VÕ PHƯỚC HIẾU * HÙM CHẾT ĐỂ DA

VÕ PHƯỚC HIẾU * HÙM CHẾT ĐỂ DA

           

VÕ PHƯỚC HIẾU
HÙM CHẾT ĐỂ DA

Bảy Cối đang đạp lúa, mình trần trùn trục, da dẻ ngâm ngâm đen, sạm nắng, đầu chít khăn chéo trắng ngã màu xám sậm, nếu không nói là lên nước đen thủi đen thui. Cái quần xà lỏn vải tám, lem luốc mốc cời, anh mặc hôm nay có chỗ nổi bậc hẳn lên, đập ngay vào nhãn quan người chung quanh, nhờ mấy mảnh vải vá đầy đủ màu sắc còn mới tinh. Quần lại không dây lưng, được anh vấn chặt ních, độn phồng một cục tròn quây to bằng nắm tay trước rún.

Từ sáng sớm, anh chậm rãi không biết bao nhiêu vòng, đi sau đôi trâu đen huyền mập lút hông, miệng bị bịt một bịt tre cốt không cho chúng ăn lúa. Mùi trâu hăn hắc tỏa ra từng chập nhưng mọi người không một ai quan tâm để ý đến, vì dường như họ đã quen dần từ khi có sự hiện diện của chúng.

Bãi lúa lớn đại, choáng cả gian nhà sau, khoảng khoát, rộng thênh thang của ông Hương Quản Hạnh. Gian nhà này được xây cất tròn trèm một kỷ chẳn chòi để trâu đạp lúa, vừa ấm cúng, vừa tránh mưa gió thất thường. Vừa đạp lúa, Bảy Cối không ngớt chuyện trò đối đáp với ông Hương Quản, về mọi đề tài tạp nhạp từ thuở huyền bí xa xôi "Ông Nhược ỉa cức su" đến những tin tức thời sự mới toanh còn nóng bỏng, vừa xảy ra ngày hôm qua trong xóm trong làng.

 Những câu chuyện bất tận, "Nam Tào Bắc Đẩu" đâu đâu trên trời dưới đất về mưa nắng, vườn tược, ruộng nương, cúng quảy v.v... không lúc nào ngưng, vòng vo Tam Quốc, hết hồi nầy đã thấy chuyển sang hồi khác ngay. Nhưng được một cái là lúc nào cũng dí dỏm hấp dẫn, làm bùi tai người nghe. Mà thật vậy.

Giá nếu không có những đầu đề tào lao vô thưởng vô phạt, những mẫu chuyện chẳng có chút hơi hướm tỵ hiềm làm buồn phiền bà con, qua những nụ cười hề hà móm xọm, cùng những câu đối đáp pha trò phóng khoáng nhưng đôi lúc cũng khá sâu sắc ý nhị đó, Bảy Cối cứ mãi đi cả buổi, cả ngày vòng vòng sau đôi trâu không ngừng nghỉ, chỉ còn có nước buồn ngủ mà chết mất. Nhứt là vào khoảng trưa đứng bóng hay xế xế vắng vẻ, gió đồng mát rượi hiu hiu phơn phớt từng cơn.


Ông Hương Quản Hạnh thỉnh thoảng cũng tham gia phụ sởi lúa đều tay. Trông ông rất thiện nghệ là khác, nhờ bao nhiêu năm dài vất vả, quanh năm vật lộn trong nghề nông, ngay từ thuở thanh xuân lấy sức trai tạo dựng cơ ngơi sự nghiệp lâu dài. Ông chẳng đã từng nhiều lần hãnh diện với những người làm công hay bạn bè cùng thôn xóm qua ba mớ kinh nghiệm tích lũy ấy của mình về thời tiết nông vụ chẳng hạn:


- Làm nông mà không đoán được thời tiết, gió mưa nắng hạn, kể như mất toi phần lớn hoa màu. Phải biết tiên đoán để phòng bị chu đáo, không đợi nước tới trôn mới hoảng hồn hoảng vía trở tay thì không kịp. Đỉa mén mà tranh nhau đua lội chớp chớp phêu phêu khắp nơi trên mặt nước, muỗi cỏ vo vo không ngớt bên tai và nhứt là chuồn chuồn đùa dỡn, tha hồ rập rỡn bắt cặp nhan nhản trước mắt, trâu mà làm biếng ăn cỏ rong theo bờ ruộng, bờ đê, cứ ngóng cổ rồi thả lên gò nằm ì thong dong nhơi thúc lên... thì bây biết không, chém cha đố tránh khỏi trời mưa. Bây cứ thử để ý mà xem. Trúng phóc, không hề sai bao giờ đâu.


Đời ông nhờ cần cù lao lực sớm hôm nên thành công vượt bực đã đành, nhưng trí thông minh thiên phú và kinh nghiệm tích lũy năm nầy tháng nọ giúp ông không ít. Nay trọng tuổi, ông thường tự hào nhờ ông trời thương nên sống dai lên lão. Giờ đây, ông hụ hợ cầm chừng cho vui như để nhớ những động tác quen thuộc ngày xưa. Và cũng để giữ gìn trau dồi sức khoẻ nữa. Ông sởi đều tay để trâu đạp, lúa mau chín. Ngoài công việc nhẹ nhàng đó, ông thường ngồi uống trà Thiết Quan Âm ở cái ghế đẩu cạnh bàn cây tròn, kê sát ngạch cửa bước lên nhà trên. Ông xem như thường xuyên túc trực ở đây để kịp thời có phản ứng, mỗi lần Bảy Cối hấp tấp báo động to tiếng:


- Trâu ỉa! Trâu ỉa!

Những lúc đó, Hương Quản Hạnh nhanh nhẹn chớp lấy cái ki cũ mèm, đáy ki lót rơm cẩn thận, lúc nào cũng được đặt sẵn dưới bàn trà của ông. Ông phóng lại kê cái ki hứng phân gọn lỏn, không bao giờ để phân trâu lọt ra ngoài, vừa dơ bẩn nhà cửa, vừa mất mát rơm rạ lúa thóc. Vì ông thường bảo lúa thóc là hạt ngọc ông trời rộng rãi ban cho, không nên phí phạm mang tội. Phân trâu sền sệt tỏa mùi ngầy ngậy vừa mới lọt ra ngoài hãy còn nóng ấm, không làm cho ông tỏ vẻ nhăn nhó khó chịu. Cuộc đời ông lâu nay đã gắn liền và gần gũi với nó chớ có phải mới mẻ gì.

Biết đâu cái mùi ngậy ngậy ấy còn làm cho ông thêm vững bụng, bằng lòng biết mấy do đôi trâu của mình đang độ sung sức và tận lực làm việc. Bảy Cối báo động xong, vội vã níu ghịt dây vàm. Và đôi trâu nặng nề chậm lụt cũng đã quen mỗi lần như vậy nên phản ứng máy móc của chúng là dừng hẳn lại. Tay kia, anh gọn gàng đè mạnh đuôi trâu trằn xuống kẽ háng, ém nhẹm không cho phân vọt ra ngoài, chờ ông Hương Quản mang ki đến.


Thằng Hai Thường lục lạo, rắn mắc lắm. Nó để ý từ sáng tới giờ bao nhiêu lần báo động của Bảy Cối, ba nó, với cử chỉ lýnh quýnh hấp tấp, đôi khi vấp ngạch cửa chúi nhủi tới trước của ông Hương Quản Hạnh. Mỗi lần như vậy, nó khoái chí tử, cười nhăn răng thả ga. Khuôn mặt nó vốn tròn trịa thêm chành bành như cái bánh qui chảy do háp lửa với hai đồng tiền khuyết sâu hóm hai bên má. Thằng Hai Thường lúc ấy mới lên sáu, bảy tuổi gì đó.

Cái tuổi ham thích rong chơi nô đùa, chưa vướng bận gì cả. Ngày ngày, nó theo sát một bên, không rời Bảy Cối, quanh quẩn tò tò trong nhà ông Hương Quản. Nhưng nó tỏ ra thông minh, lém lỉnh trật đời, ăn nói và hiểu biết nhiều điều lắm chuyện trước tuổi, so với những đứa trẻ bình thường trong xóm. Có những lời nói của nó không ai nghĩ là của nó, tưởng chừng như của người lớn không bằng. Ông Hương Quản thường chăm chú nhìn nó rồi phát biểu chắc mẻm là những đứa trẻ hiểu biết và thông minh trước tuổi như vậy chém chết sau này cũng mau già hơn ai hết. Già trong nhận xét nghĩ suy đã đành, nhưng ngay cả trong cử chỉ và hành động hằng ngày của nó.


Ngặt một nỗi lúc nầy là tuổi thường hay phá phách vụng vặt nên nhiều người trong xóm cứ thấy mặt nó gọi là thằng ba trợn phá đời để cười xòa. Nhưng nhứt nhứt ít thấy ai hờn mát hay giận dai thằng ba trợn tinh ma quỉ quái nầy cả. Có nó cũng vui. Má nó, bà Bảy Chỉnh, hằng ngày đi cấy ruộng xa, từ hừng đông sáng còn tối om lúc tiếng tù và tập họp của trùm vạn cấy văng vẳng xa xa, đến khi thôn xóm lên đèn le lói, đôi khi còn chưa thấy về. Nhà cửa đơn chiếc, không một người lớn hiện diện trông coi. Bảy Cối không dám để thằng Hai Thường ở nhà một mình. Nó nổi tiếng tinh nghịch liến thoáng, thái mái phá phách liền tay.

Cả xóm ai thấy nó cũng lắt đầu chạy mặt. Nhiều khi họ bảo thằng nhỏ này hết thuốc chữa rồi. Có lần nó chơi lửa. Lửa bốc cháy dữ dội tưởng đã thiêu rụi căn nhà lá, nền đất vách tre, vừa mới lợp chưa kịp sốc nóc của ba má nó, nếu không nhờ Út Đằng, người lối xóm tỉnh trí, tri hô gõ mõ hồi một báo động. Báo hại bà con cả xóm "tá hỏa", đổ xô chạy thụt mạng đến phụ nhau chữa cháy trối chết.

 Từ dạo đó, hễ đi làm nơi nào, dù xa xôi cách trở đến đâu, Bảy Cối đều dẫn thằng Hai Thường theo sát một bên như bóng với hình. Anh hy vọng có sự hiện diện của mình, tượng trưng quyền lực của người cha đầy uy tín và cương nghị, thằng Hai Thường sẽ chùn chân. Cho dù nó có co rúm mình, ít ra trong cái vỏ mù mì mủ mỉ hào nhoáng mà mắt thiên hạ bên ngoài, vừa dịu hiền vừa ngoan ngoản của nó.


Nhà ông Hương Quản lại ngăn nắp sạch sẽ, nề nếp trong ngoài, đâu ra đấy. Phong cách sống của những người mới làm giàu, mới phất lên tạo dựng được cơ ngơi sự sản, rất quý trọng những gì mình ắp ủ ước mơ lâu ngày nay mới có được trong tay. Khổ nỗi, ông còn khắc khổ khó tánh, tỉ mỉ từng li từng tí. Đàn bà kim chỉ nhứt trong xóm còn phải bái phục, thua ông cả trượng. Bà Hương Quản cũng vốn kỹ lưỡng, mực thước nên nhà cửa quá phẳng phiu, thường xuyên quét dọn không còn một cọng rác.

Quả nồi nào úp vung nấy nên mới ăn đời ở kiếp, vừa lòng hợp ý nhau. Do vậy, thằng Hai Thường bị bó buộc ngồi yên thúc thủ một chỗ, nơi góc nhà thiếu ánh nắng, giữa hai ba bồ lúa to tướng, cà tăng cao nghều nghệu, chất chồng không biết bao nhiêu lớp rất đều khoản. Có bồ cao tận trính nhà. Phạm vi sinh hoạt của nó thu gọn vỏn vẻn ở tấm đệm rách tưa rìa mà ông Hương Quản rộng rãi bố thí cho nó. Bàng nhân thiên hạ tình cờ trông thấy cảnh tồi túng đó sẽ tắc lưỡi hít hà tội nghiệp cho thân phận nó. Nhưng nó nào có vẻ buồn xo bao giờ.

Trái lại, nó tỏ ra quá đỗi bằng lòng, sung sướng là khác. Vì nó tự an ủi mình, không phải ngồi bạ dưới nền đất, đã lạnh lẽo lại lem luốt áo quần, dù quần áo của nó chẳng lành lặn gì, bám đầy bụi đất và mồ hôi. Đi đâu nó cũng phải khoanh tay khúm núm xin phép ông Hương Quản, để ông theo dõi trông chừng. Hoặc ông đánh tiếng báo cho bà Hương Quản biết để dòm ngó. Trong khi Bảy Cối chập chập vẫn đảo mắt nhìn trộm, không dám để hở nó lâu.


Thét rồi nó cũng quen dần với luật lệ khắc nghiệt ấy của ông Hương Quản, trói chưn trói cẳng làm cho nó đôi khi cảm thấy bực dọc bất bình, tuy nó vẫn âm thầm chịu đựng, đè nén, không hề dám thổ lộ ra ngoài. Có chăng là những lúc nó phản ứng thụ động, tuyệt nhiên làm thinh làm thế, mỗi khi ông Hương Quản lớn tiếng gọi đích danh nó.

Nó thường kiếm chuyện này chuyện nọ để mong thoát thân khỏi cái thế cực hình bắt buộc nhàm chán ở một góc nhà bó rọ đó. Nhưng chỉ được một đỗi tự do phù du, nó bị đặt trở lại vị trí bất bình cũ. Coi bộ nó thích bộ vó vội vàng lụp chụp của ông Hương Quản lúc phóng lại bưng ki rơm hứng phân trâu và cái thế gồng tay, bắp thịt nổi u nổi nần đè mạnh đuôi trâu của ba nó hay sao, nên thình lình nó phát la khang lảnh lót. Hơn nữa, nó có năng khiếu nhại giống y giọng nói khàn khàn như kéo nhựa của ba nó:


- Trâu ỉa! Trâu ỉa!

Bảy Cối đi vòng vòng... vòng vòng cùng đôi trâu lúc trời trưa vắng vẻ, lại đứng gió oi bức. Anh cũng đã mệt mỏi, muốn thiu thiu ngủ gà ngủ gật. Có những phút anh đi sau đôi trâu như người mộng du. Anh giựt mình thét to máy móc:


- Già giớ! Già giớ!

Tay anh ghịt mạnh đôi trâu đứng khựng lại theo phản ứng tự nhiên như thói quen bấy nay. Ông Hương Quản đang kề môi thổi thổi chum trà nóng vừa mới chế, lật đật đặt chum xuống bàn, nước nhứt trà Thiết Quan Âm đậm đặc thơm phức tung toé ở dĩa trà. Ông khum gọn xuống bàn, lấy cái ki phóng lại bãi lúa như một phản xạ quen thuộc, không chần chừ, không suy nghĩ một giây một phút. Thằng Hai Thường bật cười híp mắt, thiếu điều chỏng gọng. Nó tỏ ra quá đắc ý, liền tay đập xuống sàn đất bộp bộp bộp bộp. Bảy Cối vội quát lên chửi đông đổng:


- Thằng trời đánh thánh vật. Mầy gạt tao và bác Hương Quản hả?! Hôm nay quá quắc lắm rồi. Mầy gan trời mà! Chết đâu chết phức cho tao rảnh tay. Đừng cứ đeo theo báo đời tao mãi! Một chút nữa bãi lúa chín, thả đôi trâu ngoài đồng, mầy sẽ biết tay tao.

Liếc nhìn ông Hương Quản đang sượng sùng đổ quạo, mặt mày xanh xao còn hơn tàu lá chuối non, giận cành hông, im ỉm như hến, anh mạnh dạn quát tiếp:


- Súc sanh thật! Trời hành mầy hôm nay mới cả gan như vậy. Đồ bá vơ, ăn hại. Mầy quả là nợ đời của tao không sai mà!

Bảy Cối quát mắng xối xả thằng Hai Thường mong làm vừa lòng ông Hương Quản Hạnh. Ông ta đang lỡ bộ, không ngớt lập bập một chập khá lâu. Nhưng ông vẫn chưa nguôi ngoai. Thỉnh thoảng ông dằn tách trà xuống bàn, gương mặt hầm hầm. Bao nhiêu tự ái bỗng chốc dồn cục vào một lúc nên ông cứ lẩm bẩm mãi mà vẫn chưa thốt ra lời. Một đỗi sau, ông chỉ tay hướng về cửa nhà sau ăn thông ra vườn, mắt lườm lườm thằng Hai Thường. Ông quát to:

- Đi... đi ra ngoài cho khuất mắt tao. Đồ quân ăn hại không bằng. Ở đây tao nổi dóa cho ăn vài bạt tai nẩy lửa đổ hào quang bây giờ. Đi! Mau lên! Đi đi!


Bực dọc, mặt ông lúc nãy hầm hừ đỏ hoe bỗng trở lại tái nhạt. Râu mép lưa thưa se sẽ giựt giựt liên hồi. Bảy Cối vã lã tạt qua câu chuyện cúng Kỳ Yên nhằm tháng giêng tới, nhưng ông Hương Quản vẫn còn hậm hực, tỏ ra thờ ơ không quan tâm đến. Nhiều câu hỏi của Bảy Cối nêu lên mong tình hình bớt căng thẳng, ông trả lời tréo ngoe hoặc đánh trống lãng... Thằng Hai Thường lấm lét, liếc xéo ông Hương Quản rồi cúi đầu nhón gót cập theo bồ lúa để nhanh chóng biến dạng ngoài vườn.

Nó hí hởn trong lòng. Cái thằng nhóc con nầy cũng lạ lắm. Nơi cổ chân mặt của nó ông Bảy Cối cho đeo một cây kiềng bạc lì câm chẳng đáng giá là bao, nhưng có kết hai cái lục lạc nhỏ hếu bóng vàng. Nó di chuyển xê dịch là Bảy Cối biết nó ở nơi nào để yên tâm vững bụng làm việc.


Ấy vậy, khi nó nhón gót, nó khéo léo cẩn thận lắm. Đố ai hòng nghe được tiếng lục lạc leng keng. Vừa ra đến hiên nhà, nó như mở cờ trong bụng, khoan khoái cứ mủm mỉm cười thầm. Vì từ giờ phút đó, nó được tự do bay nhảy, mặc tình làm những gì tùy theo sở thích. Nó không còn bị bó buộc, chỉ ngồi xuống đứng lên một chỗ. Như vậy, ít ra cũng được vài khắc đồng hồ.


Đây không phải là lần thứ nhứt thằng Hai Thường loắt choắt phá phách ông Hương Quản. Mấy tuần trước đây, ông Hương Quản bán mấy bồ lúa sốc nâu, nàng quớt gì đó, chuẩn bị năm nầy ăn Tết lớn vì trúng mùa. Bảy Cối đang đong lúa trong bồ cùng vài bạn nông dân khác trong xóm để nhân công vác xuống ghe chài đang neo ở bến sông. Bụi lúa bay tung toé khắp nơi trong nhà, nhiều lúc như nghẹt thở. Mặc dầu nhà cửa của ông Hương Quản khá khang trang khoản khoát. Cứ mỗi lần gạt mặt thùng quan xong, Bảy Cối hô to cốt để cho ông Hương Quản nghe rõ ràng:


- Thẻ!

Ông Hương Quản vội vàng để qua một bên, có sự chứng kiến, kiểm soát cẩn thận của lái lúa ngồi cạnh bên, một chiếc đũa tre dùng ăn cơm lâu ngày lán o cũ mèm. Nhiều chiếc thâm kim cả ở hai đầu đũa. Được mười đũa, ông thắt một gút ở sợi dây chuối dài thòn. Ông đã chuẩn bị se sợi chỉ chắc chắn từ nhiều ngày trước.

 Sợi dây này tượng trưng kết quả của những ngày dài ông quần quật trên đồng cạn đồng sâu, dầm mưa dãi nắng, đỉa vắt nhun nhúc, bò hong bò mắt vo ve trước mặt từng đàn liên tu bất tận rất khó chịu và bây giờ mới thực sự là của tiền tài sản gia đình ông. Khi Bảy Cối đong dứt lúa trong bồ, ông Hương Quản bắt đầu đếm số gút và cộng thêm thẻ dư để biết ông bán cho lái lúa bao nhiêu giạ. Thẻ đũa tre là đơn vị tính tiền. Quên bỏ thẻ là mất toi một giạ.

Ông rất kỹ lưỡng. Ông chăm chú, thận trọng lắng nghe từng tiếng báo "thẻ" dài hơi của Bảy Cối. Ai nói to tiếng, dù ở xa xa nơi chái bếp hay chòi củi, ông rầy la, quở mắng. Ai chàng ràng, bệu hình bệu dạng qua lại trước mặt, ông quát tháo phải lánh xa. Con Vện, con Cò và con Mốc chập chập chạy rậm rật sủa vang ngoài sân phơi lúa khi có người lấp ló ở bờ tre hay nơi cuối liếp, bình thường ông tấm tắc khen mấy con chó cỏ rặt nòi nầy tuy vậy mà thính mũi nhạy hơi.

Nay ông thúc hối người ăn kẻ ở trong nhà mau mau phóng ra phang cho nó một gậy đích đáng, để nó im mồm lặng tiếng tức thì. Bà Hương Quản vốn kín đáo, một cũng thương yêu, hai cũng chìu chuộng chồng, biết ông nghiện trà có tiếng trong xóm, khép nép nhắc khéo ông trà mới pha nước nhứt. Ông không màng ngoái lại nhìn mà buông giọng trả lời xẳng lè "chưa khát, cứ để đó" làm bà ngượng ngùng quay gót rút lui êm.


Thỉnh thoảng ông còn nhắc khéo Bảy Cối không nên đong nặng tay, mất lúa. Cứ thông thả đổ lúa từ từ vào thùng. Của mồ hôi nước mắt của ông! Thằng Hai Thường thừa lúc ông Hương Quản sơ ý lơ đễnh, thét lên:


- Thẻ!

Tiếng báo thẻ của nó cũng ngân nga kéo dài... Ông Hương Quản ngoái lại hoàn hồn. Ông nổi nóng, quát tháo ra lệnh gia nhân mau mau tống cổ nó ra vườn, đi đâu thì đi. Để nó chộp rộp một bên trong góc nhà, cứ chập chập nó ong óng "thẻ" lên, "thẻ" xuống, ông bỏ đũa lộn phiền phức lắm. Bảy Cối cũng không mong muốn gì hơn khi trông thấy thằng Hai Thường bị đuổi ra khỏi nhà. Hú hồn hú vía! Anh yên trí tiếp tục đong lúa. Về sau anh sẽ không bị bầm dập đay nghiến nếu ông Hương Quản nhầm lẫn bỏ thẻ.


Thằng Hai Thường láo lỉnh, ăn quen. Cứ mỗi lần chọc phá, nó được trả tự do, tha hồ chạy dỡn. Nó lục lọi khắp nơi trong vườn. Bà Hương Quản chốc chốc theo dõi, dòm ngó nó. Tinh nghịch, mưu mẹo là bản tính tự vệ trời ban cho nó. Cây quít đường cạnh chuồng heo nhà ông Hương Quản, sum xuê sai trái trông hấp dẫn vô cùng. Ông cưng ơi là cưng! Nâng niu như trứng mỏng không bằng. Khách khứa đến nhà, ông khẩn khoản thỉnh mời hướng dẫn ra xem cho bằng được, hãnh diện về tài nghệ trồng hoa kiểng và cây ăn trái của ông.

Loại quít đường gốc ghép này mua tận Cái Bè đem về. Nó rất kén đất. Ở vùng đất tân lập ráo hổi, lạ đất lạ khí hậu, cây trồng chết bộn. Trồng được một cây quít đường có tầm cỡ trái to ngon ngọt là một kỳ công của gia chủ. Ông săm soi, chăm sóc hằng bữa. Hầu như ông không bỏ sót một bữa nào. Dưới gốc quít duy nhứt, có một không hai này trong xóm, ông chỏi không biết bao nhiêu nạn tre nạn vẹt chằng chịt.

Ông ngăn ngừa gãy nhánh khi trái néo cây quằn cành. Trái màu đỏ gạch trong bóng, căn da óng ánh, quyến rủ sự dòm ngó ngưỡng mộ của bà con và khách thập phương khi có dịp tạt ngang qua xóm. Ông Hương Quản lại nuôi cả mấy bầy kiến vàng. Hằng ngày chúng chen chúc tranh nhau rậm rực trên các nhánh cây. Vì theo ông, cây quít nào có kiến vàng sẽ cho trái ngọt dịu thanh thao. Ông cam đoan quít miệt vườn Cái Mơn, Cái Bè trở xuống nhờ chủ vườn nuôi kiến vàng mà được nổi tiếng. Do vậy, rải rác ở những nhánh cái, ông treo lủng lẳng ruột gà ruột vịt lòng thòng khô đét, thức ăn béo bổ hấp dẫn của lũ kiến vàng.

 Ngày ngày không biết mệt mỏi, chúng cứ nối đuôi như trẩy hội, tha hồ nhỏng nha nhỏng nhảnh bò lên tuột xuống như mắc cửi. Hôm nào trong nhà có làm gà làm vịt, nhở người ăn kẻ ở nào vô ý quên trao cho ông đùm ruột gà ruột vịt, loại ruột già phế thải thì liệu hồn nên tránh né, đừng cho ông thấy mặt là vừa. Ông sẽ la hét ồn cả nhà. Sự chăm sóc của ông quả thật rất công phu như một nghệ nhân với óc sáng tạo và đôi bàn tay thiên phú.

Ông từng thố lộ bí quyết thành công của mình ở chỗ không hề nôn nóng thu hoạch ngay vào những năm đầu vì cây quít sẽ mất sức và có cơ chết nhát sau này. Ông tiếp tục nuôi dưỡng, chờ đợi ít ra cũng vài năm sau, lúc cây quít đã đủ tuổi trưởng thành để sinh sản những trái to lớn tròn đều. Ông còn không tiếc bỏ ra nhiều thì giờ o bế từng cành một, chọn lựa những chùm trái tốt có triển vọng để bọc giấy nhựt trình cũ, bảo vệ côn trùng ruồi bọ đục phá. Thế nên, khi thu hoạch, trái nào trái nấy căn da láng o mướt mượt, trông thấy phát ham. Bao nhiêu trái còn lủng lẳng trên cây như có ma lực níu chân níu cẳng bà con hay du khách.


