cá hoạt động bất hợp pháp. Việt Nam và Philippines đều có tranh chấp chủ quyền biển với Trung Quốc ở Biển Đông trong khi Nhật có tranh chấp với Trung Quốc về quần đảo Senkaku ở Biển Hoa Đông. Hồi mùa xuân năm nay, lực lượng tuần duyên Nhật đã lập một chức vụ mới là trưởng ban hợp tác quốc tế về tuần duyên, chuyên trách cung cấp trợ giúp cho các nước Đông Nam Á. Cuộc thao dượt chung với Philippines là lần đầu tiên quan chức này nắm trách nhiệm phụ trách một cuộc huấn luyện. Trước đây, đã có các cuộc thao dượt chung với Việt Nam và Philippines, sử dụng những tàu nhỏ hơn, liên quan đến tìm kiếm, cứu nạn. Đây là lần đầu 3 nước dùng các tàu lớn hơn để chống các hoạt động bất hợp pháp. Trung Quốc đã triển khai nhiều tàu tuần duyên ở Biển Đông kèm theo việc xây các căn cứ quân sự trên các đảo nhân tạo. Dùng các tàu hải quân để ngăn chặn có thể dẫn đên xung đột quân sự, vì vậy Việt Nam và Philippines tìm cách hợp tác với tuần duyên Nhật vốn có nhiều kinh nghiệm trong việc đối phó với các hành vi xâm nhập lãnh hải. Hồi năm 2013, chính phủ Nhật thông báo họ sẽ cung cấp cho Philippines 10 tàu tuần tra mới dài 40 mét. Kể từ đó, Nhật đã công bố kế hoạch cung cấp cho Philippines 2 tàu tuần tra lớn mới dài 90 mét, cho Malaysia 2 tàu tuần tra lớn đã sử dụng dài 90 mét, và cho Việt Nam 6 tàu mới. (theo Japan News, Ashahi Shimbun)  http://www.voatiengviet.com/a/nhat-viet-philippines-thao-duot-chung-thang-6/3850973.html 'Bộ cánh' của tân Tổng thống Pháp nói lên điều gì? 14/05/2017 Tân Tổng thống Pháp và phu nhân trong lễ nhậm chức hôm 14/5. Chia sẻ Chia sẻ trên Facebook Chia sẻ trên Twitter Chia sẻ trên Google+ Email cho bạn bè Xem bình luận Bộ complet trị giá 450 euro (dưới 500 đôla) mà tân Tổng thống Pháp Emmanuel Macron mặc trong lễ nhậm chức 14/5 được cho là một nỗ lực tạo hình ảnh “bình dân” của nhà lãnh đạo này. Theo Reuters, việc nhân viên của ông Macron tiết lộ giá thành của “bộ cánh” ông mặc, cũng như chuyện bộ đồ của phu nhân của ông, bà Brigitte, được hãng Louis Vuitton cho mượn, là điều đáng chú ý. Từng là một ứng viên được ưa thích, trong chiến dịch tranh cử, đối thủ của ông Macron, ông Francois Fillon, bị cuốn vào vụ bê bối tài chính, trong đó có món quà từ một doanh nhân giàu có là hai bộ complet được may riêng cho ông trị giá tới 13 nghìn đôla. đối thủ của ông Macron, ông Francois Fillon, bị cuốn vào vụ bê bối tài chính. Hãng tin Anh viết rằng, với các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy rằng trung thực là một trong các phẩm chất mà cử tri Pháp trông chờ vào nhà lãnh đạo, việc lựa chọn “bộ cánh” khiêm tốn của tân tổng thống phát đi một thông điệp rằng ông sẽ khác biệt so với những người tiền nhiệm. Cựu tổng thống thuộc phe bảo thủ Nicolas Sarkozy, từng lãnh đạo Pháp từ năm 2007 tới 2012, được đặt biệt danh là “tổng thống thích trưng diện” vì phong cách ăn mặc hào nhoáng. Người tiền nhiệm ngay trước ông Macron, ông Francois Hollande, vốn tự coi là “tổng thống bình dân” đã bị chỉ trích vì trả gần 10 nghìn đôla một tháng cho người tạo mẫu tóc. Ông Macron nhậm chức hôm 14/5 trong một buổi lễ tại Dinh Tổng thống ở Paris, trở thành nhà lãnh đạo Pháp trẻ nhất thời hậu chiến.  http://www.voatiengviet.com/a/bo-canh-cua-tan-tong-thong-phap-noi-len-dieu-gi/3851130.html Trung Quốc chi mạnh cho Con đường Tơ lụa mới 14/05/2017 Ông Tập Cận Bình phát biểu khai mạc diễn đàn kéo dài hai ngày ở Bắc Kinh hôm 14/5. Chia sẻ Chia sẻ trên Facebook Chia sẻ trên Twitter Chia sẻ trên Google+ Email cho bạn bè Xem bình luận Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 14/5 cam kết chi 124 tỷ đôla vào kế hoạch Con đường Tơ lụa mới, đồng thời kêu gọi chấm dứt mô hình hợp tác cũ dựa trên sự tranh giành quyền lực ngoại giao. Theo Reuters, ông Tập sử dụng hội nghị thượng đỉnh với sự tham dự của nhiều nhà lành đạo và các quan chức hàng đầu thế giới, trong đó có Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang, để củng cố vị trí lãnh đạo của Trung Quốc trên thế giới. Chính sách củng cố thương mại tự do với sự tham gia của nhiều nước được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy chiến lược “Nước Mỹ đầu tiên”, đồng thời đặt dấu hỏi về các thỏa thuận thương mại tự do trên thế giới. Phát biểu khai mạc diễn đàn kéo dài hai ngày ở Bắc Kinh, ông Tập nói: “Chúng ta cần phải xây dựng một nền tảng hợp tác mở và duy trì cũng như mở rộng một nền kinh tế mở trên thế giới”. Ông Tập chụp ảnh chung với các quan chức dự hội nghị thượng đỉnh. Trung Quốc coi sáng kiến với tên gọi chính thức là “Vành đai và Con đường” là một cách thức mới nhằm củng cố phát triển. Ông Tập công bố kế hoạch này năm 2013 nhằm mở rộng sự hợp tác giữa châu Á, châu Phi và châu Âu với hàng tỷ đôla đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Reuters dẫn lời nhà lãnh đạo Trung Quốc nói rằng thế giới cần phải tạo ra "các điều kiện thúc đẩy phát triển và khuyến khích việc xây dựng các hệ thống luật lệ và thương mại đầ tư toàn cầu công bằng, hợp lý và minh bạch”. Vài giờ trước khi hội nghị thượng đỉnh khai mạc, Bắc Hàn lại phóng thử một quả tên lửa đạn đạo, trắc nghiệm sự kiên nhẫn của Trung Quốc, đồng minh chính của Bình Nhưỡng. Hoa Kỳ hôm 12/5 đã gửi công hàm ngoại giao tới Bắc Kinh, phản đối sự tham dự của Bắc Hàn tại hội nghị thượng đỉnh.  http://www.voatiengviet.com/a/trung-quoc-chi-manh-cho-con-duong-to-lua-moi/3850981.html TQ đầu tư 124 tỷ USD vào dự án 'Vành đai, Con đường' 14 tháng 5 2017 Bản quyền hình ảnh Pool/Getty Image caption Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố khoản đầu tư lớn cho đại dự án Một Vành đai, Một Con đường tại lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh hôm 14/5/2017 Chính phủ Trung Quốc sẽ đầu tư hàng chục tỷ đô la như một phần trong kế hoạch kinh tế đầy tham vọng để xây dựng lại các cảng, đường sá và mạng lưới đường sắt. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cam kết sẽ chi 124 tỷ đô la cho chương trình có tên gọi "Sáng kiến Một Vành đai Một Con đường". VN ở đâu trong 'Vành đai và Con đường' của TQ? Con đường Tơ lụa không của riêng ai Hào quang một thời Con đường Tơ lụa "Thương mại là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế," ông Tập nói tại hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo thế giới đang nhóm họp ở Bắc Kinh. Trong tiến trình Vanh đai và Con đường, chúng tôi sẽ không quay trở lại lối chơi cũ giữa những kẻ thù. Thay vào đó, chúng tôi sẽ tạo ra một mô hình hợp tác mới và cùng có lợi Chủ tịch TQ Tập Cận Bình Kế hoạch này nhằm mở rộng mối liên kết thương mại giữa châu Á, châu Phi, châu Âu và xa hơn. Nó lần đầu tiên được công bố hồi năm 2013. Một phần trong nỗ lực tài trợ khổng lồ nhằm tăng cường mối quan hệ với các đối tác thương mại của Trung Quốc, bao gồm 60 tỷ nhân dân tệ (9 tỷ đô la Mỹ) để hỗ trợ cho các nước đang phát triển và các tổ chức quốc tế thuộc dự án Vành đai và Con đường nói trên. Ông Tập đã sử dụng bài phát biểu của mình để đảm bảo với các nhà ngoại giao phương Tây rằng kế hoạch, được mô tả như Con đường Tơ Lụa mới, không chỉ đơn giản là một nỗ lực nhằm quảng bá ảnh hưởng của Trung Quốc trên toàn cầu. 'Mở cửa, cùng có lợi' Ông Tập nói: "Trong tiến trình thực hiện Vành đai và Con đường, chúng tôi sẽ không quay trở lại lối chơi cũ giữa những kẻ thù. Thay vào đó, chúng tôi sẽ tạo ra một mô hình hợp tác mới, các bên cùng có lợi," ông Tập nói trong lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh hai ngày 14-15/5, được tổ chức tại Bắc Kinh. Ông nói thêm: "Chúng ta nên xây dựng một nền tảng hợp tác mở, duy trì và phát triển nền kinh tế thế giới mở." Bản quyền hình ảnh Pool/Getty Image caption Hàng chục nguyên thủ quốc gia và giới chức cao cấp lãnh đạo các nước đã hiện diện tại sự kiện được cho là đang tạo dấu ấn quan trọng cho Trung Quốc và Chủ tịch Tập Cận Bình. Ông Tập nói đã đến lúc thế giới thúc đẩy sự phát triển cởi mở và khuyến khích xây dựng hệ thống "các quy tắc về thương mại và đầu tư toàn cầu công bằng, hợp lý và minh bạch". "Trung Quốc sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phát triển của mình với tất cả các nước. Chúng tôi sẽ không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác," ông nói. "Cho dù họ đến từ châu Á, châu Âu, châu Phi hoặc châu Mỹ, họ đều là các đối tác hợp tác trong việc xây dựng Vành đai và Con đường." Ông Tập không đưa ra khung thời gian cho việc phân bổ ngân quỹ cho các dự án được đưa ra vào Chủ Nhật. Các nhà lãnh đạo đến từ 29 quốc gia đang tham dự diễn đàn Một vành đai, Một con đường, bế mạc vào thứ Hai, trong đó có Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayep Erdogan. Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang, người đang có chuyến thăm chính thức tới Trung Quốc trong thời gian 11-15/5, cũng có mặt tại diễn đàn. Một số nhà lãnh đạo châu Âu khác, bao gồm các thủ tướng của Tây Ban Nha, Ý, Hy Lạp và Hungary, cũng tham dự hội nghị thượng đỉnh.  http://www.bbc.com/vietnamese/world-39913441 TẠ QUANG KHÔI * BÊN MÊ I Vừa bước qua cổng trường, Chuyên bỗng nghe lòng hồi hộp. Chính chàng cũng phải ngạc nhiên về sự hồi hộp đó. Chàng đâu phải là một nhà giáo mới bước chân vào nghề dạy học. Ngay từ khi đậu tú tài, chàng đã nhận phụ trách một số giờ tại một vài trường tư. Nghĩ lại những phút đầu tiên đứng trước mặt đám học trò đang ngồi im phăng phắc chờ nghe lời giảng dạy của thầy, chàng cũng thấy mình luống cuống. Hai lòng bàn tay ướt sũng mồ hôi và chàng cũng có những cử chỉ thiếu bình tĩnh thiếu tự tin Vừa nói chàng vừa đi lại trước bảng đen và bẻ phấn thành những mẩu nhỏ, ném xuống đất, lấy đầu mũi giầy di đi di lại. Dạo đó, chàng phải mất nửa tháng mới tạm quen với nghề phấn trắng bảng đen, với những lối đùa nghịch đôi khi hỗn sược của đám học trò phá phách hơn quỷ. Cho đến hôm nay, sau ba năm được rèn luyện trong khung cảnh hỗn độn của trường tư, Chuyên đã trở thành một nhà giáo có đôi chút kinh nghiệm. Chàng chưa phải là loại thầy giáo được học sinh hâm mộ cuồng nhiệt, nhưng cũng không bị liệt vào loại thầy bị học sinh làm đơn xin đuổi. Thật ra, một giáo sư sinh ngữ như chàng khó có thể trở thành loại giáo sư "ăn khách" như mấy ông thầy dạy Toán, Lý Hóa đang nổi tiếng như cồn. Chuyên thong thả đi qua một cái sân khá rộng còn ẩm ướt sau trận mưa đêm hôm trước để bước vào văn phòng nhà trường. Chàng nói với viên thư ký đánh máy ngồi ngay sát cửa : "Tôi muốn gặp ông hiệu trưởng." Viên thư ký ngước nhìn Chuyên, rồi cúi xuống đánh máy tiếp,hỏi xẵng : "Chuyện chi ?" Không để ý tới lời thiếu lịch sự của hắn, Chuyên vẫn ôn tồn : "Tôi mới đến trình sự vụ lệnh." Viên thư ký nhìn chàng lần nữa, tỏ vẻ quan tâm : "À, giáo sư mới đổi về, hả ?" Sau đó, hắn quay về phía người đàn ông ngồi bên một cái bàn nhỏ, nói như ra lệnh : "Giáo sư mới ! Vô báo cụ hiệu biết, Tám." Tám hấp tấp đứng lên, bước nhanh ra ngoài. Viên thư ký đánh máy kéo ghế mời Chuyên ngồi, nhưng chàng vẫn đứng, hững hờ nói một câu cảm ơn. Chỉ mấy phút sau, Tám trở lại, mời Chuyên vào phòng hiệu trưởng. Chàng được một người đàn ông trạc ngoài bốn mươi đón tiếp một cách thờ ơ. Lối bắt tay của lão làm chàng có ác cảm ngay từ phút đầu. Dáng người lão thấp nhỏ một cách bủn xỉn, không có một chút uy nghi nào. Đôi mắt lão nhấp nháy liên hồi sau cặp kính trắng. Mặt lão tròn, nước da bì bì hơi tái. Đôi môi mỏng, khi nói miệng chỉ mấp máy không mở rộng. Do đó, tiếng lão nhỏ lí nhí như không có hơi sức. Chuyên chợt nhớ tới lời giới thiệu của một người bạn về lão. "Thằng Trương là một bậc thầy về mặt đạo đức giả đó. Nó đã từng ngủ với con gái riêng của vợ mà lúc nào cũng lên mặt đạo đức." Chàng không tin, hỏi lại : "Nó khốn nạn như vậy mà người ta cũng cho làm hiệu trưởng ?" Người bạn nhún vai, nửa đùa nửa thật : "Thì 'ngưu tầm ngưu, mã tầm mã' mà." Từ lúc đó, Chuyên có thành kiến không tốt với lão hiệu trưởng trường này, nên vừa thoạt gặp, chàng đã không ưa ngay. Thật ra, cái khổ người bần tiện, cái mặt đạo đức giả của lão cũng không làm ai có cảm tình nổi. "Ông giáo sư dạy Anh văn hả ? À à, tốt lắm ! Hồi cuối niên học vừa rồi, tôi có xin bộ cho tôi hai giáo sư Anh văn, nhưng bộ hứa chỉ cho có một thôi. Ông là giáo sư bộ hứa đó... Tốt lắm ! Tốt lắm !" Nói xong, lão xoa tay, nhe hai hàm răng thiếu mấy cái bên trái hàm trên ra cười. Chuyên ngồi im lặng nhìn lão, chờ đợi. Lão chợt nghiêm giọng : "Xin lưu ý ông giáo sư một điều là...là trường ta, nam nữ sinh học chung. Vậy, khi giảng bài... À, ông giáo sư đã có gia đình chưa ?" Chuyên hiểu ngụ ý của lão, hơi khó chịu, nhưng vẫn giữ giọng lễ phép : "Thưa ông hiệu trưởng, tôi còn độc thân." "À à...vậy thì ông giáo sư phải cẩn thận một chút...Bọn nữ sinh cũng lớn bộn rồi..." Chuyên cười nhẹ : "Thưa ông hiệu trưởng, đối với tôi, học sinh nào cũng là học sinh, không phân biệt nam nữ. Tôi đã dạy tư nhiều năm nên cũng có kinh nghiệm về cách đối xử với học trò." Lão gật đầu : "Vậy thì tốt. Nhưng tỉnh nhỏ lắm cái phiền phức, khác Saigon. Mình phải đề phòng trước." Nói tới đây lão bỗng đứng dậy, đưa tay ra bắt tay Chuyên, rồi nói : "Ông giáo sư sang gặp ông giám học để lấy thời khóa biểu. Chúng tôi đã xếp sẵn từ đầu niên học vì được Nha Trung học báo cho biết trước." Lần này chàng bắt chước lão khi bắt tay, chỉ vuốt nhẹ bàn tay lão. Ra khỏi phòng hiệu trưởng, Chuyên chưa biết hỏi ai để tìm văn phòng giám học, chợt có tiếng hỏi sau lưng : "Ông là giáo sư mới ?" Chàng quay lại, thấy một người đàn ông mặt non choẹt, mép để ria lún phún như một lớp lông tơ mọc thưa thớt. Chàng vừa nói :"xin lỗi" thì hắn đã tự giới thiệu : "Tôi là Viễn, giám học." Chàng "à" một tiếng, rồi vui vẻ : "Xin chào ông giám học." Viễn vồn vã bắt tay chàng, nói : "Đã có thời khóa biểu cho ông giáo sư. Xin mời vô đây." Phòng giám học nhỏ hơn phòng hiệu trưởng, lại bày biện lộn xộn, trông thật dơ bẩn. Trên tường có một tấm bảng lớn, chia thành những ô nhỏ ghi giờ dạy của các giáo sư trong trường. Bàn giấy của giám học cũng bừa bãi, lộn xộn, phủ đầy những chồng giấy. Viễn lục lọi một lúc, lấy từ trong một ngăn kéo ra một mảnh giấy nhỏ trao cho Chuyên : "Đây là giờ dạy hàng tuần của ông giáo sư...À, có phải ông giáo sư chính thức chỉ phải dạy có mười sáu giờ một tuần không ? Vậy, ông có 8 giờ phụ trội đó. Toàn đệ tam, đệ nhị cả." Chuyên liếc qua thời khóa biểu, rồi tỏ vẻ ngạc nhiên : "Ông giám học bắt tôi dạy cả tuần ? Từ sáng thứ hai tới chiều thứ bảy. " Viễn cười cầu tài làm mấy sợi ria tơ trên mép rung rung, đáp : "Ở đây, ai cũng vậy hết. Mình nên chịu khó một chút thì học sinh có lợi hơn." Chuyên nghiêm giọng : "Nếu thực sự muốn học sinh có lợi, tôi chỉ xin dạy đúng mười sáu giờ quy định của bộ. Tôi không nhận giờ phụ trội." Viễn nhăn mặt, nói ngay : "Đâu có được ! Trường đang thiếu giáo sư sinh ngữ." Chuyên nhún vai : "Thiếu hay thừa, không liên quan gì đến tôi. Ông và ông hiệu trưởng giải quyết chuyện đó với bộ, với nha. Xin ông giám học nhớ cho rằng tôi cũng có quyền từ chối dạy ngoài số giờ đã quy định. Mà ông thử ngó lại cái thời khóa biểu xem ông xếp có hợp lý không. Dạy hai mươi bốn giờ đủ sáu ngày, sáng hai chiều hai. Ông còn cách nào hành giáo sư hơn được nữa không ?" Vừa nói chàng vừa dằn mạnh tờ thời khóa biểu xuống bàn giấy của giám học, nhắc lại : "Tôi chỉ xin dạy đủ mười sáu tiếng quy định." Viễn tỏ vẻ bực mình, nhưng cố lấy giọng ôn tồn : "Thôi được, để tôi cố gắng xếp lại coi." Chuyên hỏi : "Bao giờ tôi có thời khóa biểu khác ?" Viễn nhẩm tính, rồi đáp : "Ông giáo sư cứ về Saigon chơi, ba bữa nữa xuống cũng được...Ông giáo sư muốn nghỉ những ngày nào trong tuần ?" "Ngày nào cũng được, miễn chỉ có mười sáu giờ và gọn." Viễn cười hề hề : "Vậy thì tốt rồi ! Ba bữa nữa mời ông giáo sư trở lại." Sau khi chia tay với Viễn, Chuyên đi thẳng ra đường. Chàng đứng trước cổng trường phân vân không biết nên về ngay Saigon hay tìm gặp một người bạn cũng đang dạy học ở trường này. Cuối cùng, thấy còn sớm, chàng quyết định tìm bạn để biết về cuộc sinh hoạt của các bạn đồng nghiệp ở tỉnh lỵ nhỏ bé này. Chàng nhờ một học sinh dẫn đường nên tìm ra nhà bạn không khó khăn. Chàng gọi cửa một căn nhà nửa biệt thự nửa nhà ống. Một người ló đầu ra cửa sổ, hỏi : "Ai đó ?" Rồi liền reo to : "A, thằng Chuyên. Mày xuống đây làm cái thống chế gì ?" Chàng cũng reo lên : "Hoằng ! Tao được bổ về đây." "Ồ, tuyệt quá rồi !" Nói xong, anh mở cửa mời bạn vào. Hai người nắm tay nhau mừng rỡ. Hoằng ngắm bạn từ đầu đến chân, rồi tấm tắc khen : "Hồi này mày cao lớn, đẹp trai hẳn ra. Trông đỡ đần một chút. Chắc mày phải cao đến hơn mét bảy ? Các em bây giờ chỉ mê những thằng cao ráo, sạch sẽ như mày thôi." Chuyên cười : "Tao một thước bảy lăm." "Điệu này chắc mày quơ hết các em chưa chồng hoặc ế chồng ở trường này mất. Còn các em có chồng thì cũng thầm yêu trộm nhớ mày, sẵn sàng ngủ lén với mày." Chuyên nghiêm mặt : "Hừ, chưa gì mày đã nói chuyện bậy bạ rồi." Hoằng cười hì hì, rồi dắt Chuyên vào nhà trong. Đi qua phòng ngoài lộn xộn vì những đống quần áo vứt bừa bãi trên mấy cái giường sắt kê không có thứ tự, hàng lối, hai người bước vào phía trong. Chuyên chưa kịp quen với bóng tối của căn phòng, Hoằng đã lên tiếng giới thiệu : "Đây là thằng Chuyên, một thằng cù lần nhất trong bọn tao. "Người" vừa được bổ về đây dạy Hồng mao văn." Chuyên thấy lố nhố khoảng năm, sáu người ngồi quây tròn trên một cái chiếu giữa nhà. Chàng hiểu ngay họ đang đánh bài. Hoằng lại lên tiếng : "Đây là môn giải trí duy nhất của bọn tao ở cái đất hoa lệ khỉ ho cò gáy này." Chuyên phụ họa : "Vui quá nhỉ !" Rồi chàng hỏi nhỏ Hoằng : "Đang chơi gì thế ?" "Xì phé !" Sau đó, Hoằng kéo bạn ra phòng ngoài ngồi nói chuyện. Hai người ngồi trên mép hai cái giường sắt đối diện. Anh hỏi bạn : "Gặp hiệu trưởng, giám học, lấy thời khóa biểu chưa ?" Chuyên phì cười : "Mày hỏi gì mà dồn dập như vậy ?" Hoằng đáp ngay : "Thì đằng nào cũng phải hỏi ngần ấy việc, hỏi một lần cho gọn." Chuyên kể lại chuyện trình diện hiệu trưởng và thời khóa biểu bị nát. Hoằng cười "Thế là mày đã được vuốt tay cụ hiệu rồi. Còn cái vụ thời khóa biểu thì cái thằng mép có lông tơ ấy hay ăn hiếp những thằng mới vô nghề lắm. Mày cứng như vậy là nó nể rồi đó. Nó chỉ thử mày thôi, chứ thục ra nó cũng đã có sẵn một thời khóa biểu ngon lành cho mày." "Sao nó không đưa cho tao ngay để tao lên lớp ?" Hoằng nheo mắt cười : "Làm gì mà gấp vậy ? Cứ từ từ rồi đâu sẽ có đó. Dạy học chứ có phải ăn cướp, ăn trộm gì đâu mà vội. Nó không cho mày thời khóa biểu khác ngay vì nó không muốn để lộ cho mày biết là nó thử mày xem vào loại nào, có dễ đè đầu cưỡi cổ không ? Mày mà nhận ngay cái thời khóa biểu đầu tiên là đời mày tàn trong ngõ hẹp đó. Nó cho mày nghỉ chơi ba ngày là nó muốn lấy cảm tình của mày. Cứ nghỉ cho sướng, tội gì !" Chuyên tỏ vẻ ngạc nhiên : "Dạy học mà cũng phải thủ đoạn như vậy ? Tao thấy trường tư họ đối với đồng nghiệp đàng hoàng lắm, chứ đâu có giả dối như bọn này." Hoằng nhún vai : "Trường tư cũng có nhiều loại trường tư. Chúng nó cần mày thì tử tế với mày, khi không cần thì chúng nó còn tệ hơn bọn trường công." "Thế mà ai cũng cho rằng dạy học là cao quý." "Thì nghề gõ đầu trẻ vẫn cao quý, chỉ mấy thằng giáo dở là không cao quý thôi. Nghề nào cũng thế hết, có nằm trong chăn mới biết chăn có rận. Vì thế, bọn tao có triết lý sống riêng của bọn tao. Đừng có mơ tưởng cao quá, đừng có lý tưởng hóa nghề này nghề kia." Chuyên ngạc nhiên nhìn bạn, rồi hỏi : "Lâu không gặp, mày có vẻ thay đổi nhiều đấy. Thế thì triết lý của mày là như thế nào ?" "Từ từ rồi tao sẽ truyền nghề cho...Bao giờ mày về Saigon ? " Chuyên lưỡng lự : "Có lẽ ngay bây giờ..." Hoằng xem đồng hồ tay, rồi đề nghị : "Còn sớm chán. Ở lại ăn trưa với tao rồi về cũng còn kịp...Tiệm ăn gần đây thôi, đi bộ vài ba phút. Đợi tao thay đồ nhé." Khi còn lại một mình, Chuyên tò mò nhìn quanh. Căn phòng không rộng, kê được hai chiếc giường một người đã thấy hơi chật. Chờ Hoằng trở ra, chàng hỏi : "Mày ở chung với mấy tên ?" "Ba. Vị chi là bốn tên đực rựa. Thằng nào cũng chỉ dạy ba ngày một tuần, rồi dọt về Saigon ngay. Có đứa nghỉ cuối tuần, có đứa nghỉ đầu tuần." "Mày ở đây những ngày nào ? Đầu tuần hay cuối tuần ?" "Tao ở đây cả tuần, rất ít khi về Saigon." Chuyên ngạc nhiên hỏi : "Mày dạy cả tuần ?" "Không, tao chỉ dạy có ba ngày đầu tuần, nhưng dạy tư luôn cả ngày thứ bảy, nghĩa là nghỉ có ngày chủ nhật thôi. Vì thế, chả có thì giờ về Saigon. Mà cũng không có ai cần thăm nom mà phải về." Chuyên tỏ vẻ ái ngại : "Có một mình mày ở lại ngày chủ nhật chắc cũng buồn." "Buồn gì mà buồn ! Bọn tao họp nhau chơi xì phé, chắn cạ. Vui đếch chịu được. Chơi cò con giải trí nên thua được chả đáng bao nhiêu...Ngoài chắn cạ, mày có biết chơi xì không ?" "Tao biết chơi nhiều thứ lắm, cả mạt chược, tổ tôm...nhưng ít chơi, vì thấy mất thì giờ quá." Hoằng vui vẻ reo lên : "Xong rồi ! Thế là bọn tao có thêm mày, khỏi sợ thiếu chân." "Nhưng...nhưng, có thể chủ nhật tao phải về Saigon..." "Bộ mày có vợ rồi ?" "Chưa..." "Hay mày có người yêu ?" "Cũng chưa." "Vậy, không có ràng buộc gì thì về Saigon làm cái thống chế gì ngày chủ nhật. Cứ ở đây mà chơi với bọn tao cho vui. Có thể tao sẽ kéo mày đi dạy tư với tao. Để xem thời khóa biểu của mày ra sao rồi mới tính được. À, mày còn dạy tư ở trển không ?" "Tao xin tạm nghỉ ít lâu vì còn muốn xem tình hình dưới này thế nào đã." "Thế thì tốt ! Bọn trường tư dưới này trả cũng khá lắm, không thua gì Saigon đâu." Chuyên chợt đổi hướng câu chuyện, dò hỏi : "Cơm nước hàng ngày ra sao ? Bộ ngày nào mày cũng phải ăn tiệm ?" "Thì phải sống cuộc đời...cơm hàng cháo chợ, chứ nấu nướng gì được. Bọn tao ăn cơm tháng ở một tiệm. Cũng không đến nỗi nào." Sau đó, Hoằng đưa Chuyên đến một tiệm ăn Tàu ở gần nhà. Hai người chỉ phải đi bộ không đầy năm phút. Trong khi chờ đợi món ăn, Chuyên lại thắc mắc về cuộc sinh hoạt của bạn : "Ở cái đất này, ngoài cờ bạc, chúng mày không có trò giải trí nào khác sao ?" Hoằng lừng khừng đáp : " Kể ra thì cũng có...nhưng không phải thằng nào cũng chơi được..." "Cái gì mà khó vậy ?" "Cũng chẳng khó, nhưng phải có điều kiện...nghĩa là phải bay bướm, phải biết kín đáo..." Lời nói mập mờ của bạn làm Chuyên tò mò : "Trò gì mà khó quá vậy ?" Hoằng cười hề hề, rồi hạ thấp giọng để chỉ đủ mình chàng nghe : "Trò tán nữ sinh..." Chuyên ngạc nhiên : "Cái gì ? Bộ chúng mày coi đó là một trò giải trí ? Chúng mày không sợ hậu quả ?" Hoằng vội xua tay : "Không có tao trong cái trò giải trí này vì tao không đủ điều kiện...ắt có và đủ. Tao còn bận dạy tư, thì giờ đâu mà chơi cái trò...dụ dỗ gái tơ ấy. Tao cũng không thích đùa dai với mấy ông tòa. Còn hậu quả thì thằng nào không khéo chùi mép cũng có thể dính. Đã có thằng phải ngậm ngùi cưới một em nữ sinh mà nó chỉ định lợi dụng trong một lúc thôi." Ngừng lại ngẫm nghĩ vài phút, anh tiếp : "Cách đây vài năm, thằng Dũng ngố bị kẹt một cú cũng hơi đau. Nó phải cưới một con nhỏ mà cả làng đã xúm vào chơi đòn hội chợ. Về sau, các xếp lớn tội nghiệp nó vừa ngố vừa dại, an ủi nó bằng cách cho nó nhậm chức hiệu trưởng ở một nơi đèo heo hút gió. Bây giờ nghe nói vợ chồng nó hạnh phúc lắm. Thôi thì cũng là điều đáng vui rồi." Chuyên lắc đầu : "Tao không ngờ chúng mày sa đọa, bê bối như vậy. Thì ra bọn giáo mác tỉnh lẻ chúng mày cũng quá trời. Thế thì còn dạy dỗ cái đếch gì nữa !" Hoằng cười : "Thì vừa dạy vừa dỗ đấy thôi. Thế là đúng sư phạm rồi ! Nhưng mày đừng có vơ đũa cả nắm. Chúng tao, bọn hư hỏng, chỉ là thiểu số. Điều đáng mừng cho nền giáo dục nhân bản và khai phóng của chúng ta còn nhiều nhà giáo chưa đánh mất lương tâm. Họ sống âm thầm và cố gắng trong thiên chức giáo huấn. Họ là những người đáng phục nhưng không được các xếp lớn ngó ngàng tới vì họ không biết và không quen cậy cục, nịnh bợ." Chuyên khẽ thở dài : "Rồi chúng mày cứ kéo dài mãi cuộc sống bê bối này ?' Hoằng đùa : "Bẩm thưa nhà đại giáo dục, chúng em đâu có muốn bê bối thế. Nhưng nền giáo dục của ta đã dột từ nóc dột xuống. Phải có một cuộc cách mạng thì mới hy vọng..." "Hy vọng cái gì ?" "Thì mới kéo nổi chúng ta ra khỏi vũng lầy này. Tao muốn nói tới một cuộc cách mạng đúng nghĩa của nó. Bây giờ có nhiều sâu bọ lên làm người quá nên xã hội chẳng có kỷ cương gì. Như vậy, bọn tao có bê bối một chút cũng chẳng sao." "Mày ngụy biện để che lấp lỗi lầm của bọn mày." "Ồ, sao lại ngụy biện ? Tao đâu có che dấu lỗi lầm của tao hay của bất cứ đứa nào..." Chuyên có giọng chán nản : "Chúng mày liều thật...Tao sợ rồi đó." "Nghĩa là mày không vào đảng của chúng tao ?" Chàng dứt khoát : "Không. Tao ghét bê bối lắm. Chính vì thế, tao chọn nghề dạy học." Hoằng nhún vai, mỉm cười : "Cũng chính vì thế mày sẽ thất vọng ê chề...Rồi đau đớn trong thất vọng." Chàng phì cười : "Mày nói như tuồng cải lương ấy..." Rồi chàng đổi giọng hỏi : "Tại sao lại thất vọng ? Theo tao, khi đã chọn nghề gõ đầu trẻ, mình cũng phải hy sinh một phần tự do cá nhân, để làm gương cho học trò." Hoằng trề môi : "Dù mày có hy sinh tất cả tự do mày có cũng chả ai biết ơn mày đâu. Mày mới vào nghề nên còn lý tưởng lắm ! Còn ôm nhiều hoài bão loại..."vác đá vá trời"...Nhưng chỉ ít lâu nữa mày sẽ hối hận..." "Tao đâu có phải là tay mơ mới vô nghề. Tao kiếm cơm bằng nghề gõ đầu trẻ từ ba, bốn năm nay rồi." "Nhưng ở trường tư, trường công có nhiều cái khác nhau. Phải tập ngửi cho quen đi. Nào là hiệu trưởng, giám học, nào là thanh tra, nào là giám đốc nọ , giám đốc kia...Rặt một lũ ngu, nếu không muốn nói là lũ khỉ vừa xổng chuồng ở sở thú Saigon." Chàng nghiêng đầu ngó bạn : "Mày bất mãn điều gì, phải không ?" Hoằng lừng khừng : "Bất mãn à ? Từ ngày vào cái nghề khốn nạn này, tao bất mãn đủ thứ. Cái bất mãn lớn nhất của tao là phải chịu sự chi phối của những thằng ngu." Chuyên thở dài : "Thôi, tao chả thèm nói chuyện với mày nữa. Tao tưởng đến đây để học hỏi mày một vài kinh nghiệm về trường, về tỉnh, về cách cư xử với ban giám đốc nhà trường, không dè mày chỉ nói toàn những lời bất mãn, chỉ nguyền rủa hết người nọ đến người kia thôi." "Thì đó là kinh nghiệm tao truyền cho mày mà." "Nếu chỉ có thế, đớp xong, tao dzọt về Saigon. Tao được nghỉ ba ngày..." Hoằng nắm lấy tay bạn, cười xòa : "Nào, thông qua chuyện chửi bới. Bây giờ bàn tới một vài chuyện thực tế hơn. Mày về đây đã có nhà ở chưa ? Cơm nước ra sao ? Mày còn dạy tư ở Saigon không ? Có muốn "chơi" vài giờ trường tư ở dưới này không ?" Chuyên nhìn thẳng mặt bạn, ngập ngừng : "Thoạt tiên, tao muốn ở chung với mày, nếu mày còn chỗ...Bây giờ tao đổi ý rồi...Cái lối sống của mày không hợp với tao. Có lẽ tao rủ mấy thằng mới xuống thuê chung một căn nhà cho tiện. Nếu thực hiện được điều đó, chuyện cơm nước giải quyết dễ ợt. Còn trường tư thì không quan trọng mấy đối với tao. Tiện thì dạy chơi, lấy chút tiền còm xài vặt. Còn không thì bỏ hết cũng chả sao. Tất cả còn tùy thuộc vào cái thời khóa biểu mới." Hoằng tặc lưỡi mấy tiếng liền, rồi nói bằng một giọng chế nhạo : "Chà chà, mày đúng là một nhà mô phạm gương mẫu.. Nền giáo dục của cái xứ bốn ngàn năm văn hiến này rồi có cơ khấm khá mất thôi ! Tao rất tiếc không được ở chung với mày để được mày...hầu hạ. Những thằng cẩn thận như mày là thích dọn dẹp lắm, ở với bọn bê bối như chúng tao thì rất...