40 năm Hoàng Sa: vượt qua bức tường im lặng
namnguyen01172014.mp3
Một bước thay đổi trong giới hạn
Hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự tỏ ra mạnh mẽ trong dịp tưởng
niệm 40 năm Trung Quốc đánh bại Hải quân VNCH xâm chiếm Hoàng Sa. Nhà
nước Việt Nam từ chỗ im lặng trước nước lớn bá quyền, cản trở người dân
bày tỏ sự căm phẫn thì nay đã có một bước thay đổi, tuy còn thể hiện sự
tự giới hạn trong lằn ranh.
Về chuyển biến của chính quyền thể hiện qua thông tin báo chí trong
dịp kỷ niệm 40 năm sự kiện Hoàng Sa,
Trung tâm Minh Triết tại Hà Nội (thuộc Liên hiệp Các hội khoa
học kỹ thuật Việt Nam) tổ chức buổi gặp mặt tưởng niệm 40 năm sự kiện
Hoàng Sa bị Trung Quốc đánh chiếm, hôm 11/1.
Courtesy TN
nhà nghiên cứu sử Nguyễn Đình Đầu
từ Saigon nhận định:
“Quá chậm và còn có vẻ rời rạc. Tuy vậy cũng hiểu rằng Trung Quốc
bây giờ không phải là Trung Quốc hồi xưa nữa, không phải Trung Quốc cách
đây năm bảy mươi năm nữa. Về phương diện kinh tế Trung Quốc lên quá
rồi, các nước cũng vì lý do kinh tế…nhưng mà gần đây Trung Quốc cư xử ở
Biển Đông rồi biển Hoa Đông quá đáng như vậy thì cũng làm cho cả thế
giới phê phán. Chính quyền Việt Nam thấy như vậy cũng là một thuận lợi
cho mình để tỏ thái độ cứng rắn nhưng riêng đối với tôi thái độ ấy còn
quá chậm và còn có vẻ rời rạc.”
Nhà nghiên cứu sử Nguyễn Đình Đầu đã nhận định như vậy khi trả lời
chúng tôi trước sự kiện vào chiều tối 18/1/2014 Câu lạc bộ Phao Lô
Nguyễn Văn Bình tổ chức lễ tưởng niệm, tri ân và cầu nguyện cho tất cả
đồng bào chiến sĩ đã bỏ mình để bảo vệ biển đảo Hoàng Sa (1974) và
Trường Sa (1988) tại trụ sở 43 Nguyễn Thông TP.HCM với sự tham dự của
giới nhân sĩ trí thức và gia quyến các tử sĩ Hoàng Sa-Trường Sa. Nhà
Nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu nói rằng động cơ tổ chức lễ tưởng niệm là vì
lợi ích dân tộc.
“Rõ ràng chuyện bảo vệ tổ quốc thì những người đứng ở phía nào
cũng là bảo vệ tổ quốc, năm nay có lẽ không đến nỗi khó khăn như lần tổ
chức thứ nhất (2011). Tôi có cảm tưởng là Chính quyền đã thấy được
chuyện Trung Quốc làm quá đáng không những riêng đối với Việt Nam mà còn
đối với nhiều nước xung quanh và gần như khắp cả thế giới đều lên án
Trung Quốc khi họ không những trái với lịch sử mà còn vi phạm Công ước
Luật Biển của Liên Hiệp Quốc.”
Chính quyền Việt Nam thấy như vậy cũng là một thuận lợi cho mình để tỏ thái độ cứng rắn nhưng riêng đối với tôi thái độ ấy còn quá chậm và còn có vẻ rời rạc.
-Nguyễn Đình Đầu
Nhà nước Việt Nam luôn phải e dè Trung Quốc và luôn ngậm bồ hòn làm
ngọt là một thực tế, dù hai nước xã hội chủ nghĩa anh em từng trải qua
cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc năm 1979 và 8 năm sau đó là trận Gạc
Ma ở Trường Sa. Năm 1974 khi Trung Quốc tấn công lấn chiếm Hoàng Sa sau
khi đánh bại Hải quân VNCH, Hà Nội giữ thái độ im lặng điều mà nhà
nghiên cứu sử Nguyễn Đình Đầu nhận định “Tình đồng chí giữa những người Cộng sản lúc đó còn lớn hơn lãnh thổ.”