Mỗi lần bị đuổi ra khỏi nhà, thằng Hai Thường có thói quen quanh quẩn cạnh chuồng heo. Nó lân la không rời cây quít đường cưng của ông Hương Quản. Bà Hương Quản cũng không vừa. Lâu lâu, bà ngừng tay chạy ra hiên, chậm chậm lần theo hàng lu vú chứa nước mưa, được ông Hương Quản niền nắp vào lu bằng những thỏi dây luột chắc chắn khít đeo, để dáo dác nhìn trộm, canh chừng thằng Hai Thường. Bà cốt xem nó ở đâu cho chắc ý, vững lòng. Mục đích của bà không ngoài dòm ngó cây quít đường, trái chín sà sà gần sát mặt đất, vừa tầm tay hái của đám bầy trẻ tiểu yêu, lục lăn lục lữa, phá làng phá xóm. Nhưng quên một giây một phút là thằng Hai Thường đã lặt vài trái chín cây rồi.

Saturday, November 18, 2017

HUY NGUYEN * SỐNG SÓT TRÊN BIỂN

HUY NGUYEN  
SỐNG SÓT TRÊN BIỂN


Chiếc ghe vượt biên chở khoảng 150 thuyền nhân bị lạc đường, hư máy nằm bềnh bồng trên song nước bao la đã hơn ba tuần lễ nay. Là một chiếc ghe được đăng ký, có thời gian là phương tiện để chuẩn bị đầy đủ nhiên liệu, lương thực, nước uống trong hai tuần lễ cho cuộc hành trình ngắn ngủi quá lắm là hai hôm khởi hành từ cửa Đại đi tới Thái Lan. Ghe lại được công an hộ tống an toàn ra biển. Trong khi đó các trại tị nạn Á Châu mới được dựng nên còn vắng hoe, đang mở rộng cửa, ân cần đón khách thuyền nhân. Vượt biển như thế thì chắc ăn quá, có khác gì đi du lịch đâu.

Vậy mà bóng dáng thần chết vẫn đến viếng thăm họ. Đúng là con người sống, chết đều có số. Cũng bởi chiếc hải bàn của chiếc ghe này bị hư, người tài công đành phải nhắm hướng sao mà tiến cho nên chiếc ghe đi không chính xác, bị lạc, cứ thế mãi cho đến khi hết cả nhiên liệu, thực phẩm, nước uống cũng chưa thấy bến bờ nào cả. 

Trong cuộc hành trình lạc đường, chiếc ghe đã ba lần gặp bão, nhưng là ghe vượt biển của nhà giàu nên được đại tu bổ công khai trước khi khởi hành tại bến nên chắc kinh khủng. Ghe cũng đã hai lần gặp hải tặc, nhưng nhờ đám thuyền nhân có mang theo của cải, vàng bạc, đô la, lên tiếng điều đình vì thế đám cướp biển tối mắt, chỉ lấy của cải rồi bỏ đi, nên đám phụ nữ trên ghe thoát màn hãm hiếp hay bị bắt đi. Thoát được bão tố, hải tặc, đoàn người lâm vào cảnh cạn hết lương thực, nước uống, và hư máy tàu. Niềm hy vọng được tầu buôn, hay chiến hạm của Mỹ đi ngang đây cứu vớt họ cũng tan thành mây khói khi mọi người bị kiệt sức vì đói sau bốn ngày không còn gì để ăn. Cũng may nhờ những cơn mưa, nên họ đã hứng được nước để mà sống cầm hơi. Trong hoàn cảnh này, những cây vàng lá Kim Thành, những cục hột xoàn sang lấp lánh đã chẳng còn giá trị so với miếng bánh mì tổ phơi khô, củ khoai lùi, hay bát bo bo nhai như ăn phải sạn. Tội nghiệp nhất là những người già và đám trẻ con chết vì đói, được thủy táng trong lòng biển. Qua mấy hôm trời nắng, số nước uống dự trữ lại cạn khô. Chiều nay, lại thêm ba mạng đàn ông nữa qua đời vì sẵn đau yếu trong người. Người ta không đủ sức để làm thủy tang nửa. Mọi trách nhiệm dọn xác đều phó thác cho người tài công lái ghe là ông Thới, và người chủ thầu tổ chức chuyến đi là ông Phản. Tối đến, đám thuyền nhân còn sống nằm rạp hết trong khoang ghe, thoi thóp. Trên buồng lái, ông tài công Thới cũng đến hồi kiệt sức, nằm ẹp xuống sàn, miệng khô ran chẳng còn chút miếng nước. Chỉ còn ông Phản nhờ thân thể mập mạp, khoẻ mạnh nên chỉ bị gầy đi chút đỉnh chứ chưa bị quị luôn. Ông Phản đổ dầu cặn ra chiếc thau nhôm nhúng cái giẻ lau máy tàu đen nhẻm vào, rồi đốt lên. Đây là công việc mà ông vẫn làm mỗi đêm để hy vọng có chiếc tàu nào đó đi ngang thấy được ánh lửa mà tới tiếp cứu chiếc ghe này. Ba cái xác chết chưa thủy tang vẫn còn nằm phơi mình trên sàn ghe. Ông Phản kéo lại rồi lấy lưới phủ lên. Gió bắt đầu thổi mạnh. Ông Phản mừng rỡ chạy vào phòng lái gọi ông Thới và nói: - Có cơn giông đang kéo tới đây, anh Thới à. Ông Thới chợt ngồi nhổm dậy: - Vậy mình lo lấy đồ hứng nước đi. Hai ông xục xạo một hồi tìm được một tấm bạt nylon khá to, hì hục căng thành một cái võng. Cơn gió thổi càng lúc càng mạnh. Ông Thới mừng rỡ nói - Trời thương chúng mình rồi, mưa lớn lắm Những ánh chớp loé liên hồi, rồi những bụi nước nhỏ tạt vào mặt hai người. Ông Thới vội chạy xuống khoang la lớn: - Có mưa rồi bà con ơi! Đám đàn ông còn chút sức lực cố ngồi trỗi dậy để chia xẻ tin vui. Ông Thới lấy cái can nhựa và tất cả những gì có thể hứng được nước đem lên. Vài người đàn ông đã bò lên được phía trên. Họ nằm ngửa trên sàn ghe chờ đợi. Rồi mưa đổ ập xuống như một phép nhiệm mầu. Đám người sắp chết khát la to lên mừng rỡ. 

Những hạt mưa lớn tạt vào mặt mọi người đau rát. Đám đàn ông hả miệng hớp những giọt mưa rồi nuốt một cách sung sướng. Mưa tạt xuống khoang. Đám người ở dưới cố lết tới miệng hầm để đón những giọt nước trong mát tưới lên cơ thể khô héo của họ. Những người còn sức lực kéo cả lên trên boong, nằm xuống sàn ghe. Đám trẻ con cũng được chuyển lên trên nằm hứng nước. Mưa thật lớn. Nước cứ tuôn xuống như thác. 

Đám người vượt biển nhưu được hồi sinh. Chưa bao giờ trong đời họ lại được nuốt những ngụm nước ngon đến như vậy. Tấm bạt nylon đã căng trĩu đầy nước. Chiếc can nhựa cùng với đám nồi niêu cũng đã đầy tràn nước. Người ta hăm hở lấy nước. Tất cả những túi, bịch, lon và những cái gì có thể đựng được nước, đều được đem ra trưng dụng hết. Mưa một lúc lâu lại tạnh. 

Nước mưa hắt xuống cửa hầm khá nhiều nên đáy ghe cũng lấp xấp nước, nhưng chưa ngập đến tấm ván lót để mọi người ngồi. Gió biển bắt đầu lành lạnh. Mọi người lại lục tục rút xuống khoang nằm nghỉ. Bây giờ họ không còn khát nhưng cái đói vẫn tiếp tục hành hạ mọi người. Tối hôm sau, ông Phản lại tiếp tục đốt lửa lên làm hiệu cầu cứu.

 Ông Thới cố ngồi được một lúc rồi chịu đựng không nổi cái mệt của cơn đói hành hạ nên ông đứng dậy nói với ông Phản: - Tôi nằm xuống một chút để cho nó dịu cơn đói rồi lên đấy canh tiếp với anh. Nói xong, ông bước xuống khoang. Đám người bên dưới lại nằm lả đi. Cơn đói cứ tới rồi biền đi không biết bao nhiêu lần, bây giờ lại trở về hành hạ họ dữ dội hơn. Ông Thới nằm thiếp đi cho tới nửa đêm thì chợt tỉnh lại. 

Sực nhớ tới ông Phản, ông bèn gắng trỗi dậy leo lên để canh thế ông Phản. Vừa chui lên khỏi miệng hầm, ông Thới chợt ngửi thấy mùi thịt nướng. Ông Phản vẫn còn ngồi canh bên đống lửa đốt dầu cặn, đang cầm cắn ngon lành một món gì trên tay. Mắt ông Thời sang rỡ, ông lướt nhanh tới, cất tiếng hỏi: - Anh ăn gì đó? Ông Phản vừa nhai, vừa đáp; - Cá nướng. Ông Thới ngồi xề xuống; - Cho tôi một miếng. 

Ông Phản đưa cho ông Thới một xiên thịt đang nướng trên đám lửa đốt bằng dầu chạy máy tàu khét lẹt. Ông Thới cạp một miếng thịt nóng phỏng lưỡi, nhai ngon lành. Thịt ngọt và thơm ngon, nhưng mùi oi khói. Ông Thới ăn một loáng đã hết xiên thịt. Có thức ăn vào bụng, cơ thể ông tỉnh táo hẳn ra. Ông Phản vẫn thong thả nhai, vừa ăn vừa nhìn nét mặt sung sướng của ông Thới. 

Năm xâu thịt nướng được hai ông chia nhau ăn sạch. Ông Thới quệt miệng nói; - Phải chi có xị đế như mọi lần mình đi đánh cá thì tuyệt quá! - Anh ăn thấy làm sao? - Còn gì ngon hơn trong lúc này. Đói mà có ăn như vậy là tiên rồi. Rồi chợt nhớ ra điều gì, ông Thới hỏi ông Phản; - Cá gì mà sao mùi vị nó giống thịt vậy anh? Ông Phản bình thản đáp; - Vì muốn cho anh ăn, tôi đã nói dối là cá, chớ thiệt ra là…thịt người đó! Ông Thới chợt ré lên một tiếng, rồi cố móc họng khạc nhổ, nhưng chẳng có gì khạc nhổ ra ngoài được. 

Mặt ông chợt xanh mét: - Anh cho tôi ăn thịt ai vậy? - Một trong ba cái xác chết tôi dấu dưới đống lưới! Ông Thới nằm bật ngửa ra, thở dốc. Trời ơi, ông đâu có ngờ, mấy miếng ông ăn ngon lành lúc nãy là thịt người. Cảm giác tội lỗi chợt kéo đến tâm hồn ông. Nước mắt ông chợt trào ra. Ông Phản lên tiếng; - Mình cần phải ăn để mà sống anh Thới ạ. Sở dĩ tôi chưa liệng mấy cái xác đi là biết trước, sau gì chúng ta cũng phải cần đến nó. Lấy thịt của người chết để nuôi người sống cũng chẳng có gì là tội lỗi cả, bởi chúng ta đã kiệt lực vì đói. Không ăn nó thì ăn cái gì nay? 

Ông Thới nằm yên, mắt nhìn trừng trừng lên trời đêm. Dù ông biết lời ông Phản rất chí lý trong trướng hợp này, nhưng ông vẫn thấy nó ghê rợn làm sao ấy. Ông không trách ông Phản, bởi vì ông cũng nhờ mấy miếng thịt vừa rồi mà lấy lại sức sống. Thế rồi, thịt của ba người chết được hai ông già bí mật lóc ra từng mảnh nhỏ, xương cốt, ruột gan của ba xác chết được thảy xuống biển khơi. Số thịt được ướp nước muối, phơi khô, và số nước hứng được trong trận mưa đã kéo dài sự sống cảu đám người trên chiếc ghe bất hạnh được thêm mấy ngày nữa. Họ cứ đinh ninh đó là thịt một loài cá mập con như lời hai ông nói.

 Chưa có ai hân hạnh được ăn thịt cá mập bao giờ nên họ cũng không thắc mắc đén cái mùi vị khác lạ của miếng thịt họ được ăn, và cũng không thắc mắc làm sao mà hai ông lưới được cá mập. Khi mớ thịt muối đã hết, đoàn người lại lâm vào cảnh đói, khát thì may mắn thay, họ được một chiếc thương thuyền mang cờ Mỹ đi ngang qua, tiếp cứu, cho tất cả lên tầu. Chuyện ăn thịt người đã được hai ông già giữ kín. Sau này, khi được định cư tại Hoa kỳ, lúc gặp lại nhau trong bàn tiệc nhậu hai ông vui miệng kể lại chuyến đi khủng khiếp đó và thú thật đã cho thuyền nhân ăn thịt người, nhưng chẳng ai tin. Còn những người đi cùng chuyến ghe định mệnh đó thì cứ nhất định khoe với hàng xóm là họ đã được ăn thử thịt cá mập.  :: 

Huy Nguyên:::

PHAN HUY * ĐÂU LÀ THIÊN ĐƯỜNG

PHAN HUY * ĐÂU LÀ THIÊN ĐƯỜNG

 

Phan Huy, một thi nhân nổi tiếng ở miền Bắc:

 Phan Huy đã viết môt bài thơ có tựa đề là “Cảm Tạ miền Nam” rất cảm động. Ngay trong phần mở đầu ông viết:
“Đã từ lâu, tôi có điều muốn nói
Với miền Nam, miền đất mới thân quen
Một lời cảm ơn tha thiết chân tình
Của miền Bắc, xứ ngàn năm văn vật”
Sau cái gọi giải phóng và thống nhất, ông Huy đã có dịp vào miền Nam và ông đã nhận ra miền Nam không tồi tệ như bác và đảng đã tuyên truyền và nhồi nhét vào đầu ông và khi đã nhận ra một sự thật phũ phàng, ông Huy đã bật khóc: 

 

 

 

Trước mắt tôi, một miền Nam sinh động
“Tôi đã vào một xứ sở thần tiên
Nếp sống văn minh, dân khí dịu hiền
Cơm áo no lành, con người hạnh phúc.
Tôi đã ngạc nhiên với lòng thán phục
Mở mắt to nhìn nửa nước anh em
Mà đảng bảo là bị lũ nguỵ quyền
Áp bức, đoạ đày, đói ăn, khát uống.
Trước mắt tôi, một miền Nam sinh động
Đất nước con người dân chủ, tự do
Tôi đã khóc ròng đứng giữa thủ đô
Giận đảng, giận đoàn bao năm phỉnh gạt !” 

 

 

Phan Huy cũng không quên mô tả cuộc sống ở miền Bắc CS, nơi ông đã sinh ra và lớn lên, vô cùng tồi tệ ! Đời sống của nhân dân miền Bắc nghèo khó đến nỗi phải kéo cầy thay trâu và nhân phẩm của nhân dân miền Bắc bị xô đẩy xuống tới mức ngang hàng với bèo dâu: 

Xã hội sơ khai, tẩy não, một chiều !
“Sinh ra lớn lên sau bức màn sắt
Tôi chẳng biết gì ngoài bác, đảng "kính yêu"
Xã hội sơ khai, tẩy não, một chiều
Con người nói năng như là chim vẹt.
Mở miệng ra là: "Nhờ ơn bác đảng
Chế độ ta ưu việt nhất hành tinh
Đuốc soi đường chủ nghĩa Mac Lenin
Tiến nhanh, tiến mạnh lên thiên đường vô sản.
Hai mươi mốt năm trên đường cách mạng
Xã hội thụt lùi người kéo thay trâu
Cuộc sống xuống thang tính bằng tem phiếu
Nhân phẩm con người chẳng khác bèo dâu !”


Trong phần cuối bài thơ, ông Huy kết luận rằng, ngày 30-04-1975 thật sự không phải là ngày cộng sản miền Bắc “giải phóng” miền Nam thoát khỏi sự kìm kẹp của Mỹ Ngụy, mà ngược lại là ngày miền Nam đã phá màn u tối, đã khai đường chỉ lối, đã khai sáng cho nhân dân miền Bắc thấy được bộ mặt gian trá và độc ác của bè lũ cộng sản, thật sự chúng chỉ là một bầy ác quỷ và ông đã không tiếc lời cảm tạ nhân dân miền Nam: 

Gi ải phóng tháng tư đen

“Cảm tạ miền Nam phá màn u tối
Để tôi được nhìn ánh sáng văn minh
Biết được nhân quyền, tự do dân chủ
Mà đảng từ lâu bưng bít dân mình.

Cảm tạ miền Nam khai đường chỉ lối
Đưa tôi trở về tổ quốc thiêng liêng
Của Hùng Vương, quốc tổ giống Rồng Tiên
Chớ không là Cac Mac và Le nin ngoại tộc.

Cảm tạ miền nam mở lòng khai sáng
Đưa tôi hội nhập cùng thế giới năm châu
Mà trước đây tôi có biết gì đâu
Ngoài Trung cộng và Liên sô đại vĩ

Cảm tạ miền Nam đã một thời làm chiến sĩ
Chống lại cộng nô cuồng vọng xâm lăng
Hầu giúp cả nước thoát bầy ác quỷ
Dù không thành công cũng đã thành danh.” 

Trong một bài thơ khác có nhan đề là “Tâm sự một đảng viên” ông Phan Huy đắng cay bộc lộ rằng, sở dĩ ông theo đảng cộng sản là vì ông quá tin nghe theo lời Cao' hồ già dạy bảo: 

“Rằng đảng ta ưu việt nhất hành tinh
Đường ta đi, chủ nghĩa Mac Lê nin
Là nhân phẩm, là lương tri thời đại.” ?
Và sở dĩ ông đã xung phong đi cứu miền Nam ruột thịt là vì ông tin vào lời tuyên truyền của Cao' hồ già và đảng gian manh CSVN: 

 

Khắp nơi nơi cảnh đói rách cơ hàn
“Rằng tại miền Nam, ngụy quyền bách hại
Dìm nhân dân dưới áp bức bạo tàn
Khắp nơi nơi cảnh đói rách cơ hàn
Đang rên siết kêu than cần giải phóng” 

Mộng miền Nam
“Tôi tìm đến người bà con trong xóm
Nhà xinh xinh, đời sung túc tiện nghi
Ký gạo đem theo nay đã mốc xì
Tôi vội vã dấu vào trong túi xách.
Anh bà con tôi- một người công chức ngụy
Nét u buồn nhưng cũng cố làm vui
Đem tặng cho tôi một cái đồng hồ
Không người lái, Sei-ko, hai cửa sổ.
Rồi anh nói: "Ngày mai đi cải tạo
Cái đồng hồ tôi cũng chẳng cần chi
Xin tặng anh, mong nhận lấy đem về
Một chút tình người bà con Nam bộ."
Sau khi đã nhận ra đời sống thật sự của toàn dân miền Nam và sự gian trá, phỉnh gạt của Cao' hồ già và đảng gianmanh CSVN, ông Huy cảm thấy hổ thẹn với lương tâm nên đã than khóc: 

Tác giả Phan Huy 

“Trên đường về, đất trời như sụp đổ !
Tôi thấy mình tội lỗi với miền Nam
Tôi thấy mình hổ thẹn với lương tâm
Tôi đã khóc, cho mình và đất nước”

 

 

 

TÔI LÀM THÔNG DỊCH VIÊN LỰC LƯỢNG ĐẶC BIỆT

TÔI LÀM THÔNG DỊCH VIÊN LỰC LƯỢNG ĐẶC BIỆT

Trước khi đi lính tôi theo một thằng bạn đi làm thông dịch viên cho Lực Lượng Đặc Biệt (LLĐB), A team, dân sự chiến đấu biệt kích Mỹ biên phòng gì đó. Tới xin việc ở trại Lê Văn Duyệt, trên đường Lê Văn Duyệt (Quân Khu Thủ đô đóng ở đó thì phải.)

Một anh thiếu tá Mỹ interview, hỏi dăm ba câu, cho biết tháng tháng được đi phép (về Sài Gòn cẩn thận) bốn ngày, đi về bằng máy bay, hẹn hôm sau đi luôn. Hôm sau tôi ra phi trường Tân Sơn Nhất, gặp một anh LLĐB Việt, tôi còn bận đồ dân sự (thằng bạn tôi chưa sắp xếp xong chuyện riêng nên chưa đi được.)

Hóa ra cố vấn Mỹ không chuẩn bị kỹ, không phát đồ nhà binh cho tôi. Anh LLĐB Việt nhăn nhó kiếm đồ rằn ri cho tôi, bắt thay ngay tại sân bay (dường như tránh việc để nhân viên dân chính đi máy bay quân sự, sợ tai tiếng, lỡ máy bay rớt báo chí chụp hình lộ ra có chở dân thường thế nào đó!) Máy bay caribou (hay C123, C130 chẳng nhớ nữa) chở lên đồn điền cao su M. T., quận A. L.

Trại mới thiết lập, công sự phòng thủ còn chưa hoàn tất , dân làng còn được mướn vào làm bao cát đắp lên mép giao thông hào. Toán LLĐB Việt có 3 sĩ quan, 1 đại úy trại trưởng, 1 thiếu úy trại phó, 1 chuẩn úy phụ trách tình báo, cỡ chục hạ sĩ quan, đều mũ xanh, mang AR15 màu lục (tiền thân của XM 16). Mỹ có 1 đại úy, 1 trung úy, và 10 hạ sĩ quan mũ xanh. Thông dịch viên (tổng cộng có tới năm thằng lận, lúc nào cũng có một thằng đi phép) theo cố vấn Mỹ trong mọi giao dịch với chính quyền làng, mua bán với dân làng, mướn nhân công vào làm trong trại, giao dịch với toán LLĐB Việt, đủ chuyện đủ việc, trăm thứ bà dằn. Tôi thì vì có khai làm thày giáo, nên luôn luôn được theo làm thông dịch trong các buổi Mỹ huấn luyện chiến thuật, vũ khí, tác xạ cho lính dân sự chiến đấu/biệt kích Mỹ.


Tôi vận dụng kiến thức Cao Đẳng Quân Sự thu nhận được hồi học trung học, tốt nghiệp trung sĩ đàng hoàng (sau này vào Thủ Đức tôi ăn lương trung sĩ ngay từ ngày nhập ngũ), cho nên làm công việc dịch doạc cũng đỡ lớ ngớ! Trại có ba đại đội dân sự chiến đấu, hai đại đội gồm toàn lính Miên nguyên là lính của Sơn Ngọc Thành gì đó, đại đội thứ ba gồm người Việt, kinh thượng một nhà, đủ cả. Miên cũng có đứa nói tiếng Việt sơ sơ. Khi thực tập phản phục kích trong rừng cao su, lính Miên tập thì tập nhưng không tin; một trung đội trưởng lắc đầu nói với tôi: "Chết, trung sĩ ơi. Tập thì tập chớ nó bắn mà mình lao đầu chạy vô chỗ nó nằm thì chết mất." Tôi nghĩ bụng: “Mẹ kiếp. Thế này thì đánh chác cái đếch gì!”



Tôi theo đi hành quân một lần dài hai ngày, một đêm, mệt ngất ngư, nhưng không gặp địch. Trong rừng lúc dừng quân, xác định điểm đứng, tôi lại vận dụng kiến thức Cao Đẳng Quân Sự, nhưng nhìn vào bản đồ chỉ thấy hoa mắt, không thấy vòng cao độ nào cả. Mấy trung sĩ Việt và Mỹ thì chỉ chỏ và gật gù, “ta đang ở đồi 25”; thiếu úy M. trại phó cũng ngơ ngáo chẳng khác gì tôi. Sau đấy anh thật thà bảo tôi: “Ghê quá ông ạ! Tôi hành quân ở đồng bằng quen, lần đầu đi rừng, chẳng biết phương hướng đâu mà lần.”


Thằng bạn tôi gặp rủi, đúng kỳ tôi đi phép thì nó theo đi hành quân vào vùng mỏ vẹt lưỡi câu gì đó, gặp mật khu địch, đụng trận lớn, cố vấn trưởng đại úy J. bị thương ở đùi, chết một trung sĩ LLĐB Mỹ; bên Việt Nam tổn thất bao nhiêu tôi không nhớ. Tôi biết tin này lúc còn đang đi phép ở SG vì được một thằng trong toán LLĐB Mỹ cũng nghỉ phép cho biết. Nó dẫn tôi vào bịnh viện thăm đại úy J., sau đó còn hãnh diện cho tôi đọc bài báo Time kể vụ anh J. bị thương.


Tôi nhớ có nói thêm “forget about Vietnam” sau khi chúc anh J. mau lành bịnh. Tôi nhớ anh trung sĩ Mỹ chết hình như là gốc da đỏ, tên S. Hết phép, tôi lên trại, thằng bạn kể kết quả chuyến hành quân: Phá được một kho vũ khí lương thực của địch, bắt được một lính cái. Thằng bạn kể nó đưa nước cho em uống, em lắc đầu chê.


Tôi hết sức hên: tháng sau, đúng lúc tôi đi phép, toán đi công tác dân sự vụ, civic action, khám bịnh phát thuốc cho dân, (thực thi chủ trương thu phục nhân tâm, winning the people’s heart and mind) bị phục kích khi mới ra khỏi trại trên một cây số, chết thêm anh team sergeant người Mỹ, nhân vật thứ ba trong toán sau hai sĩ quan cố vấn.