ích quốc lợi dân. Mày sẽ có nhiều việc để làm, chứ không đến nỗi nhàn cư vi bất thiện. Hì hì..." Chuyên lắc đầu : "Tao tuy trọng nguyên tắc nhưng cũng biết ghét những tên chẳng ra gì mà cứ đòi ngồi trên đầu trên cổ người khác.." "Ủa ! Thì ra mày cũng chớm có mầm bất mãn rồi !" "Chờ coi ! Nhưng tao tin rằng tao sẽ không giống bọn chúng mày. Nếu có bất mãn, tao sẽ phản ứng khác, không tự ý sa đọa và chửi bới loạn cào cào." "Mày sẽ phản ứng ra sao ?" "Chính tao cũng chưa biết, nhưng chắc chắn không ươn hèn như bọn mày. Nào đớp đi đã, tao cũng đói rồi....Mai mốt, nếu tiện thì lấy giùm tao cái thời khóa biểu." Khi đồ ăn mang ra, hai người ít nói chuyện đi, lo ăn uống. Chuyên vừa ăn vừa ngầm nhận xét người bạn mà chàng ít có dịp gặp gỡ từ ngày hai người cùng lên đại học. Trong khi Chuyên theo học cả Văn khoa lẫn Đại học Sư phạm, Hoằng, vì hoàn cảnh gia đình chọn học lớp sư phạm cấp tốc. Khi Hoằng được bổ về dạy một trường xa Saigon, hai người chỉ thỉnh thoảng mới liên lạc với nhau qua thư từ. Bây giờ tình cờ được cùng dạy một trường, chàng mới có dịp gặp lại bạn. Chàng không ngờ Hoằng thay đổi nhiều như vậy. Sau có mấy năm xa cách, chàng thây bạn có vẻ “bạt mạng” hơn hồi còn đi học. Hoằng dạn dày, khinh bạc, chứ không còn yêu đời nữa. Chàng thầm tự hỏi không lẽ nghề dạy học lại khiến Hoằng biến dạng nhanh như vậy ? Đang ăn, Hoằng chợt ngửng lên hỏi : “Sao ? Mày thấy tao thế nào? Khác trước nhiều không ?” Chuyên gật đầu : “Khác nhiều quá ấy chứ. Mày không còn là thằng Hoằng...”búng ra sữa” nữa mà có vẻ “phong sương” lắm. Tao tự hỏi trong có mấy năm trời mà sao mày đã biến thành con người khác lẹ như vậy ? Bộ nghề dạy học gian truân lắm sao ?” Hoằng cười hề hề, đáp : “Chẳng gian truân như lên thác xuống ghềnh, nhưng gian truân trong cách đối phó với bọn ngu, bọn kỳ thị. Rồi mày cũng sẽ biền đổi như tao vậy. “Nhập giang tùy khúc, nhập gia tùy tục”, các Cụ ta đã dạy thì chẳng sai vào đâu đươc.. Nghề dạy nghề ! Đi với ma, phải mặc áo giấy. Mặc riết mình cũng thành ma luôn. Đó là lẽ sống tự nhiên ở đời. có gì lạ đâu. Học với hành khác xa nhau một trời một vực đấy, mày ạ” Chuyên khẽ thở dài. Thật ra, chàng cũng không tin lời bạn mấy. Sau bữa ăn, Hoằng tiễn Chuyên ra tận bến xe đò. Khi bắt tay từ biệt, anh bảo bạn : “Rồi mày sẽ thấy tao có lý...” 2 G iờ học đầu tiên của Chuyên ở ngôi trường mới đã trôi qua một cách tốt đẹp. Chàng rất bằng lòng. Sau khi bước ra khỏi lớp, chàng có một vài nhận xét sơ khởi về lũ học trò. Trước hết, chúng tỏ ra thụ động quá. Suốt hai giờ liền chúng chỉ ngồi im nghe giảng. Chúng cũng không tỏ vẻ hăng hái trả lời những câu hỏi của chàng. Chỉ khi chàng có chỉ định một đứa nào thì đứa ấy mới uể oải đứng lên, nhưng cũng không nói gì hết. Thái độ của chúng khiến chàng nghi ngờ khả năng giảng dạy của mình. Chàng bèn ngừng giảng, cầm quyển vở của một học sinh ngồi gần chàng nhất để coi xem nó ghi chép những gì ? Nó đã ghi đầy đủ những điều cần thiết, chứng tỏ nó hiểu bài. Muốn thử lại một lần nữa, chàng hỏi lại bài cũ mà thầy giáo trước đã giảng. Vẫn im lặng ! Chàng hơi thất vọng, nhưng vẫn cố khuyến khích chúng hoạt động hơn. Mãi đến gần cuối giờ mới có một vài đứa rụt rè đứng lên trả lời. Chàng rất bằng lòng vì đó là dấu hiệu của sự cộng tác trong tương lai. Điều nhận xét thứ hai là bọn nữ sinh có vẻ nghịch ngợm hơn nam sinh. Có lẽ vì chúng chiếm đa số trong lớp. Ngay giờ đầu, chúng chưa dám giở trò gì ra, nhưng chàng đã bắt gặp một vài tia nhìn ranh mãnh, một vài nụ cười tinh quái, một vài cái nháy mắt giữa chúng với nhau. Trong khi đó, bọn con trai khoanh tay ngồi nghiêm chỉnh. Theo kinh nghiệm riêng của chàng, những đứa tinh nghịch là những đứa thông minh. Điều nhận xét thứ ba là học trò không quen đối đáp bằng ngoại ngữ đang học. Một phần vì chúng không được thực tập, phần khác chúng phát âm sai. Chàng hứa sẽ sửa giọng và cho chúng tập nói những câu ngắn trước. Tuy nhiên, chàng rất bằng lòng về giờ học đầu tiên. Không có một trục trặc kỹ thuật hay chuyên môn nào. Điều chàng thích hơn hết là số học sinh trong lớp không bằng nửa sĩ số của một lớp trường tư. Như vậy, chàng sẽ đỡ mệt hơn và kết quả cũng sẽ khả quan hơn. Do đó, chàng thấy lòng vui thích. Tới phòng giáo sư, Chuyên còn đang tần ngần trước cửa, thì viên giám học đã chạy ra, nắm tay chàng, vồn vã hỏi : "Ông giáo sư thấy học trò trường này thế nào ?" Chàng mỉm cười đáp : "Cũng khá ngoan. Với lại mới buổi đầu, chưa có gì đặc biệt." Viên giám học quay về phía các thầy, cô giáo đang ngồi trong phòng, nói lớn : "Xin giới thiệu với quý vị đây là ông Chuyên mới được bổ về trường ta." Chuyên lần lượt bắt tay gần ba chục thầy giáo, trừ mấy bà hoặc cô. Một ông giáo già tự xưng tên là Cảnh lịch sự hỏi chàng : "Thưa ông, ông dạy môn gì ?" "Dạ, tôi dạy Anh văn." Ông Cảnh gật gù : "Anh văn đang hợp thời. Bây giờ đa số học sinh chọn Anh văn làm sinh ngữ chính. Loại như tôi, chắc chỉ vài năm nữa là thất nghiệp." Chuyên ngạc nhiên hỏi : "Thưa, ông dạy môn gì ?" "Tôi dạy Pháp văn. Hỏng đến nơi rồi." Chàng muốn tìm lời an ủi, nhưng lại sợ mình khách sáo, giả dối, nên đành giữ im lặng. Ông Cảnh gượng cười, nói tiếp : "Có lẽ tôi phải đổi môn dạy mất. Giá dạy được toán như ông Ngô thì dễ kiếm ăn hơn. Nè, ông Ngô, mỗi tháng ông dạy tư thêm được bao nhiêu tiền ?" Ngô là một ông giáo trẻ, ngồi tận cuối bàn, tỏ vẻ khó chịu, đáp một cách miễn cưỡng : "Cũng đủ sống !... Chưa đến nỗi chết đói !..." Ông Cảnh cười hề hề : "Ông giỡn hoài ! Ngót ba chục giờ trường tư chớ có ít gì, mỗi giờ rẻ ra cũng hai trăm. Vị chi cũng hơn hai chục ngàn, chưa kể lương chính phủ. Ông độc thân thì tiêu làm sao hết được." Ngô bèn nửa đùa nửa thật trả đũa : "Nè, ông Cảnh, ông có khiếu làm mật thám hơn là làm nghề gõ đầu trẻ đấy." Chuyên không để ý tới chuyện gay go của hai người, lơ đãng nhìn về phía mấy cô giáo. Chàng bỗng để ý tới cô mặc áo màu tím Huế. Cô có nước da thật trắng và khuôn mặt bầu bĩnh. Bất chợt cô quay lại nhìn chàng. Bốn mắt gặp nhau trong một thoáng. Chàng vội ngoảnh đi, cô cũng ngượng ngùng cúi xuống. Chàng tìm một cái ghế trống, rồi lựa lời hỏi chuyện người ngồi bên cạnh. Đó là một ông giáo dạy sử địa, tốt nghiệp sư phạm trước chàng một năm, tên là Ngoạn. Chàng hỏi Ngoạn về Hoằng thì Ngoạn vừa cười vừa đáp : "Anh Hoằng là thứ dữ ở trường này đó." Chuyên ngạc nhiên : "Thứ dữ ? Ảnh dữ lắm sao ? Chắc là hay phạt học trò ?" Ngoạn lắc đầu : "Không phải vậy. Dữ có nghĩa là ngang bướng, thích cãi lộn trong các buổi họp và dữ trong chuyện...ăn chơi." "Nghĩa là ảnh có nhiều...tai tiếng ?" "Không hẳn thế. Anh ấy bướng bỉnh, ăn chơi, nhưng chưa làm hại ai bao giờ. Nói cho ngay, anh ấy chỉ có tật bài bạc thôi." "Còn đối với nữ sinh ?" "Tôi chỉ nghe đồn anh ấy thỉnh thoảng cũng lăng nhăng chút đỉnh, nhưng khéo dấu lắm nên chả có bằng cớ gì." "Ông hiệu trưởng không nói gì ảnh sao ?" "Nói gì được ! Anh ấy dạy hay, học trò mến, kết quả tốt, vậy là chu rồi. Còn đời tư cá nhân thì...không liên quan gì tới ai hết." Chuyên không đồng ý : "Dạy học tức là làm nghề mô phạm, mình phải làm gương cho học trò noi theo. Đời tư hay công cũng vậy..." Ngoạn lắc đầu cười : "Anh còn...lý thuyết quá. Thực tế không hẳn phải như vậy đâu." "Tôi thấy các bậc thầy của chúng ta trước kia đều thế hết." Ngoạn nghi ngờ : "Có chắc là thế không ? Tôi nghe nói những người mà ta coi là bậc thấy cũng có nhiều vị bê bối, khốn nạn lắm. Chẳng hạn cụ Vạn dạy Lý Hóa, miệng thì lúc nào cũng thuyết đạo lý rất hay, thế mà đã từng lén ngủ với chị dâu, khi anh trai vừa chết. Hay là cụ Hoan đã nổi tiếng về vụ phản đảng. Hồi còn trẻ cụ có tham gia một đảng cách mạng, chẳng may bị Tây bắt đưa đi đầy, cụ bèn làm bản tự thú và khai hết các đồng chí của mình. Nhờ vậy, cụ được Tây tha. Không biết các cụ mô phạm ở chỗ nào ?" Chuyên lúng túng : "Thì cũng phải có người ...thế này, thế nọ chứ...Thật ra, cũng chỉ là những lời đồn, có ai biết chắc một trăm phần trăm đâu." Ngoạn đùa : "Vậy thì anh Hoằng cũng ở trong cái tình trạng 'thế này thế nọ'.Anh ấy còn khá hơn những nhà mô phạm bậc thầy mà tôi vừa tuyên dương công trạng là chưa phạm vào những điếu cấm kỵ của nền đạo đức cổ truyền. Không loạn luân mà cũng không phản trắc ! Tôi cho như vậy là quá đủ rồi. Xin đừng ai đòi hỏi nhiều hơn ở những nhà mô phạm ngày nay. Dạy học không phải là đi tu, mà nói cho ngay, tu sĩ cũng có nhiều vị bay bướm lắm. Vẫn là nhà tu mà vẫn đi ngủ với vợ người ta thì sao ?" Chuyên tỏ vẻ buồn buồn : "Anh quan niệm nghề dạy học cũng như trăm ngàn nghề khác ?" "Chớ còn gì nữa ! Xin anh đừng có ảo tưởng coi nghề dạy học là một nghề cao quý, đáng kính hơn các nghề khác. Vả chăng, chúng ta cũng chỉ là những con người tầm thường với đầy đủ mọi tính xấu, tốt. Cũng tham lam, cũng ích kỷ, chẳng thua gì bất cứ ai." Chuyên khẽ thở dài : "Tôi thật không ngờ..." "Anh sẽ còn không ngờ nhiều cái nữa...Chẳng hạn một cô giáo trông bề ngoài hiền lành, đàng hoàng mà đã từng cướp chồng người khác, khiến cho kẻ bị mất chồng phải lao đao khổ sở với lũ con nhỏ còn măng sữa." "Thì ra giới mô phạm của chúng ta cũng...bê bối quá nhỉ." "Do đó, chúng ta nên quan niệm dạy học ngày nay chỉ là một nghề truyền kiến thức chuyên môn lại cho lớp hậu sinh. Còn đạo đức xin đừng đả động tới trong khi xã hội đầy rẫy những thối tha, bỉ ổi của những kẻ được coi là bậc đàn anh hay bậc thầy." Chuyên cười nhạt : "Nghe anh nói, tôi muốn giải nghệ quá. Thà đi buôn lậu hay đi lừa còn hay hơn." "Ồ, việc gì phải giải nghệ ! Anh chỉ cần thay đổi quan niệm đi một chút là có thể thích ứng với cuộc sống thực tế rồi. Nếu anh cứ khăng khăng cho rằng nghề dạy học ngày nay là một nghề cao quý thì một ngày kia, chắc không lâu đâu, anh sẽ hoàn toàn thất vọng và phải giải nghệ thật." "Anh có vẻ bi quan quá nhỉ ?" "Không, tôi chỉ là con người thực tế thôi. Mới chỉ có một năm trong nghề bán cháo phổi, tôi đã có được cái nhìn xác thực và hiểu được lẽ huyền vi của cái nghề đốn mạt này, càng đi sâu vào càng khám phá ra nhiều chân trời mới lạ." "Thế ra trường công cũng chả khác gì trường tư hết ! Tôi cứ ngỡ chỉ giới nhà giáo dạy tư mới có nhiều phần tử bê bối. Ai dè trường công cũng chẳng thua gì !" "Tôi e rằng còn bê bối hơn đấy !" Chuyên không nói gì nữa, buồn bã nhìn ra ngoài sân trường. Đúng lúc đó, chuông vào học reo vang. Chàng vội đứng lên ngay, sửa soạn tới lớp dạy. Vì chưa thuộc giờ, chàng phải mở thời khóa biểu ra coi lại. Thấy chàng sắp bước đi, Ngoạn vui vẻ hỏi : "Anh đi đâu đấy?" Chuyên ngạc nhiên : "Vào lớp, chứ còn đi đâu nữa ! Chuông rồi mà." Ngoạn cười : "Thì cũng còn phải đợi cho học sinh xếp hàng xong đã chứ. Cứ từ từ...Anh thấy không ? Đã có ai đứng lên đâu, kể cả những vị nguyên tắc cùng mình." Chuyên nhìn quanh. Đúng như lời Ngoạn, chưa ai buồn nhúc nhích. Mọi người vẫn bình thản nói chuyện như không có gì xảy ra. Chàng bỗng thấy ngượng, phải ngồi xuống. Khoảng mười phút sau, viên giám học từ ngoài bước vào, vui vẻ nói lớn : "Quý vị có thấy không ? Hồi này các ông, bà giám thị làm việc rất tích cực, bắt học trò xếp hàng im phăng phắc. Nhưng chả hiểu họ giữ trật tự được bao lâu." Thấy bị đuổi khéo, các cô giáo đứng lên trước. Phía mấy thầy lác đác một vài người đứng lên theo. Chuyên vội vàng bước nhanh ra khỏi phòng giáo sư. Chưa ra tới cửa, chàng nghe có tiếng lớn sau lưng : "Muốn biết mấy vị giám thị giữ trật tự được bao lâu, mình cứ ngồi đây chờ thì biết ngay. Mình tới lớp bây giờ là phá vỡ mất công trình tuyệt tác của họ đấy. Làm việc gì mình cũng phải biết kiên nhẫn mới thành công được." Viên giám học cười xòa : "Nhưng chỉ sợ bọn học sinh trẻ người non dạ không kiên nhẫn được thôi." "Thì mình phải tập cho chúng nó quen dần đi. Nghề của chúng mình mà !" Chuyên đã bước xuống sân trường nên không được nghe tiếp cuộc đối thoại. Tự nhiên chàng nghe lòng buồn bực lạ. Chàng không ngờ giới nhà giáo có tinh thần chán nản, bi quan như vậy. Người ta không coi trọng nghề dạy học nữa. Tại sao ? Khó mà trả lời cho đúng được. Nhưng có điều chắc chắn là chàng sẽ không bê bối như Hoằng mà cũng không "nguyên tắc cùng mình" như ông giáo già tên Cảnh. Chàng coi hai người đó như hai thái cực, không thể chấp nhận. Những năm lăn lộn trong giới tư thục, chàng đã thâu lượm được một số kinh nghiệm về nghề dạy học. Thân gần học trò quá sẽ mang tiếng là mị chúng, mà nghiêm quá chúng sẽ sợ hãi rồi xa lánh, không chịu đi học đều. Tiếng ồn ào, xôn xao của một lớp học vô trật tự làm tan biến những thắc mắc trong lòng Chuyên. Chàng dừng lại ở cửa lớp, đưa mắt nghiêm nghị nhìn lũ học sinh đang nhốn nháo ở bên trong. Tức thì, "cái chợ vỡ" bỗng im lặng như tờ. Tất cả học sinh đều đứng lên, chờ đợi. Chàng thong thả bước vào giữa lớp, đặt mấy quyển sách lên bàn giáo sư, rồi cho phép học sinh ngồi xuống. Trong khoảng nửa phút, lớp học lại ồn ào vì những tiếng cười nói, tiếng xô bàn ghế. Chuyên hơi cau mày, tỏ ý không bằng lòng. Để học sinh không lợi dụng lúc lộn xộn đùa nghịch, phá phách, chàng mở sách, dõng dạc ra lệnh : "Các anh chị mở trang 25 ! Chợt có tiếng nói lớn từ một góc vang lên : "Thôi mà, thầy ! Làm chi vội vậy ? Học về lâu về dài chớ đâu có phải dăm ba phút nửa giờ. Xin thầy hãy để ra mươi phút thầy trò ta tìm hiểu lẫn nhau." Chàng làm ngơ, hỏi : "Mở trang 25 chưa ?" Một vài nữ sinh ngồi dẫy bàn trên đáp nhỏ : "Dạ, rồi ạ," Nhưng một nữ sinh khác đánh bạo nói : "Thầy cho chúng em biết sơ về thầy đi." Ngập ngừng một chút, chàng nói : "Cũng được ! Tôi là một giáo sư dạy sinh ngữ, được bổ về đây dạy Anh văn." Bọn học sinh chờ đợi một lát, không thấy chàng nói thêm, bèn 'Ồ" lên một tiếng, rồi một đứa nói lớn : "Những điều đó thầy không nói bọn em cũng biết cả rồi. Chúng em còn biết tên thầy là Chuyên, vừa tốt nghiệp sư phạm..." Chàng đùa : "Vậy thì các anh chị biết hơn cả tôi, còn hỏi làm gì nữa !" Trong đám nữ sinh bỗng có tiếng xì xào, rồi có tiếng cười khúc khích. Chàng bèn quay về hướng đó, hỏi : "Các chị cười cái gì ?" Cả đám bỗng im phăng phắc, nhưng miệng đứa nào cũng chúm chím cười. Một đứa ngồi phía xa xa đánh bạo nói lớn : "Chúng nó muốn biết thầy đã có vợ chưa để chúng nó...còn liệu." Thế là cả lớp cười phá lên. Chàng vội nghiêm mặt lại, nói lớn : "Mở trang 25 !" Khi chàng đã cúi xuống, trong đám nữ sinh còn có tiếng xì xào :"Ổng chưa có vợ đâu, chúng mày ạ. Đứa nào muốn nhào dzô thì cứ ...nhào đại đi."... "Ờ ờ, ổng chưa có vợ, nhưng chỉ có ba con phải nuôi dưỡng thôi."..."Suỵt, chúng mày nói bậy quá, mở sách học đi."..."Chèn ơi, chưa gì con Liên đã bênh ổng rồi. Bộ muốn làm trò cưng của ổng chắc ? Vừa nghe nói ổng độc thân đã cuống lên rồi !"... "Nó không muốn làm trò cưng đâu mà chỉ muốn làm cục cưng thôi..." Sợ bọn nữ sinh mỗi lúc một nói bậy hơn, Chuyên nghiêm giọng nói lớn : "Mở sách ra học đi, ai còn nói lảm nhảm nữa tôi đuổi ra khỏi lớp." Lớp học lắng xuống dần, rồi khi chàng cất tiếng đọc lớn thì mọi người đều im phăng phắc. Khi chuông tan học reo, chàng thở phào một tiếng nhẹ nhõm. Chàng thơ thới bước xuống sân, mặc cho lớp học ồn ào ở sau lưng. Ra đến cổng trường, chàng thấy Hoằng ngồi trên một chiếc xe lôi. Chàng bước đến gần, hỏi : "Mày đợi ai ? Nhận ra chàng, Hoằng vui vẻ đáp : "Đợi mày chứ còn đợi ai nữa ! Lên xe đi với tao. Lẹ lên !" Chàng ngạc nhiên : "Đi đâu ? Tao còn phải về nhà ăn cơm, chiều nay có giờ dạy." Hoằng khoát tay : "Khỏi về nhà. Đi đớp với tao. Lên xe đi." "Tại sao ?" "Thằng đần ! Đi đớp mà còn hỏi tại sao thì đần quá rồi." Chàng nháy mắt : "Tao nghi mày muốn hối lộ tao để tao làm cho mày một chuyện gì phi pháp đó." Hoằng trề môi : "Mặt mày mà dám làm chuyện phi pháp ! Nói tới chuyện tán mấy em nữ sinh mày đã run như cầy sấy thì làm nổi trò trống gì nữa. Nếu phi pháp tao sẽ nhờ thằng khác chứ không nhờ cái mặt mày." "Thế thì hối lộ tao làm cái thống chế gì ?" "Ô hay, cái thằng này, sao cứ ngu đần mãi thế ? Bộ tao không thể đãi mày một bữa ăn à ? Thôi, lên xe đi, ngợm nó vừa chứ." Khi xe bắt đầu chạy, Hoằng mới nói : "Nhờ vả hay hối lộ đều không phải. Tao chỉ muốn mày cộng tác. Tao bảo xe tạt qua nhà mày cho mày ném mấy cuốn sách khốn nạn này vào nhà." "Nhưng tao nói trước là tao không bao giờ cộng tác với mày trong vụ quyến rũ gái vị thành niên hay cờ bạc bịp..." "Yên chí lớn ! Tao biết khả năng của mày chỉ tán được mấy em ế xưng ế xỉa hay mấy em sến về già thôi. " "Cũng được đi ! Ế và già mà không phạm pháp còn hơn đếm lịch." Sau khi cất mấy cuốn sách giáo khoa ở nhà, Chuyên lại lên xe, hỏi bạn : "Nào chuyện gì thì hộc ra đi để tao coi nó đứng đắn đến cỡ nào !" "Đừng có nóng ! Chờ gắp đông đủ cả sẽ bàn cũng chưa muộn." "Nghĩa là có nhiều người tham dự hay sao mà phải chờ đông đủ ?" "Tất cả có năm tên, kể cả mày." "Bộ xì phé hay chắn cạ mà có những năm mạng ? Nhưng tao đã nói tao không thích cờ bịch." Hoằng nổi cáu, gắt : "Câm mõm đi, mày ! Bộ mày tưởng tao chỉ biết cờ bịch thôi sao ? Cái mặt tao không làm nổi trò gì đàng hoàng ? Mẹ kiếp, khi cần ông cũng đàng hoàng như bất cứ thằng chó đẻ nào trên cái cõi đời này ! Ông không đưa mày vào con đường sa ngã, trụy lạc đâu. Cái hạng mới ra trường như mày là còn nuôi nhiều ảo tưởng lắm. Rồi sau này vỡ mặt mới biết thân. Ông đã nói làm ăn đàng hoàng là đàng hoàng, chứ đánh lừa mày thì ăn cái giải gì !" "Thôi được, tao tạm tin mày." Khoảng mười phút sau, xe ngừng lại trước một tiệm ăn khá lớn và đông khách. Hoằng đưa thẳng Chuyên lên lầu, giới thiệu chàng với ba người đã ngồi chờ sẵn quanh một bàn tròn. Hoằng nói tên từng người : Biên, Lộc và Tiếp. Khi Chuyên vừa ngồi xuống, Hoằng bèn nói : "Dĩ thực vi tiên ! Đớp đã, rồi nói chuyện sau. Đồng ý không các bồ ?" Tất cả cùng nói : "Đồng ý là cái chắc. Có thực mới vực được đạo. Không đớp thì lấy hơi sức đâu mà đấu hót." Hoằng vui vẻ hỏi : "Vậy thì các bạn đã kêu gì chưa ?" "Rồi, nhưng dặn họ đợi bạn tới mới đem ra cho nóng. Bây giờ mình vừa ăn vừa nói chuyện cho đỡ mất thì giờ." Hoằng quay sang nói với Chuyên : "Ba người anh em này cùng dạy học như bọn mình, nhưng họ là chuyên viên tư thục, làm ăn lớn ở cái đất này." Chỉ mới nghe bạn giới thiệu như vậy Chuyên đã đoán được gần hết câu chuyện họ muốn bàn với mình. Chàng giữ im lặng, lắng tai nghe Hoằng trình bày. Bọn họ bốn người dự tính mở mấy lớp luyện thi tú tài phần thứ nhất, chỉ dạy những môn chính. Sở dĩ họ muốn chàng cộng tác vì chàng đã dạy tư quen. Cuối cùng, Hoằng hỏi : "Mày nghĩ sao, Chuyên ? Đây là dịp may hiếm có để làm giầu đó. Bỏ qua rất uổng. Bọn tao trù tính không thể lỗ được, bết lắm cũng phải huề !" Chuyên chậm rãi đáp : "Tất nhiên là tao chịu. Nhưng mày mới chỉ cho biết sơ qua câu chuyện, còn nhiều vấn đề khác chưa thấy mày nói tới. Chẳng hạn như...đóng góp ra sao ?" Hoằng đưa mắt nhìn mấy người bạn kia, rồi gật gù : "Cứ từ từ, đâu sẽ có đó. Trước hết chúng tao muốn biết mày có chịu không đã, còn chuyện tiền bạc sẽ tính sau." Người bạn tên Lộc chỉ các món ăn vừa được đem ra, nói lớn : "Thôi, mình nhậu đi đã kẻo nguội mất ngon." Bữa ăn kéo dài hơn một tiếng đồng hôà. Khi đứng lên, mọi người đều hể hả bằng lòng. Công việc làm ăn đã được thảo luận cặn kẽ, đi đến kết luận là cả năm người phải đóng góp đồng đều. Họ cũng đã bàn tới việc phân công, mỗi người phải đảm trách một việc. Nhưng Chuyên được miễn vì là người mới tới tỉnh này.. Tuy ngoài mặt vẫn sốt sắng bàn tính, nhưng trong bụng Chuyên vẫn thấy e ngại. Chàng không tin một người ăn chơi bê bối như Hoằng lại có thể làm ăn đứng đắn được. Vì thế, lúc ra xe về, chàng hỏi bạn : "Bộ mày định làm ăn thật sao ?" Hoằng bèn trợn mắt : "Thật chứ ! Tại sao mày lại hỏi vậy ?" "Vì tao thấy mày ăn chơi quá sợ không đứng đắn nổi." "Vì tao ăn chơi nên mới cần làm ăn." "Ủa ! Mày nói gì kỳ vậy ?" "Có gì mà kỳ ! Tao hỏi mày nhé, nếu không làm ăn thì lấy tiền đâu mà ăn chơi ? Ngoài ra, dù thế nào, tao cũng vẫn là một nhà giáo, nghĩa là cũng có tý ty máu đứng đắn chảy trong huyết quản. Nếu cái vụ này thành công, bọn mình giầu mấy hồi ! Mà tao chắc sẽ thành công." Chuyên trề môi : "Thôi đi bạn, đừng có chủ quan khinh địch." "Tao không chủ quan. Tao được liệt vào loại giáo sư toán ăn khứa nhất ở đây đó. Mày cứ yên chí lớn đi !" "Còn ba tên kia ?" "Tên Biên dạy Lý Hóa, tên Lộc Việt văn, còn tên Tiếp cũng dạy Toán như tao. Tất cả đều nổi tiếng và ăn khứa." Chuyên nói tiếp luôn : "Trừ có tao ." "Mày thì rồi cũng ăn khứa và nổi tiếng như bọn tao." "Thôi được, tao tạm tin mày." "Ở cái đất này, mày không tin tao thì chả còn đếch ai mà tin nữa." Nói xong, Hoằng cười hô hố, át cả tiếng máy nổ của xe lôi. Chuyên cũng cười theo một cách vui vẻ. 3 C huyên nhàn nhã ngả lưng trên một cái ghế bố cạnh gốc cây xoài ở một góc vườn. Chàng chỉ đọc được mấy trang sách thì mắt đã díp lại vì buồn ngủ. Chàng đặt cuốn sách lên bụng, rồi nhắm mắt lại. Nhưng chỉ được mấy phút, chàng đã mở choàng mắt vì tiếng rú của máy bay phản lực vút ngang trời. Chàng đành ngồi lên vì mất hứng đọc sách mà cũng không buồn ngủ nữa. Cuốn sách rơi từ bụng chàng xuống đất mà chàng cũng không thèm nhặt lên. Lưỡng lự vài giây, chàng lại nằm xuống, vắt tay lên trán, nghĩ ngợi vẩn vơ. Kể đến ngày hôm nay, Chuyên về dạy ở đây đã hơn ba tháng. Mọi việc trôi chảy một cách nhẹ nhàng và tốt đẹp. Dù ở trường công hay tư, chàng đều được học sinh quý mến. Chàng rất bằng lòng về điều đó vì đã thỏa mãn lòng tự ái. Tuy nhiên chàng cũng phải công nhận rằng sự thành công của chàng trong giới tư thục là nhờ một phần lớn tài quảng cáo của Hoằng. Chàng không ngờ con người ăn chơi bừa bãi như Hoằng mà có tài tháo vát tuyệt vời. Công việc nào, dù khó đến đâu, anh cũng giải quyết một cách nhanh chóng và hợp lý. Do đó, mấy lớp luyện thi của anh bao giờ cũng có kết quả tốt. Anh đã khoa trương Chuyên là một trong những giáo sư sinh ngữ ăn khách nhất Sàigon. Không những thế, anh còn "tiết lộ" cho bọn học sinh thân tín nhiều chuyện bí mật (phần lớn là tưởng tượng) về đời tư của chàng. Thế là chàng được học sinh đặc biệt chú ý. Được Hoằng dặn trước, chàng chỉ ầm ừ cho qua chuyện khi có người hỏi về những lời đồn đại. Càng mập mờ bao nhiêu càng được kính nể bấy nhiêu, chàng nghiệm thấy như vậy. Thật ra, chàng không hoàn toàn nhờ cậy vào những lời "đánh bóng" của bạn. Chàng là một nhà giáo có lương tâm nên đem hết khả năng để giảng dạy. Chàng cũng rất chăm chấm bài, cứ mỗi tuần một lần cho một lớp. Học sinh tấn tới rõ ràng và nhanh chóng. Đứa nào cũng vui thích và mến chàng, trừ một vài học sinh lười biếng. Thành công ở trường tư có nghĩa là thành công về tiền bạc. Vì còn độc thân, lại không thích ăn chơi, chàng tìm cách giúp đỡ một số học sinh nghèo mà chăm học. Các bạn đồng nghiệp của chàng cho việc giúp đỡ ấy là mị học sinh, nên không ưa chàng. Một hôm, Hoằng kéo chàng đến một chỗ vắng, rồi hỏi : "Mày đã làm gì mà chúng nó nói xấu mày quá vậy ?" Chàng ngạc nhiên : "Ai nói xấu tao và nói những gì ?" "Chúng nó bảo mày đạo đức giả. Giúp đỡ học sinh là mị học sinh, chứ thật ra mày đâu có thương xót gì chúng nó." Chuyên nhún vai : "Chỉ vì chuyện đó mà chúng nó nói xấu thì tao chả thèm để ý. Tao coi khinh hết ! Mày kiếm nhiều tiền để đánh bạc, chơi gái, không có đứa nào dám nói gì vì đó là đời tư của mày. Tao giúp đỡ học sinh nghèo cũng là chuyện riêng của tao, đứa nào cấm được tao ?" Hoằng ngập ngừng : "Chúng nó bàn tán nhiều nhất cái vụ...cái vụ mày giúp đỡ...." Chàng thản nhiên nói tiếp : "Cho một nữ sinh. Phải không ? Tao biết trước vụ này sẽ bị nhiều đứa thối mồm xuyên tạc, nhưng tao bất chấp. Tao đã suy nghĩ kỹ trước khi quyết định làm. Bố nó là sĩ quan chết trận, mẹ nó có cả chục con phải nuôi mà nó là lớn nhất. Trong hoàn cảnh gia đình ấy, nếu là những đứa trẻ khác, nó đã bỏ học đi làm. Thế