VietnamNet bản tin trên mạng ngày 6/1/2014 đã trích lời ông Dương
Danh Dy nhà nghiên cứu về Trung Quốc giải thích vấn đề này. Theo đó quan
điểm của Hà Nội qua lời Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch vào thời
điểm 1974 là, miền Bắc rất cần Trung Quốc giúp đỡ trong cuộc chiến chống
lại miền Nam. Lúc đó ông Nguyễn Cơ Thạch đã nói với ông Dương Danh Dy
chúng tôi trích nguyên văn: “Dy ơi, sao cậu dại thế! Đất nước đã
thống nhất chưa? Thống nhất đất nước so với việc Trung Quốc chiếm nửa
Hoàng Sa thì cái nào lớn hơn cái nào.”
Trong tương quan lịch sử như thế, Nhà nước Việt Nam chỉ dám sử dụng
một cách hạn chế phương tiện truyền thông báo chí khi cho phép lật lại
tư liệu lịch sử Hải chiến Hoàng Sa 1974. Các báo Tuổi Trẻ, Thanh Niên,
Lao Động gồm cả bản in và trang điện tử cùng báo mạng VietnamNet đã có
chiến dịch quảng bá Hải chiến Hoàng Sa như một chứng cứ lịch sử về việc
Trung Quốc xâm chiếm biển đảo của Việt Nam và cũng qua đó vinh danh
những anh hùng tử sĩ VNCH đã bỏ mình vì nước. Sử liệu của Hải Quân VNCH
về trận Hoàng Sa được báo chí Nhà nước công bố, thậm chí tờ Tuổi Trẻ còn
thực hiện một việc chưa từng thấy là trích đăng Hồi ký của Phó Đề đốc
Hải quân VNCH Hồ Văn Kỳ Thoại về trận Hoàng Sa, cũng như bài viết ở hải
ngoại của những người trong cuộc như cựu Hải quân Trung tá Vũ Hữu San,
hạm trưởng Khu Trục Hạm Trần Khánh Dư HQ4. Các báo còn tìm gặp các nhân
chứng sống là binh sĩ chế độ cũ, từng trấn đóng ở đảo Hoàng Sa hoặc các
cựu chiến binh VNCH từng tham dự trận hải chiến 1974 đương đầu Trung
Quốc.
Ngoài ra Đài Truyền hình Đồng Nai của Nhà nước đã được phép chiếu
phim tài liệu về Hải chiến Hoàng Sa của VNCH, phim này từng được phổ
biến trên kênh 9 Đài Truyền hình THVN vào năm 1974. Phim tài liệu này
dài hơn 13 phút ghi lại trang sử ca anh hùng của những người lính VNCH
đã chiến đấu bảo vệ Hoàng Sa và bỏ mình vì tổ quốc. Chúng tôi xin trích
một đoạn trong phim tài liệu này:
Chiến hạm VNCH và Trung Quốc giao tranh ở Hoàng Sa năm 1974.
“Những bài báo về trận Hải chiến Hoàng Sa đã đăng trên các tờ nhật
báo tại Thủ đô Saigon vào năm 1974 như nhật báo Chính luận, Đông
Phương, Sóng Thần, Hòa Bình ..v..v..tấm hình Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu
rời Bộ Tư lệnh Hải quân vùng 1 Duyên hải sau khi ra chỉ thị thị về biện
pháp đối phó với Trung Cộng khi Hạm đội Trung Cộng xâm nhập hải phận
VNCH tại Hoàng Sa.”Đó là đoạn mở đầu trong phim tài liệu của VNCH được Đài Truyền Hình
Đồng Nai chiếu lại cho công chúng. Giới nhân sĩ trí thức tán dương sự
thay đổi tư duy của Chính phủ cho phép quảng bá sự thật lịch sử để người
dân hiểu rõ. Tuy rằng, Nhà nước đã giới hạn chỉ cho chiếu trên một đài
Truyền hình Tỉnh là Đồng Nai thay vì trên kênh Truyền hình Trung Ương
hoặc các đài Hà Nội - TPHCM. Chúng tôi xin trích một đoạn khác trong
phim tài liệu VNCH:
“Tiếc thay Nhật Tảo không may mắn được về bến nhà, sau trận đánh ngày 19/1/1974 chiếc tàu nhỏ bé bị trúng đạn rất nhiều, máy hư trôi dạt trên biển, hạm trưởng Ngụy Văn Thà cùng một số nhân viên tử thương. Trưa ngày 19/1 thêm hai tuần dương hạm Trung Cộng xuất hiện, chiếc tàu mang số 281 của Trung Cộng tiếp tục nã đạn vào HQ10. Chiều ngày hôm đó lúc 14g52 phút tại vị trí phía Nam bãi san hô Antelope Hộ Tống Hạm Nhật Tảo chìm dần và đi vào lịch sử…”
Sử sách chưa ghi chép
“Tính từ 1975 đến giờ đây là lần đầu tiên các báo được đăng về Hải
chiến Hoàng Sa, nhiều báo nói về các chiến sĩ VNCH hy sinh ở Hoàng Sa
với sự ngưỡng mộ khâm phục. Đấy là sự thay đổi tư duy rất là lớn và
chính quyền không còn gây khó cho chuyện này nữa. Tôi nghĩ đấy là xu
hướng tất yếu, ngày xưa viết về binh sĩ VNCH họ gọi là ngụy quân ngụy
quyền. Đến nay các báo vinh danh họ nêu tên các chiến sĩ đó như Ngụy Văn
Thà, Võ Thành Trí và vừa rồi còn nói cả đến Hạm Trưởng Vũ Hữu San nữa,
thì đấy là các thay đổi rất tích cực. Tiến tới làm thế nào để lòng người
không chia cách nữa.”