Trưởng trại bên Việt Nam là một ông đại úy. Ổng gạ được cố vấn Mỹ xỉa tiền mua một dàn trống, mướn ca công, nhạc sĩ để làm văn nghệ cho lính lên tinh thần. Ông mang từ đâu lên một em bé ca sĩ và một anh nhạc công rỏm, cầm ghi ta khảy phèng phèng, đếch thấy bấm được lấy một ắc co làm cảnh! Thế là tối tối ông trưởng trại gật gù gõ trống xập xình, anh nhạc công khảy đàn phèng phèng đệm cho em ca sĩ gân cổ hát.

 Thay vì nghe/xem văn nghệ rỏm, tôi hoặc vào phòng anh trại phó thiếu úy M. tán gẫu, hoặc đàn đúm uống bia với toán Mỹ nếu là thứ bảy chủ nhật. Chẳng bao lâu sau, một hôm thằng tà lọt của anh đại úy trưởng trại đương đêm kêu tôi vào trạm y tế. Thấy em ca sĩ nằm trên giường, đắp drap trắng, anh trại trưởng mặt xám mét ngồi bên cửa.

Có cả em y tá người Việt mà Mỹ mướn làm ở trạm y tế. Em này thường ngày ngủ ngoài làng; chắc em được triệu vô vì có bịnh nhân đàn bà. Em y tá nói em ca sĩ bị băng huyết. Thằng medic Mỹ bảo tôi hỏi: "Is it a miscarriage or an abortion? Tell him to tell the truth!" Anh đại úy xác nhận là phá, không phải xảy. Tôi không biết em ca sĩ được chăm sóc thế nào, vì sau đó thấy người ta không cần tôi thông dịch nữa, tôi về phòng ngủ.

Nghe nói hôm sau em được một toán convoi chở đi bệnh viện quận. Em không được trực thăng tản thương tức thời như anh dân sự chiến đấu bị súng bạn cướp cò cho một phát ngay bụng, đem vào trạm y tế cứ than bụng đầy hơi, bụng đầy hơi quá. Thế là dẹp vụ chiến tranh tâm lý, chấm dứt cảnh hát ả đào, có cô đầu, kép hát, và trại trưởng cầm chầu, tom tom chát chát. Nghe nói sau đó anh trại trưởng còn chịu một trận tê tái nữa: vợ anh mò lên M.T., gọi anh ra hỏi tội, xỉ vả.
Được đúng hai tháng tôi cuốn gói về Saigon.

HOA KỲ VÀ BIỂN ĐÔNG

Hoa Kỳ thẳng thắn trao đổi vấn đề Biển Đông

RFA
2017-11-09    

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (phải) nói chuyện với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phía trước đệ nhất phu nhân Melania Trump (thứ hai bên trái) khi đến dự tiệc tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh hôm 9/11/2017

AFP

Nước Mỹ cổ súy cho tự do hàng hải ở Biển Đông, và yêu cầu các quốc gia đòi chủ quyền ở khu vực này tôn trọng luật pháp quốc tế, không tiếp tục xấy cất và triển khai các cơ sở quân sự, từ đó mới có thể tìm được những giải pháp ngoại giao.

Đó là tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Rex Tillerson, với các nhà báo ở Bắc Kinh vào ngày 9 tháng 11.

Ông cũng nói thêm là Mỹ và Trung Quốc đã có những cuộc trao đổi thẳng thắn với nhau về tình hình Biển Đông.

Phía Bộ Ngoại giao Trung Quốc thì nói rằng cả Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình đều ủng hộ cho hòa bình và ổn định ở khu vực Biển Đông, mong muốn có tự do hàng hải và hàng không ở đây, và chấp nhận tuân thủ luật pháp quốc tế.

Trung Quốc là quốc gia đòi hỏi chủ quyền đến 90% diện tích biển Đông, và trong thời gian qua những cuộc tuần tra mang tên Tự do hàng hải của hải quân Mỹ đã làm cho Bắc Kinh giận dữ khi các tàu chiến Mỹ đi sát các đảo nhân tạo mà Trung Quốc cải tạo nên.

Tổng thống Rodrigo Duterte của Philippines, một trong những quốc gia có tuyên bố chủ quyền tại khu vực Biển Đông, vào ngày 8 tháng 11 cho biết ông có kế hoạch yêu cầu Trung Quốc phải làm rõ ý định tại Biển Đông. Yêu cầu này sẽ được nêu ra tại hội nghị Diễn Đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á- Thái Bình Dương (APEC) đang diễn ra ở thành phố Đà Nẵng, Việt Nam.

http://www.rfa.org/vietnamese/news/internationalnews/us-has-frank-exchange-on-schina-sea-during-trump-visit-11092017081855

NGƯỜI MỸ GIẢN DỊ

NGƯỜI MỸ GIẢN DI

Vì sao người Mỹ thường không thể hiện sự giàu có?


+
Đa số người Mỹ thường không thể hiện sự giàu có, họ dùng tiền để trang trải cuộc sống của bản thân, chăm sóc người thân và gia đình. 

 

Tổng thống Mỹ Obama cùng con gái ăn kem rất giản dị. (Ảnh: Internet)
Bài viết của một người Trung Quốc chuyển đến Mỹ sinh sống, được đăng tải lại trên trang Secret China. 

Gia đình Cameron sống ở căn nhà đối diện nhà tôi là một gia đình trung lưu điển hình ở Mỹ. Người chồng Antony là quản lý cấp trung của một công ty tài chính, vợ anh Meryl là giáo viên tiểu học, thu nhập thuộc giai cấp trung lưu. Nhưng mỗi lần nhìn thấy đôi vợ chồng này, tôi luôn nhận thấy cách ăn mặc của họ đều không khác gì người bình thường cả.
Cuối năm 2008, những người ở khu tôi sống muốn tổ chức tiệc mừng năm mới, đây cũng là lần đầu tiên tôi tham gia các hoạt động xã giao, vì thế tôi đặc biệt bỏ 300 USD thuê một bộ lễ phục thương hiệu Prada (một thương hiệu trời trang cao cấp và xa xỉ bậc nhất nước Ý), hy vọng cách này có thể giúp tôi hòa nhập. 

Tôi nghĩ hẳn Meryl cũng sẽ thể hiện “thực lực” ẩn giấu của cô ấy ở nơi như vậy. Nhưng tối hôm đó, cô ấy chỉ mặc một bộ lễ phục thương hiệu CK màu xanh nhạt khiến tôi rất bất ngờ. Và Meryl giải thích việc cô ấy chọn hiệu CK là vì nó phù hợp với tầng lớp trung lưu như cô ấy.
Meryl đã dùng một phép ẩn dụ như sau: dù chim trĩ có khoác lên mình một bộ lông sặc sỡ thì nó cũng sẽ không trở thành chim công được. 

Thật ra, người Mỹ cũng không phải là không thích các nhãn hiệu đắt tiền, nhưng người tiêu dùng đa số chỉ hạn chế trong một nhóm người nhất định mà thôi, ví dụ như giám đốc công ty, những quý bà trong giới thời trang, minh tinh điện ảnh, vận động viên chuyên nghiệp v.v… Người Mỹ không có cách nói “sĩ diện”, người ta sẽ không vì lòng hư vinh mà tốn nhiều tiền lương mua một đôi giày hiệu LV. Không chỉ người trưởng thành như vậy mà giới trẻ cũng hoàn toàn không quá xem trọng hình thức. 

Có một lần tôi gặp con trai Mike của Meryl ở siêu thị, thấy cậu bé đang chăm chú chọn những quần jean giảm giá. Tôi hỏi cậu vì sao không đến cửa hàng chuyên bán để mua những kiểu mới ra, câu trả lời của Mike khiến tôi ấn tượng rất sâu sắc:
“Mẹ cháu không phải là người giàu có gì, dù cho cháu có mặc quần Levis kiểu mới nhất thì cũng sẽ không trở thành “cậu ấm”. Hơn nữa sau 18 tuổi cháu còn phải kiếm tiền tự nuôi bản thân mình nữa, khi đó sẽ càng không có tiền mua đồ hiệu nữa đâu, cho nên như bây giờ rất tốt rồi ạ”.
Thấy Mike thản nhiên mà thỏa mãn như vậy, tôi cũng bắt đầu tiếc số tiền 300 đô mà tôi đã dùng để thuê bộ đồ hiệu Prada kia, thích thể diện quả thật là lãng phí. 

Cá tính và phẩm giá
Dần dần tôi nhận ra sở dĩ người Mỹ không quá ham mê hàng hiệu còn có một nguyên nhân khác, đó chính là ở Mỹ thật sự mua hàng hiệu quá dễ dàng, người ta có rất nhiều sự lựa chọn. Có một năm trước Giáng sinh, tôi đi mua sắm ở trung tâm thương mại Macy cùng cô đồng nghiệp Jenny.. Bởi vì từ lâu đã nghe nói Jenny thừa hưởng tài sản lớn từ gia đình, bình thường cách tiêu tiền của cô ấy cũng không giống người bình thường, vì thế tôi rất tò mò cô ấy sẽ mua quà đắt tiền gì cho chồng và con trai. Cô ấy nhanh chóng chọn được hai cái khăn quàng cổ cho nam. 

Tôi cầm mác giá xem thử, quả thật là không hề rẻ, không hề thua kém nhãn hiệu Burberry nổi tiếng gần đó. Tôi hỏi Jenny: “Giá đã tương đương nhau, sao cô không mua khăn hiệu Burberry cho chồng?”.Jenny nhìn tôi bằng ánh mắt khó hiểu, cô ấy lấy chiếc khăn ra, nói một hồi về màu sắc, hoa văn, kiểu dáng cho đến chất liệu. Cuối cùng, cô ấy hỏi tôi: “Giá thì tương đương nhau, nhưng giá trị thì không hề giống, nếu là cô thì cô sẽ chọn cái nào? Đương nhiên là cái có chất lượng tốt rồi. Tại sao tôi lại phải bỏ tiền ra mua những món hàng có giá nhãn hiệu đắt tận trời như thế làm gì?”. Cô ấy nói khiến tôi không biết nói gì hơn, người Mỹ chú trọng hiện thực, không quan tâm đến hư vinh, điều này thật sự tôi phải học hỏi. 

Thật ra, người Mỹ không muốn dùng hàng hiệu để phủ lên người còn do một nguyên nhân sâu xa nữa, đó là từ khi sinh ra, họ đã đặt cái tôi cá nhân cao hơn mọi thứ, họ thích thể hiện cá tính, nổi trội, thích làm cho mình càng không giống với người khác càng tốt. Nếu chọn những món hàng hiệu đó thì hiển nhiên sẽ không thể giúp họ thể hiện được mục đích này. 

Tháng 6/2012, công ty của chồng tôi tổ chức một buổi tiệc từ thiện, tôi cũng được mời.
Vì nghe nói 2 nhân vật nổi tiếng lừng lẫy Warren Buffetts và Bill Gates đều có tên trong danh sách khách quý, nên tối hôm đó tôi đã nhân cơ hội hai lần đứng gần để quan sát cẩn thận cách ăn mặc của hai “nhân vật chính” này, tôi nhận ra dù là Buffets hay Bill Gates thì đều chọn những bộ vest đứng đắn, phù hợp.

NGUYỄN XUÂN XANH * LÝ THUYẾT HẠNH PHÚC” CỦA EINSTEIN

LÝ THUYẾT HẠNH PHÚC”

​​

CỦA EINSTEIN ĐƯỢC BÁN

VỚI GIÁ SIÊU KỶ LỤC

NGUYỄN XUÂN XANH

Tại sao không ai hiểu tôi và mọi người lại thích tôi.

ALBERT EINSTEIN

Tuần qua, thứ Ba ngày 24, tháng 10, 2017, sau câu chuyện sóng hấp dẫn, một sự kiện mới đầy ngạc nhiên xảy ra: Một trang giấy với một dòng chữ vỏn vẹn bằng tiếng Đức mà Einstein đã viết tay để làm quà tặng cậu bé phục vụ (bellboy) của Khách sạn Hoàng gia Tokyo − sau gần 100 năm − được đã bán đấu giá với mức giá có lẽ ngoài sức tưởng tượng mọi người: 1.56 triệu đô la Mỹ! “Chúng tôi hoàn toàn bị sốc, chúng tôi không tin điều đã xảy ra”, Avi Blumenthal, phát ngôn viên của Cty Bán đấu giá và Triển lãm Winner ở Jerusalem, tuyên bố. Nó cho thấy bức thư đã có sức hấp dẫn đặc biệt và hết sức bất ngờ không ai lường tới.

Sóng hấp dẫn của Einstein quả đã không thua kém sóng của hấp dẫn của vũ trụ mà ông đã tiên đoán. Nhưng nói cho cùng, điều đó không lạ lắm, bởi Einstein là con người đã từng tạo ra nhiều câu chuyện ngoài sức tưởng tượng. Nói đúng hơn, Einstein là một “con người ngoài sức tưởng tượng”, có thể tạo ra những cái “khùng điên” mà người đời không hình dung nổi.

Albert Einstein, nhà vật lý huyền thoại của thế kỷ 20

***

Số là, tháng 11, năm 1922, Einstein được mời đến diễn thuyết ở Nhật Bản. Trên đường đi ông nhận tin được trao giải Nobel vật lý. Đến Tokyo, khi cậu bé đồng phục của khách sạn lên phòng để trao cho ông một cái gì đó, Einstein cảm ơn và muốn biếu cậu bé tiền tip, nhưng lại không có tiền. Ông bèn nghĩ ra một món quà hết sức độc đáo: Viết tặng ý tưởng đơn sơ sau đây trên tấm giấy có tiêu đề của khách sạn:

Cuộc sống tĩnh lặng và khiêm tốn mang lại nhiều hạnh phúc hơn là theo đuổi sự thành công đi kèm với bất ổn thường xuyên

[Stilles und bescheidenes Leben gibt mehr Glück als erfolgreiches Streben, verbunden mit beständiger Unruhe]

Trên mảnh giấy trắng thứ hai tặng cho cậu bé, Einstein ghi thêm dòng chữ:

            Ở đâu có ý muốn, ở đó cũng có con đường 

            [Wo der Wille ist, da ist auch der Weg].

Bức thư Einstein được bán với giá siêu kỷ lục $1.560.000

Theo lời thuật của Cty bán đấu giá, Einstein đã nói với cậu bé rằng, “hãy giữ chúng, giá trị của những những dòng này trong tương lai sẽ có thể cao hơn rất nhiều lần so với số tiền típ bình thường”. Sau gần 100 năm, quả đúng như thế, và đúng thất kinh luôn. Còn tấm giấy thứ hai cũng bán được 240.000 đô la với giá ước tính ban đầu là $6.000. Đó cũng là một giá rất cao so với giá bán cao nhất đạt được trước đó của bức thư Einstein gửi cho nhà vật lý học David Bohm là $84.000.

Chủ nhân của hai bức thư Einstein là người chắt trai của cậu bé đưa tin năm xưa, hiện đang sống tại Đức. Mấy tháng trước đó, khi nhìn thấy giá bán khá hấp dẫn của bức thư Einstein gửi cho Bohm đăng trên báo Đức − giá cao nhất cho đến thời điểm đó − ông bèn nghĩ đã có thể bán được di sản mà ông hằng lưu giữ.

***

Báo chí thế giới đưa tin khá nhiều, nhưng chưa có bình luận. Chúng ta muốn biết thêm: Einstein muốn gửi một thông điệp gì qua câu nói đó, và tại sao ông lại viết tặng cho cậu bé kia?

Nhưng trước tiên, vì sao có những giá bán cao như thế? Đó là kết quả của một sự cộng hưởng của nhiều yếu tố: Sự ngưỡng mộ và tình yêu thế giới một trăm năm qua dành cho ông không suy suyển; Ảnh hưởng của mùa sóng hấp dẫn đã hâm nóng lại tên tuổi của Einstein. Khắp nơi người ta biết và bàn về sóng hẫp dẫn. Một thế kỷ trước, Thuyết tương đối đã từng trở thành một từ cửa miệng trong văn hóa đại chúng. Sự khám phá sóng hấp dẫn cực kỳ yếu làm người ta nhớ lại sự kiểm tra độ lệch ánh sáng rất nhỏ ở gần mặt trời vào năm 1919. Einstein nổi tiếng đến nỗi ông từng nói: Mỗi tiếng bíp ở tôi đều trở thành một bản độc tấu kèn trompet.1 Ông không biết rằng, sau 100 năm, một dòng chữ viết tay đơn sơ của ông lại đáng giá cả triệu đô la, gây sửng sốt hơn cả bản tấu kèn trompet! Có phải thế giới “khùng” không? Không. Thế giới đang cần một vĩ nhân gần gũi với con người để ngưỡng mộ, một con người tuy yếu đuối như cây sậy của Pascal nhưng không biết cúi đầu trước những cơn gió bạo, đại diện cho chân lý, tự do, chính trực, và cho tình yêu hòa bình vĩnh cửu. Không ai thích hợp hơn Einstein, nhà khoa học cô đơn trên đỉnh cao tháp hải đăng, là một phần của vũ trụ, và cũng của đời thường.2

Nhưng có lẽ điều quan trọng hơn hết: Câu nói đó là viên ngọc bích của triết lý sống của Einstein. Nếu là một nội dung khác, chưa chắc nó được cao giá như thế.

Chỉ còn yếu tố thị trường là ẩn số. Cũng như hai bức thư đó đi về đâu, không ai biết. Tương lai mới giúp trả lời.

Ảnh Einstein lúc đến Kobe, 43t, tay cầm ống điếu,
không biết tay kia có xách cây đàn violin như lệ thường hay không.

***

Thông điệp nào Einstein muốn nhắn gửi, và tại sao cậu bé kia lại là người có diễm phúc được chọn làm “sứ giả”?

Hạnh phúc đơn sơ là quan niệm sống suốt đời của Einstein. Các phát biểu của ông từ thời trẻ cho đến những năm gần mất đều cho thấy nội dung bút tích về một cuộc đời “tĩnh lặng và khiêm tốn” là hoàn toàn nhất quán với triết lý sống của ông. Cho nên câu nói trên mảnh giấy chính là thông điệp về quan niệm cuộc sống hạnh phúc của ông chứ không phải một câu nói bình thường. Vì vậy nó có sức hút.

Cả đời, Einstein chỉ muốn có một cuộc sống đơn giản. Lúc còn là học sinh, ông đã từng viết trong một bài essay bằng tiếng Pháp:

Một người hạnh phúc sẽ quá hài lòng với hiện tại để nghĩ nhiều về tương lai. Nhưng mặt khác, bao giờ thanh niên cũng chính là những người bận rộn với những dự định táo bạo. Ngoài ra, cũng là một điều tự nhiên đối với một thanh niên nghiêm túc, rằng anh ta nên hình thành cho mình một ý tưởng rõ ràng như có thể về mục tiêu của những mơ ước của mình.3

Được hạnh phúc quá sẽ làm cho con người dễ quên đi những lý tưởng tương lai. Em gái Maja của Einstein đã từng kể về sự thờ ơ của Einstein đối với của cải vật chất mà những người khác thường coi trọng. Bà kể: “Khi còn trẻ anh tôi thường nói: ‘Tất cả những gì anh sẽ muốn có trong phòng ăn của anh là một cái bàn gỗ thông, một cái ghế dài, và vài chiếc ghế dựa.’” Thế thôi. Khi nổi tiếng rồi, Einstein vẫn còn “mơ” về một “vị trí của người giữ hải đăng” cho những người hoạt động khoa học, xem đó là nghề lý tưởng nhất. Ông chẳng màng vật chất lẫn danh vọng. “Mỗi sở hữu đều là một cục đá ở dưới chân. Không có gì tôi không từ bỏ được, bất cứ lúc nào” như ông viết.

Người ta có thể tìm thấy rải rác những câu nói khẳng định quan niệm hạnh phúc đơn sơ của ông. Vào những năm cuối đời, khi được hỏi về sự tự do của giới khoa học gia tại Mỹ trước chủ nghĩa McCarthy, ông đã trả lời: “Nếu tôi còn trẻ và đứng trước sự lựa chọn trong việc kiếm sống thì tôi sẽ không làm một nhà khoa học, bác học hay sư phạm, mà muốn trở thành một thợ ống nước hay một người bán hàng rong, trong hy vọng để giữ được sự độc lập khiêm tốn có thể còn tìm thấy được trong những điều kiện xã hội hiện nay.” Ông không hề biết sợ. Hay chẳng hạn những lần phát biểu khác của ông dưới đây:

Ở đâu mà thế giới thôi là sân khấu của hy vọng, mong ước và ham muốn cá nhân, ở đâu chúng ta đối diện với thế giới với tư cách là những con người tự do của tạo hoá để chiêm ngưỡng, tìm hiểu, và quan sát, ở đó chúng ta bước vào vương quốc của nghệ thuật và khoa học.

Tôi tin chắc rằng không tài sản nào trên thế giới có thể đưa nhân loại đi xa hơn, cho dù từ bàn tay của một người thật tận tụy với mục đích. Chỉ có tấm gương của các nhân cách vĩ đại và trong sáng mới có thể đưa đến những suy nghĩ và hành động cao cả. Tiền bạc chỉ thu hút cái vị kỷ và luôn dẫn tới sự lạm dụng không cưỡng lại được.

Nhà sử học Fritz Stern, bằng ngòi bút sắc bén, đã vẽ lên tính cách của Einstein rất sinh động:

Thực tế, chính tính đơn giản của ông, sự thanh thoát, gây ấn tượng lên con người. Quần áo ông đơn giản, diện mạo ông đơn giản đến từng chi tiết. Sự khiêm tốn ở ông là nổi tiếng – và đích thực, cũng như tính không vị kỷ. Có bao nhiêu nhà khoa học, hàn lâm (chỉ) yêu cầu một tiền lương thấp hơn lương được đề nghị? Ông là con người cô đơn, dửng dưng với các sự vinh danh, “vô gia cư” như chính ông thú nhận, lo lắng cho số phận của nhân loại… . Có lúc, ông xuất hiện như thánh Francis ở Assisi − một vị thánh cô đơn − lái thuyền buồm với vẻ ngây thơ, đôi mắt đượm buồn đăm chiêu và bối rối nhìn xa xăm.4

Có lẽ chính trong “cuộc sống tĩnh lặng và khiêm tốn” ông mới thấy khao khát chân lý, và đi tìm, một cách kiên trì: Thuyết tương đối hẹp ông tìm 10 năm, Thuyết tương đối rộng 8 năm, thuyết trường thống nhất 30 năm vẫn chưa kết thúc, nhưng trở thành di chúc mãi mãi cho nhân loại. Một người đầy những ham muốn vật chất và danh vọng giống như một tách nước đầy, sẽ khó có thêm chỗ cho chân lý. Nghe giống như chuyện thiền. Thực tế, làm khoa học là một dạng thiền với những mantra khoa học, cho nên cần một cuộc sống “tĩnh lặng và khiêm tốn”. Cuộc sống khác đi sẽ che lấp đi tầm nhìn đích thực, đưa ta đi xa khỏi cội nguồn sáng tạo bên trong.

Nhưng tại sao Einstein lại viết ra câu đó tại khách sạn sang trọng cho cậu bé? Có lẽ vì hình ảnh cậu bé sống hồn nhiên với cái nghề đơn sơ đã truyền cảm hứng cho ông, phù hợp với quan niệm một cuộc sống đơn giản của ông, nên khiến ông đã chọn cậu bé làm “sứ giả”.

Có lẽ còn thêm một nhân tố nữa. Bản thân Einstein đã gặp vô số bất ổn, ngay cả sự đe dọa tính mạng ông, chỉ vì sự nổi tiếng của ông − ngoài ý muốn − chứ không phải do ông đi tìm. Walther Rathenau, bộ trưởng ngoại giao của Cộng hòa Weimar, gốc Do Thái và là bạn thân ông, đã bị bắn chết ngay trên đường phố tháng 6 cùng năm. Đó là một sự báo động cho ông. Sau đó ông bỏ đi chu du để tránh sự chú ý ở Berlin, như nhiều người đã khuyên ông. Có lẽ sự bất ổn đã góp phần khiến ông lập lại triết lý về một cuộc sống đơn giản trên mảnh giấy?

***

Nhưng xa hơn, đằng sau “cuộc sống tĩnh lặng và khiêm tốn” có điều gì quan trọng mà Einstein muốn đạt tới không? Có, đó chính là hai chữ tự do − khát vọng sâu thẳm và cao cả xuyên suốt cuộc đời ông. Vâng, tự do đối với ông là mệnh lệnh cho cuộc sống. Einstein sẵn sàng đánh đổi tất cả để có cuộc sống tự do. Tự do để có nhân phẩm, để phát triển những phần thiên phú trong con người mà tạo hóa đã ban cho. Tự do để có khoa học, có nghệ thuật, để có chân, thiện, mỹ. Tự do là thiêng liêng. Ông là “người tự do nhất”, như nhà vật lý Mỹ Gino Segrè viết. “Chính tự do này đã đưa ông đến vị trí vinh dự và kính trọng mà thế giới dành cho ông như nhà khoa học vĩ đại nhất của thế kỷ hai mươi và một trong những con người vĩ đại. Ông thực ra là chủ nhân của số phận ông, cũng như là một lực lượng định dạng số phận của chúng ta”. Đúng như thế, “Không có tự do kia, sẽ không có Shakespeare, không có Goethe, Newton, không có Faraday và Pasteur. […] Vì chỉ con người tự do mới làm ra những khám phá và giá trị tinh thần, những thứ làm cho cuộc sống chúng ta, những con người hiện đại, trở nên đáng sống” như Einstein viết năm 1933.