mà nó vẫn chăm chỉ học hành, lại thuộc vào loại khá nhất lớp, nên tao phải khuyến khích." "Nó tên là gì ?" "Liên !" Hoằng nháy mắt, nửa đùa nửa thật, hỏi : "Mày nhắm mẹ hay con đây ?" Chàng liền "hừ" một tiếng, tức giận nói : "Đừng có giở giọng nham nhở đó ra với tao !" Hoằng vẫn cười : "Con nhỏ đẹp thật ! Đang tuổi dậy thì nên trông ngon lành đếch chịu được." Chuyên cau mặt : "Mày có câm cái mõm chó của mày lại không ? Tao không khốn nạn như mày tưởng đâu. Tao chỉ biết giúp đỡ một học sinh chăm chỉ và ngoan, không hề để ý tới nhan sắc của nó. Đứa nào nghĩ xấu đứa đó mới khốn nạn." Hoằng làm bộ ngạc nhiên : "Bộ mày định đi tu sao ?" "Tao không tu, nhưng tao không thích lăng nhăng với học trò. "Mà chỉ lăng nhăng với mẹ học trò thôi ?" Chàng nghiêm mặt : "Nếu mày muốn tao còn là bạn mày, còn là người cộng tác với mày trong công việc làm ăn thì mày hãy câm cái miệng lại và từ nay trở đi tao yêu cầu mày đừng có thở hơi độc ra. Tao không phải là kẻ xấu xa như vậy đâu." Hoằng cười nhả nhớt : "Được, từ nay tao sẽ không nói cho đứa nào biết mày mê mẹ học trò." Chàng bực mình, thở dài : "Cái miệng mày gớm thật ! Mày cứ làm như tao đã mê mẹ con nó thật rồi ấy. Tao xin long trọng nhắc lại để mày rõ là tao không bao giờ mê học trò hay mẹ học trò. Đứa nào phao tin đồn bậy thì chính nó là đứa khốn nạn." Nói xong, chàng định bỏ đi, Hoằng vội nắm tay chàng kéo lại : "Còn chuyện này nữa..." Chàng hơi cau mày : "Còn chuyện gì ? Sao mày lắm chuyện thế ?" "Thật ra mày mới lắm chuyện. Mày về đây mới có ít lâu mà hết chuyện nọ đến chuyện kia.Trong trường chúng nó đồn ầm lên rằng mày "mết" em Quỳnh" Chàng nghĩ ngay tới cô giáo trẻ mặc áo dài màu tím Huế, có nước da trắng ngần đã gặp vào giờ ra chơi hôm đầu tiên. Nhưng cũng từ hôm đó chàng chưa hề nói chuyện với nàng một lần nào. Hai người chỉ khẽ gật đầu chào nhau mỗi khi gặp. Thế mà cũng có tin đồn chàng mê nàng thì lạ thật. Thấy chàng không nói gì, Hoằng hỏi dồn : "Thế nào ? Đúng không ? Mết em rồi hả ?" Chàng phì cười : "Tao sợ miệng thiên hạ thật ! Vừa đồn tao mê học trò, bây giờ lại mê cô giáo ! Rồi có ngày chúng nó đồn tao mê cả mấy bà già trầu nữa không chừng ! Vểnh tai mà nghe tao nói đây. Tao với cô Quỳnh chưa hề nói chuyện với nhau một lần nào, thì làm sao mà mê được ! Nghe rõ chưa ?" Hoằng nhún vai : "Chúng nó đồn chứ tao có đồn đâu. Tao chỉ muốn biết hư thực ra sao thôi ! Chúng nó nói rằng mày với em Quỳnh thường lén rủ nhau lên Saigon hú hí." Chàng lắc đầu : "Thật là buồn cười ! Toàn là chuyện dựng đứng cả. Từ ngày về đây dạy học đã ba tháng, tao chưa hề lên Saigon một lần, vì kẹt những giờ dạy tư của mày." Hoằng ngẩn mặt một lát rồi gật đầu : "Ờ ờ, đúng rồi, mày chưa về Saigon lần nào thật. Tao 'chứng giám' cho mày điều đó." Trầm ngâm một lát, Hoằng có vẻ lo lắng, nghiêm trọng : : "Thế là mày có nhiều kẻ thù rồi đó.. Mày phải đề phòng cẩn thận." Chàng có vẻ buồn buồn : "Tao mới về có mấy tháng, chưa kịp gây thù chuốc oán với ai mà đã có đứa ghét thì cũng hơi lạ. Tại sao thế nhỉ ?" "Tại vì mày thành công hơn chúng nó. Dạy hay, kiếm được nhiều tiền, tất nhiên phải có đứa ghen. Nhưng mặc cha chúng nó, mình ngay thẳng thì chả sợ gì hết." Từ ngày đó, Chuyên hết sức giữ gìn trong việc tiếp xúc với Quỳnh và khi vào dạy lớp của Liên. Ngoài những giờ dạy học và chấm bài, chàng thường có thú nằm dưới gốc cây xoài để đọc sách. Đó là những giờ hưởng nhàn của chàng. Hơn một lần Hoằng cùng các bạn của anh thuyết phục chàng tham dự những cuộc vui do họ tổ chức, chàng đều từ chối. Không phải chàng là con người thánh thiện, nhưng muốn giữ cho tư cách của mình luôn luôn được đàng hoàng, ngay thẳng.. Ít ra thì chàng cũng phải tỏ ra là một nhà giáo đứng đắn ở cái tỉnh nhỏ này. Khi nào về Saigon chàng có thể vượt ra ngoài vòng cương tỏa một chút. Thế mà chàng chưa làm việc gì khuất tất cũng đã bị đồng nghiệp đặt điều nói xấu. Dù sao giáo giới cũng có kẻ tốt người xấu, cũng hèn hạ, cũng ghen ghét những người hơn mình. Chàng không buồn mà cũng chẳng hề giận những kẻ đặt điều nói xấu. Chuyên thường nằm ngoài vườn đọc sách cho đến lúc mặt trời lặn, chờ mấy người bạn trọ cùng nhà trở về sau giờ dạy.. Người nào cũng độc thân và chỉ dạy ba hoặc bốn ngày trong tuần, rồi vội vã đi xe đò về Saigon. Do đó chàng thường ở nhà một mình. Trong những người bạn ở chung nhà, Chuyên thấy anh chàng dạy quốc văn là vất vả nhất. Ngoài những giờ dạy ở trường, anh ta còn tốn rất nhiều công sức và thì giờ cho việc chấm bài. Có hôm, chàng đã ngủ được một giấc dài, nửa đêm chợt thức, thấy bạn còn cặm cụi trên những xấp bài của học trò. Chàng ái ngại hỏi : "Tối nào cậu cũng chấm bài cực khổ thế này sao ?" Người bạn thở dài : "Dạy quốc văn mới khốn nạn như thế này đấy. Nói ở lớp đã khô cả họng, về nhà cũng không được nghỉ nữa. Không chấm thì không có bài trả cho học sinh. Cuối tuần lại còn phải đem về Saigon chấm nữa, mệt vô cùng. Chuyên hỏi đùa : "Tớ nghe nói các cậu có một lối chấm luận nhanh lắm, kêu bằng "thủ vĩ ngâm", phải không ?" Bạn gật đầu, cười : "Thủ vĩ ngâm thì lẹ thiệt, nhưng chỉ sợ đến lớp, học trò hỏi đúng đoạn mình không đọc thì không biết trả lời ra sao." "Cậu cũng còn nhiều lương tâm lắm nhỉ." "Thì bọn mình mới ra trường, lương tâm còn nguyên vẹn, chưa bị sứt mẻ, hao mòn. Phải dăm, bảy năm nữa thì mới biết nó ra làm sao. Có khi mất mẹ nó hết cũng không chừng." Chuyên cười, nói tiếp : "Từ mươi mười lăm năm trở đi chắc phải mượn lương tâm của người khác mất...Mà cậu có biết bọn mình sẽ mượn lương tâm của giới nào không ?" Không để bạn kịp trả lời, chàng nói luôn : "Của giới trộm cướp, đĩ điếm." Người bạn cau mày, tỏ ý không bằng lòng. Chàng cụt hứng, không cười nổi nữa, lặng lẽ bỏ đi chỗ khác. 4 V ừa ra khỏi lớp luyện thi, Chuyên trông thấy hai nữ sinh Ngọc Như và Cẩm Hồng đang chờ đợi ở cửa. Chàng liền vui vẻ hỏi : "Hai chị cũng học tư ở đây ?" Ngọc Như đáp ngay : "Thưa thầy, không. Chúng em đến tìm thầy." Chàng ngạc nhiên : "Tìm tôi ? Chuyện chi vậy ?" Cẩm Hồng nói nhanh, nhưng hơi nhỏ : "Thưa thầy, trò Liên suýt tự tử..." Chàng hơi cau mày : "Chị Liên suýt tự tử ? Tại sao? " Cẩm Hồng liền kể : "Nửa đêm qua, má trò Liên thấy nó lục đục ở dưới bếp, không chịu đi ngủ thì sinh nghi. Bả rón rén xuống rình thì thấy nó định uống một chai dầu nóng. Bà vội ngăn cản. Hỏi tại sao lại làm vậy thì nó chỉ khóc suốt đêm. Sáng nay, bọn em đến rủ nó đi học thì mới biết. Bọn em vội đi kiếm thầy, để một đứa ở lại nói chuyện và canh chừng nó." Chuyên hỏi lại : "Các chị chưa cho tôi biết tại sao chị Liên lại...dại dột như vậy ?" Cẩm Hồng và Ngọc Như đưa mắt nhìn nhau mà không ai chịu lên tiếng trước. Cuối cùng, Ngọc Như đánh bạo nói : "Tại Liên...tại Liên nó thất tình..." Chuyên tỏ vẻ ngạc nhiên, đăm đăm nhìn hai cô học trò, hỏi : "Chị Liên thất tình,tại sao các chị lại kiếm tôi ? Kiếm để làm gì ? Theo tôi, các chị nên kiếm người chị Liên yêu, nhờ người ta giúp đỡ thì hơn." Cẩm Hồng lúng túng không biết trả lời sao, trong khi Ngọc Như rụt rè : "Bị...bị... Liên nó yêu...nó chỉ nghe lời thầy thôi...Nếu thầy khuyên nó một câu, nó sẽ..." Chuyên im lặng, phân vân. Chàng nhớ tới lời đồn đại Hoằng mới kể lại cách đây ít lâu. Ai cũng nghĩ rằng sở dĩ chàng giúp đỡ Liên chỉ vì yêu nó. Chính Liên cũng tưởng lầm như vậy nên đã thất tình, định tự tử ? Nếu chàng không đến để khuyên nhủ Liên thì chính lòng chàng cũng cảm thấy bất nhẫn và áy náy. Mà đến, mọi người càng tin chàng đã yêu nó. Nhìn những con mắt chờ đôi của hai nữ sinh, chàng khẽ thở dài : "Thật là kẹt cho tôi quá. Không đến thì chị Liên buồn lại dám liều một lần nữa. Đến thì...mọi người lại hiểu lầm..." Ngọc Như đánh bạo : "Ai muốn hiểu lầm thì...mặc họ. Bây giờ...bây giờ thầy chỉ cần nghĩ đến chuyện cứu sinh mạng một con người...mà con người đó thầy đã từng giúp đỡ..." Cẩm Hồng nói theo ngay : "Xin thầy đã thương thì thương cho chót..." Chuyên tặc lưỡi : "Thôi được, tôi nghe lời hai chị. Nhưng tôi còn hai giờ nữa..." Cả hai nữ sinh đều mừng rỡ. Cẩm Hồng hớn hở nói : "Miễn thầy sẽ đến, trễ một chút cũng không sao. Bọn em sẽ canh chừng nó để chờ thầy." X X X Ngay buổi chiều hôm đó, bọn học sinh trong trường, nhất là những lớp học Chuyên, đồn trò Liên tự tử vì thất tình mà người nó yêu chính là Chuyên. Chàng đã dụ dỗ và lợi dụng nó, bây giờ chán thì bỏ rơi. Chàng rất bực mình, nhưng không tìm cách cải chính. Thật ra, người ta chỉ nói sau lưng, không ai dám hỏi thẳng chàng. Vậy muốn cải chính cũng không phải dễ. Chẳng lẽ đứng giữa lớp mà nói bô bô về chuyện Liên tự tử ? Vừa vô duyên vừa mất thì giờ của học sinh. Đến giờ ra chơi, chàng vừa bước vào phòng giáo sư, mọi người đang nói chuyện ồn ào bỗng cùng ngừng lại, quay nhìn ra cửa. Biết họ đang bàn tán về chuyện trò Liên tự tử, chàng vẫn thản nhiên thong thả bước vào. Chàng chưa kịp kéo ghế ngồi, đã có người hỏi : "Bọn moa nghe nói toa sắp lấy vợ, có đúng không ?" Chàng vừa ngồi xuống vừa pha trò : "Moa cũng nghe đồn như vậy, nhưng chưa kiểm chứng được." Một vài người hiểu câu nói đùa của chàng thì bật cười, còn đa số im lặng, ngơ ngác. Người hỏi câu đầu tiên cũng pha trò theo : "Có người đã kiểm chứng thẳng với cô dâu tương lai rồi. Đúng bảy mươi hai phần dầu ! Chỉ có ngày cưới là chưa định rõ thôi." Chuyên phì cười : "Thế thì xin toa định giùm đi cho 'đôi trẻ' mừng..." Bỗng chàng nghe có tiếng ho khan ở cuối phòng, gần cửa sổ., vội nhìn về phía đó, vừa kịp thấy cô giáo Quỳnh quay mặt đi. Thoáng trong một giây, chàng có một cảm giác lạ. Hình như Quỳnh trông đẹp hẳn ra, khác trước. Chàng chợt nhớ tới lời Hoằng. Trong trường người ta cũng đồn chàng và nàng yêu nhau và thường hẹn hò ở Saigon. Chính lời đồn đó đã khiến Liên đau khổ, thất vọng, toan tìm cái chết. Chàng không hiểu tại sao lại có lời đồn đó. Chàng và Quỳnh chưa hề nói với nhau một lời, bất quá khi tình cờ gặp nhau chỉ "Chào chị !" và "Chào anh !" Không biết lời đồn có đến tai nàng không ? Nếu nghe được, nàng sẽ phản ứng ra sao ? Cực lực đính chính như chàng hay làm ngơ ? Chàng rất muốn biết phản ứng ấy. Nhưng hỏi ai để biết được ? Mấy nữ đồng nghiệp thân với nàng ? Từ ngày về dạy ở trường này, chàng bận bịu với lớp tư do Hoằng tổ chức nên chưa quen ai đủ thân để hỏi dò. Lại có tiếng của người bạn đồng nghiệp : "Moa đâu có thẩm quyền để xía dzô chuyện riêng tư của 'đôi trẻ'. Nhưng moa biết chắc tất cả trường này sẵn sàng dự đám cưới để mừng cho 'đôi trẻ'." Chuyên thấy mặt Quỳnh thoáng nhăn rồi trở lại bình tĩnh ngay. Tại sao nàng tỏ vẻ không bằng lòng về câu chuyện vui đùa của hai người ? Chàng thầm tự hỏi. Như để làm vui lòng nàng, chàng đổi hướng câu chuyện : "Thôi không đùa nữa. Bây giờ moa nói thật. Moa với trò Liên hoàn toàn không có một chút liên hệ tình cảm nào. Nó định tự tử vì đã hiểu lầm thiện chí của moa. Moa giúp nó chỉ vì nó là một đứa học trò chăm chỉ, học giỏi, chẳng may gặp hoàn cảnh gia đình khó khăn. Cha nó là một sĩ quan mới tử trận, mà nó lại có đông em." Trong khi nói, chàng liếc nhìn Quỳnh. Nàng đang nhìn ra cửa sổ, nhưng chàng biết nàng đang lắng tai nghe. Người bạn chen vào : "Không phải mình nó hiểu lầm mà nhiều người khác cũng hiểu lầm, kể cả bọn moa." Chàng thấy Quỳnh mỉm cười. Chàng hỏi người bạn, nhưng trong lòng lại muốn nói với cô giáo trẻ ngồi phía xa kia : "Thế bây giờ đã hết hiểu lầm chưa ?" Người bạn lắc đầu : "Lý do toa nêu ra chưa đủ thuyết phục bọn moa. Trò Liên trẻ quá, xinh đẹp quá, dễ thương quá, thiếu gì người thầm yêu trộm nhớ. Niên học trước cũng đã có một giáo sư trẻ, chưa vợ, yêu nó, nhờ người mai mối đàng hoàng, nhưng bị nó từ chối. Cuối năm cậu ta phải xin đổi đi tỉnh khác vì bẽ mặt. Toa vừa về mà đã chinh phục được người đẹp ngay thì toa đúng là bậc tài hoa son trẻ đấy." Bỗng Quỳnh không cười nữa, liếc nhìn chàng rất nhanh, rồi quay đi ngay. Chàng bối rối vì đôi mắt ngờ vực của nàng. Chàng ngạc nhiên về sự bối rối ấy. Có nhiều cặp mắt ngờ vực mà chàng không thèm để ý, lại chỉ quan tâm đến mắt nàng thôi. Hay mình đã yêu ? Chàng thầm tự hỏi. Ồ, yêu gì mà lẹ quá vậy ! Lại có tiếng người bạn đồng nghiệp lải nhải bên cạnh : "Nếu là toa, moa xin cưới nó ngay lập tức. Các cụ nhà ta chả nói "cưới vợ thì cưới liền tay, chớ để lâu ngày lắm kẻ dèm pha" đấy sao ! Trẻ, đẹp, ngoan, học giỏi, từng ấy điều kiện còn chưa đủ ? Bộ toa còn định kén chọn ai hơn nữa ?" Thấy tất cả mọi người trong phòng giáo sư đều chú ý đến câu chuyện của mình, Chuyên hơi khó chịu, lắc đầu : "Moa không kén cá chọn canh gì hết, nhưng điều quan trọng là moa không yêu. Thật ra, moa không thích lấy học trò. " Chàng có cảm tưởng chàng nói với riêng Quỳnh như để phân bua. Trong khi đó nàng vẫn thờ ơ. nhìn ra cửa sổ. Chàng thầm tự nhủ :"Người ta có thèm nghe chuyện mình đâu mà cứ thanh minh." Người bạn đồng nghiệp lại nói : "Bọn nữ sinh phao tin...thất thiệt rằng trưa nay toa đã lén đến gặp trò Liên, hứa sẽ cưới nó đàng hoàng nên nó đã bỏ ý định tự tử. Có đúng không ?" Chuyên lắc đầu : "Moa chẳng việc gì phải lén lút hết. Moa đến gặp nó một cách đường đường chính chính. Có gì phải dấu diếm đâu." Người bạn cười : "Nghĩa là toa có đến để hỏi cưới nó ? " Chàng chưa kịp trả lời thì chuông vào học reo vang. Khác với thường lệ, Quỳnh đứng lên ngay, xách cặp ra khỏi phòng một cách vội vã. Khi đi ngang trước mặt chàng, nàng giữ vẻ nghiêm trang. Nhìn dáng đi khoan thai, uyển chuyển của nàng, chàng chợt nghe lòng xao xuyến. Nhiều người bắt chước Quỳnh bước ra khỏi phòng. Chỉ còn lại lác đác một vài người nên chàng không còn hứng nói chuyện nữa. Chàng uể oải lấy mấy viên phấn, rồi bỏ đi. Vào lớp, chàng tự nhiên cảm thấy chán nản, không thích giảng bài nên bắt học sinh làm bài tập. Trong khi cả lớp im phăng phắc, chàng thẫn thờ nhìn ra sân trường. Chàng nhớ lại buổi gặp gỡ sáng nay với Liên. Nhờ buổi gặp mặt này, chàng biết lý do thất tình của cô bé học trò mà chàng đã từng giúp đỡ. Nó yêu người thầy giáo trẻ tuổi vì hiểu lầm thầy đã yêu nó nên mới giúp đỡ. Mới đây, nó hiểu ra rằng thầy chỉ giúp nó vì lòng nhân đạo, còn người thầy yêu là cô giáo trẻ tên Quỳnh. Chuyên quả quyết với Liên rằng chàng chưa yêu ai, kể cả Quỳnh. Chàng khuyên nó nên bỏ ý định tự tử vì nó còn bà mẹ góa và một đàn em dại cần giúp đỡ. Hãy coi gia đình là quan trọng nhất lúc này, chưa nên nghĩ đến chuyện yêu thương. Hình như nó đã nghe ra, hiểu bổn phận, trách nhiệm của mình với các em nhỏ, nên hứa với thầy sẽ không làm chuyện dại dột nữa. Nó còn cho biết nó sẽ lên Saigon kiếm việc làm giúp đỡ gia đình để các em có thể tiếp tục học hành. Câu chuyện chỉ có vậy thôi, trước mặt hai nữ sinh Ngọc Như và Cẩm Hồng. Thế mà bây giờ lại có tin đồn Chuyên hứa sẽ cưới Liên. Thật kỳ lạ ! Hay Ngọc Như và Cẩm Hồng là nguồn gốc của lời đồn sai lạc đó ? Chàng không tin vì biết hai nữ sinh này là người đúng đắn, nhưng sẽ tìm hai chúng để hỏi cho ra lẽ. Đang suy nghĩ lan man, Chuyên bỗng thấy một ông giám thị xuất hiện ở cửa lớp. Chàng ngạc nhiên bước tới gần, nhưng chưa kịp hỏi thì viên giám thị đã cho biết ông hiệu trưởng muốn gặp chàng ngay. Chàng liền đoán ra lý do cuộc gặp gỡ. Tin Liên tự tử đã đến tai hiệu trưởng. Chàng bèn thu xếp sách vở, nhường lớp cho viên giám thị tạm trông coi, rồi rảo bước đến phòng hiệu trưởng. Lão Trương đón tiếp chàng với một vẻ nghiêm trang, quan trọng. Lão chỉ hơi nhổm người lên khi bắt tay chàng. Thái độ của lão làm chàng muốn nổi giận ngay, nhưng phải cố nén. Chàng nhìn lão bằng một vẻ mặt thách thức, chờ đợi. Lão chắp hai tay để trên mặt bàn, ề à nói : "Tôi cho mời giáo sư để nói với giáo sư một chuyện rất...rất phiền phức." "Dạ, Chuyên nhẫn nại đáp, xin ông hiệu trưởng cho biết chuyện chi." "Tôi nghe nói ông giáo sư vừa gây ra một vụ...xì căng đan, thôi thì cứ tạm dùng tiếng Tây cho dễ hiểu. Chuyện này đang làm xôn xao dư luận." Dù biết trước lão sẽ đề cập đến chuyện nữ sinh Liên, Chuyên cũng hơi giật mình, khó chịu ! Xì căng đan ! Một chuyện bê bối, xấu xa. Chàng cố lấy giọng bình tĩnh, hỏi : "Đó là vụ gì, thưa ông hiệu trưởng ?" Làm ra vẻ khó khăn như không muốn nói, ngập ngừng một chút, lão chép miệng : "Người ta đồn ông giáo sư đã...đã dụ dỗ một nữ sinh, rồi bỏ rơi...khiến nó phải tự tử...Có đúng vậy không ?" Chàng ngó lão đăm đăm, rồi hỏi : "Ông hiệu trưởng mà cũng tin lời đồn ? Việc này dễ biết hư thực quá, sao ông lại đi nghe lời đồn vu vơ. Ông chỉ việc kêu nữ sinh đó tới mà hỏi là rõ trắng đen." Không đếm xỉa đến lời đề nghị của chàng, lão tiếp : "Chúng ta đã chọn nghề dạy học thì cũng nên có một chút đạo đức..." Không để lão nói hết câu, chàng ngắt : "Nếu ông hiệu trưởng không chịu điều tra cho rõ ngọn nguồn, tôi không cần nói chuyện với ông nữa. Xin ông nhớ cho rằng danh dự của một giáo sư cũng cần được bảo vệ...Vu khống cho người khác là một việc làm hèn hạ." Thấy chàng có phản ứng mạnh, lão nói : "Tôi không vu khống cho ai hết, mà cũng không nghe ai đồn. Tòa tỉnh vừa gọi cho tôi hỏi về vụ này. Họ muốn tôi cho họ biết rõ sự vụ trong ngày hôm nay." Chuyên có giọng bực bội : "Vậy thì tốt nhất ông hiệu trưởng cho kêu đương sự tới mà hỏi. Nếu cần thì kêu cả mấy con bạn thân của nó nữa. Về phần tôi, tôi đoan quyết với ông hiệu trưởng tôi không dụ dỗ bất cứ một nữ sinh nào trong trường này hết." Ngừng một chút, chàng bán tín bán nghi hỏi : "Ông tỉnh trưởng mà cũng vu khống người khác như vậy ?" Lão nghiêm nghị : "Sao lại vu khống ! Ông tỉnh trưởng còn cho biết công an đã theo dõi hành vi của ông giáo sư trong thời gian gần đây. Ngày giờ nào ông đưa con nhỏ đi đâu, làm gì họ đều biết hết." Chàng lợm giọng về câu chuyện của lão. Công an nào mà lại dám bịa đặt những chuyện đó để hại một người lương thiện như chàng ? Chính lão đã dựng chuyện ra để dọa nạt, bắt nọn chàng. Lão tưởng chàng là một đứa con nít mới lên mười chắc ? Chàng khinh khỉnh hỏi lại : "Công an theo dõi tôi từ lâu ?" "Đúng vậy !" Chàng trề môi : "Công an không đi tìm cộng sản mà diệt, lại theo dõi một người lương thiện để làm gì ?" Lão im lặng. Chàng hặm hực nói thêm : "Kẻ nào đem những chuyện ngây thơ, vô lý ra hù người khác cũng nên đâm đầu xuống sông mà chết cho sạch cái cõi đời này." Biết là bị chàng chửi, lão tái mặt, hỏi : "Vậy, ông giáo sư tính sao bây giờ ?" Chàng lừng khùng dọa : "Tôi sẽ sang thẳng công an để hỏi họ nghi tôi về tội gì mà cho người theo dõi." Lão hơi luống cuống : "Cái đó....Cái đó...không nên...Ông tỉnh trưởng nói riêng với tôi thôi, dặn kỹ là không nên tiết lộ cho bất cứ ai biết...Vì...vì có cảm tình với ông giáo sư, tôi mới ...mới cho ông giáo sư biết..." Chàng nhạt nhẽo : "Cảm ơn ông hiệu trưởng. Vậy tôi nhắc lại đề nghị của tôi lúc nãy là ông cứ kêu đương sự tới mà hỏi cho rõ thì hơn. Đừng nghe lời đồn mà cũng đừng bịa chuyện..." Vùa lúc đó, chuông tan học từ bên ngoài vọng vào. Chàng đứng lên ngay và xin phép ra về. Lão không giữ chàng lại mà cũng không bắt tay chàng 5 S au khi Liên nghỉ học, lên Saigon kiếm việc làm giúp gia đình, dư luận dịu dần, rồi không còn ai nhắc tới nữa, trừ mấy nữ sinh thân với Liên, như bọn Cẩm Hồng và Ngọc Như. Thỉnh thoảng Chuyên nghe bọn chúng trách móc xa xôi : "Học trò thì làm sao bằng cô giáo được !"… "Thầy giáo với cô giáo mới môn đương hộ đối !"...Chàng làm ngơ trước những lời trách móc vu vơ sau lưng ấy. Tuy nhiên, chàng rất thắc mắc tại sao lại có lời đồn chàng yêu Quỳnh. Đã nhiều lần chàng có ý định hỏi hai nữ sinh Cẩm Hồng và Ngọc Như, nhưng lại không muốn khơi động lại câu chuyện đang lắng dần. Rồi một hôm có tin Quỳnh đính hôn với một viên chức cao cấp trong tòa tỉnh trưởng. Tin này đã làm tắt luôn mọi lời đồn liên quan đến Chuyên và Quỳnh. Nhưng nó lại là nguyên nhân làm chàng buồn và thất vọng. Chàng đang trù tính làm quen với nàng vì chính chàng đã ngầm có nhiều cảm tình với cô giáo trẻ ấy. Đã hơn một lần chàng thầm so sánh nàng với Liên. Về nhan sắc, chàng không thể không công nhận Liên hơn hẳn Quỳnh. Nhưng bù lại, Quỳnh có một nụ cười thật quyến rũ và cách nói chuyện duyên dáng, dù chàng chưa hề có hân hạnh nói chuyện trực tiếp với nàng. Chàng chỉ nhìn nàng từ xa khi nàng nói chuyện với mấy nữ đồng nghiệp trong phòng giáo sư. Ngoài ra, cũng phải kể đến cái dáng dấp khoan thai, đầy vẻ quý phái của nàng. Bây giờ Quỳnh là vợ chưa cưới của người khác, Chuyên còn hy vọng gì nữa ! Chàng đành tìm quên trong công việc. Chàng soạn bài kỹ hơn, chấm bài nhiều hơn. Rất may là mối tình chỉ mới chớm lên trong lòng chàng nên cũng dễ tan biến nhanh. Chàng lại thanh thản và bình tĩnh như xưa. Ngôi trường vào cuối niên học có một không khí đặc biệt, vừa căng thẳng vừa thoải mái. Học sinh những lớp không phải đi thi bắt đầu sửa soạn nghỉ hè. Chỉ còn một tháng nữa là hết niên khóa. Cuộc thi đệ nhị bán niên đang tiến hành tốt đẹp. Nhiều học sinh đã bàn tới việc đi chơi xa, nhưng cũng có đứa lại lo tìm lớp hè để trau dồi thêm về những môn còn kém. Giáo sư cũng bận rộn hơn vì phải chấm bài liên miên để kịp làm Thông Tín Bạ cho học sinh. Hầu như ai cũng phải thức khuya, dạy sớm. Vì thế nhiều người đã tỏ ra mệt mỏi khi đến trường. Chuyên cũng không thoát khỏi cái mệt đó. Chàng cố gắng giảng bài cho hết chương trình đã được bộ Giáo Dục quy định. Do đó, chàng không quan tâm nhiều đến trật tự của lớp học. Một hôm, chàng đã gặp phiền phức về sự lỏng lẻo đó. Vào một ngày giữa tuần lễ, chàng vừa phải dạy sáu tiếng liền ở trường tư. Lúc này là hai giờ cuối ở trường công. Chàng đang chăm chú nhìn vào sách để giảng, bỗng nghe cả lớp ồn ào một cách khác lạ. Chàng vội ngửng lên, thấy la liệt trên bàn học sinh và dưới đất những mảnh giấy chỉ nhỏ bằng bàn tay. Chàng ngạc nhiên hỏi một nữ sinh ngồi bàn đầu : "Cái gì thế này ?" Nó vội đứng lên, đáp nhỏ : "Thưa thầy...truyền đơn Việt Cộng." Chàng lặng người đi vì cảm thấy lo sợ lẫn tức giận cùng một lúc, lúng túng không biết nên giải quyết thế nào. Chàng buột miệng hỏi một câu mà chàng biết ngay là ngớ ngẩn : "Ai ném truyền đơn ?" Cả lớp im phăng phắc. Chưa bao giờ có một lớp học lại im lặng đến như vậy. Chàng chợt nghĩ đến những người có trách nhiệm giữ trật tự của nhà trường. Chàng bèn sai một nam sinh chạy đi báo cho văn phòng giám thị rõ. Không đầy năm phút sau, viên tổng giám thị và mấy nhân viên dưới quyền xuất hiện ở cửa lớp. Viên tổng giàm thị hầm hầm hầm một mình bước vào trong, tay cầm một cây roi mây lớn bằng ngón tay cái, dài chừng hơn nửa thước. Ông không để ý tới các nữ sinh mà chỉ ngó thẳng mặt từng nam sinh một, tay đưa cao ngọn roi như sẵn sàng quất xuống bất cứ lúc nào. Bỗng ông dừng lại trước một nam sinh bàn cuối, cúi sát mặt nó, cười gằn : "Mày ném truyền đơn, phải không ?" Tên học sinh chối ngay : "Thưa thầy, không phải em." "Vậy thì ở vị trí này mày phải biết đứa nào ?" Nó run run, luống cuống : "Thưa thầy, em...em...cũng không nhìn thấy gì hết...Em đang nhìn vào sách, nghe lời thầy giảng...Thấy ồn ào em mới ngửng lên." Viên tổng giám thị có giọng kết tội : "Ngồi ở góc này mày phải nhìn thấy hết. Nếu không nhìn thấy ai thì chính là mày...Thôi, thú nhận đi, con ơi !" Tên học sinh mếu máo : "Thưa thầy, oan cho em quá." "Vút ! Vút" nó liền bị hai roi vào lưng, òa khóc to lên, vừa quằn quại vừa xoa lưng. "Tao cho mày một phút để suy nghĩ. Sau đó, tao sẽ kêu công an tới bắt mày. Vô bót, người ta sẽ tra tấn mày cho đến khi mày nhận tội và khai hết các đồng lõa của mày." Chuyên không đồng ý về lời buộc tội thiếu bằng chứng của viên tổng giám thị, nên bước tới gần ông ta. Chàng chưa kịp nói gì, ông đã hỏi : "Thưa giáo sư, thằng này học hành và hạnh kiểm ra sao ?" Chàng đáp ngay : "Anh Viễn là một học sinh xuất sắc trong môn của tôi. Về hạnh kiểm thì cũng ngoan, không phá phách trong lớp." Viên tổng giám thị quay ra cửa bảo một nhân viên dưới quyền : "Ông lấy học bạ của trò Viễn cho tôi...Nó họ gì, thưa thầy ?" Chuyên chưa kịp đáp thì viên giám thị phụ trách lớp đã nói lớn : "Lê Trọng Viễn..." Viên tổng giám thị gật đầu : "Cả hai năm đệ tam và đệ nhị nhé." Chuyên ngạc nhiên về lối điều tra của viên tổng giám thị. Tại sao lại căn cứ vào học bạ để xét đoán một hành vi chính trị ? Học giỏi hay ngoan ngoãn không liên quan gì tới những hoạt động không có tính cách học đường. Có khi càng giỏi lại càng có tư tưởng khác thường. Ngay cả việc viên tổng giám thị chỉ chú ý đến nam sinh, gạt bọn nữ sinh ra ngoài, chàng cũng cho là sai lầm. Nhưng chàng không muốn xen vào công việc của ông ta ngay lúc này. Trong khi chờ đợi học bạ của trò Lê Trọng Viễn, viên tổng giám thị ra lệnh cho nhân viên dưới quyền vào lớp thu lượm hết truyền đơn. Chuyên tò mò muốn xem một tờ, nhưng lại ngại sau này có thể bị dính líu vào cuộc điều tra của công an. Cứ đứng bên ngoài lại hay, chàng thầm tự nhủ. Khi đã có học bạ của trò Viễn, viên tổng giám thị chăm chú đọc kỹ lời phê của các giáo sư. Cuối cùng, ông nói nhỏ với Chuyên : "Cài mặt nó thì đáng nghi quá mà học bạ rất tốt, giáo sư nào cũng khen. Thầy nghĩ sao ?" Chàng ngẫm nghĩ một lát rồi hỏi : "Thế nào là đáng nghi ? Tôi thấy đứa nào cũng giống nhau hết, đều có vẻ mặt thật thà, ngờ nghệch." Viên tổng giám thị lắc đầu : "Thầy đừng có tưởng chúng nó ngờ nghệch, thật thà. Hồi còn ở trong quân đội, tôi làm cho ngành an ninh nên xét người đúng lắm. Thằng Viễn là đáng nghi nhất." À, chàng thầm nghĩ, thì ra ông ta trước kia phục vụ trong ngành an ninh quân đội. Nhưng ông ấy quên rằng học sinh khác với binh lính. Tiếng viên tổng giám thị cắt ngang ý nghĩ của Chuyên : "Theo thầy, giải quyết vụ này thế nào ?" Chàng đáp ngay : "Thì