Chính phủ không chính thức tổ chức lễ tưởng niệm 40 năm ngày mất
Hoàng Sa vì những liên hệ với Trung Quốc. Nhưng có thể từ năm nay các tổ
chức dân sự sẽ bớt chịu sự can thiệp thô bạo của công an, mỗi khi có
những hoạt động phản đối Trung Quốc lấn chiếm biển đảo của Việt Nam.
Tính từ 1975 đến giờ đây là lần đầu tiên các báo được đăng về Hải chiến Hoàng Sa, nhiều báo nói về các chiến sĩ VNCH hy sinh ở Hoàng Sa với sự ngưỡng mộ khâm phục.
-Đỗ Việt Khoa
Ông Nguyễn Hữu Vinh, một nhà hoạt động ở Hà Tĩnh phát biểu:
“Hẳn nhiên người dân làm những chuyện đó là quyền của người ta,
chứ bây giờ không phải đi xin nữa hoặc phải được mớm lời. Trước đây rõ
ràng quyền của tôi nhưng tôi không biết sử dụng quyền đó, tôi phải đi
xin. Bây giờ đến lúc xã hội Việt Nam không phải xin như vậy nữa, những
hành động vừa qua trong xã hội dân sự cái gì không trái pháp luật là
người ta đang làm. Đơn giản là như vậy, người dân dám rủ nhau đứng ra tổ
chức tưởng niệm, vấn đề không phải là là nhà nước đứng đàng sau bật đèn
xanh hay đèn đỏ nữa mà vấn đề là nhận thức của người dân đã có những
thay đổi như vậy, chứ không phải vì nhà nước muốn hay không muốn.”
Những hoạt động thiết thực được ghi nhận từ xã hội công dân, Quỹ Nhịp
cầu Hoàng Sa do nhóm Huy Đức khởi xướng được Người Việt trong ngoài
nước hưởng ứng mạnh mẽ với hy vọng giúp một mái nhà cho bà quả phụ Ngụy
Văn Thà và các gia đình tử sĩ khác cần được giúp đỡ. Bên cạnh đó hai
nhóm No-U Hà Nội-Saigon cũng tổ chức quyên góp để giúp đỡ 10 gia đình
chiến sĩ Hoàng Sa.
Trong các hoạt động hiếm hoi do chính quyền tổ chức, theo Lao động
Online bản tin trên mạng ngày 16/1, một sự kiện đặc biệt diễn ra vào đêm
18/1 tại Công viên Biển Đông Đà Nẵng, lần đầu tiên chính quyền tổ chức
“Thắp nến tri ân” những người đã ngã xuống vì Hoàng Sa, trong đó có 74
binh sĩ quân đội Việt Nam Cộng Hòa. Theo tờ báo, kỷ niệm 40 năm ngày
quần đảo Hoàng Sa bị Trung Quốc dùng vũ lực cưỡng chiếm, Bộ Thông tin và
Truyền Thông phối hợp UBND Huyện đảo Hoàng Sa TP.Đà Nẵng, Bảo tàng Đà
Nẵng tổ chức triễn lãm quy mô lớn nhất từ trước tới nay với chủ đề:
“Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam-những bằng chứng lịch sử.” Ngoài ra
còn tổ chức tọa đàm, hội thảo Hoàng Sa, triễn lãm lưu động đến các
trường đại học.