Chúng ta sẽ không hiểu Einstein nếu không cảm nhận được tầm quan trọng của hai chữ tự do đối với Einstein là thiết yếu dường nào cho cuộc sống tinh thần – bao gồm tự do nội tâm và tự do đối với bên ngoài xã hội:

Để phát triển khoa học và hoạt động sáng tạo nói chung cần phải có một thứ tự do khác, người ta có thể gọi là tự do nội tâm. Đó là cái tự do của tinh thần thể hiện qua sự độc lập của tư duy trước các trói buộc của thành kiến, của quyền lực và xã hội, cũng như trước những trói buộc của suy nghĩ lệ thường và thói quen không phê phán. Tự do nội tâm này là một món quà hiếm có của thiên nhiên ban cho và là một mục tiêu đáng giá cho cá nhân. Cộng đồng cũng có thể đóng góp rất nhiều vào việc giáo dục tự do nội tâm này, bằng cách cộng đồng ít nhất không ngăn cản sự phát triển của nó. Trường học, bằng ảnh hưởng gia trưởng và bằng gánh nặng trí óc thái quá cho những cá nhân trẻ, có thể ngăn cản sự phát triển của tự do nội tâm, hoặc ngược lại bằng khuyến khích tư duy độc lập, sẽ tạo thuận lợi cho nó. Chỉ khi tự do nội tâm và tự do bên ngoài được vun xới một cách có ý thức và lâu dài thì mới có được điều kiện cho sự phát triển tinh thần, cho sự hoàn thiện và cải thiện đời sống nội tâm và bề ngoài.5

Cuộc sống đơn giản là đi liền với tự do nội tâm. Nhưng để có tự do bên ngoài, xã hội cần phải có khoan dung, và không được gây không khí sợ hãi:

Loại khoan dung quan trọng nhất vì thế là sự khoan dung của xã hội và nhà nước đối với cá nhân. Nhà nước dĩ nhiên là cần thiết, để bảo đảm cho cá nhân sự an toàn cho sự phát triển của nó, nhưng nếu nhà nước trở thành chính yếu, và từng cá nhân trở thành công cụ mù quáng của nó, thì những giá trị tinh túy hơn sẽ mất đi. Như ghềnh đá trước hết phải dạn dày sương gió để cây có thể mọc trên đó, cũng như miếng đất canh tác trước nhất phải được làm xốp đi, để nó có thể tạo nên sự mầu mỡ, thì tất cả những thành tựu giá trị chỉ đâm chồi từ một xã hội con người, khi nó đủ thông thoáng để tạo điều kiện cho từng con người sự phát triển tự do cho những khả năng của nó.6

Cho nên Einstein mới chấp nhận cuộc sống cô đơn, sự cô đơn có thể làm ông đau khổ trong thời trai trẻ, nhưng “trong những năm tuổi về chiều lại ngọt ngào”, như ông tự nói.

***

Chốc chốc Einstein lại lên tiếng như muốn nhắc nhở con người về ý nghĩa của một “cuộc sống tĩnh lặng và khiêm tốn”, và để cảnh báo trước sự ám ảnh và cám dỗ của sự thành công, quyền thế và vật chất, những thứ giết chết tự do, kềm hãm sự phát triển lành mạnh. Không có tự do nội tâm, con người sẽ cằn cỗi; và không có tự do đối với bên ngoài, con người sẽ èo ọt tinh thần. Xã hội, thế giới, không thể phát triển lành mạnh với những con người mà tâm thức bị sụp đổ, hay khô héo.

Nếu như khoa học của Einstein giống như một “nghi thức truyền tâm ấn, khoa học như một sự thỏa mãn tâm linh”, như nhà vật lý học Marcelo Gleiser nhận xét7, thì câu nói “cuộc sống tĩnh lặng và khiêm tốn” có lẽ cũng có thể được xem như một dạng “truyền tâm ấn” cho một cuộc sống hạnh phúc đích thực.

Einstein không muốn làm một người “truyền giáo”, nhưng thông điệp toát ra từ những gì ông viết, gần như có tính “truyền giáo”, cho một “tôn giáo” của đời thường. Ông không sống khổ hạnh như Thánh Francis, mà sống một cuộc đời “tĩnh lặng và khiêm tốn” bình thường. Có lẽ trong cậu bé, ông nhìn thấy một tâm hồn hồn nhiên và đơn giản, chưa bị che lấp bởi sương mù dục vọng. Chỉ có những đứa trẻ hồn nhiên mới dễ là những nhà triết học thơ ngây, mới dám đặt những câu hỏi táo bạo mà chưa cần những câu trả lời. Einstein đã từng đặt câu hỏi về ánh sáng lúc 16 tuổi mà chưa biết câu trả lời cho đến mãi mười năm sau ông tìm thấy nó trong thuyết tương đối hẹp. Người lớn đã mất đi tính hồn nhiên và tự phát. Họ đã trở thành những người “tuân giáo”, conformist, thuần thục của xã hội, mất đi con mắt tò mò để nhìn vượt khỏi khuôn khổ xã hội họ đang sống.

Einstein là một người sống đơn giản nhưng phong phú, như một “người nghèo mà rất giàu có”. Gandhi, người Einstein ngưỡng mộ suốt đời, cũng từng cổ xúy cho “đạo sống đơn giản”: “Hãy sống đơn giản để cho những người khác sống đơn giản.” Thánh Francis là người cũng từng dạy cho con người sống giản đơn bằng kinh thánh: Tôi kể cho quý vị chân lý, trừ khi quý vị thay đổi và trở thành những đứa trẻ nhỏ, quý vị sẽ không bao giờ bước vào vương quốc của Trời. Với Einstein, giữ được sự hồn nhiên và nhạy cảm của tâm hồm để ngưỡng mộ thế giới là điều kiện để bước vào vương quốc của vũ trụ, của “đạo vũ trụ”. Đối với ông, ai không biết rằng cái đẹp nhất là cái bí ẩn nhất của tạo hóa, nếu ai “không còn khả năng ngạc nhiên, sửng sốt trước nó, người đó coi như đã chết, ánh mắt đã tắt lịm đi.”8

Ngân Hà là mái nhà của 400 tỉ vì sao, trong đó có mặt trời và thái dương hệ chúng ta. Nó là môt thiên hà có hình xoắn ốc (spiral) với đường kính khoảng 120.000 năm ánh sáng. Ngân Hà thu hút không biết bao nhiêu sự chú ý của con người, từ nhà thơ đến các nhà thiên văn học và nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp hay tài tử. Ảnh trên là của nhiếp ảnh gia Sean Parker chụp gần thị trấn nhỏ Paulden, Arizona, năm 2013. Ảnh cho thấy dải Ngân Hà nằm vắt qua một cối xay gió cổ. Phía tay phải người ta có thể thấy hành tinh Jupiter, sao sáng Sirius, chòm sao Orion và chùm sao mở Pleaides.

Chúng ta nhớ lại, cái gì cuối cùng đã khai sáng con người? Cái gì đã tạo nên lý tính? Cái gì đã tạo ra khoa học hiện đại? Cái gì đã giải phóng chúng ta khỏi u mê? Cái gì đã tạo ra hình hài của con người? Đó chính là các tinh tú trên trời và vũ trụ. Chúng ta là một phần của vũ trụ, hay nói vui như một nhà hóa học ví dí dỏm, “sản phẩm tái chế từ bụi tinh tú”, nhưng biết tư duy. Ngạc nhiên, sửng sốt, wonder, là mở rộng trái tim trước vũ trụ, để học, suy ngẫm, nhìn thấy. Ngạc nhiên là con đường để thành người của chúng ta. Thế giới không phải để cho chúng ta tiêu pha, mà để chúng ta giải các bài toán, như ý tưởng tuyệt vời của Kant. Ngạc nhiên là mở rộng trái tim để nhận thêm năng lượng trí tuệ của vũ trụ, như cây cỏ, sinh vật nhận ánh sáng mặt trời, và để đánh thức trong chúng ta ý thức về một sự liên thông của đại gia đình vũ trụ mà con người là một thành viên. Và ngạc nhiên để chúng ta khỏi quên làm “những vị khách tốt, đi nhẹ nhàng trên hành tinh như các sinh linh khác của nó cùng sống chung trên đó” (Chỉ một trái đất của Hội nghị Môi trường Stockholm năm 1972).

***

Tại Hội chợ Thế giới New York tháng 8, năm 1938, tại Thành phố New York, Einstein được mời viết một thông điệp để đưa vào một “Capxun thời gian” (time capsule) chứa đựng nhiều hiện vật của thế giới loài người được chôn cất sâu xuống 15 mét cẩn thận, và sẽ chỉ được đào lên năm 6939, nghĩa là sau đúng 5.000 năm kể từ khi được niêm phong. Không biết lúc đó thế giới sẽ ra sao, con người vẫn còn là con người, văn hóa con người vẫn còn tồn tại, và người ta vẫn còn biết Einstein là ai? Hoa vẫn còn nở, chim vẫn còn hót, nhạc Bach, Mozart vẫn còn được yêu thích?

Những điều được trình bày trên đều có tính tư biện, phỏng đoán, nhằm cố gắng “giải mã” một bí ẩn của Einstein. Chúng ta chờ xem có thêm những nỗ lực khác hay không.

NXX

Cuối tháng 10, 2017

---

Chú giải:

1. Xem Albert Einstein, Mặt Nhân Bản, nxb Tổng hợp Thành phố HCM
2. Xem thêm EINSTEIN của Nguyễn Xuân Xanh, nxb Tổng hợp Thành phố HCM
3. Xem thêm Mặt Nhân Bản
4. Mặt Nhân Bản trong Lời dẫn nhập
5. Xem thêm EINSTEIN
6. Trong EINSTEIN, hay Mặt Nhân Bản
7. Xem Mặt Nhân Bản, Lời dẫn nhập
8. Xem thêm EINSTEIN

SƠN TRUNG * VĂN HÓA ẨM THỰC BẮC NAM

VĂN HÓA ẨM THỰC BẮC NAM
Sơn Trung

Nói đến văn hóa ẩm thục  Việt Nam, ta phải viết một quyển sách như quyển Miếng Ngon Hà Nội của Vũ Bằng mới xứng. Nhưng ở đây trong một bài báo, chúng tôi chỉ trình bày sơ lược.

Miền Bắc và miền Trung có một nền văn hóa ẩm thực truyền thống, lúc nào cũng mâm cao cổ đầy khi cúng gỗ, tiệc tùng. Miền Nam cũng theo phong thái đó, cũng mâm cao, cỗ  đầy chứ không kém. Nói về văn hóa ẩm thực thì có nhiều loại. Loại hàng rong thì Bắc Nam Trung đều có, mà phong phú nhất là Hà Nội 36 phố phường. Sau này, Sài gòn cũng trở thành  trung tâm ẩm thực đa đạng, gồm Tây, Tàu, Ấn Độ, Miên, Thái...

Trong các món ẩm thực, tại Miền Nam tôi thấy phong phú nhất là hủ tiếu, phở, bún bò Huế đứng hang nhì. Nhưng văn hóa Tây phương khá mạnh với món bánh mì. Sáng mở mắt, mẹ cho con năm ba đồng mua   khuc bánh mì lót dạ. Buổi trưa, đám công nhân hay phu xe xich lô cũng ăn một khuc bánh mì thịt có xà lach, cà chua và nước tương.

Buổi chiều có thể họ đi nhậu, nhưng đa số sống thanh đạm không thể ngày nào cũng nhậu nhẹt, say sưa. Cái thói  chiều chiều ăn nhậu, lê la quán này sang quán khác là tập nhiễm XHCN của các tham quan.

Miền Bắc là cái nôi văn hóa Việt Nam, nó chuyển tải văn hóa truyền thống từ đến Nam Quan, Cà Mâu. Ấy thế mà mấy anh Cán Ngố vào Nam đã khinh miệt miền Nam ngu si:" ."Thịt luộc lên là đủ rồi,  cần gì phải làm giò, chả, nem, ruốc, chà bông! Cán Ngố vào Nam vẫn không quên "cầu tiêu hai đáy "thơm tho của miền Bắc, chê trách dân Nam không dùng phân Bắc nghĩa là phá hoại kinh tế XHCN! Mấy trăm năm, dân Trung và Nam không dùng phân bắc là họ phá hoại kinh tế phong kiến và thực dân chứ!

Bắc Nam Trung đều ăn cơm là chính. Tại miền núi Bắc Kỳ và miền Trung, đắt cằn sỏi đá cho nên phải độn khoai sắn, ngô. Miền Nam chưa bao giờ ăn khoai sắn ngô độn. Ấy thế mà sau 1975, người ta đã bắt ăn bo bo là một loại thực phẩm gia súc về cho dân ta.
Wikipedia định nghĩa: Bobo, Vietnamese name for Job's Tears, a plant of south-east Asia

Bo bo (Job's Tears) rất hữu ích như là một nguồn thực phẩm (ngũ cốc) và y học dân gian. Trên khắp Đông Á, nước mắt của Job có ở dạng khô và được nấu chín như một loại ngũ cốc. Các hạt thường có hình cầu, với một rãnh ở một đầu, và đánh bóng màu trắng.Ở Triều Tiên, một loại nước uống đặc biệt gọi là yulmu cha (율무 차, nghĩa đen là "nước mắt của công việc") được làm từ nước mắt của Job. 


 Một loại đồ uống tương tự, được gọi là yi ren jiang (薏仁 漿), cũng xuất hiện trong ẩm thực Trung Quốc, được làm bằng cách nung nấu nước mắt của nước Job trong nước và làm ngọt chất lỏng đục, mỏng. Các hạt thường bị căng từ chất lỏng nhưng cũng có thể được tiêu thụ riêng hoặc cùng nhau.Ở cả Triều Tiên và Trung Quốc, các loại rượu chưng cất cũng được làm từ ngũ cốc. 

 Một ví dụ điển hình là rượu Hàn được gọi là okroju (옥로 주; hanja: 玉露 酒) được làm từ gạo và nước mắt của Job. Một công thức bia Trung Quốc cổ đại bao gồm hạt như một thành phần . Tại Nhật, một loại giấm già được làm từ ngũ cốc.Tại miền Nam Việt Nam, một súp ngọt, lạnh gọi là sâm bổ hàng có nước mắt của Job là một trong những thành phần của nó. Món ăn này có nguồn gốc từ tiếng Trung Quốc miền Nam sui gọi là qīng bǔ liáng (清 補 涼, tiếng Quảng Đông: ching1 bou2 leung4).

 Ở Campuchia, nơi được gọi là skuay (ស្គួយ), nó được sử dụng như là một phần của thuốc thảo dược và là một thành phần của món tráng miệng.Tại Thái Lan, nó thường được tiêu thụ trong các loại trà và đồ uống khác, chẳng hạn như sữa đậu nành.Nó cũng được sử dụng cùng với các loại thảo mộc khác trong y học cổ truyền Trung Quốc.

 Đặc biệt là Coix lacryma-jobi var. ma-yuen đã được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc để kích thích chức năng lá lách và thúc đẩy tiểu tiện, giảm viêm khớp, tiêu chảy bắt, loại bỏ nhiệt và tạo điều kiện thoát nước mủ .Trong cả ban nhạc phương Đông của Cherokee Indian và Nation Cherokee ở Oklahoma, hạt nhân Nước mắt của Job được gọi là "hạt ngô" hoặc "hạt ngô Cherokee" và đã được sử dụng để trang trí cá nhân ít nhất kể từ thời cộng hòa Cherokee thống nhất. Câu chuyện dân gian phổ biến là các hạt ngô đã nảy ra dọc theo con đường trong cuộc tuần hành bắt buộc năm 1838 của nhiều Cherokees đến Oklahoma từ vùng đông nam nước Mỹ Bắc Mỹ của quân đội Hoa Kỳ .

Dân ta thường ăn cơm với cá thịt. Phổ biến là cá. Cá tương, kho, chiên, xào, nướng đều ngon. Cá còn dùng làm nước mắm là một thực phẩm không thể thiếu của người Việt Nam. Cá tươi nhiều thì người ta làm mắm. Bún mắm là một món ăn đồng quê rất ngon.

Trong bữa ăn người Việt thường món canh là chính. Canh là hạnh phuc gia đình cho nên người ta gọi cảnh vợ chồng hòa thuận là " cơm lành canh ngọt".

Râu tôm mà nấu canh bầu/ Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon!

Canh rau tương cà...cũng là hình ảnh quê hương:

Anh đi anh nhớ quê nhà,

Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương.

Nhớ ai dãi nắng dầm sương,

Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao

Hạnh phuc đơn sơ chỉ có vậy!
Như đã nói đa số dân ta thich ăn canh. Người Trung Quốc cũng có món canh ( Canh, món ăn nước. Như: điều canh 調羹) nhưng đó là chén thuốc bổ như canh sâm, canh yến. Đó là món canh nhưng có gia những thuốc bổ.

Nhiều nhà không ăn canh, hoặc ăn it canh. Cuối bữa ăn, mỗi người được vài thìa hay một bát canh nhỏ gọi là.

Người Bắc rất trọng món canh. Luộc rau như rau muống đem chắm nước mắm hay tương chao, còn bày thêm một tô nước rau luộc có pha chanh, đường ớt tỏi và nước mắm. Nếu luộc gà, vịt, thịt heo thì cũng có bát nước suýt đính kèm.

Nghệ thuật nấu nướng chiên xào là do từng cá nhân , từng miền đất. Như bánh xèo miền quê Quảng Bình đơn giản là người ta dùng một cái chảo nhỏ, một chiếc đũa một đầu cột miếng vải nhỏ, nhúng sơ vào bát hay hũ mỡ nước rồi quệt sơ vào chảo nhỏ, đoạn đổ nước bột gạo vào chảo, đậy nắp lại, khoảng năm mười phút bánh chin thì đổ bánh ra bát lớn . Một gia đình người Quảng Ngãi làm bánh xèo nhưng dày và khô cứng. Còn Sài gòn, bánh xèo là một tổng hợp hương vị và màu sắc. Bánh xèo Sài gòn có hành, ngò, tôm tươi, và trứng. Bún bò cũng vậy. Nhìn nồi bún bò Huế ta thấy vàng ngậy của giò heo trắng chen lẫn với những miếng thịt bò  màu nâu và màu đỏ của dầu điều. Bún bò của mụ Rớt thì thấy nhiều giò heo, nhưng bún bò của bà quý tộc họ Phạm nọ  thì it giò heo mà nhiều chả lụa.

Dân ta Bắc Nam Trung đều dùng nước mắm. Người Bắc Trung phần nhiều dùng nước mắm nguyên chất để chấm thịt, cá, rau còn người Nam hầu hết dùng nước mắm pha chanh đường và nước lã.
Tại hàng bánh cuốn Thanh Trì (Dakao), người ta có hai hũ nước mắm, một nguyên chất, một pha chanh đường.

  Ở đây tôi muốn nói về một phong cách văn hóa ẩm thực giản tiện của đồng bào miền Nam, mà chỉ ở miền Nam mới có. Muốn cúng giỗ, đãi đằng hay đi picnic, người Nam chỉ mua một hai con vịt quay, hay vài ký heo quay và vài ổ bánh mì thế là xong! Không cần phải nấu nướng gì cho lôi thôi! Muốn mua thì lúc nào ra chợ là có không phải làm lụng, bày đặt cỗ bàn cho nhọc công sức. Tôi hoan hô phong thái ẩm thực giản tiện của đồng bào miền Nam.


Một phong thái khác thường là lúc nhậu nhẹt, dân Nam hay la hét"zô!zô!" ầm ĩ. Đó là đặc tính văn hóa ẩm thực miền Nam. Tôi nghĩ là rất náo hoạt, vui vẻ! Không biết tại tửu điếm, trà đình, anh em ta có la hét hay không. 


Trong bữa ăn, Bắc Nam Trung có lệ con cháu mời ông cha, anh chị. Người Bắc mời rất thành kính.
 chứng tỏ một nền văn hóa cao, có lễ nghĩa và hiếu để.
NgườiTrung và Nam cũng có kính mời nhưng với một phong thái giản dị và phóng khoáng.

Rượu chỉ được dùng trong cúng tế, yến ẩm ngoai trừ mấy ông nghiện rượu lúc nào cũng uống.Đi ăn giỗ nhà người, mình cũng lịch sự mang một chai rượu làm lễ vật. Ngày xưa người Việt Nam tự do làm rượu. Rượu để uống, cúng tế , làm thuốc và bán. Khi Pháp sang, họ cấm dân làm rượu để họ giữ độc quyền cũng như người Anh giữ độc quyền nha phiến  tại Trung quốc.  Người dân thường thich uống rươu ta, tục gọi là rượu đế, còn khach sang trọng thich dùng rượu ngoại quốc.

Ngày nay đa số thich uống bia mà đỉnh cao là bia ôm:

-Trăm năm bia đá cũng mòn,

Ngàn năm bia rượu vẫn còn say sưa.

-Trăm năm bia đá cũng mòn,

  Bia chai cũng rởm chỉ còn bia ôm

Thức uống thông thường của người Việt Nam là chè xanh. Ngày xưa người ta nói " Miếng trầu là đầu câu chuyện" nhưng phần lớn nơi lich sự thường dùng trà mà đàm đạo. Trong hôn lễ, ngoài bánh trái, rượu và trà là hai thứ không thể thiếu. Tục lệ cộng sản, dân đến  cán bộ ở tư gia hay công sở thì tất tả pha trà dâng lên...Trà cũng cần có vài gói thuốc thơm ngoại quốc là kính dâng, kính biếu.

Người  ta lấy lá chè xanh nấu lên uống hàng ngày. Lúc tôi ở miền núi, đồng bào vùng Quảng Châu, Tùng Chất (gần Roòn) mỗi sáng trước khi lên rẫy, thường làm một tô chè đặc quánh, và hút một điếu thuốc lào.Lúc có khách, mới dùng "trà tàu" là một thứ đọt non của  chè xanh phơi, sây khô ,đóng thành gói vuông. Sở dĩ người ta gọi là trà tàu vì mấy thương gia Trung Quốc  thu mua trà Việt Nam, đóng thành gói có đề chữ Tàu đem bán cho người Việt. Vùng Blao, Lâm Đồng ,Đà Lạt có nhiều đồn điền trồng chè và sản xuất trà đã sấy khô ,đôi khi còn ướp sen, hoa ngâu, hoa lài  thơm phức. Trà Lâm Đồng, Blao thường đóng gói to, cân nặng khoảng 100 hay 200gr.Trà thường được bao bằng giấy, bằng nylon mà cũng được đựng trong hộp thiếc. Nhà bán trà thường đựng trà trong những bình thủy tinh, thùng gỗ hay thùng thiếc. Ở nước Anh, người ta uống trà với chanh đường.

 
Người Trung Quốc, Việt Nam thich chè xanh.  Ấn Độ cũng thich chè xanh. Sau Anh đô hộ Ấn Độ, thâu thái văn hóa chè xanh, tạo thành cách uống Anh quốc với trà Lyton. 

Ai cũng biết, trà xanh có những tác dụng không nhỏ đối với sức khỏe. Một chén trà mỗi sáng có thể hạn chế sự phát triển của căn bệnh ung thư, giúp điều trị căn bệnh tim mạch, giúp lợi tiểu, giúp tiêu hóa tốt...
Một chén trà mỗi sáng cũng giúp bạn nâng cao sức đề kháng của cơ thể, tăng cường sinh lực và phòng chống bệnh tật.

1. Giảm cân
Trà xanh giúp đẩy nhanh quá trình trao đổi chất của cơ thể, chuyển hóa mỡ thành năng lượng, và giải phóng năng lượng ra bên ngoài. Sở dĩ như vậy mà những người béo phì thường lựa chọn cách uống trà xanh để giải nhiệt trong những ngày hè này sau những bài tập thể dục giảm cân.
2. Ngăn ngừa quá trình lão hóa
Trong trà xanh có chứa những chất tốt cho sức khỏe, ngăn ngừa các bệnh như ung thư, tim mạch. Trong trà xanh còn chứa những chất giúp kích thích cơ thể bổ sung cholesterol tốt, và thải loại ra những cholesterol xấu.

3. Trị mụn
Nhiều loại mỹ phẩm giúp làm đẹp tự nhiên và trị mụn hiệu quả sử dụng những thành phần có trong trà xanh. Sử dụng trà xanh làm nước rửa mặt giúp da mặt sát khuẩn, ngăn ngừa và trị mụn rất hiệu quả. Nếu bạn đang trong thời kì đèn đỏ thì một cốc trà xanh mỗi ngày là rất tốt cho việc chăm sóc làn da không bị mụn.

4. Làm sạch răng miệng
Trà xanh có chữa những chất diệt khuẩn không chỉ tốt cho da mà còn tốt cho răng miệng, uống trà xanh mỗi ngày bạn còn ngăn ngừa được tình trạng sâu răng.
5. Chống lão hóa và cải thiện trí nhớ
Bạn đang bước sang độ tuổi 40, độ tuổi mà bạn cảm thấy mình không còn minh mẫn như xưa nữa, hãy bổ sung trà xanh mỗi ngày để giúp chống lão hóa da và cải thiện trí nhớ. Bạn sẽ thấy hiệu quả hơn hẳn so với những người cùng lứa tuổi đấy.
6. Giảm nguy cơ ung thư
Trong nước chè xanh có chất catechin có tác dụng giảm nguy cơ gây ung thư, giảm kích thước khối u, tác dụng chống phóng xạ, giảm lượng đường trong máu, giảm cholesterol, diệt khuẩn, diệt virut cúm, chống hôi miệng.
7. Chống cúm
Vitamin C có trong nước chè xanh làm tăng sức đề kháng, chống cúm. Vitamin nhóm B trợ giúp cho quá trình trao đổi cacbon hydrat. Flavonoid có tác dụng giảm huyết áp, tăng độ bền vững thành mạch.
8. Chống oxi hóa mạnh
Chè xanh chứa một chất chống oxi-hóa mạnh có thể diệt các gốc tự do. Chính nhờ chất chống oxi hoá mạnh này mà trà xanh có nhiều ảnh hưởng tốt khác ngoài việc bảo vệ các tế bào da. Nước chè tươi đặc còn có chất diệt khuẩn, sát trùng mạnh, nên dùng để rửa mặt, trị mụn ,rất có hiệu quả.
9. Giảm lượng đường trong máu
Trong nước chè xanh cũng có chất Polysaccarides làm giảm lượng đường trong máu, vitamin E tác dụng chống ôxy hóa và hạn chế lão hóa. Chất theamin tạo cho nước chè xanh có hương vị đặc biệt.
10. Lợi tiểu, giảm huyết áp
Uống trà giúp lợi tiểu và giảm sung, ức chế sự hấp thu của tiểu quản thận, kích thích trung khu vận động của huyết quản, gia tăng độ lọc của thận, từ đó có tác dụng lợi tiểu. Ngoài ra, hóa chất hỗn hợp trong trà còn có tác dụng tốt trong việc giảm huyết áp, những bệnh nhân cao huyết áp rất thích hợp uống trà đậm vừa phải.
11. Phòng chống bệnh tim
Hợp chất trong trà có hiệu quả tăng cường độ đàn hồi của cơ tim, giảm lượng mỡ trung tính và cholesterol trong máu; vitamin C và P cũng có tác dụng xúc tiến vào bài tiết cholesterol. Caffeine, theophylline và pentoxifylline có trong trà kích thích tim một cách trực tiếp, mở rộng huyết quản, để máu có thể truyền vào tim một cách đầy đủ.
12. Tăng cường khả năng sinh dục
Trà cũng có lợi cho việc tăng cường khả năng tình dục. Trong trà có chứa 20 - 30% hợp chất có thể ức chế và giết khuẩn, ngăn ngừa cơ quan sinh dục bị viêm. Một ví dụ nữa là hương vị trà có tác dụng hưng phấn thần kinh, chống mệt mỏi.
Tuy nhiên, cần lưu ý khi sử dụng chè xanh: không nên uống lúc đói vì chất tanin dễ gây kích ứng niêm mạc dạ dày. Nước trà xanh dễ thiu cho nên khi rửa trà phải thật sạch, chần nước thật sôi và không nên uống nước chè xanh đã để qua đêm. Với những người thần kinh nhạy cảm, khó ngủ thì không nên uống trà vào buổi tối, vì chất cafein trong chè xanh sẽ gây kích thích làm mất ngủ.