vì tôi không biết giải quyết cách nào nên mới mời ông Tổng tới." Ngẫm nghĩ một lát, ông ta nói : "Tôi sẽ báo công an và cũng cho họ biết tôi nghi thằng Viễn. Thằng này lì lắm, phải cho nó ăn đòn tra tấn của công an thì mới chịu khai thật." Ngập ngừng một chút, Chuyên kéo viên tổng giám thị ra khỏi lớp, rồi nói nhỏ : "Tôi nghĩ rằng nếu ông tổng làm vậy là sai nguyên tắc. Cả lớp hơn bốn chục học sinh mà ông chỉ nghi có một đứa, lại chả có chứng cớ nào hết." Viên tổng giám thị nhìn sững chàng, ngạc nhiên trước lời phê bình, nói bằng một giọng đe dọa : "Thôi được, tôi sẽ báo cáo với ông hiệu trưởng là lớp thầy đang dạy có truyền đơn Việt cộng để ổng mời công an sang điều tra." Nghe giọng lưỡi của ông, chàng biết ông muốn buộc chàng vào vụ này, nhưng thản nhiên nói : "Thì sự thật là như vậy ! Công an sẽ phải điều tra từng người, kể cả tôi.” Viên tổng giám thị cười nhạt, giao hẹn : "Đó là ý muốn của thầy, sau này có chuyện gì lôi thôi, thầy miễn trách, nghe." Chàng vui vẻ đồng ý : "Dạ, tôi sẽ không phiền trách ai hết." Nhờ vậy, chuyện được dàn xếp tạm yên. Cuộc khủng bố tinh thần học sinh không tiếp diễn nữa. Tuy nhiên, bắt đầu từ phút ấy, Chuyên ngơm ngớp lo. Ai cũng ngại phải ra cò bót, dù chẳng có tội gì. "Vô phúc đáo tụng đình", chàng nghĩ. Đồng thời chàng lại cảm thấy vui vui vì đã làm được một việc hợp lý. Sau khi viên tổng giám thị và đám"tùy tùng" bỏ đi, Chuyên đưa mắt nhìn đám học sinh đang ngồi im lặng trong lớp. Đứa nào cũng mặt mày tái mét. Chàng ôn tồn bảo trò Viễn : "Anh cứ an tâm. Nếu anh vô tội thì chả sợ ai hết !" Nó đứng lên, ấp úng : "Em xin cảm ơn thầy...Nếu thầy không can thiệp, chắc giờ này..." Chàng liền gạt đi : "Thôi, chuyện qua rồi. Nào, lấy sách ra học tiếp." Một nữ sinh đề nghị : "Sắp hết giờ rồi, thầy cho chúng em nghỉ đi." Chàng nhìn đồng hồ tay, rồi gấp sách lại. Vừa lúc đó,chuông tan học reo vang. Khác mọi khi, lớp học hôm nay thật im lặng, chỉ nghe thấy tiếng ồn ào từ những lớp khác vọng sang. Bọn học sinh vừa trải qua một cơn hãi hùng, không còn lòng dạ nào vui đùa nữa. Chính chàng cũng buồn bã, lẳng lặng cắp sách ra khỏi lớp. Vừa bước xuống sân trường, chàng nghe có tiếng gọi nhỏ ở phía sau. Chàng quay lai, nhận ra trò Viễn. Chàng dừng bước để đợi nó. Nó lại ngỏ lời cảm ơn, chàng liền gạt đi : "Thôi, bỏ qua chuyện đó đi." Nó đến sát chàng, thì thầm bên tai chàng : "Em...em biết người ném truyền đơn." Chàng giật mình, ngó nó chằm chặp : "Anh biết người ném truyền đơn ? Ai vậy ? Sao anh không nói cho ông tổng giám thị biết ?" Nó lấm lét nhìn quanh, rồi rụt rè : "Xin thầy...giữ bí mật giùm em...Người đó là chị...Liễu Huệ... Em tin rằng nhiều người người trong lớp cùng trông thấy...chứ không phải mình em." "Thế mà anh không chịu khai ra để bị đòn oan." Viễn cúi mặt, thở dài : "Vì gia đình chỉ và gia đình em thân nhau đã lâu...Chỉ lại sắp lấy anh hai em..." "Rồi sao bây giờ anh lại cho tôi biết ?" "Vì em biết thầy không phải là người làm hại học sinh...Với lại, em cũng muốn cho thầy rõ em vô tội, xứng đáng được thầy bênh vực...Không biết rồi đây thầy có bị liên lụy gì không ?" Chuyên tìm lời trấn an nó : "Không ai làm gì nổi tôi đâu. Công an người ta làm việc có nguyên tắc đàng hoàng. chứ không thể bắt bớ ẩu tả được." Viễn tỏ vẻ vui mừng : "Nếu vậy em đỡ lo và áy náy." Rồi nó chắp tay vái thầy.nhưng vẫn đứng im một chỗ. Để đuổi nó, chàng nói : "Thôi, tôi phải về vì các thầy khác đang đợi tôi ở nhà." Nói xong, chàng bước đi ngay. Từ lúc đó, chàng băn khoăn tự hỏi chàng sẽ khai với công an thế nào nếu chàng bị họ mời tới thẩm vấn ? Khai nữ sinh Liễu Huệ là thủ phạm ném truyền đơn ? Kể ra đó cũng là bổn phận của một công dân trong thời chiến. Nhưng lương tâm của một nhà giáo không cho phép chàng tố cáo học trò. Dù sao, chàng cũng không tận mắt thấy nó ném truyền đơn, chỉ nghe lại thôi. Có nên tin trò Viễn không ? Có thật anh nó sắp lấy Liễu Huệ không ? Nó có thù oán gì với cô nữ sinh học cùng lớp này không ? Bao nhiêu câu hỏi hiện ra trong óc chàng. Chàng cân nhắc giữa lương tâm của một nhà giáo với bổn phận của một công dân trong thời chiến. Càng suy nghĩ chàng càng thấy mình bị dằng co, níu kéo giữa hai bổn phận. Buổi sáng hôm sau, vừa tới trường, Chuyên được mời ngay vào phòng hiệu trưởng. Lão Trương hỏi về vụ truyền đơn Việt cộng. Lão nói với chàng bằng một giọng quan trọng : "Từ ngày tôi về làm hiệu trưởng trường này, chưa bao giờ có chuyện lộn xộn như thế này. Ông giáo sư mới về có mấy tháng mà đã..." Lão ngừng lại, nhìn thẳng mặt Chuyên. Chàng hỏi ngay : "Bộ ông hiệu trưởng định vu cho tôi là cộng sản ?" Lão vội cãi : "Đâu có ! Tôi chỉ muốn nói là ông giáo sư xui quá, mới về đã gặp chuyện rắc rối." Chàng nhún vai : "Cũng chẳng có gì gọi là xui hết. Tôi là người ngay thẳng, không sợ liên lụy." Lão bỗng nghiêm giọng : "Nhưng ông giáo sư đã phạm một lỗi rất nặng là ngăn cản ông tổng giám thị bắt tên học trò ném truyền đơn giao cho công an." Chàng bình tĩnh hỏi : "Ai nói với ông hiệu trưởng là tôi cản ông tổng giám thị bắt thủ phạm ném truyền đơn ? Mà tên đứa học trò ném truyền đơn là gì ?" Lão đáp ngay : "Thằng Lê Trọng Viễn." Chàng lắc đầu : "Trò Viễn không phải là thủ phạm vụ ném truyền đơn." Lão có vẻ ngạc nhiên trước câu nói chắc nịch của chàng, vội hỏi ngay : "Tại sao ông biết không phải là nó ?" Chàng dằn từng tiếng : "Vì một lẽ rất đơn giản là không ai trông thấy nó ném và cũng không ai tố cáo nó. Vậy thì không có một bằng cớ nào để có thể kết tội nó. Sở dĩ ông tổng giám thị cứ khăng khăng buộc tội nó vì ổng lấy kinh nghiệm của một cựu nhân viên an ninh quân đội để nhận xét người khác. Trường học không phải là một nhà giam của quân đội, học sinh không phải là những tên lính ba gai, lưu manh. Do đó ổng đã nhận xét sai. Ổng chỉ căn cứ vào chỗ ngồi của nó trong lớp mà qui tội cho nó. Như vậy, không hợp lý và thiếu tính chất khoa học" Lão Trương trầm ngâm một lúc, rồi hỏi : "Theo giáo sư, đứa nào là thủ phạm ?" Chàng lắc đầu đáp ngay : "Tôi không phải là thầy bói đoán mò mà tôi cũng không phải chó săn trong học đường. Theo tôi, tốt nhất cứ để công an điều tra." Bỗng lão nhìn chàng bằng đôi mắt ái ngại : "Nếu không tìm ra thủ phạm, tôi e ông giáo sư sẽ gặp phiền phức. Tôi buộc lòng phải báo cho công an biết vụ ném truyền đơn xảy ra trong giờ của giáo sư." Chàng nhún vai : "Tôi chẳng có gì phải sợ cả. Nếu họ hỏi, tôi cứ thực tình mà kể lại, cả việc ông tổng giám thị hùng hổ đánh học trò vô tội." Sau khi xem đồng hồ tay, chàng nói tiếp : "Sắp hết giờ đầu tiên rồi, tôi phải tới lớp." "Dạ, xin chào giáo sư." Ra khỏi phòng hiệu trưởng, chàng tự trách đã nóng nảy phê bình việc làm của viên tổng giám thị. Đáng lẽ chàng không nên có giọng gay gắt khi nói về một người vắng mặt. Chàng biết rằng chàng lại có thêm kẻ thù. Thôi, chàng thầm tự nhủ, đó cũng là một kinh nghiệm về giao tế, lần sau mình sẽ phải cẩn thận hơn. 6 G iờ ra chơi Chuyên đến phòng giáo sư hơi trễ, nhưng chưa kịp bước vào thì thấy trò Viễn thập thò ở cuối hành lang. Chàng đoán biết nó muốn gặp chàng, nên đi ngay về phía nó. Chàng chưa kịp hỏi, nó đã nói : "Thưa thầy, chị Liễu Huệ trốn ra mật khu rồi." Cái tin bất ngờ đó làm chàng hơi giật mình. Chàng nghĩ tới cô nữ sinh mảnh khảnh, cũng thuộc vào loại xinh đẹp và ngoan ngoãn. Rồi chàng nhớ tới người anh của trò Viễn, hỏi khẽ : "Anh hai của anh tính sao ?" Nó thở dài : "Ảnh buồn lắm...Nếu không kiếm được chỉ, ảnh đăng lính." Chàng chợt nghe lòng tê tái, xót xa. Đó là hoàn cảnh hiện tại của đất nước. Anh em ruột thịt đã từng chạm trán nhau ngoài mặt trận. Bây giờ một cặp tình nhân cũng phải chia lìa, đối nghịch nhau vì không cùng một lý tưởng. Biết đâu rồi có ngày họ sẽ gặp nhau nơi trận tuyến ? Nếu có một sự tình cờ nào đó, họ nhận ra nhau, chuyện gì sẽ xảy ra ? Họ vẫn coi nhau là thù nghịch hay chắp nối lại mối tình cũ ? "Thưa thầy..." Tiếng chào rụt rè của trò Viễn kéo chàng trở lại thực tế. Chàng dặn khẽ : "Bây giờ anh có thể khai thật với công an, nếu họ hỏi anh." "Dạ" Chuyên nghe lòng buồn man mác. Chàng nghĩ tới sự tan vỡ của một mối tình. Rồi chàng lại liên tưởng đến chuyện riêng của mình. Chàng không muốn vào phòng giáo sư nữa. Thật ra từ ngày có tin Quỳnh đính hôn với một viên chức cao cấp trong tòa tỉnh trưởng, chàng thấy phòng giáo sư trống trải, lạnh lẽo và buồn tẻ. Quỳnh vẫn ngồi đó, vẫn vui vẻ nói chuyện với các đồng nghiệp, nhưng nàng không còn là cô giáo Quỳnh ngày xưa nữa. Nàng đã thuộc về người khác. Từ lâu chàng có mấy thắc mắc mà không sao tìm được lời giải đáp. Tại sao có dư luận đồn chàng và Quỳnh yêu nhau? Hơn một lần chàng muốn hỏi hai nữ sinh Cẩm Hồng và Ngọc Như, nhưng lại e ngại vì từ ngày Liên thôi học lên Saigon, hai đứa không còn thân thiện với chàng. Chúng thường tìm cách lẩn tránh mỗi khi thấy chàng. Trong lớp học, chúng giữ vẻ lạnh nhạt nếu phải trả lời câu hỏi của chàng liên quan đến bài học. Trước vẻ thiếu thân thiện ấy, tự ái của chàng không cho phép chàng thân mật với chúng nữa. Khi có tin Quỳnh đính hôn, chúng cười nói hể hả, như muốn chế nhạo. Chàng nghe loáng thoáng sau lưng :"Cho đáng đời !" Chuyên cứ đứng ở hành lang mà nhìn xuống sân trường. Gần ngày nghỉ hè, nhiều học sinh những lớp nhỏ, sau khi thi bán niên, đã tự ý nghỉ học. Sự kiểm soát của nhà trường cũng đã nới lỏng nên sự vắng mặt của học sinh mỗi ngày một nhiều hơn. Có lớp đã trống trơn, nhưng giáo sư vẫn phải có mặt. Sân trường vào giờ ra chơi đã thưa thớt đi nhiều. Đa số là học sinh những lớp sắp đi thi, nên chúng có vẻ đăm chiêu và lo lắng. Thi cử vào thời buổi chiến tranh hết sức quan trọng. Đậu thì được tiếp tục học, rớt thì phải vào lính. Đa số con nhà nghèo chỉ biết trông cậy vào sức học của mình. Trong khi đó, bọn "con ông cháu cha" dựa vào quyền thế, tiền bạc của cha mẹ để trốn lính, có đứa còn được đi du học với mảnh bằng được mua bằng tiền. Bỗng chuông vào học ngay trên đầu Chuyên reo vang làm chàng giật nẩy mình. Trong khi học sinh đang vui chơi dưới sân trường bước nhanh về lớp để xếp hàng, chàng phân vân không biết có nên vào phòng giáo sư lấy thêm phấn. Tự nhiên chàng ngại gặp Quỳnh. Chàng cũng không hiểu lý do của sự ngại ngùng đó. Thật ra, chàng và nàng chưa có một liên hệ nào, vì thế việc nàng lấy chồng đâu có ảnh hưởng gì tới chàng. Khi thấy có mấy người đang đi về phía mình, Chuyên quyết định không lấy thêm phấn, đến thẳng lớp học ngay. Nhưng chưa kịp xuống sân trường, chàng chợt trông thấy Quỳnh tha thướt trong tà áo dài trắng đi về phía mình. Tự nhiên chân chàng như bị dính chặt lấy mặt đất, không sao cất bước nổi. Quỳnh hình như cũng giật mình khi nhận ra chàng từ xa. Nàng hơi chậm lại một chút nhưng rồi vẫn thản nhiên đi qua mặt chàng, đôi mắt nhìn thẳng. Khi nàng đã mất hút ở cuối hành lang, chàng vẫn nhìn theo. Bỗng có tiếng nói nhỏ ngay bên tai chàng :"Hoa có chủ rồi ! Tiếc hả ?" Chàng quay lại, nửa đùa nửa thật trả lời người bạn đồng nghiệp : "Làm sao mà không tiếc cho được !" Người bạn cười phá lên, ngâm một câu ca dao :"Chim vào lồng biết thuở nào ra ?" Chàng thoáng buồn, nhưng vẫn cố lấy giọng vui vẻ : "Không chừng mình phải lấy trộm cả lồng lẫn chim đem về nhà dấu đi." Người bạn vỗ nhẹ vào lưng chàng :"Nên lắm ! Nên lắm !" Vừa lúc đó, chàng thấy viên tổng giám thị cầm roi mây đi trên sân trường vắng không còn một học sinh nào. Chàng lại nghĩ đến trò Viễn và nữ sinh Liễu Huệ. Không biết ông ta đã biết thủ phạm vụ ném truyền đơn đã bỏ trốn ra mật khu Việt cộng chưa ? Chàng vừa ra khỏi hành lang, định băng qua sân trường để tới lớp, viên tổng giám thị bước nhanh về phía chàng, nói bằng một giọng quan trọng : "Tôi đã báo cho công an biết vụ ném truyền đơn hôm qua trong lớp giáo sư. Có thể họ sẽ mời giáo sư sang ty công an." "Dạ, tôi đã sẵn sàng. Có giấy kêu là tôi đi ngay." Nhìn vẻ mặt của ông ta, chàng biết ông ta đang giận chàng lắm. Giận cũng là phải, chàng thầm nghĩ. Đó là lỗi của mình. Từ phút đó, Chuyên sửa soạn tinh thần và sắp đặt những điều cần thiết để trả lời công an. Nhưng chàng chờ đợi rất lâu, hết ngày này đến ngày khác mà không nhận được giấy mời. Có lẽ, chàng nghĩ, họ điều tra ngầm, không cần đến lời khai của mình. Rồi niên học chấm dứt sau buổi lễ phát thưởng tổ chức ngay tại trường. Hầu hết các giáo sư trẻ về Saigon với gia đình. Học sinh nhỏ không phải đi thi, đứa thì được cha mẹ cho đi chơi xa, đứa thì về quê nghỉ hay giúp gia đình việc đồng áng. Chuyên còn kẹt lại tỉnh vì lớp luyện thi chưa hết khóa học. Ở một mình một nhà, chàng thấy buồn, nên dọn sang ở tạm với Hoằng. Nhưng mới chỉ được hai hôm, chàng đã tính trở về nhà cũ, vì bạn bè của Hoằng ồn ào suốt ngày đêm. Họ đánh bạc, cãi nhau, thậm chí đưa cả gái về...Nhưng Hoằng cố giữ chàng lại vì lớp tư cũng chỉ còn vài ngày nữa là hết, rồi về luôn Saigon cho tiện. Chàng đành nghe lời. Nhà Hoằng ở gần trường, mỗi lần đi qua, thấy sân trường vắng học trò, Chuyên lại nghe lòng buồn man mác. Mới đầu chàng không hiểu tại sao mình buồn, mãi sau chàng mới khám phá ra rằng cái gì cũng phải có đủ bộ. Chim phải có đôi, vợ chồng phải có nhau, không thể thiếu một được, thì trường phải có học sinh. Trường vắng học sinh là ngôi trường chết. Mỗi năm, trường "chết" mấy tháng hè. Chàng phì cười vì ý nghĩ ngộ nghĩnh của mình. Nhưng quả thật, cái gì cũng phải có đôi hoặc có bộ. Thế mà sao chàng vẫn lẻ loi ? Ừ nhỉ, sao mình lẻ loi ? Chàng nghĩ đến Quỳnh, đến Liên. Quỳnh thì không nói làm gì, vì nàng và chàng chưa có một liên lạc nào, dù sau này chàng đã bắt đầu để ý đến nàng. Chỉ tiếc một điều chàng chưa kịp làm quen với nàng thì nàng đã đính hôn. Còn Liên ? Nếu so tuổi, chàng cũng chỉ hơn Liên sáu, bảy năm. Người ta lấy vợ thua cả chục tuổi vẫn là xứng đôi vừa lúa. Liên vừa xinh đẹp vừa ngoan ngoãn, lại mới yêu lần đầu tiên. Chàng là mối tình đầu của Liên. Thế mà vì cố chấp chàng đã bỏ lỡ một dịp xây dựng hạnh phúc ? Bất cứ ai ở cõi đời này cũng mưu tìm hạnh phúc cho mình. Thiếu gì thầy giáo lấy học trò ? Cũng có trái luân thường đạo lý đâu ! Bây giờ Liên ở Saigon, nếu chàng muốn tim cô ta cũng còn kịp. Saigon rộng lớn, người đông, biết tìm đâu ? Chàng tự nhủ sẽ hỏi cho ra địa chỉ của Liên. Lần này chàng không thể để cơ hội tốt vuột khỏi tầm tay. Rồi lớp tư cũng chấm dứt. Trước khi chia tay về với gia đình, người thì lên Saigon, kẻ xuống tận Cà Mau, Hoằng tổ chức một bữa tiệc ngay tại nhà. Bữa tiệc thật vui, kéo dài đến quá nửa đêm. Sau một năm làm việc, tuy có nhiều biến cố, vui buồn, coi như tương đối thành công, Chuyên muốn tự thưởng mình nên đã buông thả trong cuộc vui chơi với bạn bè. Chàng uống hết một ly rượu mạnh mà chưa bao giờ dám thử nhắp môi. Khi tan tiệc, chàng không còn đứng vững được nữa. Hoằng và một người bạn ở chung nhà phải dìu chàng vào giường. Họ còn giúp chàng cởi giầy và quần áo. Mãi đến gần sáng hôm sau Chuyên mới thức giấc. Chàng ngạc nhiên thấy có người nằm cạnh nên tỉnh ngủ ngay. Chàng chồm dậy và nhận ra người nằm cạnh là đàn bà, không một mảnh vải che thân. Chàng đoán đây là trò chơi của Hoằng và mấy người bạn. Ra khỏi màn, chàng bật đèn sáng, mặc quần áo xong, đánh thức người đàn bà dậy. Cô ta nheo mắt vì bị chói ánh đèn, ngái ngủ hỏi : "Uả, sao thầy dậy sớm thế ? Trời còn tối mà." Chàng hỏi bằng một giọng hơi gắt : "Cô là ai mà sao lại chui vào giường tôi mà ngủ ? Mặc đồ vô." Chàng ném cho cô ta bộ quần áo vứt bừa bãi dưới đất. Cô bước ra khỏi màn. Chuyên vội quay mặt đi, giục : "Mặc đồ vô !" Cô cười khanh khách : "Thầy mắc cở hả ? Bộ thầy chưa thấy đàn bà trần truồng bao giờ sao ?" Như chợt nhớ ra điều gì cô lại hỏi : "Bộ thầy quên em rồi sao ? Em là Liên, học trò cưng của thầy nè." Chàng hơi gắt : "Đừng có nói bậy nói bạ nữa. Đi chỗ khác cho tôi ngủ lại. Tôi đang nhức đầu lắm đây." Cô nhõng nhẽo : "Bộ thầy quên học trò cưng của thầy rồi hả ?" Chàng bực mình chép miệng : "Để tôi phải kêu ông Hoằng ra nói chuyện với cô mới được..' Nói xong, chàng liền đi vào nhà trong, nơi có giường ngủ của Hoằng và mấy người bạn. Chàng bật đèn sáng làm mọi người thức giấc.Chàng nói lớn : "Hoằng, mày sang đưa cô ta về ngủ với mày đi. Tao cần ngủ quá vì đang nhức đầu mà không có chỗ ngủ." Hoằng có vẻ tỉnh ngủ ngay, ngồi dậy, vươn vai, ngáp rồi hỏi : "Bộ mày chê trò Liên rồi hả ?" Chàng năn nỉ : "Thôi, xin mày tha cho tao. Tao nhức đầu quá." Hoằng đề nghị : "Mày ngủ tạm giường tao đi, để tao ra giải quyết vụ này cho êm . Bây giờ còn sớm, đuổi cô ta về đâu có được. Nhưng mày bạc tình thiệt. Liên nó yêu mày như vậy mà mày nỡ đuổi nó." Chàng nhăn mặt : "Mày đùa quá lố rồi. Thôi, cút ra với nó đi cho tao ngủ lại một giấc nữa." Cả Hoằng và mấy người bạn cùng cười rộ lên. Chàng làm ngơ, chui nhanh vào giường bạn, nằm vật xuống ngủ ngay. 7 N hững ngày hè trôi qua một cách bình thường. Chuyên cũng như các bạn đồng nghiệp khác tham dự hầu hết các hội đồng giám thị, giám khảo kỳ thi bậc trung học. Chàng không có dịp nào để trở về nhiệm sở. Sự vụ lệnh chấm thi và tiền lương hàng tháng chàng được một người bạn ở ngay tỉnh lỵ nhận hộ, rồi chuyển cho chàng khi anh ta có việc lên Saigon. Chính vì không phải trở về nhiệm sở, chàng cũng chưa hỏi được địa chỉ ở Saigon của Liên. Chàng không muốn nhờ ai hỏi giùm, sợ lại có tiếng đồn bậy bạ. Trước ngày khai giảng niên học mới ít lâu, Chuyên phải về tỉnh để chấm thi tuyển học sinh vào lớp đệ thất. Từ lâu chàng vẫn nghe đồn cuộc thi tuyển này là một dịp để một vài ông bà hiệu trưởng bất chính làm ăn lén lút. Vốn là một người ngay thẳng, chàng không ưa chuyện mờ ám. Chàng hi vọng nơi nhiệm sở của chàng không ai tổ chức gian lận, nhưng nếu có chuyện gì xảy ra, chàng sẽ không ngồi yên mà nhìn. Thi tuyển khác với thi lấy bằng cấp.. Số dự tuyển chỉ có hạn nên khi có gian lận, một số học sinh có khả năng sẽ bị loại để nhường chỗ cho những đứa kém mà nhiều tiền chạy chọt. Như vậy là bất công, thiệt thòi cho những học sinh giỏi nhà nghèo. Ngày thi được tổ chức nghiêm chỉnh, nhưng đến ngày chấm Chuyên đã thấy có dấu hiệu bất thường. Hiệu trưởng đích thân coi sóc việc rọc phách và đánh số mật mã. Lão Trương đưa người thân tín của mình vào đó. Đến ngay ông giám học là người vẫn về phe với lão cũng bị loại ra ngoài. Tin đồn về một cuộc gian lận quy mô đã loan truyền ngầm trong giới giám khảo. Người ta còn được biết năm nay có con ông trung tá tỉnh trưởng dự thi và lão Trương có nhiệm vụ tìm cách cho đứa nhỏ được đậu chính thức. Thật ra, đối với những đứa con của ông tỉnh trưởng và của một số viên chức trong tòa tỉnh, nhiều trường vẫn đặc cách cho vào học, nếu bị trượt. Như vậy, sự công bằng tương đối vẫn được duy trì, không thiệt hại cho những học sinh giỏi. Tại sao lão Trương không làm như vậy có giản tiện hơn không ? Câu trả lời là lão muốn "mượn gió bẻ măng". Mượn tiếng lo cho con ông tỉnh trưởng để "làm ăn" thêm. Chuyên nói với Hoằng về chuyện gian lận, Hoằng liền gạt đi : "Mặc cha chúng nó ! Bọn mình chỉ biết chấm xong thì chuồn lẹ về Saigon du hí cho khỏe cái thân. Đừng có thắc mắc nhiều kẻo có ngày khốn đốn với chúng nó." Chuyên bất mãn : "Sao mày lại vô trách nhiệm đến như vậy được ? Tao kịch liệt chống đối gian lận. Nếu nắm được bằng cớ, tao không thể làm ngơ !" Hoằng trố mắt nhìn chàng, hỏi : "Mày định đóng vai hiệp sĩ trừ gian chăng ? Thôi, con ơi, con ngu nó vừa chứ. Ở cái cõi đời này làm gì có công bằng. Từ ngàn xưa đã thế chứ không phải bây giờ đâu. Làm gí có sự tuyệt đối ở cái cõi đời này. Cứ phiên phiến đi thì mới dễ sống. Trong niên học vừa qua, mày đã bị mấy vố mà vẫn chưa tởn. Mày chơi nó, bộ nó không biết chơi lại mày sao ?" Chàng nói mạnh : "Tao không khuất tất, không gian tà, thì sợ gì chúng nó !" Hoằng lắc đầu, khẽ thở dài : "Còn thích lý tưởng này, lý tưởng nọ là mày còn non quá. Bộ chúng nó không biết cho mày vào xiếc sao ? Rồi thì mày sẽ chết vì cái lý tưởng ngu muội của mày, con ạ." "Tao không sợ !" Hoằng phì cười : "Đúng là 'ngựa măng háu đá'. Ăn cái giải gì đâu mà hung hăng quá vậy ? Hay mày muốn làm bộ trưởng dâm dục ?" "Tao chả muốn làm gì hết. Tao chỉ đòi hỏi sự công bằng." Hoằng trề môi : "Ở trên thế gian này, nếu mọi người đều tôn trọng lẽ công bằng thì đã chẳng có loạn lạc liên miên. Chiến tranh cũng đã chấm dứt từ khuya rồi, vì không còn lý do tồn tại. Tao rất ngạc nhiên là mày không đến nỗi ngu si dốt nát cho lắm mà sao vẫn u mê ám chướng như vậy. Hai tiếng công bằng đã bị vùi dập từ đời vua Hùng Vương thứ nhất, chứ đâu có chờ đến bây giờ." Ngừng một chút, anh tiếp : "Tao lấy tình bạn lâu năm với mày thành thật khuyên mày đừng xía dzô chuyện người khác. Năm rồi, vì ngu và bướng mày đã mất cả em Liên lẫn em Quỳnh mà vẫn chưa sáng mắt ra. Một đứa thì đẹp nhất đám nữ sinh choai choai, một em thì dễ thương nhất trong đám nữ giáo sư. Thật là đáng tiếc cho mày ! Nếu mày chưa chịu thức tỉnh thì còn nhiều tai họa xảy đến cho mày, con ạ." Dù có lời cảnh cáo của Hoằng, Chuyên vẫn không chịu bỏ ý định khám phá ra vụ gian lận trong kỳ thi đệ thất. Chàng ngấm ngầm theo dõi các hoạt động của lão Trương và những người trong phe đảng của lão. Trong khi lão Trương luôn luôn tỏ ra nghiêm chỉnh và công bằng, bọn đàn em tay sai của lão rất tích cực trong việc liên lạc với một số giám khảo, nhất là những giám khảo người địa phương và đã hơi lớn tuổi. Khi chấm xong tất cả các bài thi, nhiều giáo sư sửa soạn về Saigon nghỉ ngơi chờ niên học mới. Việc đọc điểm, cộng điểm và ghi kết quả được khoán trắng cho hiệu trưởng và nhân viên văn phòng cùng một số giáo sư địa phương tình nguyện. Nhưng vào buổi họp cuối cùng, trước khi ráp phách, Chuyên bỗng đề nghị chấm lại một số bài đáng nghi. Đề nghị này làm tất cả các giáo sư có mặt ngạc nhiên trong khi mặt lão Trương tái hẳn đi. Lảo cố lấy giọng bình tĩnh hỏi : "Ông giáo sư nghi cái gì ?" Chuyên đáp ngay, đầy vẻ thách thức : "Còn nghi gì nữa, thưa ông hiệu trưởng ? Tôi nghi có sự gian lận." Phòng họp hơi ồn lên một chút vì có nhiều tiếng xì xào. Lão Trương lên tiếng yêu cầu mọi người giữ im lặng, rồi lại hỏi Chuyên : "Ông giáo sư có bằng cớ gì không ? " Chàng ngập nhừng : "Bằng cớ thì...chưa có..." Lão Trương liền ngắt : "Ông giáo sư chỉ mới nghi mà không có bằng cớ thì...thì...t6i xin lỗi..." Tiếng Chuyên bỗng lớn hẳn lên : "Nếu ông hiệu trưởng không cho chấm lại những xấp bài đáng nghi, tôi sẽ tố cáo thẳng lên Nha Trung học...Có thể tôi cũng nhờ báo chí lên tiếng." Lão Trương mím môi lại, đôi mắt nhìn Chuyên như tóe lửa. Lão giữ im lặng một lúc như để tự trấn tĩnh, rồi nói : "Nhưng tôi có biết những xấp bài nào đáng nghi đâu." Chuyên bèn mở một cuốn sổ nhỏ đã cầm sẵn, từ từ đọc : "Xấp bài luận văn có số mật mã X27 do ông Khang chấm, xấp bài toán có số mật mã H18 do ông Ngô chấm và xấp bài câu hỏi thường thức có số mật mã B82 do ông Cảnh chấm. Còn nhiều nữa, nhưng cứ tạm thời hãy xem xét những xấp đó trước.." Lão Trương đưa mắt nhìn những giáo sư vừa được nêu tên khôn khéo hỏi : "Ông Chuyên nghi mấy vị đó gian lận ?" Chàng chưa kịp đáp, Ngô đã đứng lên hùng hổ phản đối : "Tôi không bằng lòng để bất cứ ai chấm lại những bài tôi đã chấm. Ông Chuyên nói như vậy là cố tình nhục mạ tôi công khai trước mặt mọi người." Cảnh và Khang cũng nói những lời tương tự. Nhưng Chuyên không nao núng, bình tĩnh đáp : "Tôi không kết tội ai gian lận hết, nhưng tôi nghĩ rằng quý vị đã cả nể, ai xin điểm cũng cho. Chính những người xin điểm mới là gian lận." Ngô vẫn khăng khăng : "Tôi nhất định không để ai chấm lại những bài tôi đã chấm." Chuyên vẫn ôn tồn : "Tại sao anh lại không chịu ? Tôi có bảo anh gian lận hay đồng lõa gian lận đâu. Tôi nghi có một tổ chức gian lận qui mô, cần phải khám phá ra ngay. Chúng ta hãy vì lẽ công bằng, vì tương lai của các học sinh có thể bị đẩy ra ngoài, mà can đảm đưa vụ này ra ánh sáng. Chúng ta đều biết rằng đa số học sinh ở vườn lên, nếu rớt là phải ở nhà, làm gì có phương tiện học tư suốt bảy năm trời hay hơn nữa. Vậy tôi kêu gọi lương tâm nhà giáo của quý vị. Xin đừng để những học sinh đáng được tiếp tục học bị đẩy vào vòng ngu dốt do lòng tham của một số người vô lương tâm." . Chàng chợt thấy lão Trương đưa mắt ra hiệu cho mấy viên giám thị. Chàng hiểu ngay ý định của lão, vội lên tiếng cảnh cáo : "Xin đừng đụng tới mấy xấp bài thi tôi vừa nêu số mật mã. Nếu không, những người đó chính là kẻ gian lận." Các giám thị nhìn lão Trương nhưng vẫn đứng yên một chỗ. Lão có vẻ đã mất bình tĩnh, hai tay để trên mặt bàn hơi run. Đúng lúc đó có tiếng Hoằng : "Theo tôi, chúng ta đều là nhà giáo có lương tâm. Vì thế, tôi tin rằng không một ai vì cớ này hay cớ khác muốn làm hại học sinh, nghĩa là tôi không tin có gian lận trong kỳ thi này. Vậy, xin bỏ qua vụ chấm lại một số bài để giữ hòa khí giữa các bạn đồng nghiệp." Tức thì lão Trương và một số nhân viên văn phòng và giám thị vỗ tay đôm đốp tán thành ý kiến của Hoằng. Lão Trương vui vẻ lên tiếng : "Ông giáo sư Hoằng nói rất đúng. Đã bước chân vào nghề dạy học, ai cũng thương học trò hết. Tôi đồng ý bỏ qua vụ này." Lẻ tẻ có vài tiếng vỗ tay. Chuyên chưa kịp nói thêm, Quỳnh đã đưa tay lên xin phép phát biểu. Mọi người đều nhìn về phía nàng. "Theo tôi, tiếng nàng trong và nhẹ, bỏ qua cũng được. Song, anh Chuyên đã trót tố cáo, mình có bổn phận phải làm cho rõ trắng đen. Nếu thật có gian lận, bài kém quá mà được điểm cao, mình cần phải sửa lại cho công bằng, để những trò giỏi khỏi bị rớt oan. Lúc ấy, chúng ta không cho là gian lận mà chỉ coi như giám khảo cho điểm lầm. Chúng ta đã đi dạy