Trước đó ngày 11/1 tại Hà Nội Chương trình Minh triết làm chủ biển
Đông đã tổ chức lễ tưởng niệm 40 năm Hoàng Sa bị TQ chiếm đoạt bằng vũ
lực và 74 chiến sĩ hải quân VNCH vị quốc vong thân. Theo Tuổi Trẻ
Online, nhiều nhà nghiên cứu có mặt tại lễ tưởng niệm cùng với gia quyến
của tử sĩ Hoàng Sa Ngụy Văn Thà, hạm trưởng Hộ Tống hạm Nhật Tảo đã
người đã tử trận cùng chiến hạm mà ông chỉ huy. Phát biểu tại Lễ Tưởng
niệm, Cựu Đại sứ Nguyễn Trung nói rằng: “Chúng ta không thể làm lại
lịch sử nhưng từ lịch sử phải rút ra bài học cần thiết.”
Về hoạt động của các tổ chức dân sự tưởng niệm 40 năm ngày Hoàng Sa
thất thủ vào tay Trung Quốc, TS Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện
nghiên cứu phát triển IDS từng nhận định:
“Những chiến sĩ VNCH đã hy sinh trong cuộc bảo vệ Hoàng Sa là
những anh hùng của dân tộc Việt Nam này. Tôi nghĩ là bất luận chính thể
nào cũng phải trân trọng và tôn vinh những người như thế. Khi mà một
chính phủ, một chế độ không làm được điều ấy thì trong người dân người
cũng làm việc đó, có lúc thì âm thầm có lúc thì công khai. Những chuyện
ấy rất là bình thường và lịch sử nhân dân Việt Nam sẽ luôn luôn ghi nhớ
những người ấy như là những người con thân yêu của đất nước.”
Và tất cả các cựu binh Hoàng Sa trong suốt chiều dài dựng nước và giữ
nước đều được tổ quốc ghi công, đặc biệt là 74 chiến sĩ hải quân VNCH
đã bỏ mình vì đất nước. Ngày 19/1/2014 này chính là ngày tưởng niệm 40
năm những anh hùng tử sĩ đã vùi thây đáy biển để bảo vệ tổ quốc chống
lại quân xâm lược phương Bắc.
Cập nhật: 04:12 GMT - thứ hai, 20 tháng 1, 2014
Từ Hoàng Sa nghĩ về tính toán của TQ
Lê Vĩnh Trương
Quỹ Nghiên cứu Biển Đông
Vào ngày 19/1/1974, Trung Quốc tiến hành cuộc chiến xâm lược quần đảo Hoàng Sa.
Từ bước đi của kẻ rình rập…
Thiên hạ hợp tan, các cuộc liên
kết ý thức hệ, địa chính trị từ sau 1945 kéo dài đến những
tháng ngày của năm 1969, Xô-Trung bất hòa và xung đột. Chiến sự
khốc liệt kéo dài ra trên cả hai miền đất nước Việt Nam. Không
quân Mỹ oanh kích miền Bắc, Mùa hè Đỏ Lửa, Đường 9 Nam Lào
(1972) diễn ra không chỉ trên đất nước Việt Nam mà còn sang các
nước Đông Dương.
Từ tháng 4/1971, ngoại giao bóng bàn đã đặt nền cho Mỹ-Trung xích lại gần nhau cùng chống Liên Xô.
Giữa thế cờ Mỹ-Xô-Trung, nước Việt trở
thành một đối tượng cho các bên tính toán câu chuyện điạ chiến
lược. Hiệp định Paris 27/1/1973 rồi viễn cảnh một nước Việt
Nam hòa bình khiến Trung Quốc lo lắng [1].
Tháng 4/1973 Phó Tổng thống Mỹ Spiro Agnew hờ hững tiếp Tổng thống Thiệu[2] tại Washington.
Trung Quốc nhiều lần công khai lo ngại một
Việt Nam thống nhất liên kết với Lào và Campuchia [3], do vậy
họ đã tiến hành không để bất kỳ nước Việt Nam nào quá mạnh:
Trung Quốc gia tăng quan hệ với Khmer Đỏ, bí mật đưa 20.000 quân
vào Lào từ 1972 [4] và không dấu ý muốn Việt Nam luôn lệ thuộc
vào Trung Quốc như Bắc Triều Tiên từ sau 1953 [5].