 Tác dụng của chè xanh từ lâu đã được khẳng định, không chỉ giúp chữa bệnh, lá trà xanh còn chứa nhiều thành phần có tác dụng tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể trở nên dẻo dai, khỏe mạnh hơn. Tuy nhiên, các chị em có thể không biết tới chè xanh cũng chính là một loại thảo dược tốt cho da không thua kém các loại mĩ phẩm.
  
Ngoài chè xanh, người Việt Nam còn uống lá Vằng, một thứ lá hơi đắng. Người ta gọi đi trẫy hội La Vang nhưng danh từ này do Tây đoc sai, viết sai, còn chính thức là "Lá Vằng".Lá vằng hơn đắng, xưa  thường dùng cho đàn bà đẻ uống để trị bệnh của sản phụ. Ngòai ra, người Việt Nam, nhất là dân Bắc rất thich lá vối. Ở nước ta, từ lâu, nụ vối và lá vối được người dân dùng làm trà uống giải khát rất tốt vì ngoài nước ra, cơ thể còn được cung cấp một số muối khoáng và vitamin cần thiết khi uống nước vối. Tuy nhiên, nếu uống khi đói hoặc uống quá nhiều cũng không tốt cho cơ thể. Vậy nên uống bao nhiêu ly nước vối một ngày?

Nhắc đến lá vối chắc hẳn ai cũng nghĩ ngay tới một loại nước uống dân dã, ngon miệng và dễ uống lại có tác dụng thanh nhiệt, kích thích tiêu hóa và chống đầy bụng. Cây vối thường được dùng để lấy lá và nụ để nấu nước uống, vối có hai loại là vối nếp và vối tẻ, lá có màu vàng xanh. Lá vối tẻ thường to hơn lá vối nếp, lá của nó bé bằng hoặc lớn hơn bàn tay người, có hình thoi màu xanh thẫm. Hoa vối thường nở thành chùm đan vào nhau, hoa thường nở vào mùa xuân, còn quả vối thì có màu đỏ thẫm giống với quả bồ quân, vị hơi chát và đắng.

Trên xe lửa Việt Nam, dân Bắc hay lên tàu bán nước vối. Họ cũng bán trà Thái Nguyên rất đậm và rất ngon. Nhưng đó là chuyện thời thực dân và thời quốc gia. Khi cộng sản chiếm miền Nam, chúng giữ độc quyền kinh doanh ẩm thực trên tàu, đám vô sản cấm hẻo lánh nơi sân ga. Trẻ con và dân lao động tức giận ném đá vào tàu đang chạy, cửa kính bể, hành khách u đầu vỡ mặt cho nên từ đó của kính biến mất thành cửa lưới!

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Cây vối có tên khoa học là Cleistocalyx operculatus, thuộc họ Sim (Myrtaceae), là loại cây mọc nhiều ở nhiệt đới. Ở nước ta cây vối mọc hoang hoặc trồng, có nhiều ở miền Bắc nước ta. Cây vối thường cao chừng 5 – 6 m, đường kính của cây có thể lên đến 50cm. cuống lá dài 1- 1,5 cm. Phiến lá cây vối dai, cứng. Hoa vối gần như không cuống, màu lục nhạt, trắng. Quả vối hình trứng, đường kính 7 – 12 mm khi chín có màu tím sậm, có dịch. Lá, cành non và nụ vối đều có mùi thơm dễ chịu đặc biệt của vối.

Nước vối hay trà vối là một loại đồ uống giải khát được nấu bằng nụ, hoặc lá vối đã ủ chín rồi phơi khô, cũng có thể dùng ngay khi lá còn tươi. Đây là loại đồ uống rất thông dụng ở nông thôn, thậm chí cả thành thị vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Nước vối được dùng để uống hàng ngày giống như nước chè xanh.

Trong lá vối, nụ vối có tanin, một số chất khoáng, vitamin và có khoảng 4% tinh dầu với mùi thơm dễ chịu, một số chất kháng sinh có khả năng diệt được nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như Streptococcus, Staphylococcus, vi khuẩn bạch hầu, phế cầu, Salmonella, Bacillus subtilis...Lá vối tươi hay khô sắc đặc được coi là một thuốc sát khuẩn dùng chữa nhiều bệnh ngoài da như ghẻ lở, mụn nhọt. Trong thực tế, nhân dân ta thường lấy lá vối để tươi vò nát, nấu với nước sôi lấy nước đặc gội đầu chữa chốc lở rất hiệu nghiệm.

Theo tài liệu"Thuốc và sức khỏe": Lá vối có tác dụng kiện tỳ, giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt. Chất đắng trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa, chất tanin bảo vệ niêm mạc ruột, còn chất tinh dầu có tính kháng khuẩn nhưng không hại vi khuẩn có ích trong ruột. Theo kinh nghiệm của dân gian, lá vối tươi có kết quả trị bệnh cao hơn so với lá đã ủ. Lá vối nấu nước uống có thể trợ giúp tốt trong việc chữa các bệnh hoặc tổn thương sau: Chữa bỏng, viêm gan, vàng da, viêm da lở ngứa.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Nước vối sử dụng giải khát, giải nhiệt, có tác dụng lợi tiểu và mát, dùng thích hợp cho tất cả các mùa trong năm đặc biệt là mùa nóng. Những nghiên cứu gần đây cho thấy nếu chỉ uống nước lọc, nước trắng thì sau một thời gian ngắn (3-40 phút) cơ thể sẽ đào thải hết, nhưng nếu uống nước vối hoặc nước chè tươi, sau thời gian ấy cơ thể chỉ thải loại 1/5 lượng nước đã uống, phần còn lại sẽ thải ra từ từ sau đó.

Phương thức nấu nước vối rất đơn giản: lá vối khô rửa sạch cho vào ấm, cho nước lạnh vào đun đến sôi rồi uống nóng hoặc uống lạnh. Nụ vối cũng được đun trong nước đến khi sôi hoặc, thường hơn, có thể được hãm trong nước sôi như cách hãm trà.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Nước vối có màu đỏ nâu nhạt, uống có vị đắng nhẹ, hơi ngọt, hương thơm ngai ngái, thường sử dụng chủ yếu làm đồ uống giải khát, cũng dùng chan cơm như một loại canh, ăn kèm cà pháo muối chua. Bên cạnh đó, nước sắc đặc có thể dùng làm thuốc sát khuẩn chữa nhiều bệnh ngoài da như ghẻ lở, mụn nhọt. Ngoài ra, lá vối để tươi vò nát, nấu với nước sôi có thể gội đầu chữa chốc lở.

Hiện nay, nụ vối khô được đóng gói bày bán nhiều trong các siêu thị.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Công trình nghiên cứu về vối

Công trình nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Việt Nam kết hợp với trường Đại học Phụ nữ Nhật Bản về các tác dụng của nụ vối trong hỗ trợ phòng và điều trị bệnh đái tháo đường.

Sau gần 6 năm nghiên cứu, các nghiên cứu được tiến hành trên phòng thí nghiệm đến các thử nghiệm trên chuột đái tháo đường đã cho thấy nụ vối có tác dụng bình ổn đường huyết lâu dài, hỗ trợ giảm mỡ máu, chống oxy hóa, bảo vệ tổn thương tế bào beta tuyến tụy, phòng ngừa đục thủy tinh thể ở bệnh đái tháo đường.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Hơn nữa, một thử nghiệm lâm sàng mới đây, với sự hợp tác nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng và Trường Đại học Phụ nữ Nhật Bản tiến hành trên 72 bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại Hà Nội cho thấy, trà nụ Vối (với liều 6g/lần uống) đã hạn chế tăng đường huyết sau ăn của bệnh nhân đái tháo đường.

Sau khi uống trà nụ Vối liên tục trong 3 tháng (ít nhất 4 -6 g nụ Vối khô/lần uống x 3 lần/ngày), nhóm bệnh nhân uống trà nụ Vối đã giảm đường huyết xuống một cách đáng kể so với trước khi tham gia, và giảm hơn so với nhóm chứng (nhóm không dùng nụ Vối). Nồng độ HbA1c – chỉ số đánh giá sự ổn định về đường huyết, nồng độ creatinin- chỉ số chức năng thận, nồng độ acid uric đã giảm xuống một cách có ý nghĩa thống kê ở nhóm bệnh nhân uống trà nụ Vối.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Nhóm uống nụ Vối cũng đã giảm rối loạn lipid máu sau 3 tháng uống nụ Vối, nồng độ cholesterol, triglyceride giảm, nồng độ HDL-cholesterol (cholesterol tốt) tăng lên một cách đáng kể so với nhóm chứng không uống nụ Vối.

Các thử nghiệm trên ống nghiệm và trên động vật, trên bệnh nhân đái tháo đường cho thấy trà nụ Vối có khả năng hạn chế tăng đường huyết sau ăn và hỗ trợ ổn định đường huyết, phòng ngừa biến chứng đái tháo đường khi điều trị lâu dài. Kết quả nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng về nụ vối đã được đăng ký sở hữu trí tuệ tại Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Tác dụng của lá vối tươi

Lá vối có tác dụng kiện tì, giúp tiêu hóa tốt, ăn ngon. Khi dùng lá vối làm thuốc thì nên dùng lá vối tươi vì nó tốt hơn lá vối đã ủ. Người ta thường dùng nước lá vối tươi dùng để chữa các chưng bệnh noài da như bỏng, viêm da, vàng da, lở ngứa rất hiệu quả.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Bên cạnh đó uống nước lá vối còn giúp cơ thể giải khát, giải nhiệt, lợi tiểu, đào thải độc tố trong cơ thể ra ngoài… Với nhiều công dụng như vậy nên nước vối rất được ưa dùng nhất là trong những ngày hè nắng nóng.

Lá vối khi kết hợp với một số loại lá khác còn được dùng làm thuốc chữa các chứng bệnh như đau bụng đi ngoài, viêm đại tràng mãn tính, các chứng đầy bụng ăn không tiêu….

Lá vối còn được dùng để nấu nước tắm có tác dụng chữa các bệnh ngoài da như lở ngứa và chốc đầu. Dùng rất tốt để chữa chốc lở cho trẻ em.

Lá vối giúp làm giảm mỡ máu Chữa lở ngứa, chốc đầu : Lá vối lượng vừa đủ nấu kỹ lấy nước để tắm, rửa nơi lở ngứa và gội đầu chữa chốc lở. Nếu bị viêm da có thể lấy lá vối sắc thật đặc và dùng bôi vào chỗ bị lở ngứa.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Cây vối là loại cây khác đặc biệt vì từ lá vối, nụ vối, vỏ, rễ của cây vối đều có tác dụng rất tốt trong việc làm thuốc chữa bệnh. Đặc biệt là lá vối tươi rất được ưa dùng vì nó giúp ăn ngon và hỗ trợ tiêu hóa. Người ta thường uống nước lá vối sau bữa ăn vì theo quan niệm dân gian chất đắng trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa, chất tanin bảo vệ niêm mạc ruột, còn chất tinh dầu có tính kháng khuẩn nhưng không hại vi khuẩn có ích trong ruột.

Trong tự nhiên có rất nhiều bài thuốc chữa bệnh viêm đại tràng như nha đam, bắp cải … thì nay chúng ta lại được biết thêm một nguyên liệu cũng có tác dụng không kém trong điều trị bệnh đó là cây vối. Cây vối vốn rất quen thuộc trong cuộc sống của người dân ở vùng nông thôn. Nếu như người miền nam ưa dùng trà xanh để nấu nước uống thì ở các vùng nông thôn người ta lại dùng lá và nụ vối để nấu nước uống hàng ngày rất tốt cho sức khỏe. Ngoài công dụng chữa bệnh đại tràng, cây vối còn được biết đến với nhiều công dụng khác như giảm mỡ máu, trị đau bụng, chữa đầy bụng, lở ngứa, viêm gan…

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Chữa viêm đại tràng bằng lá vối tươi

Chữa viêm đại tràng mạn tính, đau bụng âm ỉ, thường xuyên đi phân sống: Lá vối tươi 200g, vò nát, thêm 2 lít nước sôi, ngâm trong 1 giờ để uống thay nước.

Ngoài tác dụng chữa viêm đại tràng thì các bộ phận của cây vối cũng có một số công dụng chữa bệnh dưới đây:

Hỗ trợ điều trị tăng mỡ máu: Nụ vối 15 – 20g, hãm lấy nước uống thay trà trong ngày hoặc nấu thành nước đặc chia 3 lần uống trong ngày. Uống thường xuyên sẽ cho kết quả điều trị tốt.

Hoặc dùng 5 loại hoa, gồm nụ vối, kim ngân hoa, hoa cúc, hoa đại, hoa mộc miên (hoa gạo), chế thành dạng trà, uống mỗi ngày, rất tốt cho người bệnh mỡ máu cao.

Trị đau bụng đi ngoài, phân sống: Lá vối 3 cái, vỏ ổi 8g, núm quả chuối tiêu 10g. Tất cả thái nhỏ phơi khô sắc với 400ml nước, còn 100ml chia 2 lần uống trong ngày, dùng liền 2 – 3 ngày.

Chữa đầy bụng, không tiêu: Vỏ thân cây vối 6 – 12g, sắc kỹ lấy nước đặc uống 2 lần trong ngày hoặc dùng nụ vối 10 – 15g, sắc lấy nước đặc uống 3 lần trong ngày.

Chữa lở ngứa, chốc đầu: Lá vối vừa đủ nấu kỹ lấy nước để tắm, rửa nơi lở ngứa và gội đầu.

Hỗ trợ điều trị viêm gan, vàng da: Dùng rễ vối 200g sắc uống mỗi ngày.

Từ lâu, lá vối hay nụ vối với cách chế biến đơn giản tạo thành loại trà nấu hay hãm lấy nước uống thường ngày. Lá vối cũng có thể dùng tươi hay phơi khô dùng dần. Đặc biệt, nó lại giàu dược tính nên được dùng làm thuốc chữa trị nhiều bệnh chứng.

Đông y cho rằng, lá vối có tác dụng kiện tỳ, giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt. Chất đắng có trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa, mặt khác chất tannin lại bảo vệ niêm mạc ruột, còn chất tinh dầu có tính kháng khuẩn cao nhưng không làm tổn hại đến những loại vi khuẩn có ích cư trú tại ống tiêu hóa.

Lá vối nấu nước uống có khả năng trợ giúp chữa trị các bệnh chứng hoặc các tổn thương như bỏng, viêm gan, vàng da, viêm da lở ngứa. Đông y còn dùng vỏ cây vối làm thuốc gọi là hậu phác; Được sử dụng để trị đau bụng, đầy trướng ăn không tiêu, nôn mửa... Lá vối tươi hay khô sắc đặc được coi như một loại thuốc sát khuẩn dùng trị liệu các bệnh ngoài da như ghẻ lở, mụn nhọt hoặc lấy lá vối tươi nấu lấy nước đặc để gội đầu chữa chốc lở rất hiệu nghiệm.

Nước vối còn có công hiệu giải khát trong những ngày hè nóng nực, làm mát và lợi tiểu nên có công năng đào thải các độc chất trong cơ thể qua đường niệu. Dưới đây là vài phương thuốc trị liệu từ vối.

Cải thiện hệ tiêu hóa

Trong lá vối có rất ít tannin, vết ancaloit và 4% tinh dầu mùi thơm dễ chịu. Theo Đông y, lá vối có tính vị qui kinh, nụ và lá vối có tính hàn mát, vị đắng không có độc có tác dụng thanh nhiệt giải biểu (mồ hôi), kiện tỳ, tiêu thực trừ được tích trệ (ăn không tiêu); chữa được ngoại cảm phát sốt, sợ rét đau đầu.

Chất đắng trong lá và nụ vối kích thích nhiều dịch vị tiêu hóa. Mặt khác, chất tannin giúp bảo vệ niêm mạc ruột, chất tinh dầu có tính kháng khuẩn cao nhưng không gây hại cho những vi khuẩn có ích cư trú trong ống tiêu hóa. Vì vậy lá và nụ vối kiện tỳ giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt, chữa bệnh đại tràng mãn, chữa viêm gan, vàng da và bỏng.

Quên đi nỗi lo tiểu đường

Qua nghiên cứu của Viện Đông y cho thấy, nụ vối và lá vối có tác dụng kháng sinh đối với nhiều loại vi khuẩn Gram dương và Gram âm. Trong đó có Streptococcus (hemolytic và staman) (vi khuẩn gây ra nhiễm trùng). Tụ cầu khuẩn Staphylococcus và khuẩn phế cầu Pneumococcus, Salmonella (vi khuẩn làm cho thức ăn trở thành độc), Bacillus (khuẩn hình que), Subtilisin (enzim có thể phá vỡ protein và peptide, được chiết xuất từ vi khuẩn). Không gây độc đối với cơ thể.

Do vậy, lá vối tươi hoặc khô sắc đặc được xem như là một loại thuốc sát khuẩn trị bệnh ngoài da như ghẻ lở, loét ngoài da, mụn nhọt, chốc đầu…

Các kết quả được tiến hành trong phòng thí nghiệm cho thấy nụ vối có khả năng triệt tiêu các gốc tự do chống oxi hóa mạnh. Khả năng chống oxi hóa (antioxidants) của nụ vối đã làm giảm sự hình thành đục thủy tinh thể, bảo vệ sự tổn thương tế bào tuyến tụy, phục hồi các men chống oxy hóa trong cơ thể.

Đề tài hợp tác nghiên cứu giữa Viện Dinh dưỡng quốc gia và Đại học Phụ nữ Nhật Bản còn phát hiện nụ vối có hàm lượng polyphenol cao tương đương với 128mg catechin/g trọng lượng khô và hoạt chất ức chế men alpha-glucosidase nên có khả năng hạn chế tăng đường huyết sau ăn, hỗ trợ ổn định đường huyết, giảm rối loạn lipid máu, có thể hỗ trợ phòng và điều trị bệnh tiểu đường với các biến chứng của nó.

Hỗ trợ điều trị gout

Tác dụng của lá và nụ vối giúp tiêu hóa thức ăn, nhất là thức ăn có nhiều dầu mỡ, giảm béo, lợi tiểu tiêu độc. Đối với bênh nhân gout do ăn uống nhiều chất béo ngọt, ứ đọng nhiều chất uric; mặt khác do hệ thống tiêu hóa và thận bài tiết đào thải không tốt dẫn đến uric ứ đọng ở các khớp gây nên tình trạng sưng, nóng, đỏ, đau.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Do vậy, nếu dùng thường xuyên lá và nụ vối có tác dụng hỗ trợ tiêu tích, làm tan các chất uric đào thải ra ngoài nên góp phần trong phòng ngừa, điều trị bệnh gout. Tuy nhiên, dùng lá và nụ vối sẽ hỗ trợ phần nào cho bệnh nhân gout nhưng không chữa hoàn toàn vì gout do nhiều nguyên nhân. Người bệnh cần có chế độ ăn uống và luyện tập hợp lý.

Lá vối ủ uống thơm ngon hơn nhưng để làm thuốc nên dùng lá tươi hoặc lá phơi khô là được. Dùng nước vối sau bữa ăn, có thể thay nước uống hàng ngày mà không lo có tác dụng phụ. Tuy nhiên, những người quá gầy, sức khỏe suy nhược thì không nên dùng lá và nụ vối.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Nụ vối - Giảm cân, giảm mỡ máu, trị tiểu đường

Nụ Vối: được sử dụng có hai loại, một loại lá nhỏ hơn bàn tay, màu vàng xanh gọi là vối kê hay vối nếp; còn loại lá to hơn bàn tay, hình thoi, màu xanh thẫm gọi là vối tẻ. Hoa thành chùm tới hàng trăm nụ đan cài vào nhau và nở vào xuân, quả vối chín có màu đỏ thẫm giống quả bồ quân, ăn hơi chát và vị hơi đắng.

Các kết quả nghiên cứu về vối cho thấy trong lá và nụ vối chứa tanin, khoáng chất và vitamin... khoảng 4% tinh dầu với mùi thơm dễ chịu.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: nụ vối tươi

Đặc biệt chứa một số chất kháng sinh có khả năng diệt được nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như Streptococcus, Staphylococcus, vi khuẩn bạch hầu, phế cầu, Salmonella, Bacillus subtilis, chính vậy mà lá vối tươi hay khô sắc đặc được coi như một loại thuốc sát khuẩn dùng trị liệu các bệnh ngoài da như ghẻ lở, mụn nhọt hoặc lấy lá vối tươi nấu lấy nước đặc để gội đầu chữa chốc lở rất hiệu nghiệm.

Gần đây người ta còn phát hiện trong nụ vối chứa một hàm lượng polyphenol cao (tương đương 128mg catechin/gam trọng lượng khô) và hoạt chất ức chế men alpha-glucosidase nên có thể hỗ trợ phòng và điều trị chứng tiểu đường. Các kết quả được tiến hành trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy nụ vối có khả năng triệt tiêu các gốc tự do, chống ô xy hóa mạnh. Khả năng chống ô xy hóa (antioxydants) của nụ vối đã làm giảm sự hình thành đục thủy tinh thể, bảo vệ sự tổn thương tế bào bê-ta tuyến tụy, phục hồi các men chống ô xy hóa trong cơ thể.

Theo các kết quả nghiên cứu trên động vật, các nhà khoa học của Viện dinh dưỡng quốc gia và Đại học phụ nữ Nhật Bản đã rút ra kết luận: Nụ vối có khả năng hạn chế tăng đường huyết sau ăn và hỗ trợ ổn định đường huyết, hỗ trợ giảm lipid máu, phòng ngừa biến chứng của đái tháo đường khi điều trị lâu dài mà được sử dụng nước nụ vối uống thường xuyên.

Theo Đông y lá vối có tác dụng kiện tỳ, giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt. Chất đắng có trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa; mặt khác chất tanin lại bảo vệ niêm mạc ruột, còn chất tinh dầu có tính kháng khuẩn cao nhưng không làm tổn hại đến những loại vi khuẩn có ích cư trú tại ống tiêu hóa.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Nụ vối khô

Kinh nghiệm dân gian cho biết lá vối tươi có công hiệu trị bệnh cao hơn hẳn lá vối đã ủ. Do vậy lá vối nấu nước uống có khả năng trợ giúp chữa trị các bệnh chứng hoặc các tổn thương như bỏng, viêm gan, vàng da, viêm da lở ngứa. Đông y còn dùng vỏ cây vối làm thuốc gọi là hậu phác; được sử dụng để trị đau bụng, đầy trướng ăn không tiêu, nôn mửa...

Song nước vối còn là loại có công hiệu giải khát trong những ngày hè nóng nực, làm mát và lợi tiểu nên còn có công năng đào thải các độc chất trong cơ thể qua đường niệu. Các nghiên cứu còn cho thấy nếu chỉ uống nước lọc hoặc nước trắng thì sau 30 - 40 phút là cơ thể đào thải hết; nhưng nếu uống nước lá vối hoặc nụ vối thì cũng trong thời gian ấy cơ thể chỉ thải loại 1/5 lượng nước đã uống, phần còn lại sẽ được đào thải từ từ sau đó.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Cơ chế tác dụng chính của nụ vối

Các cơ chế tác dụng của Nụ Vối đã được các nhà khoa học của Viện Dinh dưỡng và trường Đại học Phụ nữ Nhật Bản xác định là:

\

- Các hoạt chất trong Nụ Vối (chủ yếu là polyphenol) có khả năng ức chế hoạt tính men alpha-glucosidase, làm chậm quá trình phân giải đường, chậm quá trình hấp thu đường từ thức ăn vào máu. Từ đó, hạn chế tăng đường huyết sau ăn, kiểm soát đường huyết lâu dài.

- Nụ Vối có khả năng triệt tiêu gốc tự do, chống oxy hóa, phòng chống lão hóa hiệu quả.

- Bảo vệ sự tổn thương oxy hóa của tế bào tuyến tụy.

- Hỗ trợ giảm mỡ máu bởi sự có mặt của thành phần beta-sitosterol trong nụ Vối, có tác dụng điều hòa chuyển hóa cholesterol trong máu..

Tải toàn bộ tài liệu về công trình nghiên cứu về vối tại đây

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Cách pha nước vối như thế nào

Lá vối tươi hay nụ tươi có thể sử dụng được ngay, hoặc lá vối tươi phơi nắng thật kỹ, thật khô giòn rồi dùng.