học đều biết lúc mệt mỏi, có chuyện buồn phiền, thường sơ sót khi chấm bài. Trái lại, nếu không có việc cho điểm lầm, anh Chuyên sẽ chịu trách nhiệm với các bạn, phải công khai xin lỗi những vị anh đã nêu tên. Anh Chuyên có đồng ý như vậy không ?" Chuyên vui vẻ đáp : "Đề nghị của chị thật hay, sao tôi không đồng ý cho được." Đa số những người có mặt tán thành ý kiến của Quỳnh. "Được lắm ! Nghe được lắm !" - "Người đẹp, ý kiến cũng đẹp !" Riêng Chuyên lần đầu tiên được nghe tiếng Quỳnh ngay bên cạnh nên lòng bỗng xao xuyến ngây ngất. Chàng không ngờ nàng đã bênh mình một cách khéo léo và kín đáo. Chàng nhìn nàng bằng đôi mắt đầy thiện cảm và biết ơn. Nhưng nàng vẫn nhìn thẳng phía trước, mặt rất nghiêm trang. Trong khi đó, lão Trương chưa chịu ngay, còn cố vớt vát : "Theo tôi, bây giờ mình nên biểu quyết nên chấm lại hay nên bỏ qua. Bây giờ tôi xin hỏi : ai đồng ý bỏ qua ?" Chỉ lác đác khoảng mươi người xin bỏ qua, kể cả Hoằng và mấy giáo sư bị nêu tên. Nhưng khi lão Trương hỏi có nên chấm lại không thì hầu hết những người có mặt trong phòng giơ tay. Chuyên hớn hở reo lớn : "Đa số đồng ý chấm lại." Lão Trương miễn cưỡng sai mấy viên giám thị đi lấy bài. Chuyên lại có ý kiến : "Chúng ta không cần phải chấm lại hết, chỉ chấm lại những bài có điểm trên trung bình cho đỡ mất thì giờ." Tất cả lại đồng ý với Chuyên. Chỉ mấy phút sau, người tìm ra những bài "cho điểm lầm". Đặc biệt có những bài chỉ chép lại đề thi kín bốn trang giấy mà được điểm gần tối đa, 19 rưỡi. Lại có bài trả lời sai hoàn toàn mà được 15 điểm....Người ta đã tìm ra ngót ba chục trường hợp gian lận. Hôm sau, khi ra xe đò về Saigon, Chuyên gặp Hoằng ở bến xe. Hoằng nói ngay : "Năm nay tao với mày hết cộng tác vụ trường tư rồi. Mày biết vì sao không ?" Chuyên đáp không suy nghĩ : "Mày bênh lão Trương nên nghỉ chơi tao ra chứ gì." Hoằng nhún vai : "Thằng tu xuất thông dâm với con gái riêng của vợ thì ăn nhậu gì đến vụ trường tư. Nhưng con ơi, con sửa soạn khăn gói quả mướp sẵn đi. Con sẽ bị đuổi khỏi cái trường thân yêu có em Quỳnh thơm như múi mít này." "Tao có lỗi gì mà đuổi tao ? Tao thách đứa nào dám đuổi tao." "Mày chả phải thách đâu. Mày không có tội thì chúng nó phịa ra tội rồi quàng vào cổ mày, con ạ. Đường quang không đi lại cứ thích đâm bổ vào gai vào góc. Chống mắt mà coi chúng nó trả thù." Chuyên nói mạnh : "Cây ngay không sợ chết đứng !" "Cây ngay thì chúng nó sẽ phạt ngang cho cây đứt đôi. Mày có là cây thông chúng nó cũng đốn cho gục. Tao chỉ tiếc là lớp riêng đang ăn ngon lại mất mày." "Tao cũng tiếc không còn được cộng tác với mày." Sau đó, hai người lên xe, nhưng không cùng một chuyến. Chuyên cũng thấy hơi buồn, nhưng không phải buồn vì không được dạy tư chung với Hoằng mà buồn vì không ngờ bạn lại ươn hèn, chỉ nghĩ đến quyền lợi riêng của mình mà không đếm xỉa gì tới đám học sinh bé nhỏ bị thiệt thòi. Chàng tự hỏi không biết sau này, khi đã có nhiều kinh nghiệm trong ngành giáo dục, chàng có thay đổi như Hoằng không ? Chàng không tin mình có thể sa đọa đến như vậy. Khi xe đến bến phà, tất cả các hành khách phải xuống đi bộ. Chuyên rẽ vào một quán bên đường để giải khát trong khi chờ xe. Chàng bỗng thấy Quỳnh và người vị hôn phu của nàng bước vào quán. Nàng cũng đã trông thấy chàng ngay nên vừa cười vừa gật đầu chào chàng.. Chàng bỗng có cảm giác như tim mình nghẹn lại. Nụ cười thật quyến rũ. Hai hàm răng trắng và đều như ngọc. Đây là lần đầu tiên nàng cười với chàng. Cảnh vật chung quanh bỗng mờ đi. Trước mặt chàng chỉ có một nàng tiên mới từ trên trời hiện xuống. Chàng như choàng tỉnh khi nghe nàng nói với chồng chưa cưới: "Anh Chuyên, giáo sư Anh văn, dạy cùng trường với em." Rồi nàng giới thiệu : "Anh Diên, ông xã tương lai của tôi đó, anh Chuyên." Hai người đàn ông trịnh trọng và thân mật bắt tay nhau. Diên kéo ghế ngồi cùng bàn với Chuyên một cách tự nhiên trong khi Quỳnh có vẻ lưỡng lự nhưng rồi cũng ngồi xuống cạnh Diên. Sau mấy câu xã giao khách sáo, Chuyên và Diên có vẻ hợp tính nhau nên nói chuyện cởi mở hơn. Diên cho biết anh và Quỳnh về Saigon kỳ này để sửa soạn đám cưới. Chỉ một tháng nữa, họ chính thức thành vợ chồng. Một chút thất vọng thoáng qua lòng Chuyên. Quỳnh cũng giải thích tại sao nàng không mời các bạn giáo sư trong trường tham dự đám cưới vì được tổ chức vào một ngày giữa tuần và chỉ có tính cách thân mật giữa hai gia đình. Tuy nhiên, các bạn đồng nghiệp sẽ nhận được thiếp báo hỉ. Chuyên chưa kịp ngỏ lời chúc hai người Quỳnh bỗng đổi giọng, nói nhỏ : "À, anh Chuyên nè.Tôi xin báo động để anh rõ là...anh sắp gặp lôi thôi lắm đó. Phải đề phòng cẩn thận..." Chàng chưa kịp hỏi thì Diên cau mày trách vợ chưa cưới : "Em bép xép quá !" Quỳnh đáp ngay : "Anh Chuyên là người tốt, chẳng lẽ mình để ảnh gặp khó khăn mà làm ngơ." Chuyên hết nhìn Diên lại nhìn Quỳnh chờ đợi. Diên tặc lưỡi, miễn cưỡng nói : "Câu chuyện như thế này...Nhưng anh phải hứa chắc với tôi là không được cho ai biết tôi đã nói với anh.." Chuyên gật đầu : "Tôi lấy danh dự xin hứa với anh là tôi sẽ không tiết lộ cho bất cứ ai câu chuyện anh sắp nói. Sống để bụng, chết mang đi !" Thế mà Diên vẫn ngập ngừng có ý còn e ngại. Thấy vậy, Quỳnh giục : "Anh ấy đã hứa như vậy mà anh còn rụt rè cái gì nữa..." Chuyên vội nói chen vào : "Nếu là chuyện có thể gây phiền phức cho anh thì xin anh khỏi cần nói cũng được. Tôi chỉ biết rằng tôi sắp gặp lôi thôi, khó khăn...Tôi sẽ sửa soạn tinh thần để đối phó.." Diên lại tặc lưỡi : "Thôi được, nếu anh đã hứa chắc như vậy, tôi xin nói. Lão Trương của anh vừa báo cáo mật lên tỉnh tố cáo anh là cán bộ cộng sản nằm vùng rất nguy hiểm...Yêu cầu cho điều tra..." Chuyên giật mình hoảng sợ : "Lão dám vu cho tôi là cán bộ cộng sản nằm vùng ?" Chàng bỗng thấy sống lưng mình lạnh toát, nhưng hai bàn tay dơm dớm mồ hôi. Trong khi đó, Diên nói tiếp : "Anh biết thế là đủ rồi. Tôi tình cờ được đọc bản báo cáo mật dài ngót hai trang đánh máy. Anh không những là cán bộ cộng sản mà còn có nhiều tội khác nữa. Đối với cấp trên, tôi là người có tội vì đã tiết lộ bí mật của sở..." Quỳnh gạt đi : "Anh chả có tội gì hết, em mới có tội. nhưng em không thể ngồi yên khi thấy người ngay thẳng bị vu oan, hãm hại." Diên lừ mắt, nghiêm giọng : "Từ rày về sau, anh cấm em bép xép." Nàng vẫn đùa : "Em sẽ không bép xép mà chỉ...ngồi lê đôi mách thôi..." Diên thấy vợ chưa cưới cười nói duyên dáng, nhí nhảnh, cũng đành cười theo. Trong khi đó, vì lòng bồn chồn không yên khi biết mình bị lão Trương vu cho là cộng sản nằm vùng, Chuyên không nhận ra cái nhí nhảnh của Quỳnh. Chàng đưa mắt nhìn ra đường, nhưng không nhìn thấy gì hết chỉ thấy lửa giận bừng bừng trong huyết quản. Chàng không ngờ lão tu xuất ấy lại hiểm độc như vậy. Trong thời chiến tranh chống cộng này, bị vu là cán bộ cộng sản nằm vùng là coi như bị kết án tử hình hay ít ra cũng hủy hoại tất cả tương lai của một con người. Lão vừa ngu vừa hiểm độc như vậy mà cũng được bộ giáo dục cho chỉ huy một cơ quan giáo dục. Chàng nhớ tới lời phê bình của Hoằng khi nói tới cách sử dụng nhân viên của bộ giáo dục :"Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã !" Trước kia, chàng cho là Hoằng chỉ nói đùa cho vui, ai ngờ lại là một nhận xét xác đáng ! Lão Trương muốn trả thù chàng vì chàng đã phá vỡ âm mưu gian lận của lão. Phải làm gì bây giờ ? Chàng tự hỏi. Nếu lúc này tình cờ gặp lão Trương, chàng sẽ nhổ một bãi nước bọt vào giữa mặt lão và mắng :"Đồ chó đẻ !" Không biết có phải chàng đã vô tình nói lên ý nghĩ đó không mà Diên mỉm cười, cay đắng : "Nhưng chính những tên chó đẻ mới được cấp trên tín nhiệm cho đè đầu đè cổ người khác. Thế mới đau !" Quỳnh nói đùa : "Nỗi đau thời đại mà, anh !" Chuyên lo lắng hỏi Diên : "Theo anh, tôi nên làm gì bây giờ ?" Diên vội đáp : "Theo nguyên tắc, anh chưa biết được bí mật này. Nếu anh có phản ứng sớm quá, tức là bên tòa tỉnh có người tiết lộ. Người ta sẽ lần lần phăng mối dây, Quỳnh và tôi sẽ bị lôi thôi. Vậy, theo tôi, anh đành phải chờ..." Chuyên thở dài, im lặng. Vừa lúc đó, chiếc xe đò của Chuyên đã qua phà, khách đang lên xe, chàng vội cảm ơn Diên và Quỳnh rồi xin cáo biệt. Chàng ra đến cửa, còn nghe Diên trách Quỳnh : "Em bép xép quá." 8 N iên học mới bắt đầu trong bầu không khí vui vẻ, ồn ào. Từ giáo sư đến học sinh ai cũng đều hớn hở, mừng rỡ gặp lại bạn bè. Sau mấy tháng hè, cỏ trên sân trường mọc cao và xanh mướt. Bọn học trò nhỏ vui đùa, chạy nhảy, nằm lăn trên cỏ một cách khoan khoái. Những học trò lớn họp thành từng nhóm bàn chuyện học hành, thi cử. Càng lên cao, chương trình học càng nặng. Không những thế, chuyện lính tráng càng làm tăng mối lo của chúng. Chậm lại một năm hoặc thi rớt là đi lính. Vì thế, chúng phải tận lực cố gắng học hành, quên đi những thú vui của tuổi trẻ. Hoàn cảnh đất nước làm chúng già trước tuổi. Tình trạng này đã kéo quá dài, không biết đến bao giờ mới chấm dứt ? Trong khi đó, giáo sư cũng có chuyện cần bàn luận đầu niên học. Mối quan tâm hàng đầu của họ lúc này là thời khóa biểu. Ai cũng muốn xin nghỉ ít nhất hai ngày liền hoặc cuối tuần hoặc đầu tuần. Thường thường các trường xa Saigon đều có lệ dành cho giáo sư một số ngày nghỉ. Do đó, học sinh phải học dồn một môn trong mấy ngày liên tiếp. Tuy nhiên, các ông hoặc bà giám học cố tránh xếp những giờ khoa học đi liền nhau để học sinh đỡ mệt óc. Chuyên ngồi riêng ở một góc phòng giáo sư, lơ đãng nhìn xuống sân trường. Chàng có vẻ buồn bã, chán nản, không còn thích hoạt động như năm trước nữa. Mà hoạt động để làm gì ? Đem hết thiện chí, tâm huyết ra để đổi lấy một lời vu khống trắng trợn, ác độc. May là viên trưởng ty công an cũng là người hiểu biết rộng rãi, nếu không, chàng đâu còn ung dung ngồi ở đây. Hôm qua, chàng vừa vào phòng giám học để lấy thời khóa biểu tạm, thì nhận được "Giấy mời" của ty công an tỉnh do phòng giám học chuyển. Nhìn "Giấy mời" của công an, chàng giật mình, dù biết trước sẽ được công an "hỏi thăm", tim đập mạnh dồn dập. Nói đến công an là nói đến những đòn tra tấn, quay điện... Chàng nhớ tới lời tố cáo của lão Trương mà Diên và Quỳnh đã miễn cưỡng tiết lộ.. Chàng cho rằng tai họa sắp giáng lên đầu chàng vì lời vu khống ấy. Biết rằng không thể trì hoãn hoặc trốn tránh, chàng đến ngay ty công an sau khi nhận thời khóa biểu. Chàng được viên trưởng ty tiếp trong phòng riêng. Sau khi mời chàng ngồi, ông ta trấn an ngay : "Xin giáo sư đừng lo sợ, tôi chỉ làm theo lệnh của cấp trên cho đúng...thủ tục. Tôi mời giáo sư tới để cho biết có người tố cáo giáo sư là... cộng sản nằm vùng. Đọc thư tố cáo đó, tôi phì cười vì người tố cáo đó quá ngây thơ..." Rồi ông cho biết vụ ném truyền đon trong lớp học đã được điều tra cẩn thận. Ngay từ đầu, ông đã biết Chuyên bị tố oan. Theo ông, nếu là cộng sản chàng sẽ không cần ném mấy tờ truyền đơn trong lớp học. Đó là công việc của một cán bộ thấp nhất Trong khi giảng bài, chàng có thể khéo léo tuyên truyền, quảng bá lý thuyết cộng sản. Ngoài ra, ông cũng đã biết nữ sinh Liễu Huệ mới chính là thủ phạm vụ ném truyền đơn. Ông chưa muốn bắt ngay vì còn muốn tìm ra những tên đồng lõa của nó. Nhưng rất tiếc là sự dọa nạt của viên tổng giám thị làm nó hoảng sợ bỏ trốn ra mật khu. Khi ra khỏi ty công an, Chuyên nhẹ hẳn người, nhưng lại thấy buồn chán hơn cho nhân tình thế thái. Tuy nhiên, chàng vẫn hy vọng "hiện tượng lão Trương" chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong cái ngành được coi là mô phạm. Mỗi lần thoáng trông thấy lão từ xa, chàng bèn ghê tởm quay phắt đi. Một con chó ghẻ, người ta còn có thể thương, tìm thuốc chữa cho nó. Nhưng đối với lão Trương, chẳng còn thuốc nào chữa được nữa. Thế mà chàng vẫn phải làm việc dưới quyền lão. Chàng tự an ủi rằng dạy học chỉ cần biết học sinh. Đối với các đồng nghiệp, chàng cũng không còn muốn thân mật như trước nữa. Đa số là người tốt nhưng tất cả đều muốn an phận để tự bảo vệ. Chuông vào học vừa reo, Chuyên đứng lên ngay. Nhưng chàng chưa kịp bước đi, đã nghe thấy tiếng Hoằng hỏi lớn : "Mày làm cái gì mà vội thế ?" Chàng liền đáp trống không : "Chuông rồi !" Chàng đã bước ra khỏi phòng giáo sư còn nghe Hoằng mắng theo : "Đồ ngu !" Nhưng vừa lúc đó, lão Trương xuất hiện trước mặt chàng với một vẻ giận dữ. Chàng định bước tránh sang một bên để lấy lối đi, lão đã lớn tiếng nói : "Tôi có chuyện cần hỏi giáo sư." Chàng buông xẵng : "Thì hỏi đi !" Lão ngạc nhiên trước thái độ thách thức và vô lễ của chàng, nên ngập ngừng : "Mời giáo sư về phòng tôi..." Chàng ngắt : "Không việc gì phải đi đâu hết. Muốn hỏi gì thì hỏi ngay ở đây đi." Mặt lão tái đi vì giận, nhìn chàng bằng đôi mắt nẩy lửa mà không sao nói nên lời.. Thấy lão vẫn im lặng, chàng xem đồng hồ tay, định bỏ đi. Lão chợt lớn tiếng hỏi : "Tại sao ông lại làm đơn gửi lên bộ tố cáo tôi gian lận trong kỳ thi đệ thất vừa rồi ? Ai cho phép ông qua mặt tôi ?" Chàng cũng không chịu kém, nói lớn hơn : "Thế nào là qua mặt ? Qua mặt là đi vu khống người khác bên tòa tỉnh, phải không ?" Lão tỏ vẻ lúng túng khi thấy có nhiều người nhìn lão. Lão lại mời chàng về phòng lão lần nữa. Chàng vung tay, quát vào mặt lão : "Tôi không việc gì phải vô phòng ai hết ! Tại sao ông dám vu cho tôi là cộng sản ném truyền đơn ở trong lớp học ? Tại sao ông xin công an bắt tôi ?" Lão dằn từng tiếng : "Tôi là trưởng nhiệm sở, ông không có quyền nói với tôi như vậy." "Trưởng nhiệm sở thì có quyền vu cáo nhân viên dưới quyền là cán bộ cộng sản ? " "Xin ông nói nhỏ một chút..." "Tôi cần nói lớn để mọi người biết ông là hạng người nào. Ông thù tôi đã phanh phui sự gian lận trong kỳ thi đệ thất vừa qua nên tìm cách hại tôi. Đó có phải là tác phong đứng đắn của một trưởng nhiệm sở không ?" Lão Trương lúng túng không biết phải đối phó ra sao trước lời tố cáo của Chuyên. Lão chưa bao giờ gặp một giáo sư bướng bỉnh và hỗn láo như chàng. Ai cũng xun xoe nịnh bợ lão để được hưởng một vài ưu đãi nhỏ nhặt, hèn mọn. Trong khi đó, thấy có lộn xộn giữa hiệu trưởng và một giáo sư, hầu hết những người khác tìm cách lẩn tránh, lặng lẽ xách cặp đi ra, lối cửa hông, để tới lớp, chỉ còn lại một vài người giả bộ chăm chú đọc sách. Chuyên không lạ về thái độ hèn nhát và cầu an của họ. Khi thấy mọi người đã bỏ đi gần hết, Chuyên định bước tránh sang một bên để xuống lớp dạy. Lão Trương bỗng nói : "Lát nữa có ông thanh tra ở trên Nha xuống muốn gặp ông Chuyên...để hỏi thêm về lời tố cáo của ông. Tôi sẽ cho mời ông lên gặp ổng." Chàng làm thinh, bước đi thẳng. Trong khi đợi học sinh xếp hàng vào lớp, Chuyên phân trần với một bạn đồng nghiệp dạy lớp bên cạnh : "Anh coi, thằng chả khốn nạn như vậy đó. Nó dám vu tôi là cộng sản và còn yêu cầu công an bắt giam tôi. Tôi chưa thấy một tên trưởng nhiệm sở nào tồi tệ, lưu manh, khốn nạn như nó. Thế mà ngày trước cũng đòi đi tu. Mặt nó là mặt người, mà lòng là lòng chó má." Người bạn gượng cười, nhận xét : "Anh cũng dữ quá. Thế mà trước kia tôi tưởng anh lành lắm." Chàng chép miệng : "Con giun xéo lắm cũng quằn. Tôi đâu có muốn gây chuyện làm gì. Đã đến nước này thì cùng lắm là vào Thủ Đức. " Người bạn đồng nghiệp không nói gì thêm, lặng lẽ bước theo học trò vào lớp. Khi thấy học sinh đã ngồi yên lặng chờ đợi trong lớp, Chuyên vừa định bước vào thì bỗng thấy bác tùy phái hớt hải chạy tới gần. Chàng đoán ngay là lão Trương cho mời chàng tới gặp vị thanh tra mới từ Saigon xuống. Chàng phân vân vì đây là buổi học đầu tiên của niên học mới. Nhưng chàng cũng không thể không bỏ lớp để gặp thanh tra. Người ta tới đây chỉ cốt gặp chàng để điều tra về lá đơn chàng tố cáo lão Trương gian lận trong kỳ thi tuyển vào lớp đệ thất vừa rồi. Mấy hôm ở Saigon, chàng đã hỏi ý kiến một số người có kinh nghiệm dạy học lâu năm, ai cũng khuyên chàng nên "ra tay" trước là làm đơn tố cáo sự gian lận của lão Trương với nha Trung học và bộ Giáo dục. Bây giờ có người xuống điều tra, chàng không thể tránh mặt được, dù với bất cứ lý do nào. Chàng đành yêu cầu bác tùy phái gọi một giám thị tới coi lớp trong khi chàng vắng mặt. Trên đường đi gặp thanh tra, Chuyên cũng không khỏi băn khoăn lo nghĩ. Chàng nghe đồn thanh tra của nha, bộ bao giờ cũng đứng về phe hiệu trưởng vì dù sao hiệu trưởng cũng là người đại diện nha, bộ điều khiển một nhiệm sở. Nếu trưởng nhiệm sở không phạm lỗi gì quá đáng, thanh tra sẽ bênh vực họ. Nhưng chàng tin rằng chàng có đủ chứng cớ và nhân chứng về vụ gian lận này thì thanh tra không thể thiên vị được. Nghĩ vậy chàng vui vẻ bước nhanh đến phòng giáo sư, nơi ông thanh tra đang chờ đợi chàng. Thanh tra là một vị giáo sư già sắp về hưu. Nhìn vẻ đạo mạo, nghiêm trang của ông, Chuyên bỗng cảm thấy tin tưởng ở sự ngay thẳng và công bằng của ông ta. Sau khi giới thiệu chàng với vị thanh tra, lão Trương xin phép trở về phòng mình để làm việc. Lão cho ông thanh tra biết là ngoài cửa lúc nào cũng một tùy phái sẵn sàng nghe theo lệnh của viên thanh tra. Cửa phòng giáo sư được khép kín. Khi chỉ còn hai người ngồi đối diện nhau, vị thanh tra nghiêm nghị lên tiếng : "Tôi đã đọc kỹ lá thư tố cáo của ông giáo sư, vì thế hôm nay tôi về đây để gặp giáo sư, dù đơn tố cáo của giáo sư đã sai nguyên tắc hành chánh. " Ngừng một chút, ông tiếp : "Giáo sư tố cáo một việc quan trọng như vậy mà không trưng ra một bằng cớ nào." "Thưa ông thanh tra, tôi có một số nhân chứng và những bài thi cho điểm mập mờ..." "Nếu vậy, ông cho biết những ai là nhân chứng trong vụ này và những bài nào đáng nghi ?" Suy nghĩ một lát, Chuyên đáp : "Tạm thời xin ông thanh tra cho mời cô Quỳnh. Còn những bài khả nghi thì..." Viên thanh tra ngắt : "Để tôi yêu cầu ông hiệu trưởng mời cô Quỳnh tới đã, những bài khả nghi sẽ xét sau." Ông bước nhanh ra cửa, nhờ tùy phái đi mời Quỳnh. Chỉ mấy phút sau, lão Trương xuất hiện, cho biết hôm nay Quỳnh không có giờ, nhưng lão đã cho người đi mời nàng tới gấp. Ông thanh tra nói với Chuyên : "Trong khi chờ đợi, chúng ta coi lại những bài thi đáng nghi. Ông giáo sư cho biết tên những thí sinh đó để tôi nhờ ông hiệu trưởng cho người đi lấy." Chuyên ngập ngừng : "Thưa ông thanh tra, tôi...không rõ tên thí sinh...mà chỉ biết số mật mã của mấy xấp bài thôi, vì khi ráp phách tôi không để ý nữa." Ông thanh tra gật đầu : "Số mật mã cũng được." Chàng mở sổ tay, lấy giấy bút ghi cẩn thận từng số mật mã của từng xấp bài khả nghi, rồi trao cho viên thanh tra. Ông liền đưa cho lão Trương : "Xin ông hiệu trưởng cho người lấy những xấp bài thi có số mật mã này ngay. Tôi không có nhiều thì giờ, chiều nay tôi phải lên máy bay về Saigon." Lão Trương tỏ vẻ hớn hở đáp : "Dạ, xin ông thanh tra đợi một phút." Đúng như lời lão, không đầy một phút, tất cả những xấp bài khả nghi được mấy ông giám thị đem tới. Nhìn vẻ hớn hở của lão và thấy mấy xấp bài thi được đem tới quá nhanh, Chuyên hơi chột dạ, cảm thấy có cái gì bất ổn trong vụ này. Phải chăng lão đã sửa soạn sẵn mọi thứ để chờ đợi thanh tra của nha ? Chàng không phải chờ đợi lâu. Tất cả những bài thi đều không có vết tích gian lận nào hết. Chàng không khỏi ngạc nhiên đến hoảng sợ, run run lật qua lật lại mấy xấp bài thi mà không thấy những bài đã sửa lại điểm. Chàng xem kỹ số thứ tự ghi trên phách và góc bài. Không mất một bài nào hết ! Số thứ tự không bị ngắt quãng. Thế là thế nào ? Chàng chợt nhớ rằng có chấm một xấp bài "câu hỏi thường thức" và đã sửa điểm một bài từ 20 xuống số không. Chàng vội tìm xấp bài đó. Nhưng, thật kỳ lạ ! Bài bị không điểm vẫn còn đó, nhưng chắc chắn số 0 không phải là tuồng chữ của chàng mà số điểm 20 mà chàng đã bôi xóa cũng không thấy đâu. Chàng chợt hiểu ra rằng lão Trương đã tìm cách làm mất hết dấu vết của sự gian lận. Lão quả thật là con người xảo quyệt. Thấy chàng tìm kiếm mãi, viên thanh tra sốt ruột hỏi : "Bài nào gian lận, xin ông giáo sư cho biết." Chàng ấp úng không nói ra lời, lòng đầy lo lắng, sợ hãi. Viên thanh tra lại hỏi : "Thế nào, ông giáo sư ?" Mồ hôi đã lấm tấm trên trán và nhơm nhớp trong lòng bàn tay, chàng rụt rè : "Có lẽ người ta...đã sửa lại hết rồi..." Viên thanh tra nghiêm mặt nói bằng một giọng trách móc : "Không, ông không thể ăn nói hồ đồ như vậy được. Làm thế nào ông có thể chứng minh được rằng có sự sửa đổi ?" Chàng chợt nghĩ tới Quỳnh và mấy giáo sư đã tình nguyện chấm lại những xấp bài gian lận. Một tia hy vọng lóe lên trong óc chàng. "Xin ông thanh tra cho gọi những người sau đây, ngoài cô Quỳnh, để hỏi họ thì biết ngay co có sửa đổi không." Viên thanh tra chưa có ý kiến gì, lão Trương đã sốt sắng hỏi : "Ông giáo sư muốn mời những ai, xin cho biết tên." Thấy lão bình tĩnh quá, chàng lại chột dạ. Nhưng không thể lùi được nữa, chàng đành phải cho lão biết tên mấy người mà chàng muốn mời tới gặp viên thanh tra. Vừa lúc đó, tùy phái thông báo Quỳnh đã tới. Chuyên khấp khởi mừng thầm. Lão Trương bước nhanh ra cửa mời nàng vào. Hôm nay, nàng mặc một chiếc áo dài trắng lụa Thái Lan, trông thật sang và đẹp. Nàng khoan thai bước vào chào viên thanh tra, nhưng không thèm để ý tới chàng. Nàng nhìn thẳng như có ý lẩn tránh đôi mắt của chàng. "Cô Quỳnh, ông thanh tra cất tiếng hỏi, chắc cô rõ lý do tại sao tôi cho mời cô tới đây ?" "Dạ." Nàng đáp khẽ. "Ông Chuyên tố cáo ông hiệu trưởng đã gian lận trong kỳ thi đệ thất vừa rồi...." Nhưng ông chưa nói hết câu, Quỳnh đã lên tiếng : "Thưa ông thanh tra, tôi có biết gì về chuyện này đâu." Viên thanh tra tỏ vẻ ngạc nhiên : "Cô nói sao ? Cô không biết gì ? Thế là nghĩa làm sao ?" "Dạ", nàng lại đáp nhỏ. Bỗng Chuyên hoảng hốt nói lớn : "Chị Quỳnh, xin chị cứ nói thật hết cho..." Lão Trương mỉm cười nhìn Chuyên với một vẻ đắc thắng không cần giấu diếm. Trong khi đó, Quỳnh vẫn không nhìn chàng, nói với viên thanh tra : "Thưa...Tôi đã khai thật..." Viên thanh tra hỏi gặng : "Nghĩa là không có gian lận ?" Quỳnh cúi đầu im lặng. Viên thanh tra hỏi thêm một lần nữa, nàng, rụt rè : "Thưa...thưa...tôi không biết gì hết." Chuyên lại kêu lớn : "Chị Quỳnh !" Nàng cúi xuống vân vê tà áo. Có lẽ thấy nàng bắt đầu nao núng trước lời khẩn cầu của Chuyên, lão Trương vội nói với nàng : "Cô Quỳnh, cô đã khai xong, xin mời ra về." Nàng đứng lên như người mất hồn, quay lại nhìn Chuyên, hai mắt đỏ hoe long lanh ướt, nói rất nhỏ, chỉ đủ chàng nghe : "Xin lỗi anh." Rồi nàng lặng lẽ cúi đầu chào viên thanh tra, quay gót bước ra cửa. Dường như chân nàng bị vướng mắc làm sao ấy nên di không vững, loạng choạng. Chuyên nhìn theo, lòng đầy hoang mang. Viên thanh tra cũng nhìn theo nàng, như định nói một câu gì, nhưng chỉ nhún vai, rồi giữ im lặng. Chuyên có cảm tưởng như đất trời quay cuồng. Tại sao lại có thể như vậy được ? Phải chăng có sự mờ ám trong vụ này ? Nhưng chàng không biết làm thế nào có thể giữ nàng lại để năn nỉ nàng nói hết sự thật. Chỉ có sự thật mới cứu được chàng mà thôi. Quỳnh đi rồi, lão Trương cho mời thêm mấy giáo sư do Chuyên đề nghị. Nhưng tất cả những người này đều khai như Quỳnh :"Chúng tôi không biết gì hết !" Khi đã bị dồn vào đường cùng, Chuyên đề nghị họp hội đồng giáo sư để làm sáng tỏ vấn đề. Nhưng viên thanh tra gạt đi ngay : "Điều đó không cần thiết ! Ông giáo sư đưa hai chứng cớ đều không đúng cả hai. Bài thì không có dấu vết gian lận, nhân chứng thì không ai xác nhận có gian lận. Họp hội đồng giáo sư cũng sẽ chẳng đi đến một kết quả nào, lại làm xáo trộn cả chương trình của cả trường, mất rất nhiều thì giờ. Tôi thấy và nghe như vậy cũng đủ rồi. Thôi, cảm ơn giáo sư, mời giáo sư về lớp." Chàng vẫn ngồi im lặng, gục mặt xuống. Chàng không ngờ chàng lại thất bại một cách đau đớn như vậy. Bây giờ chàng đã trở thành một kẻ vu khống, tố cáo oan một trưởng nhiệm sở. Viên thanh tra lên mặt đạo đức dạy dỗ : "Ông giáo sư còn trẻ, tôi xin khuyên một điều : dạy học là nghề lấy đạo đức làm căn bản. Vu khống cho người khác là một điều dơ bẩn nhất ở cõi đời này. Phải chăng ông giáo sư có thù oán gì ông hiệu trưởng nên mới làm vậy ?" Lão Trương nói chen vào ngay : "Dạ, có lẽ ông Chuyên để tâm thù tôi nên vu cáo tôi gian lận trong kỳ thi đệ thất vì trong niên học vừa qua ông ấy có phạm mấy lỗi rất nặng. Tôi kêu ông ấy tới văn phòng để khuyên răn, ai dè ông ấy để tâm thù. Thiệt rầu hết sức !" Chuyên định cãi, viên thanh tra đã tò mò hỏi : "Đó là những lỗi gì ?" Lão Trương nhìn chàng bằng đôi mắt thương hại, tỏ vẻ bất đắc dĩ mới phải tiết lộ : "Ông ấy đã dụ dỗ một nữ sinh rồi bỏ rơi nó khiến nó phải tự tử suýt chết...