Trung Quốc ngầm liên kết với Mỹ chống Liên
Xô, do vậy Hiệp Định Paris và những diễn biến sau đó khiến họ
càng tìm cách khống chế hoặc gây ảnh hưởng về quân sự và
chính trị đối với Việt Nam, để lấp khoảng trống quyền lực
của Mỹ và tăng ảnh hưởng ở Việt Nam.
Những chuyển động của nước lớn tạo nên
bàn cờ và chiến sự, thay cho thời sự bột phát của các dân
tộc nhỏ tác động đến tình hình thế giới.
Trước khi đánh Hoàng Sa, Trung Quốc đã có
những tính toán để có lợi nhất và ít bị can thiệp nhất, kể
cả giải quyết vấn đề ý thức hệ (sic) với chính quyền Tưởng
Giới Thạch để đánh Việt Nam.
Tại sao là 1974? Vì đã có tuyên bố Thượng
Hải 1972, vì đã có Hiệp Định Paris 1973 gác Hoa Kỳ sang một
bên. Thậm chí Mỹ đã biết và theo dõi sát diễn biến của cuộc
xâm lược này [6].
Tại sao là 19/1, đây là ngày thứ Bảy trong tuần và là ngày 27 Tết âm lịch Giáp Dần.
(Xin lưu ý, Nhật tấn công Trân Châu Cảng
cũng vào 7/12- một ngày cuối tuần năm 1941 và TQ tấn công VN
vào một ngày xuân, thứ bảy 17/2/1979).
Trớ trêu hơn cả: ngày 18/1 là ngày kỷ niệm hai nước Việt Trung có quan hệ ngoại giao từ 1950!
Đây là lúc cả về Dương lịch và Âm lịch,
người Việt Nam thường ở trong tình trạng tinh thần ít tập trung
nhất. Ngoài ra, đối với thế và lực của người giữ đảo- phía
Việt Nam Cộng Hòa, diễn biến của Hội Nghị Paris và những khó
khăn với các trận chiến từ rừng sâu, cao nguyên đến đồng bằng
và đô thị cũng là một tác nhân không nhỏ.
Những lý do khác như phản ứng của Liên Xô,
của các bên Việt Nam, chắc hẳn Trung Quốc đã tính toán kỹ.
Có lẽ chỉ trừ lòng căm thù của người Việt dành cho quân xâm
lược là họ không lường được dù ngàn năm đã qua.
…đến hành động của kẻ trơ tráo
Từ việc mất Hoàng Sa, có thể phân tích thêm cách tiến hành chiến tranh tiếp theo của Trung Quốc. Sự cố Trung quốc sát hại 64 quân nhân Việt Nam ngày 14/3/1988 và chiếm đóng bãi đá Gạc Ma thuộc Trường Sa của Việt Nam cũng với những tính toán và sắp xếp để ít trả giá nhất.Chúng ta lại kết nối các sự kiện thế giới liên quan.
Trung Quốc liên tục thử và lấn chiếm một cách thực dụng trên biển, trên bộ và lợi dụng chiêu bài ý thức hệ. Và họ cùng lúc quan sát động thái các bên khi tiến hành các hoạt động xâm lấn. Có thể thấy trận bạo lực này là một phần của chuỗi các sự kiện gần trước đó.
Chỉ tính từ thời điểm Thông cáo Thượng Hải thay đổi cục diện Xô-Mỹ-Trung, Hiệp định Paris 1973 và Trung Quốc xâm lược Hoàng Sa 1974, cán cân đại cường thế giới thay đổi lớn. Trung Quốc ở vào thế hòa hoãn với Hoa Kỳ, cảnh giác với Liên Xô.
Tháng 11/1978, Việt-Xô ký Hiệp ước Hợp tác và Hữu nghị, tháng 2/1979 Trung Quốc tấn công phía Bắc Việt Nam, để thử phản ứng Liên Xô và cầu viện phương Tây khi cần thiết. Cũng năm 1979, Việt-Xô ký hiệp định sử dụng Cam Ranh.
Có thể xem đây là lúc Liên Xô, đồng minh quân sự của Việt Nam có thế lực mạnh nhất ở khu vực Biển Đông. Nhưng những diển biến tiến theo cho thấy các thế lực không mãi bền vững.