Tuy nhiên để nước vối được ngon, theo kinh nghiệm dân gian cổ truyền người ta thực hiện qua giai đoạn gọi là ủ lá.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: lá vối khô

Sau quá trình ủ thì chất ngái do nhựa và chất diệp lục của lá sẽ bị phá huỷ và nước vối sẽ ngon hơn. Lá hoặc nụ vối sau khi thu hoạch được rửa sạch nhựa, cho vào thùng, thúng, bồ,... rồi phủ rơm rạ cho đến khi đen đều thì lấy ra rửa sạch phơi khô. Nếu dùng chum, vại để ủ thì chất lượng sản phẩm sẽ ngon do chum, vại giữ được nhiệt và giữ được độ ẩm trong quá trình ủ tốt hơn. Lót lá chuối khô hoặc ít rơm xuống đáy chum, lấy lá vối và các cuống con, bỏ các cuống già, các lá chết, cho vào chum, phía trên lớp lá vối lại phủ kín bằng rơm rạ hay lá chuối khô, sau đó úp sấp chum xuống mặt đất, để vào nơi thoáng mát, sau một thời gian theo kinh nghiệm (và tùy theo mùa) lấy ra phơi thật khô rồi cất đi để dùng dần. Ở nông thôn người dân thường cất lá vối lên gác bếp vì ở bếp khô ráo luôn có khói và bồ hóng nên các vi khuẩn bị hạn chế phát triển, lá vối không bị ẩm mốc.

Quá trình ủ tốt là khi lấy ra phơi lá chín tới và chín đều, tức là sau khi ủ lấy ra phơi lá phải ngả màu vàng chuyển đen đều nhau. Lá vối ủ đúng cách thì được nước và uống thơm ngon hơn.

Cách 1: . Nhân dân ta vẫn ủ lá vối theo lối cổ truyền : thái nhỏ, rửa sạch nhựa, cho vào thùng, thúng, bao tải, bồ, sọt rồi phủ rơm rạ cho đến khi đen đều thì lấy ra rửa sạch phơi khô. Lá vối tươi rất ngái vì có nhiều chất diệp lục nên phải ủ để phá huỷ chất này. Trong quá trình ủ dưới tác dụng của các men oxy hoá có sẵn trong lá vối, tanin sẽ bị biến đổi một phần và hàng loạt phản ứng sinh hoá diễn ra.

Cách 2: Cho nụ vối hoặc lá vối vào các bao tải buộc kín và ngâm nước khoảng 48 giờ sau đó vớt lên phơi dưới nắng đến khi gần khô hẳn trong thì lại cho vào ủ khoảng 6 giờ. Sau đó đem phơi tiếp cho khô hẳn. Cách ủ tốt nhất là khi trời đang còn nắng to thì ta thu lại và trùm bạt lên khi đó nhiệt độ đang rất cao sẽ giúp rút ngắn thời gian ủ mà sản phẩm sẽ thơm ngon.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Tốt cho bệnh nhân gout

Trên diễn đàn webtretho và lamchame, câu chuyện về lá vối trị bệnh gout đang được truyền đi và được nhiều chị em ca tụng. Thành viên kunkute của diễn đàn lamchame kể: Ai có người thân bị gout chắc hiểu được nỗi đau dai dẳng của bệnh này. Nhà mình có bố và bác đều bị gout. Được người ta mách cho dùng lá vối uống thay nước lọc hàng ngày. Kết quả xét nghiệm máu trở về bình thường. Thành viên này còn nhấn mạnh là dùng lá vối rồi thì không phải kiêng khem gì. Chia sẻ của này đã thu hút không ít người quan tâm và đánh giá là “quá hay”.

Lương y đa khoa Bùi Hồng Minh, Chủ tịch Hội Đông y quận Ba Đình, Hà Nội cho biết: Lá và nụ vối có công dụng giúp tiêu hóa thức ăn, nhất là thức ăn có nhiều dầu mỡ, giảm béo, lợi tiểu tiêu độc. Bệnh nhân gout là do ăn uống nhiều chất béo ngọt, ứ đọng nhiều chất uric; mặt khác do hệ thống tiêu hóa và thận bài tiết đào thải không tốt dẫn đến uric ứ đọng ở các khớp gây nên tình trạng sưng, nóng, đỏ, đau khớp. Do vậy, nếu dùng thường xuyên lá và nụ vối có tác dụng hỗ trợ tiêu tích, làm tan các chất uric đào thải ra ngoài nên góp phần trong phòng ngừa, hỗ trợ điều trị bệnh gout.

Nhưng không điều trị hoàn toàn

Mặc dù khẳng định công dụng của lá vôi, nhưng lương y Hồng Minh cho rằng dùng lá và nụ vối sẽ hỗ trợ phần nào cho bệnh nhân gout nhưng không chữa hoàn toàn. Đó là bởi bệnh gout không chỉ do thực phẩm mà có thể vì nhiều nguyên nhân khác (như do gene, tiểu đường, tăng lipid máu…). Bởi thế, người bệnh không chỉ trông chờ vào lá vối mà cần có chế độ ăn uống và luyện tập hợp lý hoặc dùng thuốc theo chỉ định của bác sỹ.

Trước câu hỏi nên dùng lá vối tươi hay khô, lương y Hồng Minh đưa ra ý kiến: Lá vối ủ uống sẽ thơm ngon hơn nhưng để làm thuốc nên dùng lá tươi.

Mặc dù lá vối tốt cho sức khỏe nhưng lương y Bùi Hồng Minh khuyên những người quá gầy, sức khỏe suy nhược thì không nên dùng lá và nụ vối.

Một số bài thuốc khác từ vối

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Nụ vối và lá vối ở đâu tốt?

Có lẽ đây là câu hỏi nhiều người quan tâm, Cây vối có ở rất nhiều nơi ở nước ta từ đồng bằng đến miền núi nhưng ở miền Bắc có nhiều hơn. Có thể chia ra làm 2 loại vối là vối ở đồng bằng và vối rừng. Vối rừng không ngon bằng vối ở đồng bằng, ở miền Bắc có một vùng có vối ngon có tiếng là Hải Hậu – Nam Định.

Tuy nhiên theo tôi được biết thì ngày nay tại Hải Hậu cũng có nhiều người trồng vối nhưng vối ở đây hiện nay là từ nhiều nguồn, nhiều nơi đổ về theo thương lái nên không biết còn giữ được chất lượng đảm bảo như trước đây không? Như quê tôi chỉ cách Nam Định một con sông Đáy, do việc buôn bán không phát triển nên nụ vối từ trước đến giờ chủ yếu do người Nam Đinh sang thu mua cho nên nó thành vối Nam Định.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối

Có người còn nói là có cả vối Trung Quốc hoặc người ta có thể pha những loại tạp chất khác vào nụ vối. Bản thân tôi cũng từng nghe nhiều người nói nhưng chưa từng được thấy vối Trung Quốc hay vối pha tạp chất giống nụ vối. Ai có hình ảnh về những sản phẩm này thì chia sẻ để mọi người cùng biết để tránh.

Vì vậy khi mua nụ vối hay lá vối thì cần mua ở những địa chỉ tin cậy, uy tín, biết rõ về nguồn gốc thì càng tốt. (Chúng tôi cung cấp nụ vối chất lượng tốt, bảo đảm chất lượng từ khâu thu hoạch, bảo quản cho đến tay người tiêu dùng từ Kim Sơn – Ninh Bình)

Phụ nữ sau khi sinh uống nụ vối rất tốt: Đây là kinh nghiệm của ông cha để lại, giúp cho tiêu hóa, ăn ngủ tốt, mau săn bụng…

Gỗ của cây vối dùng để làm nhà cũng rất tốt. Không biết trong gỗ vối có chất gì mà hầu như không bị mối mọt.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: Bà bầu có nên uống nước lá vối tươi không?

Trước đây khi nền y học hiện đại chưa phát triển, việc kiêng cữ trong thời kì mang thai hầu hết đều dựa theo kinh nghiệm mà không dựa trên những luận chứng y tế. Một số địa phương thì cho rằng uống nước vối tươi không tốt cho sức khỏe của bà bầu. Một số địa phương lại cho rằng, uống nước vối tươi rất hữu ích cho thai kì. Vậy đâu là quan niệm đúng?

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối: nước vối tốt cho bà bầu

Dựa trên những nghiên cứu và thí nghiệm của y học hiện đại, các nhà khoa học đã chứng minh được rằng một số thành phần có trong lá vối tươi rất tốt cho sức khỏe nói chung và sức khỏe bà bầu nói riêng. Theo đó, mẹ bầu uống nước lá vối khi mang thai con sinh ra sẽ có làn da trắng hồng, mẹ có được vóc dáng đẹp sau sinh và nhiều ích khác đi kèm.

Các kết quả nghiên cứu đã chỉ ra, trong lá và nụ vối có chứa một hàm lượng lớn chất tanin, khoáng chất, vitamin, tinh dầu và mùi hương rất dễ chịu. Đặc biệt, trong thực phẩm này còn chứa một số chất kháng sinh có khả năng diệt được nhiều loại vi khuẩn gây bệnh nguy hiểm cho sức khỏe. Nước vối tươi có những đặc trưng khá giống với nước chè xanh do đó đây là nguồn dinh dương và dược tính rất cần thiết đối với thai kì. Chính vì vậy các nhà khẳng định, trong thời gian mang bầu, các bà mẹ nên uống lá vối tươi với hàm lượng vừa phải để có một sức khỏe hoàn hảo. Những tác dụng của thể cuả nước lá vối tươi

Chúng ta có thể điểm qua một số tác dụng chính yếu của lá vối tươi đối với sức khỏe của mẹ và bé trong thời kì mang bầu:

Ngăn ngừa tiểu đường cho mẹ bầu thời kì sau sinh:

Trong giai đoạn mang thai, cá mẹ bầu phải nạp một khối lượng khổng lồ thức ăn để chăm sóc bé và duy đảm bảo lượng sữa cho thời kì sinh nở. Điều này đã khiến cho các mẹ bầu dễ mắc phải nguy cơ thừa cần và mắc bệnh tiểu đường.

Trong lá vối tươi có chứa hàm lượng polyphenol cao và hoạt chất ức chế alpha-glucosidase có khả năng hạn chế sự hình thành của hàm lượng đường trong máu. Đồng thời, lá vối tươi còn giúp ổn định đường huyết, giảm lipid máu, phòng ngừa những biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường. Chính vì vậy, trong thời kì mang bầu, mẹ bầu nên uống nước lá vối thường xuyên để tăng cường khả năng ngăn ngừa tiểu đường khi mang thai và sau khi sinh.

Chống ô-xy hóa cho bà bầu:

Các nghiên cứu mới nhất của trường đại học OhiO đã chứng minh rằng nụ vối có khả năng tiêu diệt các gốc tự do, chống ô-xy hóa, từ đó giảm sự hình thành đục thủy tinh thể, bảo vệ sự tổn thương tế bào tuyến tụy, đồng thời phục hồi các men chống ô-xy hóa trong cơ thể. Điều này giúp chống lại sự lão hóa của đồng loạt các bộ phận trên cơ thể mẹ bầu trong giai đoạn mang bầu. Các mẹ cầu có thể hạn chế được hiện tượng hở chân răng, rụng tóc, nhăn da. Tính năng này của vối tươi được đánh giá là tương đương với lá trà xanh.

Lá vối tươi tốt cho hệ tiêu hóa mẹ bầu:

Thành phần dược tính có trong lá vối có tác dụng kiện tỳ, giúp tăng cảm giác ngon miệng và kích thích hệ tiêu hóa hoạt động. Chất đắng có trong thành phần thúc đẩy quá trình tiết dịch tiêu hóa, trong khi đó tanin lại giúp bảo vệ niêm mạc ruột. Đây chính là điều mà các mẹ bầu rất cần vì trong giai đoạn mang bầu, số lượng thức ăn mà các mẹ bầu tiếp nạp nhiều hơn 1,5 đến 2 lần. Nếu không có chất xúc tác lợi tiêu hóa thì rất dễ xảy ra các trường hợp đầy hơi, chướng bụng.

Uống nước vối giúp lợi sữa:

Sữa mẹ là yếu tố quan trọng nhất đối với sự phát triển của trẻ so sinh và trẻ nhỏ. Nếu thời kì mang thai các mẹ có một chế độ sdinh dưỡng hợp lý sẽ góp phần nuôi dưỡng lượng sữa dự trự ch thời kì sinh con. Nước vối tươi được cho là có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và đặc biệt là lợi sữa. Vì vậy, bà bầu nên có thói quen uống nước vối ngay từ những ngày đầu thai kỳ để giúp cơ thể khỏe mạnh, đồng thời lợi sữa khi con được sinh ra. Các mẹ có thể nấu búp lá vối cùng với chân heo hay chân bò để ăn vào tháng gần ngày sinh để đảm bảo đủ lượng sữa cho bé sau khi sinh.

Tốt cho hệ tiêu hóa mẹ bầu:

Theo Đông y, lá vối có tác dụng kiện tỳ, giúp tăng cảm giác ngon miệng và kích thích hệ tiêu hóa hoạt động. Chất đắng có trong thành phần thúc đẩy quá trình tiết dịch tiêu hóa, trong khi đó tanin lại giúp bảo vệ niêm mạc ruột,…

Dinh dưỡng khi mang thai cực kỳ quan trọng, nhưng ăn nhiều mà hấp thụ chẳng bao nhiêu hóa ra lại công cốc. Vì vậy, mẹ bầu lúc nào cũng phải chăm sóc hệ tiêu hóa để duy trì sức khỏe bản thân, đồng thời giúp bé cưng trong bụng phát triển toàn diện nhất.

Ngăn ngừa tiểu đường trong thời gian thai kỳ:

Chứa hàm lượng polyphenol cao, khoảng 128mg/gram trọng lượng khô, và hoạt chất ức chế alpha-glucosidase, nụ vối có khả năng hạn chế tăng đường huyết sau khi ăn. Đồng thời, còn giúp ổn định đường huyết, giảm lipid máu, phòng ngừa những biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường.

Chống ô-xy hóa, đảm bảo sức khỏe bà bầu

Rất nhiều nghiên cứu kết luận rằng nụ vối có khả năng tiêu diệt các gốc tự do, chống ô-xy hóa, từ đó giảm sự hình thành đục thủy tinh thể, bảo vệ sự tổn thương tế bào tuyến tụy, đồng thời phục hồi các men chống ô-xy hóa trong cơ thể.

Uống nước vối giúp lợi sữa:

Nước vối có thể được ủ từ lá vối, nụ vối đã khô hoặc tươi… Các nghiên cứu khẳng định, trong nước vối có nhiều thành phần vitamin, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và đặc biệt là lợi sữa. Vì vậy, bà bầu nên có thói quen uống nước vối ngay từ những ngày đầu thai kỳ để giúp cơ thể khỏe mạnh, đồng thời lợi sữa khi con được sinh ra.

Nước vối giúp bà bầu làm đẹp:

Lấy lá vối đun nước hàng ngày để uống thay nước lọc. Mỗi ngày uống đều đặn 1 lít nước vối, sẽ giúp da đẹp mịn màng, hết sạch mụn, nó còn giúp đánh tan mỡ thừa, eo săn chắc. Nước vối có tác dụng rất tốt cho da mặt nhờn và hỗn hợp hoặc da có nhiều mụn, dễ nổi mụn. Lá vối có tác dụng kiện tì, giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt. Chất đắng, chát trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa, chất tanin bảo vệ niêm mạc ruột, tinh dầu vối có tính kháng khuẩn nhưng đặc biệt không hại vi khuẩn có ích trong ruột. Do đó mẹ bầu uống rất tốt không những mẹ còn tốt cho con.

Lá vối có tác dụng gì và ai cần kiêng lá vối:Bà bầu uống nước vối thế nào là đúng cách?

Lá vối khô rửa sạch cho vào ấm, cho nước lạnh vào đun đến sôi rồi uống nóng hoặc uống lạnh. Nụ vối cũng được đun trong nước đến khi sôi hoặc hãm trong nước sôi như cách hãm trà xanh. Nước vối từ lá khô có màu đỏ nâu nhạt, còn hãm từ lá tươi có màu xanh như nước trà xanh. Khi uống nước vối có vị đắng nhẹ, hơi ngọt, hương thơm ngai ngái.

Nên uống khoảng 1 ấm nước lá vối/ 1 ngày hoặc một ly nước lá vối/ 1 ngày là được. Không nên uống nhiều quá, sẽ không tốt cho hệ bài tiết.

Sau khi Pháp đô hộ Việt Nam, dân ta nhập cảng văn hóa cà phê. 

Dường như ban đầu các ông Ba Tàu Chợ Lớn chuyên trị món cà phê bit -tất.  Còn các tiệm Tây như La Pagode, Godard, hoặc Việt Nam văn minh   nơi thành phố thì dùng cà phê phin mà sau này cán ngố gọi là "cái nồi ngồi trên cái cốc".

Cà phê thường pha đường nhưng những tay chơi thì không thèm dùng ngọt. Người ta thường uống cà phe với đường hay sữa bò.

Ngày xưa, Trần Tế Xương mai mỉa bọn thông, ký làm việc cho Pháp:

Nào có ra gì cái chữ nho,

Ông nghè, ông cống cũng nằm co.

Sao bằng đi học làm thầy phán,

 Tối rượu sâm banh, sáng sữa bò!

Sữa bò là uống với cà phê đấy! Cà phê và sữa bò là đôi bạn chí thiết từ thời Pháp thuộc.


____

THAM KHẢO:

+Lá chè xanh có tác dụng gì với sức khỏe? - YouTube

https://www.youtube.com/watch?v=R7iZfnPI_Q8+

+Uống nước chè xanh (chè tươi) hàng ngày có lợi gì? - Y Dược 365

https://yduoc365.com/uong-nuoc-che-xanh-che-tuoi-hang-ngay-co-loi-gi/

 +Người uống nước vối cần biết điều này - Soha

http://soha.vn/nguoi-uong-nuoc-voi-can-biet-dieu-nay-20160630113752826.htm

+Cà phê – Wikipedia tiếng Việt

https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0_ph%C3%AA

+Lá Vối ,Tác Dụng Chữa Bệnh Không Ngờ Từ Lá Vối - YouTube https://www.youtube.com/watch?v=3TJSD9cp--8

+10 TÁC DỤNG LÁ VỐI, NỤ VỐI - LASEN.COM.VN https://lasen.com.vn/10-tac-dung-la-voi-nu-voi/

Subscribe to: Posts (Atom)

 

 

Saturday, November 18, 2017

HUỲNH KIM BỬU * ĐÈN DẦU LẠC

HUỲNH KIM BỬU 

 ĐÈN DẦU LẠC

 
Mở đầu truyện thơ Lục Vân Tiên, tác giả Nguyễn Đình Chiểu viết: “Trước đèn xem Truyện Tây Minh”. Cụ Nguyễn Đình Chiểu quê Bến Tre mà Bến Tre thời của cụ (cuối thế kỷ thứ XIX) chắc là chưa có đèn dầu hỏa, đèn điện. Vậy thì “đèn” trong câu thơ của tác giả Lục Vân Tiên hẳn là đèn dầu lạc?

Người quê tôi không gọi đèn đó là đèn dầu lạc mà gọi nó là đèn dầu phộng, hoặc đèn dầu phụng.
Đèn dầu lạc gồm có hai bộ phận: Đĩa đèn để đựng dầu và một sợi dây bông gòn xe săng làm tim đèn. Gần như tim đèn được nhúng hoàn toàn vào dầu, chỉ có một đầu gác trên vành đĩa. Người ta bật lửa đốt đầu này là có được ngọn lửa sáng leo lét. Tôi cũng thấy những tim đèn làm bằng bông vải hoặc mảnh “vải ta” sạch, ít thấy tim đèn bằng ruột bấc. Tim đèn lớn thì ngọn đèn đỡ leo lét, sáng hơn nhưng lại hao dầu. Đèn thắp lâu thì “tim lụn dầu hao”; lúc đĩa dầu cạn, đèn nở hoa đèn; trước khi tắt đèn phựt sáng, rồi tắt hẳn. Má tôi có gánh hàng xén buôn bán luân phiên ở các chợ quê vùng Phủ An. Đêm nào đang ngồi “làm hàng” để sáng ngày gánh ra chợ mà nhìn thấy ngọn đèn dầu có hoa đèn (cũng như nghe thấy tiếng chuột xạ reo trong góc xó nhà) là má mừng bảo: “Ngày mai nhất định má mua may bán đắt”. Đó là kinh nghiệm dân gian mà má tin, còn tôi thì thấy điều má tin có khi đúng và những khi như thế má thường mua về cho lũ con của má ở nhà nhiều quà bánh.


Cũng như bao nhà khác ở vùng quê tôi, ngọn đèn dầu lạc vẫn đêm đêm xua bóng tối trong ngôi nhà của ba má tôi. Ngọn đèn soi cho mâm cơm cả nhà, cho câu chuyện gia đình sau một ngày làm lụng vất vả… Ngọn đèn cũng soi cho ba chị em tôi ngồi học bài, cho má ngồi vá may… Nhiều hôm, ba tôi cũng thắp một ngọn đèn trên nhà trên ngồi đọc sách (ông vẫn thường đọc đi đọc lại các truyện Tam quốc chí, Ngũ hổ bình Tây… ) hoặc đối ẩm ấm trà ngon và luận bàn “chuyện đời” với ông bạn già hàng xóm. Tôi cũng thường gặp nhiều gia đình ở trong xóm Chùa có những tối ở thầm, không thắp đèn; vì sợ “tốn dầu đèn” hoặc sợ đàn mũi vo ve ngoài sân theo ánh sáng đèn bay vô nhà (Hồi xưa, người ta chưa ngủ mùng như bây giờ). Hồi chín năm kháng chiến, có những đêm văn công về làng cất sân khấu giữa sân đình, thắp một hàng đèn dầu lạc lên mà biểu diễn văn nghệ. Đèn này là những nắp vung đất nung lật ngửa đựng đầy dầu, còn tim đèn là những con cúi vải của bà thợ kéo sợi trong làng. Đêm diễn vẫn đông người xem, được nhiều tiếng vỗ tay tán thưởng của khán giả.

Nho sinh “thập niên đăng hỏa” (mười năm đèn sách) đi thi đỗ Cử nhân, Tiến sĩ. Trong số họ, có nhiều người có thực tài, thực học và có ích cho đời. Học sinh trường Trung học Hòa Bình ngày trước vừa đi học vừa tham gia kháng chiến chống Pháp, đã có thời gian phải học đêm thay ngày để tránh máy bay địch bắn phá. Mỗi người đi học xách theo cây đèn dầu lạc (bấy giờ gọi là đèn thẩu – thẩu thủy tinh thay cho đĩa đèn) để chong học. Khó khăn là vậy mà thầy – trò vẫn thi đua dạy tốt học tốt.

Ngọn đèn dầu lạc luôn có mặt trong cuộc sống và là bạn thân thiết của con người. Ngọn đèn làm chứng cho lòng thành thực của người nói: “Nói có đèn làm chứng”. Người ta gởi gắm tâm sự cho đèn: “Đêm khuya rót đĩa dầu đầy / Bấc non không cháy, oan mày dầu ơi!” (Ca dao). Đèn vẫn ở bên cạnh những cảnh ngộ éo le của con người: “Đèn chong trắng đĩa lệ tràn thấm khăn” (Nguyễn Du). Những đêm trăng sáng, lũ nhỏ làng An Định chúng tôi thường ra cổng làng chơi và thường vỗ tay hát rập ràng: “Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng / Đèn ra trước gió còn chăng hỡi đèn / Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn / Cớ sao trăng phải chịu luồn đám mây?” (Ca dao). Tôi đã nhiều lần nghe má kể câu chuyện rằng, ngày xưa ba bay mới quen má, vẫn thường thức đêm viết những lá thư xanh gởi má. Thư nào, ba cũng kết bằng câu: “Thôi nhé, giấy vắn tình dài, đĩa dầu đã cạn, em cho anh dừng bút và hẹn thư sau”!

Dân gian có câu chuyện cảm động về thiếu phụ Nam Xương nuôi con và trông chồng đi lính thú về. Đêm kia nàng đang ngồi trước đèn, chợt thằng bé hỏi: “Cha con đâu?”. Nàng chỉ bóng mình in trên vách, trả lời rằng: “Cha con đó”. Sau này, cha bé mãn hạn lính về, nó không nhận là cha mà cứ chỉ bóng trên vách bảo: “Đó là cha em và cha em chỉ đến với mẹ mỗi đêm về”. Điều này khiến cha nó sinh nghi rằng, mẹ nó ở nhà ngoại tình. Thiếu phụ không sao giải nỗi oan và nàng đã phải tự trầm mình ở bến Hoàng Giang gần nhà để mong được chồng hiểu nông nỗi mình.

Nhà ông Cả Lễ ở làng trên, mấy đời còn giữ được cái đèn Hoa Kỳ thắp bằng dầu hỏa. Cái đèn ấy, thân đèn và chụp đèn bằng sứ men màu trắng sữa, kiềng đèn và ba sợi dây xích treo bằng đồng. Đèn được chủ nhà treo ở nhà trên với bài trí cổ kính, cho nên vừa hợp vừa sang. Tôi thường thắc mắc, tại sao tên nó là đèn Hoa Kỳ? Mới đây đọc một bài báo nước ngoài, mới được biết nó là cái đèn “quảng cáo” của một hãng dầu hỏa Mỹ hồi đầu thế kỷ trước để họ bán được dầu hỏa ở Việt Nam, vì xứ này lúc đó chưa chịu thắp đèn dầu lửa thay dầu lạc.

Có thể có trước hoặc sinh đồng thời với đèn dầu lạc là bó đuốc tre, cây đèn chai bằng dầu rái… Người ta đốt đuốc đi chơi đêm (Cổ nhân bỉnh chúc dạ du – Nguyễn Công Trứ) và đốt đèn chai đi soi ếch, nhái… Và cũng có ngọn lửa đốt lá đa, ánh đom đóm (1) thay đèn cho những anh học trò nghèo đêm đêm “ôn nhuần kinh sử để chờ kịp khoa”.