Ông ấy lại còn ném truyền đơn tuyên truyền cho Việt cộng ở trong lớp học nữa." Chuyên vùng la to : "Láo ! Ông mới là kẻ vu khống ! Tôi không dụ dỗ nữ sinh nào hết...Tôi cũng không phải là kẻ ném truyền đơn trong lớp học." Viên thanh tra không để ý tới sự phản kháng của chàng, hỏi lão Trương : "Tại sao ông hiệu trưởng không báo cáo về nha ngay hồi đó ?" Lão có giọng nhân từ : "Thưa ông thanh tra, tôi thấy ông Chuyên mới ra trường, chưa có kinh nghiệm nên cũng không nỡ làm hại ông ấy. Tuy nhiên, về vấn đề an ninh, tôi đã phải báo cho ông tỉnh trưởng rõ." Viên thanh tra nghiêm khắc : "Không được ! Ông làm vậy là sai nguyên tắc. Ông đã thương người không phải chỗ. Ông có thể bị khiển trách về vụ này." Lão thở dài, lên mặt đạo đức : "Cũng đành phải chịu, vì tôi rất thương những đồng nghiệp trẻ người non dạ." Viên thanh tra ra lệnh : "Ông hiệu trưởng làm gấp một tờ trình về hai vụ này để tôi mang về nha làm tài liệu." Lão Trương vội vã đi ra khỏi phòng. Chuyên vội nói : "Thưa ông thanh tra, tất cả đều hoàn toàn không đúng sự thật..." Viên thanh tra ngắt lời chàng : "Có nữ sinh nào tự tử vì giáo sư không ?" "Dạ có, nhưng chỉ là..." Viên thanh tra bèn át lời chàng : "Như vậy, sao gọi là vu khống ? Thôi được, ông giáo sư có thể về lớp được rồi." "Nhưng thưa ông thanh tra, tôi bị vu oan." Viên thanh tra nghiêm nghị : "Sao gọi là oan được ? Những điều ông tố cáo đều không có một bằng chứng nào hết. Những nhân chứng ông nêu ra, không ai xác nhận lời tố cáo của ông. Bây giờ ông hiệu trưởng vạch rõ những lỗi lầm của ông thì chính ông xác nhận là có...Vậy là đủ rồi. Tôi không cần nghe ông nói thêm gì nữa. Xin mời ông về lớp." Biết là mình đã thất bại hoàn toàn, Chuyên uể oải đứng lên, cúi gầm mặt, không thèm chào viên thanh tra, bước từng bước nặng nề ra khỏi phòng giáo sư. Chàng không ngờ mọi chuyện lại đảo ngược một cách kỳ lạ như vậy, hoàn toàn bất lợi cho chàng. Chàng không ngạc nhiên khi thấy các nam đồng nghiệp khai gian, vì dù sao họ vẫn sợ hiệu trưởng hơn là sự thành thật, cũng chỉ vì miếng cơm manh áo mà thôi. Nhưng còn Quỳnh ? Tại sao nàng cũng đứng về phe hiệu trưởng để hại chàng ?. Chắc chắn là phải có một bí ẩn gì đó. Nàng vẫn được bạn bè ca ngợi là con người ngay thẳng, dễ thương. Nàng đã chứng tỏ cho mọi người biết nàng xứng đáng với lời ca ngợi khi nàng sốt sắng cộng tác với chàng phá vỡ cuộc gian lận qui mô trong kỳ thi đệ thất vừa qua. Thế mà bây giờ nàng đã phản lại sự thật để hại chàng. Đôi mắt rưng rưng hoen đỏ của nàng đã cho chàng biết nàng hối hận vì đã bắt buộc phải nói những điều không đúng sự thật có hại cho chàng. Ôi, thật là khó hiểu ! Chàng tự hứa sẽ phãi tìm cho ra cái bí ẩn này bằng được. Chuyên phân vân đứng ở sân trường tự hỏi không biết có nên vào lớp bây giờ không ? Nếu bỏ đi, chàng sẽ phải bỏ luôn nghề dạy học ở trường công mà cũng có thể bỏ luôn cả trường tư để trở thành một sinh viên sĩ quan Thủ Đức. Chàng không sợ đi lính, chàng chỉ sợ phải...xa Quỳnh vĩnh viễn, dù nàng đã có chồng. Ít nhất hàng ngày chàng vẫn còn nhìn thấy nàng. Chàng ngạc nhiên về ý nghĩ chứa chan tình cảm ấy của mình. Bây giờ chàng mới nhận ra một điều mà từ lâu chàng cứ vô tình hay cố ý làm ngơ : chàng đã yêu nàng ! 9 L iền mấy ngày sau đó, Quỳnh cố tình lẩn tránh Chuyên. Hai người không có một dịp nào để có thể nói chuyện trực tiếp với nhau. Trong khi nàng có vẻ ngượng ngùng, xấu hổ, chàng vẫn thản nhiên như không. Chàng không hề tỏ ý giận hay ghét nàng vì chàng biết chắc nàng đã miễn cưỡng làm một đều trái ý nàng. Đó là một bí ẩn mà chàng muốn tìm hiểu. Như vậy là thêm một điều chàng cần biết nguồn gốc hay lý do của nó. Từ lâu chàng muốn biết tại sao có tin đồn chàng và Quỳnh yêu nhau để đưa đến việc tự tử của nữ sinh Liên. Chàng vẫn nghĩ rằng có thể Quỳnh biết chuyện đó, nhưng chưa có dịp nào để hỏi nàng. Bây giờ lại thêm một bí ẩn nữa. Cũng vẫn phải tìm hiểu ở nàng. Chuyến thất bại vừa rồi đã khiến Chuyên chán hết mọi sự, chán nhân tình thế thái, chán bạn đồng nghiệp. Nghề dạy học vốn là một nghề cao quý nhưng ngày nay có nhiều kẻ tiểu nhân quá. Đã trót bước vào nghề thì đành chấp nhận. Chàng đã học được một bài học cay đắng về sự thiện chí và lẽ công bằng trong ngành giáo dục. Trừ một số người cần xun xoe, nịnh bợ ban giám đốc nhà trường vì quyền lợi riêng tư của họ, đa số bạn bè dạy cùng trường không tìm cách xa lánh chàng, tuy họ không còn thân với chàng như trước. Họ cười nói với chàng, nhưng không bông đùa nữa Chỉ có Hoằng là vẫn đối xử với chàng như cũ, nhưng anh không mời chàng cộng tác trong những lớp riêng luyện thi. Có ai hỏi lý do thì anh thản nhiên đáp :"Nó sắp đi trường khác rồi, lớp luyện thi của moa đâu có thể nửa đường thay ngựa một cách dễ dàng được." Tất cả mọi người bây giờ chờ đợi sự ra đi của chàng. Đó là một chiến thắng vẻ vang của lão Trương. Đó cũng là một bước củng cố quyền hành của lão ở ngôi trường này. Ai trái ý lão kẻ đó sẽ mang họa vào thân ! Hãy trông gương Chuyên mà liệu hồn, mà giữ mồm giữ miệng, mà thần phục lão một cách tuyệt đối. Hiệu trưởng ở một trường xa Saigon là một ông vua con trong một lãnh địa nhỏ bé. Phản loạn chỉ có nghĩa là tự hủy diệt mình ! Trên lão, theo hệ thống dọc, lão có hậu thuẫn, gân như mù quáng, của nha Trung học và bộ Giáo dục. Theo hệ thống ngang, lão được tỉnh trưởng và nhiều nhân viên cao cấp của tòa tỉnh đỡ đầu. Mọi người đều biết rằng sự ra đi của Chuyên là một điều chắc chắn, không có gì thay đổi nữa. Nếu chàng phải chuyển tới một nơi xa hơn tỉnh này, uy quyền của lão Trương tỏ ra rất mạnh, do đó tất cả mọi người phải khiếp sợ và răm rắp vâng lời lão. Trường học là nơi đào tạo lớp trẻ mà cũng cần uy quyền để ức hiếp kẻ khác sao ? Hoằng giải thích rằng, nếu hiệu trưởng không có quyền thì làm sao giữ được trật tự của một tập thể...bát nháo như một trường học. Giáo sư ỷ mình có chút chữ nghĩa tưởng mình đã là ông trời con nên vênh váo, coi mọi người bằng nửa con mắt. Học sinh thì nhỏ dại, dễ bị xúi dục, xách động. Khi hiệu trưởng có lỗi, Chuyên thắc mắc, cũng vẫn được cấp trên che chở, tín nhiệm sao.? Không ai dung túng những đứa làm bậy, Hoằng đáp, nhưng vụ gian lận vừa rồi của lão Trương, mày là thằng ngu nhất đời. Cái ngu của mày là không đòi hỏi làm biên bản đàng hoàng để có thể nắm đằng chuôi. Khi mày đã làm biên bản có nhiều người ký thì bố nó cũng không thay đổi được. Mày còn non lắm, còn phải học hỏi nhiều. Trong khi đó lão Trương là một con cáo già. Cừu non đứng trước cáo già thì cừu phải chết là hợp với lẽ sống còn của trời đất rồi. Chuyên rụt rè hỏi : "Còn vụ cô Quỳnh khai với thanh tra trái với sự thật thì mày nghĩ sao ?" Hoằng gật gù : "Đó là một điều rất khác thường, nhưng không phải việc của tao nên tao cũng chả mất công tìm hiểu làm chi. Từ trước tới nay, cổ là người rất đàng hoàng. Cái vụ khai gian này làm tao hoang mang không hiểu nổi cổ nữa...Hay là em thù mày vì mày không ngó ngàng gì đến em trong khi em đã thầm yêu trộm nhớ mày rồi ? Mày thì lúc nào cũng bám lấy con Liên nên thờ ơ với em." Chuyên lắc đầu : "Tao không tin là Quỳnh trả thù vì tao với cổ đã có gì đâu. Với lại, sau khi khai gian, cổ đã khóc và xin lỗi tao." "Nếu vậy thì tao cũng chịu." Trong những ngày chờ đợi sự vụ lệnh đổi đi trường khác, Chuyên vẫn tận tâm giảng và chấm bài. Chàng không muốn học sinh thiệt thòi vì chuyện riêng của mình. Điều quan trọng trong thời chiến này là vấn đề an ninh. Chàng đã dược trưởng ty công an xác nhận chàng không phải là cộng sản nằm vùng thì không còn gì đáng lo ngại nữa. Bây giờ phải đổi đi xa hay đi gần, chàng cũng không quan tâm. Lòng chàng dần dần trở lại thư thái, yên ổn. Những ngày được nghỉ, chàng vẫn về Saigon vui chơi. Đôi khi chàng cũng chợt nhớ tới cô nữ sinh Liên và muốn tìm hiểu xem cô ta sống ra sao. Nhưng chàng lại không dám tới nhà cô ở tỉnh này để hỏi mẹ cô địa chỉ của cô ở Saigon. Sống ở tỉnh nhỏ, không giữ gìn cẩn thận có thể lại mang tiếng lôi thôi. Trong khi đó, hai nữ sinh Cẩm Hồng và Ngọc Như, sau khi đậu tú tài phần nhất, đều đã lên Saigon học vì trường tỉnh không có lớp đệ nhất ban C. Nghe nói hai cô đang học ở trường "áo tím". Vào một buổi chiều, được nghỉ hai giờ cuối, Chuyên lững thững đi bộ đến nhà một người bạn đồng nghiệp ở cuối tỉnh. Khi đi ngang bến xe đò, chàng chợt trông thấy Quỳnh đang mua vé. Chàng phân vân không biết có nên gặp nàng không ? Từ lâu chàng vẫn muốn tìm hiểu lý do nào nàng nói dối để bênh vực lão Trương. Thế mà bây giờ tình cờ gặp nàng ở đây, chàng lại ngại ngùng. Tại sao ? Chàng sợ gì ? Sợ nàng giận ? Sợ nàng không muốn nói chuyện với chàng ở giữa đường ? Nhưng khi chàng sắp đi thẳng, Quỳnh chợt ngoảnh nhìn về phía chàng. Bốn mắt gặp nhau một cách tình cờ. Cả hai cùng tỏ ra lúng túng. Ngập ngừng một chút, chàng chào trước bằng một giọng vui vẻ miễn cưỡng : "Chị Quỳnh !" Nàng chào lại ngượng ngập : "Thưa anh..." "Chị mua vé về Saigon ?" "Dạ...Tôi về chuyến sáng mai..." "Chị hết giờ tuần này rồi ?" Nàng bỗng đỏ ửng hai má, e thẹn : "Đâu có...Tôi xin nghỉ hai tuần..." "Ủa, chị sắp đi chơi xa ?" Nàng nhìn chàng với một vẻ ngạc nhiên : "Ngày mốt là ngày cưới của...chúng tôi...Anh không nhận được thiệp báo hỉ ?" Chàng ngẩn mặt, cũng tỏ vẻ ngạc nhiên, lắc đầu : "Không, tôi chưa nhận được thiệp hồng của chị....Mà cũng không quan hệ. Bây giờ tôi biết tin chị sắp làm đám cưới là đủ rồi. Vậy, tiện đây, tôi xin chúc chị và anh Diên..." Nàng chặn lại : "Anh cũng khách sáo ghê vậy đó ! Tôi tưởng anh đang...thù ghét tôi..." Chàng giữ im lặng một lát, rồi đáp bằng một giọng dịu dàng : "Không, tôi không thù ghét chị...Giá tôi ghét được chị, chắc tôi sung sướng hơn..." Quỳnh như không hiểu ý chàng nên có vẻ ngơ ngác, nhìn chàng đăm đăm. Chàng vội nói lảng : "Chị gửi thiệp cho tôi bao giờ và về địa chỉ nào ? Saigon hay ở đây ?" "Tôi xin văn phòng địa chỉ của tất cả trường. Hình như họ cho tôi địa chỉ ở Saigon của anh." Chàng cười : "Cuối tuần trước, tôi không về Saigon nên chưa nhận được thiệp của chị." "Anh cũng ít về Saigon ?" "Năm ngoái thì rất ít vì kẹt lớp luyện thi của anh Hoằng. Năm nay chẳng kẹt gì, lại sắp bị thuyên chuyển đi nơi khác nên tuần nào cũng vù về Saigon du hí." Nàng bỗng ngập ngừng hỏi : "Anh có rảnh không ?...Tôi có chuyện muốn nói với anh..." Chàng đùa : "Rõ ràng chị thấy tôi đang rảnh mà. Được nghỉ hai giờ cuối nên tôi định đến thăm anh Phan." Nàng ngập ngừng : "Tôi muốn nói với anh chuyện...chuyện ông thanh tra..." Chàng liền gạt đi : "Thôi, chuyện đã qua, chị đừng nhắc lại nữa. Tôi quên rồi." Vừa nói xong, chàng liền cười thầm trong bụng vì sự giả dối của mình. Chàng vẫn thắc mắc về sự khai man của Quỳnh, bây giờ sắp được biết lại tỏ vẻ cao thượng một cách giả dối. Hay tại đứng trước Quỳnh, chàng không còn là chàng nữa ? Ồ, người ta sắp lấy chồng rồi, mơ tưởng hão làm chi. Nàng buồn buồn : "Nhưng tôi không thể quên được...Tôi bị lương tâm dày vò từ ngày đó....Nhiều đêm tôi mất ngủ vì quá hối hận...Vì thế, tôi không dám gặp anh..." Chàng tặc lưỡi : "Thôi được, để lương tâm của chị khỏi hành hạ chị nữa, tôi xin nghe. Nhưng, ngay từ đầu, tôi biết chị không hề có ý hại tôi mà vì một lý do bất khả kháng nào đó." "Dạ, đúng như vậy...." Rồi nàng đề nghị : "Tôi với anh nên vừa đi vừa nói chuyện có lẽ tiện hơn là đứng mãi ở đây." Chàng liền vui vẻ đáp : "Dạ, chị muốn sao cũng được...miễn có thể làm vui lòng chị" Hai người đi về phía trung tâm tỉnh lỵ. Nhưng mới đi được mấy bước, nàng ngừng lại, nói : "Trời ! Tôi vô tâm quá. Anh định đến thăm anh Phan mà tôi lại đi ngược đường của anh." "Không sao đâu, chị. Rảnh thì đến chơi với anh ấy, không có chuyện gì cần hết. Có điều tôi đi với chị thế này ở ngoài đường có tiện không ?" Nàng nhún vai : "Không sao đâu, anh. Tôi bất chấp ! Tỉnh nhỏ là hay đồn bậy lắm, nhưng tôi chả thèm để ý. Bộ hai đồng nghiệp không thể đi với nhau ngoài đường được sao ?" "Hai đồng nghiệp bình thường thì không sao, nhưng hai đồng nghiệp đã từng là nạn nhân của một lời đồn thì chắc chắn phải khác. Vả lại, tôi sợ anh Diên không nghĩ như chị." "Anh Diên và tôi rất hiểu nhau nên anh ấy không ghen bậy đâu." "Vậy thì chúng ta cứ đi." Đến đây hai người cùng giữ im lặng. Khi đã đi được một quãng khá xa, Quỳnh mới lên tiếng : "Về vụ ông thanh tra bữa hổm, tôi bị anh Diên ép phải...chối hết. Quả thật, ảnh không muốn hại anh, nhưng đó là áp lực của ông tỉnh trưởng. Ảnh bị đe dọa đủ mọi điều, kể cả tính mạng. Chắc anh cũng hiểu bên hành chánh người ta rất sợ cấp chỉ huy, mệnh lệnh của cấp trên coi như tuyệt đối..." "Dạ, tôi hiểu." "Ông hiệu trưởng trường mình đã sang khóc lóc, lạy van ông tỉnh cứu mạng. Ông tỉnh nhận lời vì ổng cũng có con thi vào đệ thất bị anh đánh rớt. Ổng thù anh lắm. Anh Diên bị ổng ép phải bắt tôi khai man." Chàng cười buồn : "Ngay từ lúc đầu tôi cũng đã đoán chị bị ép buộc. Khai xong, chị đã khóc, hai mắt đỏ hoe." Nàng bẽn lẽn, cúi mặt để dấu một nụ cười, rồi nói : "Ra khỏi trường, tôi vừa đi vừa khóc như mới bị đánh đòn." "Ai mà dám đánh chị !" "Lương tâm của tôi đã nguyền rủa tôi bằng những lời nặng nề nhất từ ngày tôi khôn lớn." Chàng nói đùa : "Anh Hoằng đã cảnh cáo tôi ngay từ khi tôi mới về trường này là đừng có nhiều lương tâm nếu muốn được sống yên ổn. Bây giờ tôi mới thấy anh ấy nói đúng. Ông tỉnh trưởng đã mãn nguyện, chắc anh Diên sẽ được khen thưởng ?" Nàng thật thà đáp : "Dạ. Ổng đang chạy anh ấy một chân phó tỉnh trưởng." Chàng buột miệng : "Chỉ phó tỉnh trưởng thôi sao ?" Nhưng chàng hối hận ngay vì đã có giọng mỉa mai. Vậy mà mình cứ nói mình không hề giận Quỳnh, chàng thầm tự trách. Nhưng Quỳnh không nhận ra giọng mỉa mai ấy, nên thật thà đáp : "Được làm phó tỉnh trưởng cũng khá lắm rồi anh ạ" Chàng vội nói theo : "Dạ đúng, muốn làm phó tỉnh trưởng cũng đâu phải dễ." Nàng bỗng lại có giọng buồn : "Từ ngày đó, tôi mắc cỡ quá, không dám gặp anh nữa." "Tại chị cứ nghĩ quẩn chứ tôi đâu có giận chị. Mỗi người có hoàn cảnh riêng của mình, chả nên giận trách ai. Tôi vẫn nghĩ rằng tôi còn non nớt, thiếu kinh nghiệm, lại quá hăng say với thiên chức của một nhà giáo nên đã phạm nhiều lỗi lầm. Mình không trách mình thì thôi, sao lại trách người khác, nhất là người ấy... lại là Chị. " Nàng nhìn chàng bằng đôi mắt biết ơn, vui vẻ nói : "Được anh thông cảm, tôi thấy nhẹ hẳn người. Câu chuyện chỉ có thế, bây giờ anh có thể đi thăm anh Phan được rồi." Chàng nửa đùa nửa thật : "Chưa gì chị đã đuổi tôi rồi ! Bộ chị sợ tôi bám riết lấy chị sao ?" Nàng nhìn chàng bằng đôi mắt khác thường, định nói một câu gì, nhưng lại đổi ý, vội quay mặt đi, khẽ thở dài : "Một lần nữa, cảm ơn anh...Xin chào anh..." Chàng vẫn níu lấy nàng : "Nhưng chị tệ lắm đấy nhé. Đám cưới chị mà cả trường không ai được uống rượu mừng chị." Nàng đỏ mặt, ngượng ngùng : "Bị chúng tôi làm đám cưới vào ngày thường và ở Saigon nên không dám làm phiền ai. Mong anh thong cảm." Khi chàng đã đi ngược lại đường cũ, nàng chợt gọi : "Anh Chuyên !" Chàng dừng bước, quay lại ngó nàng chờ đợi : "Dạ..." Lưỡng lự mấy giây, nàng tặc lưỡi : "Hay là...anh thử gặp lại ông thanh tra..." Chàng thắc mắc : "Để làm gì ?" Nàng đáp nhỏ : "Tôi sẵn sàng...khai lại...Rồi muốn ra sao thì ra." Chuyên ngẩn mặt nhìn Quỳnh, giữ im lặng cả một phút đồng hồ, rồi lắc đầu : "Cảm ơn chị...Trễ rồi !...Mọi chuyện đã đâu vào đấy, khuấy lên cũng chả ích gì nữa, lại làm chị rắc rối. Xin chị hiểu cho rằng vấn đề an nguy của chị...hạnh phúc của chị...bây giờ đối với tôi là quan trọng hàng đầu...Tất cả mọi thứ trên cõi đời này không còn nghĩa lý gì với tôi nữa..." Nàng cảm động, khẽ gọi :"Anh Chuyên !" rồi nghẹn ngào không nói tiếp được nữa. Đôi mắt nàng long lanh ướt, hai má ửng hồng. Nàng ngước nhìn chàng, bốn mắt quyện lấy nhau không nỡ rời. Nàng ấp úng :"Trễ rồi !" - "Dạ, trễ rồi !" Nàng bỗng cúi mặt, bỏ đi, không một lời từ biệt. Chàng thầm hiểu nàng đang chạy trốn. 10 K hoảng một tuần sau khi gặp Quỳnh, Chuyên nhận được sự vụ lệnh thuyên chuyển đến một tỉnh ở sát biên giới Cao Miên. Vì tinh thần đã được sửa soạn trước, chàng bình tĩnh đón nhận sự thay đổi. Sau khi nhận được sự vụ lệnh do văn phòng nhà trường chuyển giao, chàng bỏ về ngay để sửa soạn đến nhiệm sở mới. Thế là xong giai đoạn đầu của nghề "gõ đầu trẻ", chàng nghĩ, một giai đoạn đầy sóng gió, tai tiếng vì sự ngu ngốc của mình. Chàng tự hứa sẽ cẩn thận hơn ở giai đoạn tới. Ngay hôm sau,Chuyên đến trình diện ở nhiệm sở mới. Đường đi thật khó khăn và nguy hiểm, chỉ có mấy chục cây số mà phải đổi xe hai lần, mãi quá trưa mới đến nơi. Khi chàng đến trường để trình sự vụ lệnh, viên hiệu trưởng tỏ vẻ ngạc nhiên vì nhà trường chưa nhận được giấy tờ gì mà cũng không nghe nha, bộ cho biết có giáo sư mới được bổ tới. Không những thế, trường đã có dư giáo sư Anh văn. Viên hiệu trưởng ngắm nghía tờ sự vụ lệnh một lúc, rồi rụt rè hỏi : "Chắc giáo sư...có chuyện lủng củng nơi trường cũ nên...nên mới...bị đày tới đây ?" Chuyên thẳng thắn đáp : "Dạ, đúng như vậy...Tôi đụng với hiệu trưởng...Chắc ông hiệu trưởng cũng biết lão Trương ?" Viên hiệu trưởng dè dặt đáp : "Tôi đã có hân hạnh được gặp ổng một vài lần ở trên nha trung học....Tôi có một đề nghị, không biết ông giáo sư nghĩ sao...Nơi đây được coi như "Tầm dương đất trích", ai tới đây đều là bị đày, vậy mình nên coi nhau như bạn, đừng có một điều 'ông hiệu trưởng' hai điều 'ông giáo sư'' nghe xa cách quá. Tên tôi là Hưởng, anh Kim là giám học, tôi sẽ giới thiệu với... anh." Chuyên đồng ý ngay. Hưởng chạy sang phòng bên cạnh gọi viên giám học. Sau đó, ba người ngồi nói chuyện thân mật cho đến lúc sắp tan học. Chuyên ngỏ ý xin nghỉ hai tuần để về nhiệm sở cũ thu xếp việc riêng. Hưởng chấp thuận ngay, không những thế ông còn sẵn sàng cho Chuyên tùy tiện muốn nghỉ đến lúc nào cũng được vì trường dư giáo sư. "Nè, anh Chuyên, Hưởng nói, anh nhận được sự vụ lệnh sớm hơn cả tôi, nghĩa là lão Trương ghét anh lắm, muốn tống khứ anh đi càng sớm càng tốt. Tôi nghe nói thằng cha này thù dai lắm. Anh đổi về đây mà vẫn phây phây là thế nào nó cũng tìm cách tiếp tục hại anh nữa. Phải cẩn thận !" Đêm hôm đó Chuyên phải trú tạm nhà Kim vì viên giám học cũng độc thân và ở một mình. Cách đối sử thân mật của Hưởng và Kim đã khiến chàng bớt buồn chán. Sáng hôm sau, chàng trở lạï nhiệm sở cũ để chờ đợi Quỳnh. Sau đám cưới vợ chồng nàng đi hưởng tuần trăng mật ngay. Gặp nàng để làm gì ? Chính chàng cũng không biết. Người ta có chồng rồi, chàng nghĩ, có gặp cũng chỉ trơ mắt ra mà nhìn thôi. Nhưng chàng vẫn muốn "nhìn" nàng vì chàng cảm thấy nhớ nàng vô cùng. Trong khi thu xếp đồ đạc để dọn hẳn đi, chàng đếm từng ngày Quỳnh trở lại trường dạy học. Chàng có linh cảm thế nào chàng cũng được gặp nàng. Dù chỉ trông thấy nàng thấp thoáng xa xa chàng cũng mãn nguyện rồi. Chàng không ngờ mình lại si tình như vậy. Vào buổi chiều cuối cùng trước ngày Chuyên rời khỏi tỉnh, Quỳnh bất chợt đến thăm chàng. Sau vài câu xã giao, nàng tỏ vẻ buồn buồn : "Mai anh đi rồi. Biết bao giờ gặp lại ?" Chuyên cười nhẹ : "Có dịp gặp không quan trọng bằng có muốn gặp không. Chị bây giờ đâu còn tự do nữa." Nàng khẽ thở dài : "Vậy mới thật đáng buồn ! Bây giờ tôi mới biết anh Diên mê chức tước, quyền hành hơn...mê vợ. Kể tôi với anh ấy cũng quá vội vã khi quyết định làm đám cưới." Chàng nhìn nàng hồi lâu, rồi hỏi : "Cái gì đã làm chị vội vã như vậy ?" Nàng ngoảnh mặt đi để tránh đôi mắt soi mói của chàng, rồi chợt hỏi : "Hồi này, anh vẫn liên lạc với cô nữ sinh Liên ? Hiện giờ cô ấy ở đâu ?" "Không biết chị có tin tôi nói thật không ? Chị phải tin thì tôi mới trả lời." Nàng bèn dí dỏm đáp : "Không biết anh có nói thật không ? Anh phải nói thật thì tôi mới tin." Chuyên phì cười : "Tôi không ngờ chị trả lời tếu như vậy. Đây là lận thứ nhì tôi được nói chuyện trực tiếp với chị, mới biết chị có tài nói chuyện, khiến nhiều người mê." Nàng lừng khừng : "Những ai mê thì tôi không biết hay không cần biết. Chỉ tiếc cái người mà tôi muốn thì lại không mê tôi...vì tôi đâu có trẻ bằng nữ sinh..." Chuyên bỗng kêu lớn : "Quỳnh ! Quỳnh hiểu lầm tôi rồi !" Nàng nhún vai : "Nếu...Quỳnh hiểu lầm thì cả trường đã hiểu lầm chứ không riêng gì Quỳnh đâu." Cách xưng hô mới của nàng làm Chuyên ngỡ ngàng và sung sướng đến ngây người không nói nên lời. Nàng bỗng đứng lên : "Thôi, Quỳnh phải về..." Chàng hốt hoảng : "Sao Quỳnh lại vội về ? Quỳnh hỏi, tôi chưa kịp trả lời..." Nàng hóm hỉnh : "Quỳnh hỏi chọc anh vậy thôi, chứ Quỳnh biết anh chả yêu ai hết...kể cả cô nữ sinh Liên." Chàng tha thiết : "Quỳnh ! Quỳnh có biết tôi đau khổ vô cùng khi nghe tin Quỳnh lấy chồng không ? Chính Quỳnh vừa công nhận Quỳnh quá vội vã khi quyết định một việc quan trọng như vậy ? Sự vội vã đó đã khiến tim tôi vỡ ra từng mảnh." Nàng lưỡng lự một lúc rồi rồi lại ngồi xuống, khẽ thở dàiï : "Thế nào cũng phải có một lần giải thích để anh rõ, vậy thì hôm nay Quỳnh xin nói hết... Nhưng kìa, sao anh cứ đứng mãi thế, không sợ mỏi chân ư ?" Chàng bèn ngồi phệt ngay xuống đất sát chân nàng. Nàng dẫy nẩy : "Kỳ không ! Lỡ ai trông thấy thì chết !' Chàng làm mặt trơ : "Việc gì mà chết ! Cùng lắm người ta biết tôi đã trở thành nô lệ của Quỳnh." Nàng năn nỉ : "Quỳnh van anh, dù sao Quỳnh cũng là gái đã có chồng. Anh phải giữ thể diện cho Quỳnh. Anh ngồi lên ghế đi, mình nói chuyện đàng hoàng như hai bạn đồng nghiệp chào từ biệt nhau...Không ai có thể dị nghị được." Chuyên đành nghe lời nàng, kéo ghế ngồi dối diện với nàng. Quỳnh giữ im lặng khá lâu như để sắp xếp câu chuyện và lựa cho đúng lời. Chuyên kiên nhẫn chờ đợi. Bây giờ chàng mới được tự do ngắm kỹ nàng. Thì ra nàng đẹp thật. Khuôn mặt bầu, đôi mắt to và đen láy, cái mũi dọc dừa gọn gàng và đôi môi hồng như lúc nào cũng sẵn sàng hé nở một nụ cười. Má bên trái có một mụn nốt ruồi duyên mờ mờ. Có điều đặc biệt là nàng không trang điểm, cứ để mộc mạc mà hai má vẫn hây hây đỏ hồng. Chàng không ngờ nàng có một vẻ đẹp hiền hậu và kín đáo như vậy. Anh chàng Diên thật có phúc, chàng nghĩ. Quỳnh bỗng ngửng lên hỏi : "Có phải anh đang so sánh Quỳnh với trò Liên không ? Cái gì chứ trẻ thì Quỳnh thua cô ta là cái chắc rồi, phải không ?" Chuyên không trả lời mà nói như tự hỏi mình : "Không biết anh chàng Diên đã tu mấy kiếp mà sung sướng như thế này !" Nàng bỗng cười : "Thôi, mình đừng ghen bóng ghen gió nữa. Quỳnh sẽ không nhắc tới trò Liên mà anh cũng đừng thèm nói tơi anh Diên. Chuyện đã dĩ lỡ, thì cho qua luôn." Rồi nàng tiếp : "Bây giờ Quỳnh xin kể từ đầu nhé. Chàng chợt hỏi : "Mà từ đầu là từ đâu ?" Nàng lườm, mỉm cười : "Còn từ đâu nữa ? Từ ngày đầu tiên anh tới trường dạy học đó. Anh không nhớ anh và Quỳnh nhìn nhau sao ? " Chàng gật đầu : "Có, tôi nhớ, nhưng có gì đặc biệt đâu." Quỳnh lắc đầu : "Thế mới biết anh vô tình thật ! Quỳnh thì...nhưng anh không được cười chê thì Quỳnh mới dám nói...Quỳnh thì có cảm tình ngay vơi anh từ phút đầu tiên đó...Đừng chê Quỳnh lãng mạn quá nhé..." Chàng đáp khẽ : "Làm sao tôi có thể chê trách Quỳnh được. Người đáng trách là tôi. Tại sao tôi lại ngu muội đến độ bỏ lỡ một dịp tìm thấy hạnh phúc của đời mình !" "Không, anh không ngu đâu. Ngày đó, anh đang đeo đuổi một lý tưởng cao xa, có thể coi là viển vông, muốn xây dựng một nền giáo dục hoàn toàn tốt đẹp giữa một xã hội nhiễu nhương nát bấy vì chiến tranh cả mấy chục năm. Vì thế, anh quên hết mọi thứ chung quanh...Khi anh săn sóc trò Liên một cách quá lố, cho nó tiền, kêu bằng học bổng, thì ai cũng phải hiểu rằng anh yêu nó. Thầy trẻ, mới ngoài hai mươi, trò đang độ dậy thì, mười sáu, mười bảy, thật xứng đôi vừa lứa quá..." Chuyên tự bào chữa : "Nó học giỏi, nhà nghèo, bố lại mới tử trận..." Quỳnh nở nụ cười nhạo báng : "Sao anh không kể thêm một lý do nữa là xinh đẹp ? Những lý do anh vừa nói tới có thể áp dụng cho cả ngàn, cả triệu đứa học trò trên mảnh đất đang bị chiến tranh dày xéo này. Nhưng phải công nhận rằng con Liên rất đẹp. Tất nhiên Quỳnh không thể bì với nó được..." Chuyên nhìn nàng đắm đuối : "Không, Quỳnh đừng tự hạ mình quá. Quỳnh không còn trẻ như con Liên, nhưng đẹp hơn nó nhiều. Thế bây giờ Quỳnh có tin rằng tôi không hề yêu con Liên không ?" Nàng thở dài : "Tin hay không thì cũng đã trễ, quá trễ rồi...Anh còn nhớ câu ca dao về chuyện lỡ làng này không ?" Chàng lắc đầu. "Tôi dạy sinh ngữ nên không thuộc nhiều thơ hay ca dao." Nàng buồn buồn, khẽ ngâm : : "Chim vào lồng biết thuở nào ra !" Nàng bỗng đổi giọng vui vẻ, nói lớn : "Thôi, Quỳnh phải về để anh sửa soạn ngày mai về nhiệm sở mới. Hy vọng sẽ còn gặp anh." Chuyên lại níu giữ : "Quỳnh làm gì mà vội thế ? Tôi còn muốn hỏi Quỳnh một chuyện." Quỳnh cười : "Lại còn gì nữa đây ?" Chàng ngập ngừng : "Về...về...tin đồn...Quỳnh và tôi...yêu nhau ?" Náng đáp ngay : "Mới đầu Quỳnh cũng rất ngạc nhiên về lời đồn này. Rõ ràng anh và Quỳnh chưa hề nói chuyện với nhau một lần. Thế mà người ta đồn hai đứa mình...yêu nhau. Thật kỳ lạ !" "Có hôm anh Hoằng còn hỏi tôi là có phải Quỳnh và tôi thường...gặp nhau ở Saigon không ?" Quỳnh phì cười : "Thơ mộng quá nhỉ. Tiếc rằng chỉ là lời đồn vu vơ. Không ai nói với Quỳnh chuyện hẹn hò ở Saigon ấy...Anh có nhớ chị Ngọc Hoa dạy Toán không ?" "Tôi chỉ nghe tiếng mà chưa gặp lần nào." "Anh chưa gặp chị ấy cũng phải. Anh về trường này được ít lâu thì chỉ được đổi về Saigon, với lý do theo chồng. Anh ấy làm ở bộ ngoại giao, nghe đâu sắp đi làm tham vụ ở ngoại quốc." "Chị Hoa thì có liên quan gì đến lời đồn ?" Quỳnh bẽn lẽn : "Chỉ một mình chị ấy là biết...Quỳnh có cảm tình với anh. Không biết có phải chỉ muốn giúp Quỳnh bằng cách phao ầm lên rằng ...hai đứa mình yêu nhau..." "Vì thế mới đưa đến vụ trò Liên tự tử. Lúc đó chị Hoa đã về Saigon chưa ?" "Chỉ đi lâu rồi mới có vụ tự tử. Một hôm, Quỳnh gặp chị ở Saigon, chị hỏi thăm mọi người kể cả anh. Quỳnh mới nói tới vụ trò Liên tự tử, chị cười rũ ra. Quỳnh ngạc nhiên hỏi sao chị cười, chị mới bật mí là chính chị rỉ tai mấy bà cùng dạy ở đây là Quỳnh với anh...yêu nhau để trò Liên xa rời anh ra." Chuyên lắc đầu : "Thật mấy bà cũng ghê quá đi. Nhưng nếu chị Hoa muốn giúp Quỳnh thì cứ đến nói thẳng với tôi, có phải là tiện và nhanh không ?" Quỳnh trề môi : "Thế mà anh cũng đòi là người hiểu đời. Ai lại nói thẳng như vậy bao giờ, chả hóa ra Quỳnh nhờ chị ấy đến năn nỉ với anh sao ? Quỳnh đâu đã đến nỗi ế ẩm như vậy !" "Thế còn vụ anh Diên với Quỳnh ?" "Anh ấy theo đuổi Quỳnh từ lâu...Nhưng mãi đến khi Quỳnh biết anh chỉ mê có con Liên thì Quỳnh nhận lời lấy anh ấy." "Bây giờ Quỳnh còn giận tôi lắm không ?" Nàng lắc đầu : "Anh với Quỳnh có gì đâu mà phải giận hờn nhau...Nhưng thú thật là có tiếc vì đã hiểu lầm anh để đến nỗi lỡ làng hết mọi sự." Chàng có vẻ mơ mộng : "Nếu tôi vẫn tin có một ngày...trong tương lai thì Quỳnh nghĩ sao ?" Nàng đáp ngay : "Thì Quỳnh nghĩ rằng anh vẫn còn ngủ mơ." Nàng nhìn ra đường, thấy lác đác có một vài học sinh đi qua, bỗng đứng lên, nói nhanh : "Chết không ! Tan học rồi. Quỳnh phải về." Rồi nàng có giọng bịn rịn, dặn dò : "Đến trường mới, anh phải cẩn thận nhé. Đừng...