Việt Nam đưa quân sang Campuchia từ 1978 đến 1989 thì rút quân. Trước đó Việt Nam đã tuyên bố rút quân từ 1986, gần như cùng lúc với tuyên bố rút quân của Liên Xô ra khỏi Afganistan-vốn đã có mặt ở nước này từ 1979.
Trong 8 năm (1977 đến 1985), Liên Xô liên tục diễn ra các cuộc kế nhiệm các Tổng Bí Thư mất khi đang tại vị. Năm 1986, tại Việt Nam diễn ra Đại Hội Đảng CSVN khởi đầu cho mở cửa nền kinh tế bao cấp.
Ngoài ra trong giai đoạn từ 4/4/1978 đến 19/6/1981 đã có 5 hiệp định khai thác dầu khí Việt-Xô mà Trung Quốc vẫn theo dõi [7]. Trên tuyến biên giới phía Bắc Việt Nam, Trung Quốc vẫn thường xuyên gây áp lực, cô lập, phong tỏa [8]cho đến trước khi xảy ra sự kiện 14/3/1988.
Đáng chú ý, khi Việt Nam chuẩn bị cho mở cửa, thì Trung Quốc dùng võ lực tại Gạc Ma để thủ lợi, cùng lúc nghiên cứu sâu sắc sự yếu thế của các đồng minh VN (không khác 1/1974) và quan sát mức độ quan tâm của bên có lợi ích địa chính trị liên quan.
Họ tốc chiến trước khi Việt Nam ổn định phía Tây và bước gần tới việc tranh thủ được ủng hộ quốc tế sau khi rút quân khỏi Campuchia [9]. Nếu nói rộng ra đến các giai đoạn Việt Nam tham gia WTO, bình thường hóa quan hệ với Mỹ, thì càng thấy cách thức của Trung Quốc không phải chỉ trên phương diện địa quân sự mà thôi.
Ở Trường Sa 1988, các tính toán về thời điểm của TQ không khác cách họ đã thực hiện vào tháng 1/1974, ngoại trừ ngày 14/3/1988 rơi vào ngày thứ hai đầu tuần. Tuy nhiên xung đột thực sự đã khởi đi từ hai ngày cuối tuần trước.
Kết luận
Các cuộc xâm lược, lấn chiếm vào ngày 19/1/1974, ngày 14/3/1988 và dĩ nhiên cả cuộc chiến 1978 ở biên giới Tây Nam và 1979 ở biên giới phía Bắc cũng như những cuộc chiến ngàn xưa cho thấy dã tâm lâu dài, sự thực dụng lạnh lùng, tính toán thâm độc của Trung Quốc khi xâm lược nước khác.Trung Quốc còn sử dụng truyền thông để phô diễn cho ứng xử “hài hòa” của mình trong và ngoài nước và sử dụng chiêu bài 16 chữ vàng và 4 tốt để tô vẽ cho tình đồng chí ý thức hệ với Việt Nam. Song hành xử của họ thì không hài hòa hay hữu nghị mà luôn có tính toán để mà mắt dân chúng Trung quốc, mà mắt những ai cả tin với họ.
Từ sự kiện Hoàng Sa và Trường Sa, người Việt hãy cảnh giác với Trung Quốc - không chỉ trên biển, đảo - đặc biệt khi thế nước suy yếu hay khi buông lỏng phòng vệ vì nhiều sự cố, chắng hạn như thiên tai, suy sụp kinh tế, bất ổn trị an ở trong nước!
[1]Henry Kissinger, Years of Upheaval –Simon& Schuster-2011- trang 57
[2]Henry Kissinger, Years of Upheaval –Simon& Schuster-2011- trang 311
[3]Henry Kissinger, Years of Upheaval –Simon& Schuster-2011- trang 82-83
[4]Henry Kissinger, Years of Upheaval –Simon& Schuster-2011- trang 58
[5]Henry Kissinger, On China –Simon& Schuster-2011- trang 344
[6]http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2013/12/131230_cia_hoang_sa_1974.shtml
[7] http://www.pvn.vn/data/files/file/03_2012/03_2012_82.pdf,
[8]http://www.bbc.co.uk/vietnamese/regionalnews/story/2004/09/printable/040926_cambodiahistory.shtml
[9]Sự việc 1988 trở nên bị nhạt nhòa so với việc ổn định và tái thiết Campuchia mà Việt Nam chuẩn bị rút quân
Bài viết phản ánh quan điểm và văn phong của tác giả, thành viên Quỹ Nghiên cứu Biển Đông.
No comments:
Post a Comment