Cuộc tiến hóa của ngọn đèn tính đến nay đã đi xa lắm: Từ đèn dầu lạc đến đèn dầu hỏa, đến đèn điện, đèn pin... Đèn dầu lạc đã lùi quá xa vào quá khứ, và đối với nhiều người, nó đã khá mờ nhạt trong ký ức hoặc họ chưa bao giờ được nghe thấy.
(1) Có tích “Tạc bích tụ huỳnh” : Đục tường nhà láng giềng và bắt đóm bỏ vào chai để thay đèn ngồi học.
Đây nói về tình cảnh của anh học trò nghèo.
Huỳnh Kim Bửu

AN BÁI * ĐÈN HOA KỲ

AN BÁI 

 ĐÈN HOA KỲ

Posted on 09/02/2014 by nghiemluongthanh

Tản văn của An Bái

Về nhà mới, hầu như nhà ai cũng lập một ban thờ mới để thờ cúng tổ tiên, theo phong tục của người Việt. Ra Hàng Quạt mua bát hương thường được hỏi bác có mua đèn đồng bóng quả nhót hay đèn dầu không. Giờ đèn dầu lại lên ngôi trở lại trên các ban thờ, với bầu đèn sứ có hoa văn đẹp hoặc đôi rồng chầu thái cực đồ, người ta bảo dùng đèn dầu mới linh.

Ban thờ phải có đủ năm yếu tố, năm hành Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ, nến hay đèn dầu và hương tượng trưng cho Hỏa. Đèn dầu trên ban thờ giờ không dùng dầu hỏa mà dùng dầu gốc thực vật, không rõ là dầu lạc hay dầu vừng, nhưng không màu không mùi, không khói, lành hơn dùng dầu hỏa trước kia. Có lẽ là một sự kết hợp hợp lý và uyển chuyển, cây đèn dầu bây giờ có nguyên lý đốt, hình dáng giống cây đèn Hoa kỳ trước đây, nhưng lại đốt dầu thực vật như hàng ngàn năm trước đó tổ tiên ta vẫn dùng trước khi có dầu hỏa và đèn Hoa kỳ, là đĩa đèn đốt dầu.

Chiếc đèn dầu hiện đại do một nhà phát minh người Ba Lanchế tạo ra vào năm 1853, nhưng đĩa đèn đốt dầu thực vật thì ông bà tổ tiên của nhiều dân tộc đã đốt để xua bóng tối cách nay 3 – 4 ngàn năm. Đèn gồm đĩa gốm đựng dầu đáy phẳng bấc ở bên, hoặc có ụ ở giữa để đặt bấc giữa đèn và một bấc bện bằng sợi vỏ cây phơi khô, sau này là sợi gai hoặc loại sợi khác cốt để ngấm dầu lên để đốt đoạn bấc nằm trên dầu, rồi đến bấc được se từ sợi bông gòn, hoặc cuộn bằng mảnh vải ta sạch, sau này là bấc dệt. Thường đèn thắp bằng dầu lạc, trong Nam gọi là đèn dầu phụng. Câu Kiều “Tuần trăng khuyết, đĩa dầu hao” của Nguyễn Du nói về chiếc đèn dầu này. Dân ta có câu “sống dầu đèn, chết kèn trống” đủ nói lên tầm quan trọng của dầu đèn. Ngọn đèn dầu với ánh sáng tỏ làm chứng cho lòng thành thực của người, thời xưa hay nói “nói có đèn làm chứng” để chứng tỏ thực lòng. Ca dao Việt nam có nhiều câu hay về đĩa đèn dầu gắn với mối tình trai gái:

 

 “Đêm khuya rót đĩa dầu đầy,

Bấc non không cháy oan mày dầu ơi”

“Đêm khuya thắp đĩa dầu vừng,

Biết lấy ai than thở cho lưng đĩa dầu”

“Đêm khuya bấc hết dầu khô,

Ai có tình có nghĩa thì rót vô cho đầy”

“Đêm khuya thắp đĩa dầu đầy,

Học hành thì ít sầu tây thì nhiều”…

Đèn luôn bên cạnh những cảnh ngộ éo le của con người:

“Đèn chong trắng đĩa lệ tràn thấm khăn” (Nguyễn Du).

 

 

 

Đèn dầu lạc sáng nhiều hay ít do bấc lớn hay nhỏ, bấc lớn đèn sáng hơn nhưng chóng hao dầu, để đèn cháy hết dầu cũng có nghĩa mai phải thay một sợi bấc khác, không thì thỉnh thoảng phải châm thêm dầu. Nhiều nhà dùng đĩa dầu làm đồng hồ, khi nào đĩa dầu cạn thì đi ngủ. Lúc đĩa dầu cạn, đầu bấc đèn nơi ngọn lửa cháy tùy khi chuyển dần thành hoa đèn thay vì vụt sáng rồi lụi hẳn. Hôm nào đèn có hoa là báo điềm may: thứ nhất đom đóm vào nhà, thứ nhì chuột rúc, thứ ba hoa đèn.

 

Đèn dầu hỏa bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam vào cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20, khi hãng dầu lửa Shell của Mỹ (khi đó gọi là hãng “Con Sò”) mang dầu hỏa sang bán ở Việt nam. Thời đó, dân ta vẫn quen dùng dầu lạc hay nến để thắp sáng, nên để “tiếp thị” dầu hỏa, hãng “Con Sò” phát không đèn dầu cho người mua. Dần dần xuất hiện cái tên đèn dầu hỏa, đèn dầu tây hay đèn Hoa kỳ.

 

 

Đèn Hoa kỳ có ưu điểm không sợ gió tạt ngọn lửa do có bóng bằng thủy tinh, di chuyển dễ dàng, lại chỉnh được ngọn lửa to nhỏ, bấc dùng được lâu, nên được dùng phổ biến rất nhanh. Người châu Á sau khi dùng quen đèn dầu tây bèn tự chế lấy đèn dầu, tất nhiên vẫn mua dầu từ hãng Shell, sau này là nhiều hãng khác cung cấp dầu. Từ bầu dầu bằng sắt tây, chuyển qua các kiểu bầu dầu bằng đồng, gốm sứ vẽ hoa văn, rồi thuỷ tinh. Các loại đèn của Pháp cũng du nhập vào, thường là đèn chân cao, gọi là tọa đăng, hoặc loại với dây xích treo được, tỏa ánh sáng rất xa, đúng là cao đăng viễn chiếu. 

 

 

Bấc của loại đèn này dệt thành tấm, cuộn tròn trong cổ đèn, không đơn giản là bấc sợi như các loại đèn nhỏ. Vào google tìm ảnh của đèn dầu mới thấy sự đa dạng của đèn từ đông sang tây, từ đơn giản đến cầu kỳ, tráng lệ, châu Âu thời chưa có đèn điện, những cây đèn đường cũng được thắp sáng bằng dầu hỏa. Với người Việt vài thế hệ trở lại đây, đĩa đèn dầu lạc chỉ biết qua văn chương, chứ đâu có khái niệm cụ thể nào, đến ngọn đèn duy trì ngọn lửa cho các đệ tử bàn đèn dần cũng được chế tác cầu kỳ chứ không còn là đĩa dầu lạc, may ra những người cao tuổi mới biết công dụng của nó. Tuy nhiên hình ảnh chiếc đĩa gốm thắp dầu lạc thô sơ vẫn làm cho ai nệ cổ bị mê hoặc, nếu bắt gặp sẵn sàng mua về thắp chơi như một cái thú sưu tầm. Đèn Hoa kỳ dù lên ngôi đến gần trăm năm gắn liền với cuộc sống người Việt, thay thế cây đèn dầu lạc, rồi cũng đến lúc phôi phai dần.

 

Những năm sau hòa bình lập lại ở miền Bắc, hầu như chỉ ở thành phố, thị xã mới có điện, bóng dây tóc, kể cả đèn đường treo ngang qua đường, đỏ quạch, nhưng tượng trưng cho nền văn minh đô thị. Ra khỏi thành phố, thị xã là thấy đèn dầu khắp nơi, làng quê với những ngọn đèn dầu vấn vít với cuộc sống thường nhật. Nhà nào cũng có vài ba cái đèn, cái đặt trên bàn giữa nhà, cái cho con học bài, cái dưới bếp… Sang thì cái đặt trên bàn giữa nhà cái đèn tọa đăng, bóng có ống hút gió cao gọi là thông phong, sau nhiều người gọi chung cả bóng đèn dầu con là thông phong. Khi đi ngủ nhiều nhà vặn nhỏ đèn thành đèn ngủ, ngọn lửa chỉ bằng hạt đỗ. 

 

Nhớ thời đi học hồi chiến tranh phá hoại, mọi người bảo thắp đèn là máy bay Mỹ nhìn thấy, nên học bài còn phải cuộn một tờ bìa bên ngoài đèn, khoét một lỗ vuông đủ cho ánh sáng chiếu xuống quyển vở, ngồi học vài tiếng đồng hồ, lỗ mũi đen những muội đèn. Giờ quen với tiện nghi nhà cửa trang bị hiện đại thì hình dung chiếc đèn dầu trong nhà là chuyện không tưởng, tuy nhiên với dầu thực vật thắp với ngọn đèn dầu tây “kiểu”, chiếc đèn Hoa kỳ xưa đang dần hiện diện trở lại trên các ban thờ với nhiều kiểu dáng khác nhau. Thắp đèn dầu trên ban thờ ông bà tổ tiên tự nhiên có lại cảm giác gần gũi với các cụ hơn, vẫn là ngọn lửa nhỏ ấm áp màu vàng sẫm bao đời tổ tiên quen dùng. Thì ra trong sâu thẳm tâm tư, hơn nữa là tâm linh, sự trở lại của ngọn đèn bấc dầu thực vật mang hơi hướng sự trở lại với thói quen ngàn xưa. Thời thế thay đổi âu chuyện đèn dầu thực vật với hình hài cây đèn dầu tây dùng khi thắp hương thấy cũng dễ chấp nhận.

Về già đôi khi thắp ngọn đèn dầu lên, nhìn ngọn lửa nhỏ xíu cháy thật ấm áp cũng có được một vài liên tưởng và cảm nhận.

 

Mùng 6 Tết Giáp Ngọ

LÝ THƠ PHUC * CA DAO PHÚ YÊN

LÝ THƠ PHUC * CA DAO PHÚ YÊN

Không gian – Thời gian nghệ thuật trong ca dao tình yêu đối lứa ở Phú Yên

Vấn đề thời gian và không gian nghệ thuật trong ca dao Việt Nam đã được nhiều người nghiên cứu với nhiều thành tựu đáng kể. Bài viết này chỉ là một sự vận dụng các thành tựu ấy vào một trường hợp cụ thể: ca dao tình yêu đôi lứa ở Phú Yên. Trong quá trình vận dụng, chúng tôi nhận thấy quan niệm nghệ thuật về thời gian và không gian của người bình dân Phú Yên ngoài sự trùng hợp với các kết luận đã có, còn có những điểm riêng, khá độc đáo trong tương quan với ca dao của các vùng miền khác. Mong rằng những điều trình bày dưới đây sẽ là một đóng góp nhỏ vào việc nghiên cứu kho tàng ca dao của người Việt.

1. Thời gian nghệ thuật trong ca dao tình yêu đôi lứa ở Phú Yên 

Thời gian nghệ thuật là thời gian mà ta có thể thể nghiệm được trong tác phẩm nghệ thuật với độ dài của nó, với nhịp độ nhanh hay chậm, với chiều thời gian là hiện tại, quá khứ hay tương lai. Người nghệ sĩ có thể chọn điểm bắt đầu, điểm kết thúc, có thể chọn điểm nhìn từ quá khứ, hiện tại hay tương lại, có thể chọn độ dài trong một khoảnh khắc hay nhiều thế hệ, nhiều cuộc đời. D.X Likhachốp trong cuốn Thi pháp Văn học Nga cổ [i] đã nói: “Thời gian là đối tượng, là chủ thể, là công cụ miêu tả − là sự ý thức và cảm giác về sự vận động và đổi thay của thế giới trong các hình thức đa dạng của thời gian xuyên suốt toàn bộ văn học”.

Tìm hiểu thời gian nghệ thuật trong ca dao Việt Nam, điều ai cũng nhận thấy là khác với thời gian quá khứ của thần thoại, truyền thuyết, của sử thi và cổ tích thần kỳ…, thời gian của ca dao là thời gian hiện tại, thời gian diễn xướng. Likhachốp đã rất có lý khi cho rằng trong thơ ca dân gian, tác giả với tư cách là một cá thể, là “cái tôi” trữ tình riêng biệt, tách biệt với cộng đồng thì không được biểu lộ ra. Ở đây hoàn toàn không có khoảng cách thời gian giữa người sáng tác với thời gian của người đọc, người thưởng thức như trong văn học viết. Trong thơ ca dân gian, thời gian của tác giả và thời gian của “người đọc” (người thưởng thức) hoà lẫn với thời gian của người diễn xướng. Thời gian ở đây là thời gian hiện tại. Điều này khác với thời gian trong truyện cổ tích luôn luôn là thời gian quá khứ phiếm định, khác với thời gian trong truyền thuyết luôn luôn là thời gian quá khứ xác định

Có thể khẳng định ngay rằng hầu hết ca dao Việt Nam trong đó có ca dao Phú Yên đều lấy thời gian hiện tại làm thời gian nghệ thuật của mình. Điều này cũng dễ hiểu trước hết là vì lời ca dao được sáng tác là để diễn xướng trong một môi trường không gian và thời gian nhất định:

− Bữa nay là nữa anh về
Anh đưa bâu áo em đề câu thơ
Câu thương câu nhớ câu đợi câu chờ
Ba bốn câu dặn hết anh đặt thơ trong lòng

− Năm nẳm năm nay
Tui mới gặp bạn đây
Hỏi bạn còn vậy hay đã xây nơi nào?

− Khoai lang Suối Mít
Đậu phụng Hòn Vung
Chàng đào thiếp mót bỏ chung một gùi.
Bây giờ nhân nghĩa sụt sùi
Lấy chân đá hất cái gùi lăn chiêng [ii]

Dấu hiệu để nhận ra thời hiện tại trong những câu ca dao nói trên là ở những từ chỉ xuất thời gian như: bây giờ, bữa nay, năm nay… Điều đáng nói là nhiều lời ca dao Phú Yên thể hiện thời hiện tại bằng từ chầu rày hoặc lóng rày (kể từ nay) với tần số xuất hiện khá cao, và do đó đã tạo ra một nét rất riêng cho ca dao “xứ nẫu”:

− Chầu rày em đã có đôi,
Anh về chốn cũ lần hồi làm ăn.

− Chầu rày bạn cựu xa rồi,
Cái trách cũng vụt, cái nồi cũng quăng.

− Lao lư trong dạ bồi hồi,
Chầu rày em biết đứng ngồi với ai?

− Lòng đó trong đựng (cá) ngoài nan,
Chầu rày quyết một xa chàng, chàng ơi!

− Nói ra sợ chị em cười,
Rằng tôi ở giá vẫn mười đứa con,
Lóng rày bụi đế còn non,
Núp bờ, núp bụi sớm con muộn chồng.

Tất nhiên, ca dao Phú Yên không chỉ biểu hiện thời gian nghệ thuật ở những từ ngữ chỉ thời hiện tại ấy. Ca dao Phú Yên có rất ít những bài mở đầu bằng những từ như đêm đêm, ngày ngày như ca dao Bắc Bộ nhưng lại có nhiều bài bắt đầu bằng những từ như chiều chiều có ý nghĩa chỉ thời gian lặp lại và có “tác dụng diễn tả quá trình của sự việc (hoặc hiện tượng) kéo dài từ một quá khứ gần đến hiện tại”:

− Chiều chiều én liệng cò bay
Bâng khuâng nhớ bạn, bạn rày nhớ ai?

− Chiều chiều ra đứng bực sông
Dặn con nước cả đừng trông chim trời.

− Chiều chiều vịt lội bờ sen
Để anh lên xuống cho quen cửa nhà.

− Anh về ở ngoải chi lâu,
Chiều chiều em đứng hàng dâu ngó chừng.

Tần số xuất hiện của Chiều chiều trong kho tàng ca dao Việt Nam nói chung là rất cao. Nhiều tác giả đã xem chiều chiều là cái khoảnh khắc thời gian trữ tình đã trở thành công thức ngữ nghĩa nghệ thuật riêng của ca dao: “Người bình dân xưa với tâm hồn tinh tế, nhạy cảm càng có nhiều khả năng cảm nhận thời khắc này như một sự trùng khớp giữa tâm cảnh và ngoại cảnh, tạo nên một vùng thẩm mỹ riêng độc đáo để kết tinh thành những bài ca dao phong phú với mẫu đề chiều chiều” [iii]

Điều đáng nói, trong số các khái niệm thời gian như giây, phút, giờ, ngày, tuần, tháng, năm, người bình dân Phú Yên hầu như không sử dụng trong câu hát của mình các khái niệm chỉ đơn vị thời gian như giây, phút, giờ, tuần mà chỉ tập trung vào các đơn vị ngày, tháng, năm. Có lẽ vì đây là những đơn vị thời gian cụ thể, gắn liền với sinh hoạt của một cộng đồng nông nghiệp quen với việc đo thời gian bằng ngày (từ lúc mặt trời mọc đến lúc mặt trời lặn), rồi tiếp đến là theo mùa, theo năm. Nhịp độ thời gian vì thế mà chậm lại, không có cái hối hả, gấp gáp của xã hội công nghiệp chính xác đến từng giây, từng phút, từng giờ.

Người bình dân nhìn nhận thời gian như là phương tiện để bộc lộ tình cảm. Cho nên, nhiều bài ca dao mà ở đó nhân vật trữ tình thường đối lập ngày với đêm và lấy đêm làm cái thời điểm để giãi bày hoài niệm, để thổ lộ nhớ thương như một nỗi niềm da diết:

− Nhớ ai đêm ngẩn ngày ngơ
Đêm mơ giấc ngủ, ngày mơ tiếng cười.

− Đêm nằm lưng chẳng bén giường
Trông cho mau sáng ra đường gặp em.

− Đêm nằm tơ tưởng tưởng tơ
Chiêm bao thấy bậu, dậy rờ chiếu không.

− Đêm qua rót dĩa dầu đầy
Bấc non chẳng cháy, oan mày dầu ơi.

− Đêm khuya gió mát trăng thanh
Trăng thanh thì có, bạn tình thì không.

Nhưng cũng có rất nhiều bài không có từ chỉ thời gian cụ thể như đã nêu. Trong trường hợp này, theo GS Nguyên Xuân Kính, “người bình dân hát (hoặc ngâm, đọc) vào lúc nào (sáng, trưa, chiều, tối…) thì lúc đó chính là thời gian bộc lộ tâm trạng của người diễn xướng” [iv] Và thời gian bộc lộ tâm trạng ấy chính là thời hiện tại như Likhachốp đã nói.

Về cách diễn đạt thời gian, trong bài Về một phương diện nghệ thuật của ca dao, Trần Thị An đã đưa ra nhận xét rằng trong ca dao tình yêu, thời gian cá nhân riêng biệt, thời gian khách quan, thời gian xã hội bị nhạt nhoà. Do đó, trong việc miêu tả thời gian, người bình dân thường sử dụng những cách nói ước lệ, công thức [v] . Hiện tượng này cũng tìm thấy trong ca dao Phú Yên, nhiều bài có đưa ra những con số cụ thể nhưng nếu xét kỹ thì đó không phải là những đại lượng chính xác! Ví dụ:

− Năm Thìn, năm Tỵ, năm Tý, năm Thân
Bước qua năm Dần là sáu năm dư
Em chờ anh đã mãn tháng tư
Anh không bước tới, em ừ nơi xa
Mời anh mười sáu qua nhà
Ăn trầu uống rượu, nơi xa em có chồng.

− Ba năm lòng tạc dạ ghi
Sống thì đồng tịch, thác thì đồng tâm.
Ba năm giữ dạ sắt cầm
Tiên sa xuống đất mấy mươi lần mược tiên.



Tuy vậy, nhận xét trên dường như không thật đúng đắn đối với một số lời ca dao ở Phú Yên, vì ở đó, yếu tố thời gian thường được nêu lên với những đại lượng chính xác, như được đo đếm một cách chính xác, chân thực chứ không mang tính công thức, ước lệ. Thời gian đo đếm chính xác trong những lời ca dao sau đây được xem như là cái bằng chứng không thể chối cãi cho mối tình tha thiết và chung thuỷ của người phụ nữ bình dân:

Trồng tre trước ngõ ngay hàng
Tre lên mấy mắc, em thương chàng mấy năm
Thương chàng từ thuở mười lăm
Bước qua hăm mốt là sáu năm rõ ràng
Nghiêng tai nghe tiếng anh than
Nhất sanh nhì tử, một mình chàng mà thôi.

hoặc:

Ngó lên đám đất thổ
Có bầy chim đỗ
Một con mổ
Chín mười con bay
Em thương anh từ chín tháng nay
Còn ba tháng nữa là đầy một năm
Buồn sao buồn tối buồn tăm
Buồn ăn không đặng, buồn ngồi không yên
Ví dù cha dứt mẹ riềng
Khổ em em chịu cũng nguyền theo anh.

Một kiểu thời gian nghệ thuật trong ca dao Phú Yên là thời gian hồi tưởng thường được biểu hiện qua các cụm từ như hồi nào, khi xưa,… Tuy nhiên, thời gian hồi tưởng này có sự liên hệ mật thiết với thời gian hiện tại và làm thành cặp đối lập quá khứ − hiện tại biểu hiện qua các cặp từ như: “hồi nào” – “bây giờ”, “hồi” – “đến khi”, “năm ngoái” – “năm nay”… So với thời gian hiện tại, thời gian hồi tưởng quá khứ chỉ có tính chất kể lể và thường được đặt trong điểm nhìn hiện tại, và do đó, sự có mặt của thời gian hồi tưởng chỉ là một phương tiện để làm nổi bật thời hiện tại, thời gian diễn xướng của lời ca dao mà thôi:

− Hồi nào gạo trắng Quán Cau
Cá thu chợ Yến anh lắc đầu chê hôi
Bây giờ đáng số anh ơi
Một phần khoai hai phần đỗ anh thôi kén lừa.

− Hồi làm không thấy đến đây
Đến khi đong thóc chê vơi chê đầy.

− Hồi nào gánh nặng em chờ
Truông xa em đợi, bây giờ bỏ em.

− Con cu bay bổng qua sông
Hỏi thăm em bậu có chồng đâu chưa?
Có chồng năm ngoái ngày xưa
Năm nay chồng bỏ, như chưa có chồng.

Cặp đối lập hiện tại – tương lai thường ít xuất hiện nhưng cũng góp phần khắc sâu thời gian hiện tại trong sự trái ngược với tương lai – một tương lai phiếm định mà đầy bất trắc, và nhiều khi thấm đẫm nỗi buồn:

− Một mai nước lớn đò trôi
Cây khô lá rụng, bậu ngồi chờ ai?

− Một mai thiếp có xa chàng
Đôi bông thiếp trả, đôi vàng thiếp xin.

− Một mai cúc ngã lan quỳ
Bậu lo thân bậu, lo gì thân ta.

Cả hai sự đối lập ấy – hiện tại/quá khứ, hiện tại/tương lai – đều có tác dụng làm nổi bật thời hiện tại, tức là thời gian diễn xướng của người bình dân, đồng thời có tác dụng tạo nên cảm giác về sự vận động của thời gian, làm cho người nghe liên tưởng đến sự đổi thay trong cuộc sống theo chiều hướng đối lập. Đó là một hiện tại thường khác với thời quá khứ và thời tương lai, và do đó là cái cớ để người bình dân phô diễn cái tâm trạng yêu thương trách móc, buồn nhiều hơn vui của mình.

2. Không gian nghệ thuật trong ca dao tình yêu đôi lứa ở Phú Yên

Không gian nghệ thuật là hình thức tồn tại của thế giới nghệ thuật trong tác phẩm. Bản thân người kể chuyện hay nhà thơ trữ tình cũng nhìn sự vật theo một khoảng cách, với một góc nhìn nhất định. Không gian nghệ thuật là hình tượng không gian có tính chủ quan và tượng trưng. Người ta có thể phân chia không gian nghệ thuật thành các kiểu đối lập như không gian điểm và không gian tuyến tính, không gian mặt phẳng, không gian bên ngoài và không gian bên trong, không gian hành động và không gian phi hành động (không gian trữ tình), không gian động và không gian tĩnh, không gian vũ trụ và không gian xã hội…

Ca dao Phú Yên cũng như ca dao Việt Nam thường đưa địa danh – không gian địa lý vào trong lời hát của mình. Đó là những cái tên Mỹ Thạnh, Dinh Ông, Chóp Chài, Đá Bia, Phú Cốc, Cẩm Tú, Mỹ Á, Quán Cau, Vũng La, Vũng Lắm, Cù Mông, Dốc Mít, Dốc Găng, v.v. được người bình dân nói đến với tất cả niềm tự hào thân thương, bởi vì chính những bối cảnh ấy đã gắn liền máu thịt với những cung bậc tâm tình của họ:

− Cũng vì ngọn nước sông Dinh
Nay trừng mai rặt điệu chung tình nổi trôi.

− Ngọn Chóp Chài đã cao lắm bấy
Trông huỷ trông hoài không thấy người thương.

Bên cạnh những địa danh cụ thể ấy, không gian nghệ thuật của ca dao tình yêu đôi lứa ở Phú Yên còn gắn với cảnh trí bình thường của làng quê, với cuộc sống đạm bạc của những con người một nắng hai sương. Gần thì có thể là ngõ sau, chợ chiều, là giếng nước, bờ ao, cây đa, dòng sông, ngọn núi, con đường, đèo dốc… Xa hơn là bãi cát dài, trời cao biển rộng, cù lao, “sông sâu núi cả”, là “truông rậm rừng xanh”…Và xa hơn nữa là nam bắc đông tây, là Hán Hồ xa nhau vời vợi… Nhưng nói chung không gian nghệ thuật đó chỉ quẩn quanh ở những không gian bình dị, dù xác định hay phiếm chỉ, dù “có tính cá thể hoá trong sự miêu tả” hay không thì không gian nghệ thuật ấy vẫn là bức tranh thiên nhiên gần gũi, thân thương với con người Phú Yên.