đừng để Quỳnh phải lo quá..." Chàng vụt nắm lấy tay nàng làm nàng giật mình, tái mặt, muốn rụt tay về mà không nỡ, chỉ run run năn nỉ : "Anh Chuyên...đừng làm em sợ..." Chàng van nài : "Đừng...đừng bao giờ quên..anh nhé...Có khi nào mình lại có thể gặp nhau không , em ?" "Em cũng không biết nữa, nhưng em sẽ cố gắng tìm cách...Thôi, buông ra cho em về, trễ rồi !" Chưa ra tới cửa, chợt nhớ ra điều gì nàng ngoảnh lại nói : "Em quên không cho anh biết một tin là anh Diên đã được làm phó tỉnh trưởng một tỉnh ở miền Trung. Rồi, em sẽ phải theo anh ấy ra miền Trung." Chuyên thở dài : "Lại càng xa cách nhau hơn."" "Em cho như vậy mới tốt. Có gì mình sẽ gặp nhau ở Saigon tiện hơn là ở cái tỉnh lỵ nhỏ bé đầy thành kiến hẹp hòi này. Hãy cứ tin ở tương lai, anh nhé." Quỳnh đi đã xa mà Chuyên vẫn còn ngó theo. Chàng có cảm tưởng mình vừa đánh mất một viên ngọc quý vô giá, một tài sản vô cùng lớn lao, một người rất thân trong cuộc đời mình...Năm đầu tiên chính thức bước vào nghề dạy học với một hoài bão nhỏ nhoi là làm tròn nhiệm vụ chức năng của một nhà giáo có lương tâm, chàng đã gặt hái được một thất bại đau đớn, nhục nhã, cả về tinh thần lẫn vật chất. Sự mất mát to lớn nhất là chàng đã để vuột ra khỏi tầm tay một hạnh phúc, một chân hạnh phúc mà bất cứ con người nào ở cõi đời này cũng đều mơ ước. Nhưng chàng có một an ủi rất lớn là đã chinh phục được Quỳnh về mặt tình cảm, vì thế chàng lại tin tưởng ở tương lai. Có ai biết trước chuyện gì sẽ xảy ra ngày mai đâu, chàng tự nhủ. 11 S au một tuần về Saigon nghỉ ngơi, Chuyên trở lại nhiệm sở mới để bắt đầu một giai đoạn khác trong cuộc đời dạy học. Chàng không còn hăm hở như niên học trước nữa, nhưng chàng cũng chưa biến thành một kẻ văng mạng như Hoằng. Chàng đã suy nghĩ kỹ xem có nên đổi nghề không ? Chuyện đi lính, vào Thủ Đức, chàng không ngại, vì có cả trăm ngàn cách để trốn, nếu thực sự muốn trốn. Cuối cùng chàng quyết định ở lại với cái nghề mà người ta thường gọi đùa là nghề "bán cháo phổi". Nghề này trước kia được coi là một nghề cao quý và đã có nhiều bậc thầy đáng kính, bằng lòng với cuộc sống thanh đạm để rèn luyện cho thế hệ tương lai. Ngày nay, vì xã hội thay đổi, vì cuộc sống trở nên xô bồ, bấp bênh trong một nước đã chịu đựng một cuộc chiến tranh kéo dài quá một phần tư thế kỷ, lúc âm ỉ lúc bột phát, hầu như tất cả các giá trị cũ trong xã hội không còn đưọc tôn trọng nữa. Nghề dạy học tất nhiên cũng chịu ảnh hưởng chung. Dù bất mãn với các cấp lãnh đạo ngành giáo dục, chàng vẫn chưa thể vùi dập lương tâm mình để coi nghề dạy học là một nghề kiếm ăn độ nhật như những nghề khác. Theo chàng, dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, môi trường nào, "nghề Thầy" vẫn có một giá trị riêng và vẫn cao quý. Vì thế, chàng cho rằng chẳng có một lý do nào khiến chàng phải đổi nghề. Cuộc hành trình ra biên giới Miên-Việt của Chuyên lần này vất vả hơn lần trước vì chàng phải mang theo nhiều hành lý. Chàng trù tính sẽ ở luôn đến tận nghỉ hè mới về Saigon, nên đã mang theo rất nhiều sách để đọc. Chàng rất cảm kích khi được biết Hưởng và Kim đã thu xếp sẵn nơi ăn ở cho chàng. Chàng ở chung với hai bạn đồng nghiệp, một người tên Trọng dạy Triết và một người tên Hồ dạy quốc văn. Kim cẩn thận dặn trước : "Thằng Trọng suốt ngày nói triết lý...cùn, còn thằng Hồ cứ ngâm thơ ông ổng, điếc cả tai. Nhưng chúng nó đều là những người tốt, chơi được." Quả nhiên, khi Chuyên được gặp Hồ, sau lời giới thiệu của Kim, Hồ bèn ngâm thơ : "Cùng một lứa bên trời lận đận, Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau." Kim nháy mắt, nói với Chuyên : "Anh thấy chưa ? Liệu có chịu nổi không ?" Chàng đáp ngay : "Tôi dốt thơ văn, nhưng nghe ngâm thơ thì thích lắm." "Vậy thì được, Kim vui vẻ nói. Hồ ơi, bây giờ có người chịu nghe mày ngâm thơ rồi đó. Thích nhé ! Ngâm thả cửa đi cho vui nhà." Hồ sốt sắng giúp Chuyên thu xếp chỗ ngủ, chỗ làm việc. Căn nhà rộng mà chỉ mới có hai người nên Chuyên được dành cho một phòng riêng, như hai người bạn kia. Đến chiều, tan học, Trọng mới về. Cũng như Hồ, Trọng tỏ ra thân mật ngay với Chuyên. Trọng dặn dò người bạn mới : "Để cho nhà cửa được sạch sẽ và ấm cúng, bọn tôi chỉ có một điều cấm kỵ là không bài bạc, không đưa gái về hú hí." Chuyên vui vẻ : "Điều đó thì các anh khỏi lo. Còn điều cấm gì khác nữa không, xin cho biết ngay để giữ gìn. Nhập gia tùy tục mà." Trọng khoát tay nói lớn : "Libre comme le vent !" Tồi hôm đó, Chuyên và bốn người bạn mới ăn mừng cuộc gặp gỡ ngay tại nhà... Cuộc sống của Chuyên ở nhiệm sở mới tương đối yên tĩnh. Đối với các bạn đồng nghiệp, từ hiệu trưởng đến các nhà giáo trẻ măng, chàng thấy không có gì đáng phiền trách, phàn nàn. Hầu như ai cũng mang tâm trạng của một kẻ bị lưu đày, trừ một vài người sinh trưởng tại địa phương. Học sinh ngoan ngoãn, chăm chỉ, không đua đòi, có lẽ vì xa chốn đô thị phồn hoa. Chúng đa số là con nhà nghèo nên sách vở thiếu thốn. Để có bài học, chúng mượn sách về chép nguyên văn ra mấy cuồn vở. Đó là một công trình vĩ đại vì đòi hỏi rất nhiều thì giờ. Có sách dày ngót ba trăm trang in, chúng cũng không bỏ sót một chữ nào. Hết năm, chúng có thể bán lại cho những học sinh mới lên . Chuyên không những thương hại mà còn khâm phục chúng nữa. Đã nhiều lần chàng muốn bỏ tiền riêng để mua một số sách tặng chúng, nhưng lại nhớ đến chuyện cũ, đành dẹp bỏ ý định giúp đỡ đó đi. Nhờ không khí vui vẻ và cởi mở giữa các đồng nghiệp, Chuyên dần dần lấy lại được lòng tin tưởng vào việc dạy học. Chàng giảng bài cẩn thận hơn và chịu khó chấm bài hàng tuần để học sinh được tiến bộ nhanh chóng. Mối thù hận đối với lão Trương, hiệu trưởng trường cũ, dần dần nguôi đi. Nhờ vậy, chàng thấy lòng thảnh thơi, nhẹ nhàng hơn trước.Thế mới biết thù hận làm mình khổ trước. Bây giờ chàng mới nhận ra điều đó. Chàng để hết tâm trí vào việc dạy học. Ngoài những giờ bận rộn với nghề nghiệp, chàng thường dành nhiều thì giờ đọc sách. nhưng thời gian định dành cho việc đọc sách đó thường bị gián đoạn vì hình ảnh Quỳnh. Từ ngày chia tay với nàng, chàng không nhận được một tin tức nào của nàng. Diên đã ra miền trung nhậm chức phó tỉnh trưởng chưa ? Quỳnh đã theo chồng chưa ? Có lần chàng định viết thư cho Hoằng để hỏi về nàng, nhưng phải bỏ ngay ý định đó vì chỉ sợ Hoằng loan truyền cho mọi người biết để khoe mình thuộc loại người "thông thạo tin tức". Chàng tiếc là hôm gặp nàng lần cuôi chàng không cho nàng địa chỉ mới của chàng. Vậy thì làm sao có thể biết tin nàng được ? Đành phải chờ đợi. Trong khi đó, hai người bạn ở chung với chàng cũng làm chàng vui và yêu đời vì cái gàn của họ. Trọng thì hay giở triết lý mà chàng gọi đùa là "ba xu". "Chuyên ơi, cậu phải hiểu rằng cuộc đời ngắn ngủi lắm. Dù có sống đủ trăm năm thì cũng chỉ như...." Hồ bèn cướp lời :"Như bóng sổ, như gang tay." "Ờ ờ, đúng rồi. Vì thế, lắm lúc mình tự hỏi : “To be or not to be ?" Chuyên cũng phụ họa để nói đùa cho vui :"Làm sao 'Not to be' được, vì rõ ràng mình có ăn, có uống, có bài tiết, thì mình phải đang sống thực, không thể nghi ngờ được." Trọng gật gù :"Ừ, cậu nói đúng. Nhất là lúc mình bài tiết thì rõ ràng mình đang sống nhăn. Không sống thực sao lại thấy thối, thấy khai ? Khi mình đau khổ vì táo bón thì nhất định không thể là mơ được" Hồ vẫn không chịu, đọc thơ cổ :"Sử thế nhược đại mộng, Hồ vi lao kỳ sinh ! Các cậu nói chuyện dơ bẩn quá. Cái gì mà thối với khai, cái gì mà táo bón ? Thơ văn ngày xưa hay như thế mà các cậu không biết thưởng thức. Đúng là dùi đục chấm mắm cáy !" Trọng tỏ ra phân vân, Chuyên vẫn đùa :"Nè, các cậu phải cẩn thận nhé. Khi mơ thấy ngủ với dàn bà mà xuất tinh thì người ta kêu bằng mộng tinh đó. Các cậu đã trải qua kinh nghiệm mộng tinh mấy lần rồi ?" Cả hai cùng vội đáp :"Chưa bao giờ !" Chuyên gật gù :"Ừ, thế thì tốt, vì nếu mộng tinh nhiều lần là có bệnh, phải đi chữa ngay, kẻo hại đến đường con cái sau này." Nhờ những câu chuyện lẩm cẩm như vậy hàng ngày, Chuyên cũng tạm khuây khỏa nỗi nhớ Quỳnh. Cuộc sống của chàng nơi "đất trích" cũng đã tạm yên. Sau thất bại vì thiếu kinh nghiệm mà cũng vì quá nồng nhiệt với nghề "gõ đầu trẻ", chàng tự an ủi bàng tình yêu của Quỳnh, chờ đến nghỉ hè sẽ về Saigon tìm cách liên lạc với nàng. Chàng đoán nàng đã theo chồng ra miền Trung. Lắm lúc chàng lại hy vọng nàng sẽ tìm cách liên lạc với chàng ngay ở nơi "khỉ ho cò gáy" này. Nhưng cuộc sống của chàng chỉ tạm yên ổn có một thời gian ngắn. Lão Trương và viên tỉnh trưởng nơi nhiệm sở cũ vẫn rắp tâm theo đuổi việc trả thù. Lão gửi cho Hưởng một lá thư dài, tố cáo Chuyên là cán bộ cộng sản nằm vùng. Hưởng đưa cho chàng đọc lá thư rồi đốt đi vì cho đó là hành động của một kẻ tiểu nhân không đáng chấp. Anh cũng không buồn trả lời lão Trương. Có lẽ thấy thư của mình chưa làm hại được kẻ thù, lão Trương xúi giục viên tỉnh trưởng nói chuyện thẳng với viên tỉnh trưởng nơi biên khu này. Thế là Chuyên gặp rắc rối. Chàng bị công an làm phiền. Ngày nào họ cũng gọi chàng tới để thẩm vấn. Họ hỏi đủ mọi thứ chuyện để cố tìm xem chàng có liên lạc gì với Việt cộng không. Suốt một tháng liền như vậy, Chuyên đâm hoảng, dù vẫn tin mình hoàn toàn vô tội. Dần dần chàng mất ăn mất ngủ, gầy xọp hẳn đi, hai má hóp lại, đôi mắt sâu hoắm. Việc dạy học cũng bị ảnh hưởng nặng. Vào lớp, chàng không buồn giảng bài, cả tháng học sinh không làm một bài tập nào. Chỉ trong có một thời gian ngắn, chàng già hẳn đi. Nhiều bạn đồng nghiệp rất ái ngại cho chàng. Do đó, một hôm, Kim nói với Hưởng : "Toa phải nhân danh hiệu trưởng can thiệp ngay vụ này đi. Moa thấy thằng Chuyên xuống tinh thần quá rồi. Trưởng ty công an thân với toa lắm mà." Hưởng gật đầu : "Moa đã nghĩ đến chuyện đó từ lâu, nhưng lại muốn để bên công an làm việc của họ cho xong , rồi mới can thiệp, sau này họ không trách mình được. Khi nhận được thư tố cáo, tất nhiên họ phải điều tra và theo dõi. Chiều nay moa sẽ gặp xừ Thường. Thằng Chuyên thì cộng sản cái con mẹ gì. Cái thằng tu xuất thù dai thiệt ! Có lẽ nhân viên dưới quyền hành thằng Chuyên chứ xừ Thường chắc cũng không biết đâu. Xừ ấy trăm công ngàn việc, để ý gì nhửng chuyện vặt vãnh." Trước khi gặp trưởng ty công an, Hưởng nói chuyện với Chuyên. Chàng mừng rỡ : "Xin anh ráng giúp vì nói thật với anh là tôi đã có ý định bỏ trốn về Saigon, dù sao ở trển tôi cũng có nhiều người quen. Ở đây thân cô thế cô, chả biết trông cậy vào ai." Hưởng trấn an : "Moa hứa với toa cái trò hề này sẽ chấm dứt ngay sau khi moa gặp xừ Thường. Có thể ngay ngày mai cũng không chừng. Cứ yên tâm đi." Quả nhiên, hôm sau Chuyên được mời tới ty công an lần chót. Viên trưởng ty công an đã đích thân hỏi han chàng và cho biết từ nay chàng cứ ăn ngon ngủ yên vì ông đã nhận thấy chàng hoàn toàn vô tội. Những tưởng sóng yên bể lặng từ đây, ai ngờ một cơn bão khác lại nổi lên. Trận bão này rất cuồng bạo khiến Chuyên lao đao. Một tờ nhật báo ở Saigon đăng một bài của một người tự nhận là phụ huynh học sinh tố cáo vu vơ rằng một số giáo sư ở trường biên khu này đã dụ dỗ nữ sinh đi vào con đường dâm ô tồi bại. Dư luận trong tỉnh tức thì xôn xao náo loạn. Tất cả các nam giáo sư đều bị nghi ngờ. Bọn nữ sinh cũng ngơ ngác tìm hiểu xem những nữ sinh nào đã bị các thầy dụ dỗ. Một số ký giả của mấy tờ báo khác căn cứ vào lời tố cáo vu vơ ấy để viết nhiều bài đả kích nền giáo dục mà họ lên án là suy đồi. Bộ giáo dục vội ra lệnh cho nha trung học phải điều tra gấp và phúc trình trong hạn một tuần lễ. Một phái đoàn thanh tra gồm ba người hối hả chạy ra biên khu. Không may cho Chuyên là trong phái đoàn đó có vị thanh tra già đã từng gặp chàng và lão Trương nơi nhiệm sở cũ. Sau khi nghe câu chuyện lão Trương bịa đặt về chàng mà không cho phép chàng tự biện hộ, ông đã có thành kiến xấu đối với chàng. Việc đầu tiên, phái đoàn thanh tra họp kín với ban giám đốc nhà trường, gồm Hưởng Kim và Đức, tổng giám thị. Cả ba đều cực lực đính chính tin đồn vu vơ và quả quyết không một nữ sinh nào ở trường này bị dụ dỗ. Tỉnh nhỏ, trường nhỏ, học sinh ít, nếu có chuyện gì bất thường ngay dân trong tỉnh đã biết trước khi báo chí ở Saigon hay tin. Báo chí thường thiếu tin giật gân để lôi kéo độc giả nên dù là thư tố cáo vu vơ cũng cho đăng. Rồi một số ký giả không ưa bộ giáo dục, vì một lý do nào đó, căn cứ vào lá thư tố cáo mà viết bài chỉ trích, cũng không ngoài mục đích lôi kéo độc giả. Nếu cần, phái đoàn có thể họp với ban điều hành của hội phụ huynh học sinh. Nhưng mấy ông thanh tra không đồng ý với ban giám đốc nhà trường vì họ lý luận rằng "phải có lửa mới có khói" ! Viên thanh tra già bỗng hỏi : "Có phải ông giáo sư Chuyên dạy Anh văn ở đây không ?" Kim biết là ông ta có thành kiến, vội đáp ; "Dạ đúng, nhưng ổng là một giáo sư gương mẫu của trường này, một con người rất đứng đắn." Viên thanh tra cười nhạt : "Nhưng ở trường cũ ông ấy đã có thành tích xấu là...dụ dỗ nữ sinh." Hưởng than thầm là Chuyên đã gặp phải hung tinh. Anh ôn tồn nói : "Thưa ông thanh tra, chuyện cũ tôi không biết đúng được bao nhiêu phần trăm vì chưa có một cuộc điều tra cặn kẽ, đến nơi đến chốn nào, chỉ mới do lời ông hiệu trưởng Trương tố cáo thôi. Ông Trương thù ông Chuyên nên bịa chuyện để hại người ngay. Tôi không rõ hai người thù hằn gì nhau vì không phải chuyện của tôi nên tôi không tìm hiểu. Khi ông Chuyên đã bị...nha trừng phạt thuyên chuyển về đây, ông Trương còn chưa hả lòng nên đã viết một bức thư riêng cho tôi kể xấu ông ấy. Ngoài ra, ông tỉnh trưởng nơi nhiệm sở cũ của ông Chuyên còn vu cho ông Chuyên là cán bộ cộng sản nằm vùng nữa. Nhưng ty công an tỉnh này đã điều tra xếp hồ sơ lại vì không có chứng cớ. Vậy bây giờ nếu không có ai tố cáo đích danh ông Chuyên thì quý vị không thể chĩa mũi dùi vào một mình ông ấy được. Khi điều tra, xin quý vị đừng có thành kiến với bất cứ ai để khỏi có người bị oan." Viên thanh tra tím mặt, nói như gắt : "Xin ông hiệu trưởng đừng có dạy chúng tôi cách điều tra." Hưởng vội đáp : "Chúng tôi chỉ muốn nêu ra một nguyên tắc khách quan mà thôi." Kim nói theo : "Từ ngày ông Chuyên đổi về đây, Chúng tôi chưa thấy ông ấy có điều gì đáng trách. Ông được bạn bè quý mến, học sinh kính phục. Trường chúng tôi là trường nhỏ, nếu có chuyện gì bất thường là không những cả trường mà cả tỉnh cùng biết ngay. Theo chỗ chúng tôi biết, ngoài giờ dạy học ở trường, ông ấy chỉ giải trí bằng cách đọc sách. Ngay cả Saigon ông ấy cũng chưa về lần nào." . Viên thanh tra nhún vai : "Những điều ông giám học vừa nói chưa thể bảo đảm là ông Chuyên không làm bậy, vì thế tôi muốn nói chuyện với ông ấy trước đã." Một viên thanh tra tuổi trung niên cân thận đề nghị : "Theo tôi, mình nên phối hợp cả hai cách. Vừa mời ban chấp hành hội phụ huynh học sinh đến họp vừa hỏi ông giáo sư Chuyên." Hưởng nhìn hai người dưới quyền để hỏi ý. Kim gật đầu, còn viên tổng giám thị tỏ vẻ bất mãn : "Tôi cũng đồng ý phương pháp đó, dù rằng việc hỏi riêng ông giáo sư Chuyên là không công bằng, nếu không muốn nói là có tính cách...thù vặt." Viên thanh tra già hỏi ngay : "Tôi thù gì ông ấy ?" Viên tổng giám thị bướng bỉnh : "Không thù mà chỉ nhắm có một mình ông ấy thôi ? Trường này có cả mấy chục nam giáo sư, sao không hỏi người khác mà cứ hỏi ông Chuyên ?" "Vì hồ sơ ông Chuyên rất xấu." Viên thanh tra già hậm hực đáp. Viên tổng giám thị không chịu thua, hỏi lại ngay : "Vậy, ông thanh tra đã xem hết tất cả mấy chục hồ sơ chưa ?" Viên thanh tra già cứng lưỡi, im lặng. Hưởng vội lên tiếng để viên thanh tra già đỡ bị lúng túng vì bẽ mặt : " Thôi, anh Ðức ! Anh cho mời ban chấp hành hội phụ huynh học sinh tới họp với các vị thanh tra vào lúc 9 giờ sáng mai. Còn Kim, cậu báo cho ông giáo sư Chuyên biết sáng sớm mai gặp ông thanh tra trước khi họp với hội phụ huynh học sinh." Như nhớ ra điều gì, anh nói nhỏ với viên tổng giám thị : "À, cậu liệu thu xếp nơi ăn chốn ở tạm tối nay cho các vị thanh tra nhé." Khi Kim và Ðức đã ra khỏi phòng, Hưởng phải ngồi lại nói chuyện với các viên thanh tra cho đến khi Ðức trở lại mời mấy vị khách phương xa tới khách sạn. Sáng sớm hôm sau, vì đã được thông báo trước, Chuyên ăn mặc chỉnh tề, thắt cà vạt đàng hoàng tới trường sớm để gặp viên thanh tra già. Hưởng nhường văn phòng của mình cho hai người. Anh sang phòng giám học ngồi đợi. Vừa trông thấy viên thanh tra già, Chuyên có giọng khiêu khích hỏi ngay : "Tại sao ông thanh tra lại cứ theo đuổi tôi mãi thế ? Ông nghe lời thằng Trương, đày tôi ra tận đây mà chưa hả lòng sao ? Tôi có tội tình gì mà bị ông hành quá vậy ?" Viên thanh tra nghiêm giọng : "Ông ngồi xuống đi, rồi nói chuyện đáng hoàng." "Không ngồi ! Thích đứng thì đã làm sao ? Ông chưa trả lời tại sao ông cứ tìm cách hành tôi như vậy ?" "Người ta tố cáo ông dụ dỗ nữ sinh..." Chuyên la to : "Vu khống ! Ai đã tố cáo đích danh tôi, ông trưng bằng cớ ra đi !" Viên thanh tra trừng trừng nhìn chàng mà không thốt được nửa lời. Hưởng và Kim nghe tiếng la, vội chạy sang, đứng ở cửa dòm vào. Chuyên lại nói lớn hơn : "Tôi biết tại sao mấy người cứ thích hại tôi. Ông vểnh tai mà nghe đây : vì tôi là Bắc kỳ di cư ! Ông và thằng Trương là người Nam nên toa rập nhau để hại người Bắc như tôi. Bọn Liên trường các ông đều là những thằng khốn nạn, bất tài, ngu dốt, mới có đầu óc kỳ thị vì không bằng người khác. .." Hưởng vội chạy vào can Chuyên : "Thôi, toa. Thế đủ rồi..." Chuyên gạt tay Hưởng, tiếp tục nói lớn : "Toa cứ để moa cho tụi chúng nó một trận. Cùng lắm là đi lính chứ đã chết chóc gì đâu mà sợ. Vì ghen, vì có mặc cảm thua kém người Bắc, chúng nó liên kết nhau để tìm cách hại người Bắc. Đồ vô liêm sỉ cả lũ !" Biết không thể can nổi chàng trong cơn "tức nước vỡ bờ", Hưởng và Kim đành kéo chàng ra khỏi phòng, trong khi viên thanh tra giận đến tím mặt mà không nói được một câu nào để chống chế hay cải chính. Sau đó, lão không chịu tham dự buổi họp với ban điều hành của hội phụ huynh và giáo sư nhà trường, Lão trốn trong phòng hiệu trưởng cho đến lúc ra xe về Saigon vào buổi trưa. Vì không có viên thanh già quá khích, buổi họp của hội phụ huynh học sinh đã đi đến một kết quả nhanh chóng là hội sẽ gửi thư cho tờ báo đã đăng lá thư tố cáo vu vơ yêu cầu phải đăng thư đính chính của hội trong vòng ba ngày, nếu không sẽ bị kiện về tội vu khống và mạ lỵ. Kim được ủy nhiệm mang thư của hội với đầy đủ chữ ký của những người có mặt trong buổi họp, trừ hai viên thanh tra là quan sát viên, lên Saigon nhờ luật sư tống đạt thư cho nhà báo. Sau khi nhà báo vô trách nhiệm ấy đăng lá thư của hội phụ huynh, dư luận về chuyện dụ dỗ nữ sinh ở trường biên khu biến đi rất nhanh. Dân trong tỉnh thở phào nhẹ nhõm, tất cả các giáo sư của trường cũng vui vẻ, mừng rỡ. Người vui nhất có lẽ là Chuyên vì chàng đã nói hết được những điều ấm ức trong lòng từ bao lâu nay. Bây giờ chàng trở lại việc giảng dạy một cách hăng hái. Tuy nhiên, chàng vẫn chờ đợi cuộc báo thù của viên thanh tra già đầy óc kỳ thị. Quả nhiên, chưa đầy hai tháng sau, Chuyên nhận được sự vụ lệnh thuyên chuyển lên một tỉnh ở miền cao nguyên Trung phần. Trong khi Hưởng và Kim tỏ vẻ tức giận, Chàng thản nhiên nói : "Đi đâu cũng được, biên giới Miên hay đèo heo hút gió thì cũng là phải xa Saigon rồi. Bọn chúng nó hẹp hòi và hèn nhát, nhưng moa đâu có ngán. Moa sẽ còn chửi chúng nó nữa nếu có dịp." Hưởng đề nghị : "Moa sẽ làm đơn xin giữ toa lại, viện cớ toa chẳng có tội tình gì và trường đang thiếu giáo sư Anh văn. Ông Hào vừa được đổi về Cần Thơ, nếu toa đi nữa thì không còn ai dạy Anh văn." Thấy bạn có nhiệt tình với mình, Chuyên bằng lòng ở lại trường. Hưởng vui vẻ : "Xong rồi ! Toa cứ ở đây với bọn moa cho đến khi nào toa có cơ hội tốt đổi hẳn về Saigon. Moa chỉ khuyên toa một điều là từ nay đừng gây gổ, cãi lộn với bọn thanh tra." Kim nói theo : "Mình đã chọn nghề dạy học thì chỉ cần biết có học sinh thôi. Những chuyện lảm nhảm khác coi như ‘pha’ mới đuợc." Chuyên thở dài : "Thì moa vẫn coi như ‘pha’, ‘dĩ hòa vi quý’, nhưng chúng nó đâu có chịu để mình yên. Chúng nó còn đụng đến moa, moa còn chửi. Vừa rồi moa làm được một mách cũng đã đời, nhưng chưa hả giận đâu. Bọn đầu óc hẹp hòi kỳ thị này phải diệt cho hết vì chính chúng nó đã gián tiếp tiếp tay cho cộng sản." Hưởng xoa nhẹ lưng chàng, cười : "Thôi mà, toa. Thế đủ rồi. Bọn moa tất nhiên là đứng về phe toa, nhưng ôn hòa hơn." "Thì moa rất ôn hòa đấy chứ. Khi biết mình đã bị thất bại một vố nặng nề, moa chấp nhận hình phạt của bọn chúng nó. Nhưng ‘cây muốn lặng mà gió chẳng đừng’ “ ! Kim trấn an; "Bây giờ thì hết gió rồi, toa cứ an tâm đi. À, vừa rồi ,ông chủ tịch hội phụ huynh học sinh có ý kiến muốn viết thư lên bộ giáo dục bênh vực và ca tụng toa. Như vậy, bộ càng không có lý do gì đổi tao ra miền Trung nữa." Chuyên đáp xuôi : "Tùy các toa tính toán, định liệu. Moa rất cảm kích khi thấy các toa đã bênh vực moa hết lòng." Sunday, May 14, 2017 TUYẾT XỨ THI CÁC    BÌNH DỊ MẸ                                             Trắng da vì bởi phấn dồi                                                             Đen da vì bởi em ngồi chợ trưa                                                                     (ca dao)                                                                                                           “Trắng da vì bởi phấn dồi”                        Ca dao con hát thuộc lời nghêu ngao                Ai ngăn nắng đổ mưa rào                                   Cho vai áo mẹ đỡ màu pha sương             Tháng năm bình dị đời thường                           Gánh vui, buôn cả con đường con đi                 Nỗi niềm riêng chẳng nói gì                      Đen da ai hiểu mấy thì xuân xanh             Cho con mộng ước nguyên lành                         Mơ con khôn lớn công thành mai sau               Đôi khi giữa cuộc cơ cầu                                    Thoáng ngang trán mẹ nét nhàu thời gian         Rạng ngời những lúc con ngoan                         Lặng trầm những lúc con hoang nghịch nhiều   Gánh đời nghiêng bóng liêu xiêu              Măng tre mong uốn nên điều thảo ngay    Chắt chiu đôi cánh tay gầy                        Mẹ: cây cao tỏa bóng dày về con                                                          LÊ MAI                          MY SIMPLE MOM Your complexion owing to face powder is bright Mine tanned because till noon market I am exposed to the sunlight (folk-song)  “Your complexion owing to face powder is bright” Those folk-songs are familiar to me to croon or recite. Who shields Mom from the sun, shelters her from the rain To slow down her blouses to fade, wear out or stain. She has lived an ordinary and simple life through time Carrying pleasure, also dealing in my line since my prime. My personal innermost feelings: unknown to peers. Tanned skin? who understands how many green years. My Mom wanted my aspirations to remain entire And dreamed of her daughter’s future success to acquire. Sometimes in the unfortunate situation we had to engage I caught sight of Her forehead’s wrinkles of age. Her facial appearance was cheerful when I was correct And quiet when her beloved’s wrong made her object. Her liability for my lot saddled her till her elderly days Only to straighten me as a young bamboo off my craze. With her skinny hands, little and thrift she has nursed me. Mom: a tall tree to cast a shadow over this person to be. Translation by THANH-THANH Lê Mai:  http://lexuanmai.blogspot.com/ Thanh-Thanh Bảy Mươi Năm Làm Thơ Cảnh-Sát-Hóa   Biến-Loạn Miền Trung              Vietnamese Choice Poems   ANH VỀ ĐÂY   Anh đã về Sau hơn ba mươi năm xa quê  Mẹ vắng bóng, con đường xưa mất hút Cô bé xóm Kên       Mắt mờ tóc bạc                                     Chuyện chúng mình                              Nhớ nhớ quên quên                      Anh đã về                                              Con đường cũ thay tên                          Cầm tay em                                           Như ngày xưa hò hẹn                           Bàn tay run                                           Thuở ấy vì tình bây giờ vì lạnh                    Nắng hoàng hôn không ấm nỗi sương chiều   Quê hương mình                                   Mẹ và em                                                Đều thay đổi quá nhiều                         Duy chỉ có                                             Chiếc loa đầu đường                             Thì vẫn thế                                      Sau gần bốn mươi năm                         Loa loa loa; mồm loa mép dãi                      Vẫn phát hoài                                Tiếng nói Việt Nam                              Dân chủ, Tự do                                      Chỉ nói không làm                                Anh đã về                                              Như cây gỗ gió xoang trầm                   Chút võ vẽ những mảnh trời khai phóng    Em nghe anh…                                     Mỉm cười trông ngóng:                         Làm được gì ngoài bán mộng tay không      Dân chủ - Tự do                                    Đả đảo hoan hô                                      Hàng quốc cấm                                     Chỉ được nhìn ngắm                             Không được sờ, không được đụng       Giở nón chào ca tụng bâng quơ                    Muốn độc lập                                Phải có tự do                                 Muốn tự do                                           Phải có dân chủ                                      Muốn dân chủ                               Phải hóa sinh thân xác cũ                              Chờ bao năm                                  Xác ướp có linh hồn                             Anh về đây em                                      Đường tự tình quê hương yêu dấu        Chí lớn mang về chẳng từ Mỹ từ Âu            Trong tim em                                 Khát vọng dấy từ lâu                            Như giông bão                              Đang nằm sâu trong đất                         Chờ đợi bao năm nên em cúi mặt          Ngước lên nhìn!                                     Triệu ánh mắt:                              Tìm nhau                                       Đừng đợi mãi bên cầu                                                                Trần Kiêm Đoàn     HERE I HAVE COME BACK   Back here I have come   After over thirty years home away from. Mom absent, the old way lost in the whirl. The once Ken Hamlet girl With dim eyes and grey hair, About her personal affair Remembered and forgot in confusion. Back here I have come. No illusion. The former street has changed its name. I held your hands all the same Like I did those days we were on a date; Your hands shook blate In the past by love but now by cold, true, The setting sun couldn’t warm the dusk dew.   Our fatherland land: Have had too many changes to stand     Mother and sister. Except that the blister The street corner’s loud speaker Is the same as always a squeaker. After nearly forty years Garrulous, loquacious, verbose to all ears, Still broadcast forever, never calm, The Voice of Vietnam. Democracy, Liberty: none! Only said never done. I have come back to make good. As an old tree catching wind of agarwood Dabbling a little in bits of liberated life You listened to me while evil is rife Smiled, looking forward with a gleam… Empty-handed to act: to sell one’s dream!   Democracy! Liberty!  (blah) Down with! Long live! Hurrah! Forbidden merchandise Only to look, contemplate, for one’s eyes Not allowed to touch let alone to hold. Hats off for a salutation vague and cold. Independent to be You must be free. To be free (not hypocrisy) There must be democracy. To be democrat You must renovate the old life flat. How many years to expect in whole For a mummified body to have a soul? Back here I have come With deep feelings for our country glum. Just cause is not from US or Europe smart, But it does exist in your very heart. Aspiration so far arisen urging to perform Like a storm Has been lying in the earth profound. So long in wait to stoop you were bound. Now, raise your head, look up to see Millions of eyes in glee Are seeking one another in a world wider: Start off! No longer remain an outsider!             Translation by THANH-THANH       www.ThanhThanh.com www.LeXuanNhuan.com     Trang Thi-Văn Chủ đề: Mẹ Tác giả: Dư Thị Diễm Buồn Vu Lan Nhớ Mẹ “Mùa Báo Hiếu. Kính tặng những ai có diễm phúc còn mẹ” Con hỏi mẹ: "Sao cài hoa màu trắng? Vào những ngày báo hiếu lễ Vu Lan? Sao không cài hoa hồng thắm cao sang?" Mẹ khẽ bảo: "Mẹ không còn có mẹ!" Trong vũ trụ muôn loài đều có mẹ Kẻ vô phần nên mẹ sớm ra đi Thân cút côi sống lặng lẽ sầu bi Đời đâu có tình nào hơn tình mẹ! Thương thân mẹ, mất bà từ thuở bé Thiếu tình thân yêu, âu yếm thiêng liêng Thiếu vắng vòng tay trìu mến dịu hiền Thiếu hơi ấm, ấp lòng khi giá lạnh Thiếu hình bóng bên đèn chong đêm quạnh Lời ngọt ngào khuyên dỗ lúc ốm đau Chạy rong chơi vấp ngã té cầu ao Về phụng phịu: "Mẹ ơi, con đau đớn..." Thương yêu con, mẹ quên con đã lớn Gió trở mùa, cây thay lá vàng thu Đợi cổng trường khi đem nón, đem dù Che mưa nắng, cho con phòng cảm mạo Có những hôm trời lên cơn dông bão Gió lạnh căm căm, thời tiết đổi thay Đường về nhà trơn trợt tuyết mưa bay Đội giá buốt, đem con giầy cao ống Hết cấp ba, con vào trường Đại học Sống xa nhà, mẹ lo sợ đắn đo... Luôn nhắc con: "Trở gió dễ cảm ho Nhớ mặc áo, choàng khăn cho đủ ấm" Trước nhập học, tự tay mẹ mua sắm Từ chiếc khăn, đôi vớ, thỏi xà phòng Cây kim may, cuộn chỉ với mền bông Chai dầu gió, phòng hờ khi cảm lạnh! Nơi gác trọ những đêm dài hiu quạnh Buồn bâng quơ hay chợt đến bất ngờ Tình thơ ngây vụng dại tuổi học trò Thương nhớ mẹ, vội vàng ra đi hết Những ngày lễ, thứ bảy hay chủ nhật Đến thăm con, mẹ chỉ dạy khuyên răn Đem cho con, giỏ đầy ắp thức ăn Và ánh mắt, ôi dịu dàng trìu mến “Mẹ mới có tình thương vô bờ bến Con hơn người, vì có mẹ bên con Con hơn người vì có mẹ chu toàn Con hạnh phúc, cài hoa hồng lên áo!” Dư Thị Diễm Buồn TRẦN KIÊM ĐOÀN * ĐẠO PHẬT TRONG VĂN HÓA NHẬT BẢN Trần Kiêm Đoàn    DẤU LẶNG CỦA ĐẠO PHẬT TRONG VĂN HÓA NHẬT BẢN             Một đời người thường cần đến ba năm đầu của tuổi thơ để học nói. Nhưng chưa hề nghe nói là người ta bỏ ra bao năm để học nghe. Bởi vậy, lịch sử nhân loại đã vinh danh rất nhiều nhà hùng biện, trạng sư, diễn giả, thuyết khách tài ba vì nói hay, nói giỏi mà chẳng có một “nhà nghe” - thính giả hay văn giả chẳng hạn - tài danh nào vì biết nghe giỏi được nhắc đến. Điều này có nghĩa là người ta có thể chỉ cần ba năm để học nói, nhưng bỏ ra cả đời vẫn chưa thể học nghe. Phải chăng vì thế mà khi có người hỏi thiên tài âm nhạc Beethoven về nốt nhạc nào là nốt có âm thanh hay nhất trong âm nhạc, Beethoven đã trả lời: “Dấu lặng!”. Bát-nhã Tâm kinh là một Dấu Lặng tuyệt vời và tuyệt đối trong khu rừng đại ngàn chân ngôn của Phật giáo. Chân là không còn vọng, là vị thế trung đạo im lìm vô hình vô ảnh của vạn sự. Càng dựa vào hình tướng, màu sắc, âm thanh đời thường chừng nào thì càng gần phàm, xa thánh; gần động, xa tịnh chừng ấy. Tại sao đạo Phật truyền vào Trung Hoa thành động mà khi vào Nhật Bản thành tịnh hay tĩnh? Nếu xét về mặt lịch sử tâm lý xã hội thì hiện tượng động và tĩnh là hai mặt không rời nhau của vạn sự. Đó một tiến trình giao hòa của điệu sống tự nhiên và nếp sống tất nhiên. Đạo Phật đến Trung Hoa khi tư tưởng vô vi trong Đạo Đức kinh của Lão Tử, khuynh hướng phiêu dật trong Nam Hoa kinh của Trang Tử và giềng mối chỉn chu trong Tứ thư, Ngũ kinh của Khổng Tử đang trở thành nếp nghĩ hàng trăm năm của toàn xã hội. Họ phải vận dụng đạo Phật như một phương tiện động để đánh thức mạch sống “vô ký ngủ quên” thuần Trung Quốc đang dật dờ trong cung đường triết lý! Ngược lại, Phật giáo vào Nhật Bản khi trào lưu tư tưởng của dân tộc hải đảo này đang nóng hổi với niềm tự hào đầy ngã tính của con cháu Thái Dương Thần Nữ. Bên cạnh đó, dòng cuồng lưu năng động của Thần đạo, Võ sĩ đạo và Lãnh chúa đang dâng trào. Nhật Bản đã vận dụng Phật giáo như một dòng suối tươi mát êm đềm làm điều hòa cơn sóng động đang dâng lên trong cả giới bình dân và quý tộc. Tôi được trang bị một cảm nghĩ như trên khi chuẩn bị đặt chân lên đất Nhật lần thứ hai cách lần đầu 30 năm. Ngồi chờ chuyến bay lúc nửa đêm từ San Francisco tới Tokyo, tự nhiên tôi nhớ đường bay về Việt Nam. Lần này, nghĩ đến chuyến đi nửa tháng, nhưng sẽ không ghé về Việt Nam như những lần trước, tự nhiên tôi cảm thấy lòng nao nao. Trong nỗi nhớ quê hương, tôi thường nhớ mẹ, nhớ Huế, nhớ những ngôi chùa cổ, rồi mới nhớ một nơi nào đó ở Việt Nam. Uống ly cà phê “Starbucks 2 shots” nồng đậm như cà phê… chồn giữa một tối mù sương Buôn Mê Thuột, nhìn những dãy ghế hành khách ngái ngủ, tôi muốn giữ mình tỉnh táo nên bước ra hành lang để gọi điện thoại cho bạn bè. Nhớ người bạn thân già hơn tôi một tuổi, nhưng gần lên chức “cố…” vì đã có cháu nội cao ngồng và đang đau nặng ở Huế, tôi bấm số gọi. Anh ta là một “Tôn Tẫn” đối với tôi trong thế giới du lịch với những bình luận rất dí dỏm ngay đối với những nơi mà anh chưa bao giờ đặt chân đến. Qua điện thoại, anh cho tôi một lời khuyên: “Tinh thần quốc gia cực đoan Nhật mà không có bom nguyên tử của Mỹ trói lại thì giới quân phiệt sẽ biến Nhật thành một đạo quân Mông Cổ tự nướng mình trên lưng ngựa hay phơi thây giữa sa mạc trên đường xâm lăng hai phần ba thế giới. Nhưng sau khi bại trận rồi mà không có tinh thần Phật giáo thì Nhật đã trở thành một chiến trường du kích đầy máu lệ chứ làm sao tỉnh táo để vươn lên hàng cường quốc kinh tế số một như ngày nay…”. Trăm nghe không bằng một thấy. Tôi muốn học hỏi bằng quan sát và tìm hiểu thực tế về đôi nét ảnh hưởng của Phật giáo trong nếp sinh hoạt xã hội Nhật, nơi có chùa Vàng đầy huyền thoại, có tượng Phật đồng ở Nara lớn nhất thế giới, có những vị thiền sư làm rạng rỡ cửa thiền và hàng vạn ngôi chùa trải qua nhiều thế kỷ còn tồn tại đến ngày nay. Ngày đầu đến viếng Kyoto, kinh đô hơn nghìn năm của Nhật Bản, cuốn sách bìa dày của ai quên trên ga tàu lửa tốc hành có cái tên làm tôi chú ý “Kyoto Thành Phố Thiền” (Kyoto City of Zen) của Judith Clancy. Sau đó, những chiều mưa đi trên các con đường phố thưa người, tôi cảm thấy thành phố này vừa có cái vẻ u trầm của Huế, vừa có những góc phố “rất Sài Gòn” bởi những túm dây điện chằng chịt trên nóc những cột đèn có dáng vẻ của thế kỷ trước. Nhưng tôi vẫn chưa tìm ra cái chất “Thiền” của thành phố này ở đâu mà có và tính thiền được thể hiện như thế nào. Mặc dầu với con số 1.600 ngôi chùa Phật giáo và 500 đền thờ Thần đạo (Shinto) trong một thành phố đã tạo nên một khái niệm hình tướng đầy… nội lực thâm hậu về đời sống tâm linh phong phú của vùng đất này. Nhưng suốt mấy ngày bươn chải đi thăm viếng các chùa, tôi thất vọng não nề. Sinh hoạt Phật giáo tại Nhật Bản ngày nay đang lắng xuống bề sâu. Đạo Phật không còn là đối tượng để chiêm bái, cầu xin mà đã hòa quyện vào chất men và điệu sống của cuộc sống hằng ngày đầy bon chen bươn bả của một xã hội kỹ nghệ năng động hàng đấu thế giới. Hầu hết chùa viện không còn dáng vẻ linh tự mà là “kế tự”. Một vẻ đẹp siêu mẫu để chiêm bái hơn là để tu học, hành đạo. Chùa chiền mang dấu vết cổ kính của thời xa xưa thì vắng vẻ và trở thành nơi du lịch với nhiều hình thức buôn bán quà kỷ niệm cho du khách bốn phương. Chùa có người trụ trì - quản lý thì sống kiểu thầy chùa cha truyền con nối nhưng hầu hết đã nhạt đi tính chất trầm mặc, thiêng liêng của cửa thiền thuần túy vì qua nhiều thế hệ, các chùa ấy đang biến thành an dưỡng địa của thế giới mộ bia. Những chùa có Tăng đoàn với các vị tu hành nghiêm cẩn thì phần lớn trở thành những đơn vị tịnh tu biệt lập. Phật tử và quan khách bên ngoài rất khó được đến thăm viếng, tiếp xúc với các tu sĩ theo tinh thần… cửa thiền rộng mở. Trong lúc đó, hơn 80 phần trăm người Nhật đều tự nhận rằng họ vừa theo Thần đạo vừa là người theo đạo Phật. Rõ ràng văn hóa Nhật Bản được phát triển và gắn liền với văn hóa Phật giáo và Thần đạo như câu nói dân gian xứ này: “Sinh theo Thần, chết theo Phật”. Quan sát thực tế: một ngôi nhà ở, hay một đơn vị gia cư truyền thống, thường có bàn thờ Thần đạo đối diện với cửa chính và bàn thờ Phật được thiết trí sâu vào bên trong. Người Nhật thờ Thần đạo như người Việt thờ tổ tiên. Chỉ khác nhau là Thần đạo Nhật được xem như một sức mạnh truyền thống và tổng hợp các thần linh để ngự trị và chinh phục, còn tổ tiên người Việt thuộc về dòng tộc và kế thừa. Cho nên vị thế thờ tự của người Việt là sự kết hợp “tiền Phật hậu linh”. Nghĩa là trong cùng một bàn thờ thiết kế tượng Phật trước và tổ tiên ông bà ở vị trí phía sau; trong lúc người Nhật thì “tiền trấn, hậu phù”. Nghĩa là thờ Thần để giữ gìn, đối trị với thế lực xâm chiếm và thờ Phật để phù trợ, cứu giúp. Phật và Thần song song mà riêng biệt, mỗi bên có một vị thế riêng. Thần giúp giữ cửa, Phật giúp tu hành. Có thể nói Phật và Thần lo hai mặt khác nhau của đời sống. Cho nên trong suốt hơn nghìn năm lịch sử Phật giáo Nhật Bản khi thịnh, khi suy nhưng Thần và Phật kết hợp nhau ở thế hỗ trợ, tương hòa trong đời sống tâm linh của người Nhật. Đến đời vua Minh Trị Thiên Hoàng (Meiji Tenno (1852-1912), nhà vua đã mở ra một cuộc duy tân triệt để và cổ xúy cho một tinh thần quốc gia đầy tự hào và quyết đoán. Riêng trong lĩnh vực tôn giáo thì đến mức quốc gia cực đoan. Thần đạo trở thành đại quốc giáo và Phật giáo bị cấm cản, giới hạn nặng nề. Có thể nói đây là thời kỳ pháp nạn do thế lực chính trị cầm quyền tác động rất hiếm xảy ra trên đất Nhật. Thế kỷ XX, bộ máy chiến tranh do giới quân phiệt Nhật cầm đầu đã đưa cả một nước Nhật vào những cuộc viễn chinh xâm lăng Triều Tiên, Trung Quốc, Việt Nam, gây ra những tội ác chiến tranh khủng khiếp như tàn sát, hãm hiếp, bóc lột, ngược đãi người dân nơi chiếm đóng. Thế giới la ó vì hai quả bom nguyên tử Mỹ thả xuống Hiroshima và Nagasaki năm 1945 giết chết hai vạn người; nhưng yên lặng khi nạn đói năm Ất Dậu 1945 xảy ra tại Việt Nam do quân đội Nhật trực tiếp gây nên (bỏ lúa trồng đay, lấy lúa đốt than, chở lúa gạo về Nhật, không cho chuyển lúa gạo từ Nam ra Bắc) đã làm cho hai triệu người dân Việt chết đói trong cảnh địa ngục trần gian. Nhưng giới cầm quyền hiếu chiến chỉ là thiểu số. Người dân Nhật thấm nhuần tinh thần văn hóa Phật giáo qua nhiều thế hệ đã nhận ra lý duyên khởi và luật nhân quả đã tác động như thế nào lên nước Nhật nên đã nhận chịu sự đầu hàng như một hậu quả đương nhiên của những cuộc viễn chinh đấy máu lệ. Sau cuộc bại trận năm 1945, giới quân phiệt Nhật thoái trào, người dân không đối kháng quyết tử với phe thắng trận tạm thời chiếm đóng như tiên liệu mà ngược lại, họ để cho hận thù lắng xuống, cùng vươn lên xây dựng đất nước phồn vinh như ngày nay. Thần đạo đã thay Thiền đạo làm chiến tranh nhưng đã bị thua cuộc và mang thương tích nặng nề. Thiền đạo mặc nhiên về lại, lặng lẽ băng bó vết thương và an hòa cuộc sống. Phật giáo Nhật Bản đang trải qua một thời kỳ chuyển biến phức tạp trong thời đại mới, bởi vì thế hệ trẻ Nhật đang say sưa theo đuổi sự nghiệp và tay nghề chuyên môn hơn là quan tâm về tôn giáo. Gần đây, thế giới bên ngoài tỏ ra ngạc nhiên trước hiện tượng giới trẻ Nhật đang chuyển mình từ nếp sinh hoạt truyền thống qua kiểu cách sinh hoạt của một xã hội kỹ nghệ bị lung lay đời sống tinh thần và bất chấp sự ràng buộc của đạo lý cổ truyền. Các hiện tượng tuổi trẻ khủng hoảng đã xảy ra và có khuynh hướng tăng dần tại Nhật như: hưởng thụ cá nhân, thất vọng tự tử, cổ xúy giới tính, vợ chồng không con, thoát ly đời sống gia đình… Về đời sống tâm linh, nếu có dịp tiếp xúc với giới trẻ Nhật Bản ngày nay để hỏi rằng, “bạn theo tôn giáo nào” thì giới thanh niên, sinh viên học sinh của Nhật sẽ im lặng cười trừ vì điều đó chẳng có gì đáng quan tâm với họ. Thế nhưng càng tiếp cận với sinh hoạt xã hội Nhật Bản, người ta càng nhận rõ hơn một điều rằng: Tinh thần Phật giáo đã hòa quyện và lắng vào bề sâu của đời sống Nhật. Hầu hết tuổi trẻ tỏ ra thờ ơ và lạ lẫm với tôn giáo, nhưng hành động ứng xử lại rất là “văn hóa Nhật”, một nền văn hóa thấm nhuần tư tưởng tĩnh lặng của Phật giáo và tính quyết đoán năng động của Thần đạo. Một chiều mưa lâm râm, ngồi trước nhà sách trên đường Kunyo, nhìn những dòng xe toàn cả Toyota, Honda, Nissan… qua lại, tôi thấy những nhóm trẻ em tiểu học tung tăng trong giờ bãi trường đi dưới mưa phùn hơi lạnh theo từng nhóm nhỏ. Các em bé mang cặp sách đi trên đường phố, ríu rít hồn nhiên, chẳng có bóng người lớn nào theo dắt dìu chăm sóc. Chúng đi trên đường phố với dáng vẻ vui tươi và thanh thoát như đi trên sân cỏ xanh trước hiên nhà mình. Khi hỏi ra mới biết là cả nước Nhật đều như thế, không nghe ai quan tâm về nạn bắt cóc trẻ con, xâm phạm trẻ em bằng hình thức này hay hình thức nọ như tại các nước Âu Mỹ. Thỉnh thoảng có những bà mẹ hay người chị đi xe đạp, chở trẻ nhỏ trước và sau chiếc xe mỏng manh với chiếc dù mở rộng trên tay. Nhìn khuôn mặt họ lấm tấm nước mưa, nhưng toát ra nét mặt khoan hòa và tự tại, chẳng có biểu hiện nào vui buồn với phương tiện giàu nghèo, xe đạp hay xe hơi. Nhật là nước sản xuất xe hơi nhiều nhất thế giới mà Kyoto cũng là nơi có tỷ số người đi xe đạp cao nhất thế giới. Chiều về, những nhóm người tuổi trẻ sau giờ tan sở cũng đi bộ với nhau từng nhóm nhỏ. Hình như tất cả đều mặc một kiểu đồng phục tự nhiên: Áo vét, quần tây, giày da, cặp giấy màu đen; áo sơ-mi trắng đa số để hở cổ không đeo cà-vạt. Họ nói cười, vẫy tay nhau, gọi nhau ơi ới nhưng âm thanh vừa đủ cho nhau nghe, không làm phiền người công cộng. Đêm về, tôi đọc Kyoto Thành Phố Thiền của Clancy nhưng tác giả chỉ chú tâm vào cây cảnh thiên nhiên và đền đài chùa viện với những nét hài hòa, tĩnh lặng như có riêng một linh hồn trầm lắng của thế giới thiền. Tôi đã sống nửa đời ở Mỹ, nơi có một đời sống kinh tế và xã hội thiên về động, nên theo sự quán niệm riêng mình thì “tính thiền”giúp cho đời sống cá nhân và sinh hoạt xã hội là cái tĩnh bên trong cái động và sự tỉnh táo ngay giữa dòng đời náo loạn. Chất thiền của Kyoto chính là tinh thần tĩnh lặng Phật giáo được nuôi dưỡng trong bản chất năng động Nhật Bản. Đó là một điệu sống hài hòa giữa thiên nhiên, con người, tư tưởng và tâm linh. Phật giáo Nhật Bản kể từ khi du nhập từ Trung Hoa vào thế kỷ thứ VI, VII cũng đã trải qua nhiều thời kỳ biến động của lịch sử và xã hội. Sự kỳ thị lúc đầu tăng nhiệt độ thành thù nghịch về sau của Thần đạo Shinto, Lãnh chúa Shogun, Võ sĩ đạo Samurai đối với đạo Phật trải qua những thời kỳ nóng lạnh, đậm nhạt khác nhau. Có thể ví những thiền phái Phật giáo là những áng mây bay trong lúc tâm lý những người Nhật qua bao nhiêu thời kỳ, triều đại vẫn cần những cơn mưa lũ lớn. Nhưng những khát vọng của con người thì thay hình đổi dạng, biến hoại không ngừng mà những đám mây Phật giáo thì nghìn năm vẫn nhẹ nhàng, rỗng lặng như thinh không. Cứ thế, trong sự tương tác lâu dài, mây không tách rời khỏi nước, nhưng vẫn ở tầm cao nên không chìm xuống nước mà lắng vào bề sâu của tâm thức để trở thành nguyên động lực phát xuất hành động. Nhật là nước đầu tiên trên thế giới và trong toàn lịch sử nhân loại hứng chịu hai quả bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagashaki năm 1945. Thế nhưng một quốc gia bại trận, đầu hàng vô điều kiện đã vươn lên, vươn lên và vươn lên để đạt một vị thế hàng đầu về tính ưu việt của dân tộc và hàng thứ nhì về sức mạnh kinh tế trong vòng vài chục năm là do đâu? Đến Hiroshima, một cảm giác ớn lạnh ở đâu từ trong không gian vắng lặng ùa đến khi tôi đứng trước tòa nhà kỷ niệm chỉ còn vòm mái trơ lại. Đó là dấu tích vật thể duy nhất còn trơ lại sau khi trái bom nguyên tử đầu tiên của nhân loại thả xuống nơi này. Chỉ sau một ánh chớp, một trái bom chỉ cân nặng 65kg đã thiêu rụi hàng vạn người và biến cả lâu đài phố thị thành bãi tro tàn giữa buổi sớm mai ngày 9 tháng 8 năm 1945. Tôi đến viếng nơi này đúng 70 năm sau ngày biến cố. Trong số những người Nhật là cư dân Hiroshima trong thời điểm bị ném bom nguyên tử sống sót và kéo dài tuổi thọ cho đến ngày nay, tôi gặp ông già Sakura. Ông bây giờ đã 82 tuổi. Ông ở dưới hầm của một ngôi chùa cổ phía bên kia sông chỉ cách nơi trái bom rơi xuống chừng 300 mét. Tôi ngạc nhiên vì ông không nói đến ác mộng, đến hận thù, đến những điều oan nghiệt mà chỉ nhẹ nhàng nói đến ý nghĩa của sự sống chết trong tâm tư của người dân Nhật. Theo ông, người Nhật vẫn còn là người Nhật như ngày hôm nay bởi văn hóa Nhật là một sự hòa quyện và tổng hợp khá nhuần nhuyễn giữa hai đối cực trái ngược nhau. Hình ảnh Mặt trời tượng trưng cho nam tính, cực dương tuyệt đối lại biến thành Thái Dương Thần Nữ từ trong nguồn gốc truyền thuyết của Nhật. Thần đạo (Shinto) là tôn giáo dân gian của Nhật với tinh thần cứng rắn quyết đoán cực đoan, hiếu thắng, hiếu sát. Võ sĩ đạo (Samurai) lại dung hợp được với con đường từ bi, hỷ xả của đạo Phật. Cái “động” hung hãn của dòng tộc Lãnh chúa (Shogun) lại gặp sự an tịnh, sâu lắng của các phái thiền Lâm Tế, Tào Động. Một nét độc đáo góp phần xây dựng truyền thống văn hóa Nhật Bản kể từ khi đạo Phật từ Trung Quốc truyền sang Nhật vào nửa đầu thế kỷ thứ VI là sự hòa điệu giữa hai khuynh hướng động và tĩnh trong tinh thần trị quốc an dân của các nhà lãnh đạo Nhật Bản. Điển hình là truyền thống thường xuyên thăm viếng, tham khảo của các lãnh chúa, tướng quân, đạo trưởng Võ sĩ đạo với thiền sư các tông phái mỗi khi có sự khủng hoảng hay xung đột về chính trị và xã hội. Có lẽ thú vị nhất trong pho Phật giáo sử luận của Nhật Bản là các cuộc đối đầu căng thẳng giữa các thiền sư đạo cao, đức trọng và các tướng quân, lãnh chúa uy quyền lẫm liệt. Gươm anh linh đời thường và gươm tâm linh trí tuệ bao giờ cũng đụng nhau loảng xoảng lúc đầu nhưng hết thảy đều kết thúc bằng sự hóa giải trong bầu không khí đầy thiền vị của một chung trà. Tinh thần Phật giáo phát tiết trong văn hóa Nhật Bản đã kết hợp với bản chất hung bạo mà hiền hòa của giống dân hải đảo vốn là tổ tiên của người Nhật để tác tạo một quan niệm sống vừa rát mặt với thực tế; nhưng cũng vừa quên mình để hy sinh cho một lý tưởng cao vời gần gũi với nguồn suối tâm linh. Người Nhật không sợ chết mà sợ sống một cuộc sống chẳng ra gì. Đó cũng là điều lý giải tại sao giới trẻ trong hàng ngũ quản lý và kỹ thuật chuyên môn cao cấp tại các thành phố lớn ở Nhật như Tokyo, Osaka… có tỷ số người tự tử cao nhất thế giới. Đồng thời, các cặp vợ chồng trẻ ở Nhật trong thập niên này quan niệm sống với nhau không có con ngày một tăng cao đến mức báo động. Phật giáo tại Nhật Bản đang là một gia tài văn hóa ứng dụng và một nguồn suối tâm linh để chiêm nghiệm hơn là một tôn giáo đang phát triển và hành hoạt đầy lễ nghi và màu sắc như Việt Nam, Thái Lan, Tích Lan, Tây Tạng… hay các nước khác trong vùng Đông Á. Nơi xứ này, Phật giáo đang ở biên giới của một sự lắng đọng hay một trạng thái quay về. Bởi vậy, trong xã hội Nhật Bản ngày nay, Phật giáo thường vắng bóng trong những sinh hoạt vui nhộn như tiệc cưới, tiệc mừng, khao vọng. Nhưng hầu hết những sinh hoạt lễ nghi dành cho người mới qua đời hay thờ phượng lâu dài đều cầu đến Phật giáo. Nhật Bản là một dân tộc có cá tính mạnh mẽ với khuynh hướng “Nhật hóa” tất cả những gì từ bên ngoài mang đến và nằm trong tay họ. Trong số các “đại đạo” nổi tiếng của văn hóa Nhật như: Thiền đạo, Trà đạo, Võ sĩ đạo, Thần đạo, Hoa đạo thì đa số là sản phẩm “Nhật bản quốc hữu hóa” từ nguồn gốc tinh túy của nước ngoài. Nhưng nét tinh xảo nhất của văn hóa Nhật là họ biết chắt lọc những gì họ cần và loại bỏ những gì không cần. Theo Phật giáo, họ không mặc nhiên cung thỉnh nguyên kinh điển Phạn tạng hay Hán tạng mà phải có riêng Nhật tạng để nương theo. Họ đã chọn sự tinh túy và phát huy tinh thần “tịnh trong động” của đạo Phật để hòa điệu với cái gốc văn hóa nặng tính chất thần quyền, võ sĩ đạo, tranh thắng, ngự trị và chinh phục của họ. Cho nên, nước Nhật đã có sự lợi lạc của tinh hoa Phật giáo hòa điệu với truyền thống dân tộc trong suốt mười lăm thế kỷ. Trên quan điểm Phật giáo, khi một người đang sống giàu có, sang trọng, nổi tiếng… là khi người đó đang hưởng phước đức từ một gia tài được tích lũy từ nhiều đời, nhiều kiếp ví như một trương mục tích lũy ở ngân hàng mà hạng mục cân đối tổng quát hiện tại (current balance) gọi là “nghiệp”. Nếu chỉ tiêu dùng mà không chịu gieo trồng, tái sản xuất hay tiết kiệm, chăm lo để dành thì nguồn phúc lợi sẽ theo đà rút ra tiêu dùng mà cạn kiệt và không chừng sẽ “vỡ nợ” giữa chừng. Người ta có cảm tưởng như nước Nhật đang được thừa hưởng nguồn phúc lợi đó. Họ sẽ giàu thêm hay cạn kiệt là do chính họ chứ chẳng ai mang cho hay lấy bớt. Buổi chiều trước ngày từ giã Thành Phố Thiền Kyoto, tôi và bé Na, cháu gái út, đi trên con đường “Ngõ Triết” (Philosopher’s Path - tiếng Hán Nhật ghi trên bản đồ là “Triết học chi đạo”). Con đường 2km có đến năm ngôi chùa cổ. Chúng tôi đến viếng ba trong năm ngôi chùa nhưng chỉ thấy phong cảnh cây lá xanh mướt và rất hiếm bóng người. Đường nầy còn được triết gia danh tiếng Nhật Nishida Kitaro gọi tên là “con đường thiền định”. Phải chăng vì khung cảnh tĩnh lặng và khe nước trong vắt chảy hai bên bờ đá cổ có hai dãy cây hoa anh đào cổ thụ làm cho người ta có cảm tưởng như thân và tâm mình đều đang trôi chảy trầm tư từ vô thủy đến vô chung. Con đường thiền định của Nhật êm đềm quá. Tôi liên tưởng con đường rợp bóng hoa đào chiếu dọi sáng ngời dòng nước trong xanh chảy thong dong bên bước chân đoàn người đang bước mới là gia tài, là hình ảnh của linh hồn Phật giáo Nhật Bản. Tôi và bé Na đã vô tâm tới viếng ba ngôi chùa vắng vẻ để tìm bóng dáng tượng đài Như Lai nhưng không thấy gì hết và cũng chẳng có ai hết nên đã thất vọng quay về. Nơi đây, Phật không có trong chùa. Phật và Bồ-tát thiện hạnh cùng nghịch hạnh đang hỷ xả đi giữa đường phố, chánh niệm trên công trường, định tâm trong nhà máy để tạo ra những sản phẩm có chất lượng tuyệt vời làm vinh dự cho tổ quốc và lợi lạc cho muôn người. Và, “những người muôn năm cũ” ấy cũng hiện hữu đâu đó trên con đường Ngõ Triết chiều nay.   TRẦN KIÊM ĐOÀN   Nguồn : Văn Hóa Phật Giáo Xuân Bính Thân. 1-2-2016 ( trang 14-17)   www.Trankiemdoan.net Facebook: Trần Kiêm Đoàn     /