Gắn với không gian ấy là hành động ngó ra, ngó lên rồi lại ngó vô (tần số xuất hiện của ngó vô tương đối thấp hơn ngó ra, ngó lên và thường không có chức năng mở đầu lời ca dao):

− Ngó ra ngoài biển ba lần
Thấy anh ở trần trong bụng xót xa
Em về mua lụa đậu ba.
Cắt áo cổ giữa rồi tra nút vàng.
Không có ai đi em gửi cho chàng
Đêm khuya chàng bận, đỡ cơ hàn nắng mưa.

− Ngó ra ngoài mả Cao Biền
Thấy đôi chim nhạn đang chuyền cành mai
Cây oằn vì bởi trái sai
Xa em lâm cảnh há ai chẳng buồn?

− Ngó lên dốc Một, Chùa Lầu
Cảm thương người bạn buổi đầu thâm ân…

− Ngó lên trăng tỏ sao thưa
Dứt tình tại bạn tôi chưa mất lòng.

Với người Phú Yên, ngó ra là ngó ra ngoài biển, và ngó lên thì chỉ ngó trời mây, ngó trăng sao, gần hơn là ngó lên hòn núi Chóp Vung, dốc Một Chùa Lầu, hòn đá Cao Biền, Mỹ Thạnh cảnh tiên, mả Cao Biền… và gần hơn nữa là đám đất thổ, nhà ngói sẫm sờ, nhà ngói tô vôi… Không gian địa lý với hai đèo ở hai đầu nam bắc (đèo Cả và đèo Cù Mông) có lẽ đã giới hạn tầm mắt và phần nào quy định cái không gian tình tự của lời ca dao. Nhưng điều quan trọng không phải là giới hạn không gian mà chính là ở chỗ không gian ấy có những gì đáng nói, đáng để mượn cảnh mà tả tình, mà bộc lộ tâm trạng vơi đầy của người bình dân: đó có thể là niềm trắc ẩn “thấy anh ở trần trong bụng xót xa”, là lời than vãn cho mối tình không trọn vẹn “đôi ta trắc trở vì dây tơ hồng”, là lời kể lể, trách móc ai kia đã chia rẽ lương duyên “làm cho chàng thiếp mỗi ngày mỗi xa”, nhưng cũng có khi là tiếng nói khẳng định tình yêu chung thuỷ “khổ thời chịu khổ, lìa anh không lìa”…

Không gian của ca dao Phú Yên cũng là không gian động, khác với không gian vũ trụ bất biến và tĩnh tại của thơ ca trữ tình bác học:

Trên trời mây tầng cao tầng thấp
Dưới biển nước tầng cạn tầng sâu
Anh dạo chơi các nước chư hầu
Chưa thấy ai ăn nói thảm sầu như em.

Và điều đáng nói là cái không gian động ấy lúc nào cũng mang hơi thở phập phồng của cuộc sống xã hội với những quan hệ phức tạp giữa con người với nhau:

Hòn đá dưới sông rong rêu rều đóng
Ngọn cỏ trên bờ chịu những sương sa…
Em gặp anh đây cũng muốn dang ca
Sợ mẹ bằng biển, sợ cha bằng trời
Em gặp anh đây cũng muốn trao lời
Sợ chòm mây bạc giữa trời mau tan

Trong buổi gặp gỡ đầu tiên, người con gái trong lời ca dao nói trên dường như đã khiêm tốn hạ mình bằng thân phận nhỏ bé của hòn đá, ngọn cỏ với bao áp lực của cuộc đời. Cho nên, dẫu muốn trao lời với người thương nhưng lại phải nghĩ đi nghĩ lại vì cảm thấy sợ nhiều điều, trước hết là sợ cha, sợ mẹ. Nhưng cái Sợ mẹ bằng biển, sợ cha bằng trời bắt nguồn từ chữ hiếu ấy xem ra chưa phải nỗi sợ lớn, vì:

Ví dầu cha mẹ không ưng
Đèn chai nhỏ nhựa em cùng lăn vô

Như vậy, sự khéo léo của câu hát không phải là sợ cha, sợ mẹ, sợ điều qua tiếng lại, mà là sợ một cái khác mang tính xã hội rộng lớn hơn: sợ sự phụ bạc của anh, sợ sự bất trắc của tình duyên, sợ chòm mây bạc giữa trời mau tan và đằng sau đó là sợ bia miệng của người đời. Cho nên, phải nói trước:

Sông sâu nhiều lạch
Chợ Bàn Thạch nhiều lươn
Nhắm bề thương đặng thời thương
Đừng trao gánh nặng giữa đường khổ em.

Nói chung, không gian nghệ thuật của ca dao nói về tình yêu đôi lứa ở Phú Yên chủ yếu là không gian nhỏ hẹp, trong phạm vi gia đình, làng xóm, gắn liền với cuộc sống lao động của người bình dân Phú Yên. Tuy có lúc cái không gian ấy được người bình dân mở rộng ra đến biển trời, đông tây nam bắc hoặc bằng cách đối lập cái hiện thực với cái phi hiện thực như trong lời ca dao dưới đây:

Đường đi những gộp cùng gành
Hiu hiu gió thổi trên cành cây rung
Dạo chơi khắp hết chín cung
Tấn Tần hai nước hiệp cùng Trường An
Trà xanh, rượu cúc bẽ bàng
Ta lên mừng bạn, chào nàng một câu.

nhưng xét cho kỹ thì đó cũng chỉ là không gian quen thuộc của làng quê, nơi các nhân vật diễn xướng đang đối đáp, trao duyên giữa các bạn hò với nhau.

Theo chúng tôi, đây là thứ không gian điểm đối lập với không gian tuyến tính vốn là không gian nghệ thuật quen thuộc của truyện cổ tích, trong đó các nhân vật phải “phiêu lưu” và được “thử thách” trong nhiều địa điểm khác nhau. Trong kiểu không gian điểm của ca dao, ngoài không gian ngoại giới (những địa điểm cụ thể hay phiếm định), cái quan trọng vẫn là không gian nội giới, tức không gian trữ tình của chủ thể vì chính từ không gian này mà người bình dân khi diễn xướng ca dao, đã phóng chiếu tâm tình của mình ra không gian ngoại giới, bắt cái không gian vật chất kia phải biểu hiện cho được những giai điệu tình cảm của mình. Do vậy, những lời ca dao đi vào lòng người nhất vẫn là những lời có sự thống nhất hai kiểu không gian này:

− Một mình mình một bơ phờ
Dựa cây cây ngã, dựa bờ bờ xiêu.



Ngoài ra, ca dao tình yêu Phú Yên cũng có những lời ca dao mang không gian phiếm chỉ, ước định như: cánh đồng, mái đình làng, nhịp cầu… là những mô típ không gian được nhiều “nhân vật diễn xướng” sử dụng trong những bối cảnh khác nhau, miễn sao thích hợp với tâm trạng của nhiều người. Mô típ không gian phiếm chỉ này khiến cho không gian của lời ca dao trở thành không gian ước lệ điển hình, mở ra khoảng rộng lớn cho sự cộng cảm giữa người sáng tác với người diễn xướng, giữa người diễn xướng với người thưởng thức:
Qua đồng (đình, cầu) ngả nón trông đồng (đình, cầu)
Đồng (đình, cầu) bao nhiêu lúa (ngói, nhịp) dạ thương chồng (mình, chàng) bấy nhiêu.
Trong bộ phận ca dao tình yêu, lại có những lời ca dao không đề cập tới một địa điểm dù xác định hay phiếm định nào. Lời ca dao có thể là một câu hỏi, mở đầu bằng Ai làm:

− Ai làm bát bể cơm rơi
Dĩa nghiêng cá đổ, rã rời đôi ta.

− Ai làm bầu bí đứt dây
Chàng nam thiếp bắc, ngọn gió Tây lạnh lùng.

− Ai làm loan phụng rẽ bầy
Cho em đau khổ lắm vầy trời ơi!

− Ai làm đó thảm đây sầu
Hồng nam nhạn bắc khổ hai nơi khó tìm.

− Ai làm bò Cộ ấm mình
Cho nên bò Bĩnh thất tình không ăn

Theo chúng tôi, đây có thể là kiểu không gian miêu tả sự kiện - kết quả. Sự kiện ở đây là bát bể cơm rơi, bầu bí đứt dây, loan phụng rẽ bầy, đó thảm đây sầu, bò Cộ ấm mình và kết quả là dĩa nghiêng cá đổ, chàng nam thiếp bắc, đau khổ lắm vầy trời ơi, hồng nam nhạn bắc, bò Bĩnh thất tình không ăn. Trái với kiểu không gian miêu tả sự kiện - kết quả, có thể nói đến một kiểu không gian kết quả - sự kiện như trong những lời ca dao mở đầu bằng hai tiếng trách ai sau đây:

− Trách ai ăn ở hai lòng
Đang chơi với phụng, thấy rồng bay theo.

− Trách ai rọc giấy bỏ bìa
Khi thương thương vội, khi lìa lìa xa.

− Trách ai ăn thị bỏ tai
Làm cho thiếp phải trần ai một mình.

Ở đây, không gian sự kiện - kết quả bị đảo ngược: kết quả là ăn ở hai lòng, rọc giấy bỏ bìa, ăn thị bỏ tai và sự kiện là đang chơi với phượng, thấy rồng bay theo, khi thương thương vội, khi lìa lìa xa, thiếp phải trần ai một mình… Thể hiện hai kiểu không gian như thế là cách thức để nhân vật diễn xướng tỏ lòng mình qua những lời trách móc than vãn vì tình duyên đổ vỡ. Không gian nghệ thuật ở đây có thể nói là không gian tâm trạng của nhân vật trữ tình, các sự kiện diễn ra trong không gian ấy đều được cảm nhận và miêu tả thông qua tâm trạng của chủ thể trữ tình. Cho nên đó cũng là một thứ không gian tượng trưng diễn ra các sự kiện được sắp xếp theo cảm xúc-tâm lý của chủ thể trữ tình, và trong một chừng hạn nào đó, nó có thể hoàn toàn không liên quan gì đến không gian của đời sống thực tại.

Những lời ca dao tình yêu lứa đôi của Phú Yên dẫn ra trong bài viết này đã cho thấy một cách hiển nhiên mối quan hệ thống nhất giữa thời gian và không gian nghệ thuật. Ca dao tình yêu lứa đôi nhiều bài mang tâm trạng buồn, cho nên để thích ứng với việc biểu hiện tình cảm đó, người bình dân thường chọn những không gian vật lý hay xã hội gắn với thời điểm ban đêm hay chiều chiều, cái thời điểm mà con người có dịp sống một mình để đối mặt với lòng, nhận ra ở đó những cung bậc nhớ thương da diết… Mặt khác, không gian tượng trưng như đã nói, thường gắn với thời quá khứ - sự kiện nhưng còn liên hệ chặt chẽ với hiện tại - kết quả, một hiện tại bẽ bàng, tan vỡ, xót xa… Nhờ vậy mà nhiều lời ca dao thể hiện sự trách móc trong tình yêu đôi lứa càng đi sâu vào lòng người và ở lại đó với nỗi niềm day dứt khôn nguôi.

3. Kết luận

Tóm lại, thời gian và không gian nghệ thuật trong ca dao tình yêu đôi lứa của người bình dân Phú Yên có nhiều điểm tương đồng với ca dao người Việt. Nhưng nếu đi sâu vào chi tiết, ta sẽ nhận ra ở đây nhiều điểm độc đáo, phản ánh một cách tư duy nghệ thuật của bộ phận cư dân sống trên dải đất miền Nam Trung Bộ. Thời gian khách quan, thời gian xã hội, thời gian cá thể của “cái tôi” tác giả tuy có lúc bị mờ nhạt, nhưng ở nhiều lời ca dao, thời gian ấy vẫn được miêu tả một cách xác thực, hoàn toàn không có tính chất ước lệ công thức. Điều này phản ánh cách cảm và nghĩ hồn nhiên, chất phác và thẳng thắn của người bình dân Phú Yên. Hệ quả là lời ca dao của người bình dân Phú Yên không có cái mượt mà, uyển chuyển và tinh tế của ca dao Bắc Bộ: nó là một cách nói chân thực, ít khi chấp nhận những ước lệ, công thức trong cách phô diễn tình cảm của con người.

Về không gian nghệ thuật, nói chung ca dao Phú Yên cũng biểu hiện một “không gian trần thế, đời thường, bình dị, phiếm chỉ với những nhân vật chưa được cá thể hoá, mang tâm trạng, tình cảm chung của nhiều người” [vi] . Không gian trần thế, đời thường làm thành kiểu không gian điểm thống nhất ngoại giới với nội tâm của người diễn xướng và không gian phiếm chỉ biến thành không gian tượng trưng với hai kiểu không gian sự kiện - kết quả và không gian kết quả - sự kiện, hướng đến khắc hoạ sinh động tâm trạng con người. Đó là một kết cấu không gian mang chiều kích tâm lý - cảm xúc nhiều hơn là chiều kích thực tại. Chính vì vậy mà hiệu quả biểu hiện của những lời ca dao mang hai kiểu không gian ấy thường có sức lay động rất lớn đối với mọi người.




Tác giả Lý Thơ Phúc

CHÚ THÍCH VÀ TÀI LIỆU THAM KHẢO


[i] Likhachốp (1979), NXB Matxcơva, tr. 209-210.
[ii] Những lời ca dao trích dẫn trong bài viết này có nguồn từ Ca dao trên vùng đát Phú Yên, Hội Văn nghệ dân gian và văn hoá các dân tộc Phú Yên, 1996.
[iii] ThS Trần Tùng Chinh, “Chiều chiều” trong ca dao dân ca trữ tình”, Thông tin khoa học số 19, tháng 9/2004, Đại học An Giang, tr. 29.
[iv] Nguyễn Xuân Kính (2000), Thi pháp ca dao, NXB Khoa học xã hội, H., tr. 293.
[v] Trần Thị An. “Về một phương diện nghệ thuật của thơ ca tình yêu”, Tạp chí văn học, số 6-1990.
[vi] Nguyễn Xuân Kính, sđd, tr. 307.


Posted by

CHÚ CHÍN CALI * TRẠM CUỐI CUỘC ĐỜI

CHÚ CHÍN CALI * TRẠM CUỐI CUỘC ĐỜI

Sống ở Mỹ khá lâu nên tôi ít nhiều cũng bị ảnh hưởng tư tưởng của người Mỹ nên không có ý định nhờ vả con cái khi tuổi về chiều. Một ngày nào đó khi thấy mình không còn khả năng để tự lo cho mình được nữa tôi sẽ vào sống trong các “Boarding care” để có người chăm sóc, nếu tệ hơn sẽ được hưởng những phúc lợi dành cho người cao niên và được bảo vệ bởi hệ thống an ninh xã hội Mỹ. Ở Mỹ có “Nursing Home” được trang bị đầy đủ phương tiện, kỹ thuật và nhân sự chuyên môn để chăm sóc những người không còn khả năng tự lo cho mình, có “Hospice Service” chăm sóc vật chất lẫn tinh thần cho các bịnh nhân không thể sống hơn sáu tháng, giúp họ ra đi trong yên bình và giúp gia đình họ vượt qua giai đoạn khó khăn nhất.

Nhưng tư tưởng lạc quan nầy đã hoàn toàn thay đổi từ khi tôi thật sự đối diện với tử thần và nếm mùi bịnh viện sau khi trải qua một cơn bạo bịnh phải nhập viện trong 10 ngày. Tuy đã được thoát chết, vết thương mổ xẻ đã lành, nhưng những đau đớn về thể xác và vết thương tâm thần mà bịnh viện để lại vẫn còn hằn sâu trong ký ức không bao giờ lành. Từ đấy tôi bắt đầu thấy sợ bịnh viện, sợ luôn cả nursing home vì đây chẳng qua chỉ là một hình thức khác của bịnh viện, bịnh viện của người già.

Từ tâm trạng sợ hãi nầy tôi liên tưởng đến 4 năm hãi hùng mà nhạc mẫu tôi phải trải qua trong nursing home trước khi bà mất. Từ đấy những quảng cáo đẹp về nursing home với hình ảnh những cụ già vui chơi hạnh phúc được thay thế bằng những hình ảnh đau khổ của nhạc mẫu tôi và của những cụ già ngồi xe lăn ủ rủ, nghiêng ngả, cong queo, nhễu nhão, những gương mặt mếu máo, những ánh mắt vô thần.

Chúng tôi may mắn được sống chung với cha mẹ vợ vì bà xã tôi là con gái út. Lúc còn khỏe ông bà nhạc của tôi quán xuyến hết mọi chuyên trong nhà để vợ chồng tôi được rảnh tay lo chuyện ngoài xã hội. Hai con tôi gần gũi với ông bà ngoại nhiều hơn với cha mẹ chúng. Đi học về vừa đến cổng nhà là đã réo gọi ông bà ngoại. Tuy nuôi con nhưng thật ra tôi chưa biết thay tã hay cho con bú! Kể cã tiếng Việt chúng nói đều nhờ ông bà dạy từ ngày chúng bập bẹ tập nói.

Nhưng cuộc sống hanh phúc chấm dứt từ khi nhạc mẫu tôi ngã bịnh. Năm 78 tuổi, sau chuyến du lịch Việt Nam về, mẹ nằm suốt trong phòng, than mệt. Ngoài bịnh tiểu đường loại 2 mãn tính, mẹ thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiểu, đau cột sống, ho kinh niên và sau đó khám phá ra bị ung thư phổi. Từ đấy bà ra vào bịnh viện như đi chợ. Thiếu bàn tay của mẹ, gia đình tôi rối loạn lung tung, con cái đi học trể, cơm nước thất thường, nhà cửa bề bộn. Vợ chồng tôi phải tập lại từ đầu cách quán xuyến gia đình, nuôi con, thêm nuôi mẹ già trong bịnh viện. Bố cũng yếu chỉ hụ hợ chuyện lấy thơ, đổ rác, đóng cổng là đã than mệt rồi.

Bác sĩ ung thư khuyến cáo không nên mổ xẻ hoặc trị liệu gì cho mẹ vì ung thư đã di căn đến não. Hơn nữa tuổi mẹ đã quá cao lại bị bịnh tiểu đường nên vết mổ không lành. Hãy để cho thiên nhiên quyết định vận mệnh của mẹ. Tôi dấu nhẹm lời bác sĩ bảo rằng mẹ chỉ sống tối đa là sáu tháng. Mẹ được cho về nhà với lời khuyên “thích ăn cái gì cho bà ăn cái nấy”. Nhưng “Còn nước còn tát” chúng tôi không chịu thua, chạy chửa bịnh cho mẹ bằng thuốc nam. Ai bày thuốc gì ở đâu tôi cũng tìm cho được. Khi lái xe mắt tôi cũng láo liên nhìn bên lề đường, dọc theo các hàng rào tìm cây cỏ “Dendelion” để hái lá cho mẹ ăn. Nghe nhà ai có cây nha đam chúng tôi cũng tìm đến xin hay mua cho bằng được. Bã xã tôi cầu nguyện cho mẹ hàng ngày không xao lãng.


Như được một phép nhiệm mầu, bịnh ung thư của mẹ tôi thuyên giảm dần dần và sau mấy tháng khối u trong phổi tự nhiên biến mất. Bác sĩ gia đình rất vui bảo “đừng thắc mắc, hảy cứ tin là như vây đi”. Nhạc mẫu tôi thì tin là mình đã hết bịnh thật, còn vợ chồng tôi thì gần như kiệt lực, mong sau phép lạ sẽ kéo dài. Bịnh ung tư không thấy trở lại, nhưng bịnh đau cột sống làm mẹ đau đớn không ăn ngủ được nên sinh ra khó tính. Mẹ lại quên trước quên sau. Mẹ không còn kiểm soát được tiêu tiểu nữa nhưng nhất định không chịu mang tã. Bố cũng già mệt mõi, suốt ngày ngủ trong phòng. Ông bà lại không biết tiếng Mỹ, không dùng điện thoại, nên khi vợ chồng tôi đi làm lúc nào cũng phập phòng lo sợ.



Bác sĩ gia đình đề nghị nên cho mẹ vào nursing home để dễ bề chăm sóc. Vợ chồng tôi đồng ý ngay nhưng gặp sự phản khán quyết liệt của nhạc mẫu tôi. Suốt đời mẹ không bao giờ xa gia đình nửa bước nói chi chuyện cách ly vĩnh viễn! Đối với mẹ, mất gia đình là mất tất cã. Chúng tôi nể mẹ nên không dám nói chuyện nursing home nữa, chỉ sợ làm mẹ buồn ảnh hưỡng đến sức khỏe.



Nhưng sức khỏe của mẹ càng lúc càng tệ. Sau lần cấp cứu cuối cùng vì bị ngất xỉu, bác sĩ đề nghị phải đưa thẳng mẹ vào nursing home, vì theo ông, đó là cách tốt nhất để bác sĩ có thể theo dỏi bịnh tình và giữ an toàn cho mẹ.



Ngày đầu tiên vào nursing home không ai nỡ bỏ mẹ một mình nên quấn quít bên bà cho đến tối rồi cũng phải ra về. Đó là ngày đầu tiên trong cuộc đời mẹ phải sống lẻ loi một mình bên những người xa lạ. Tôi còn nhớ rỏ gương mặt thẫn thờ của mẹ nhìn theo con cháu đang bỏ bà mà đi. Tôi không dám nhìn mẹ lâu hơn vì tôi thấy mẹ khóc, một điều rất lạ đối với nhạc mẫu tôi vốn là người đàn bà can cường và cứng rắn. Bố thấy tội nhiệp đòi mỗi ngày chở bố vào nursing home để ông chăm sóc cho mẹ. Được mấy tuần rồi tôi cũng chịu thua vì chuyện đón đưa hàng ngày thật là bất tiện. Còn nếu để bố đi xe bus nếu có chuyện gì xảy ra thì ai lo cho bố đây!

Từ ngày Mẹ vào nursing home vợ chồng tôi thở phào nhẹ nhõm, không còn phải lo lắng như khi xưa khi bỏ mẹ ở nhà. Chúng tôi yên tâm là mẹ được theo dõi và chăm sóc 24/7. Tan sở vợ chồng tôi chở bố vào thăm mẹ, thấy mẹ sạch sẽ thơm tho, giường nệm trắng tinh, kẻ qua người lại tấp nập vui vẻ lắm. Yên tâm chúng tôi dần dần xao lãng việc thăm viếng. Cả hai cháu cũng không còn đòi đi thăm ngọai nữa, nhiều khi phải bắt chúng mới chịu đi. Chúng không thích cái mùi trong nursing home.
Từ ngày sống trong nursing home mẹ hoàn toàn thay đổi, trở nên trầm lặng, ít nói,  khác hẳn với mẹ trước đó “quậy” tưng bừng trong bịnh viện. Mẹ chịu mang tã, nằm yên trên giường, không có ý kiến chuyện chung quanh, không đòi hỏi gì, không còn than phiền đau lưng nhức gối, hay càu nhàu vì thiếu ngủ, mất ăn như lúc ở nhà. Sau nầy mới biết bà đã được cho dùng thuốc an thần và thuốc đau nhức nồng độ cao nên lúc nào bà cũng ở trạng thái lờ đờ lim dim ngủ. Có lúc tỉnh táo, mẹ chỉ nhìn qua khung cửa sổ với đôi mắt vô thần. Hỏi mẹ có đau đớn gì không, mẹ lắc đầu. Hỏi có thích ăn uống đồ ăn Việt Nam không mẹ lắc đầu, tuy tôi biết là mẹ rất ghét đồ ăn Mỹ nhất là khẩu phần cho bịnh nhân tiểu đường và cao máu nhạt nhẽo không sao nuốt nỗi. Mẹ chịu đưng, sống âm thầm không một lời than thở.

Cho đến một hôm mẹ nắm tay nhà tôi, nước mắt rưng rưng mẹ van xin:
- Mẹ muốn chết con à. Con xin người ta cho mẹ chết đi!
Bà xã tôi sững sờ, ôm mẹ năn nỉ:
- Mẹ đừng nói kỳ vậy, phải ráng lên chớ, con biết phải làm sao bây giờ?
Rồi vợ tôi cũng khóc. Tôi chỉ đứng nhìn. “Chúng tôi biết phải làm sao bây giờ”?
Vợ chồng tôi đều nghĩ rằng đã tìm được giải pháp tốt nhất cho mẹ rồi. Mẹ thì đã “ráng” quá nhiều, ráng đến mõi mòn, đến kiêt quệ nên muốn bỏ cuộc. Đã bốn năm dài đăng đẵng mẹ sống nơi đây như cái xác không hồn.

Có lúc chúng tôi vào thăm mẹ vào giờ ăn trưa thấy mẹ ngồi gục đầu trên xe lăn như một em bé ngoan, mắt nhắm nghiền, đợị đến phiên mình há mồm được đút cho ăn. Mẹ không còn thiết tha gì nữa.

Những tháng cuối cùng mẹ nằm trên giường đưa mắt nhìn con cháu, không cử động hoặc nói năng gì. Hình như có điều gì u uẩn trong lòng mà mẹ không nói được hay mẹ có tâm sự gì nhưng muốn giấu kín trong lòng.
Một buổi sáng sớm, tôi nhận được cú điện thoại từ nursing home báo tin là mẹ chúng tôi đã mất đêm qua. Bà mất lúc nửa đêm nên không ai hay biết cho đến sáng ngày hôm sau. Bà âm thầm ra đi không một lời từ giả, không một giọt nước mắt tiển đưa. Chắc mẹ cô đơn lắm lúc trút hơi thở cuối cùng. Suốt đời mẹ lo cho chồng, cho con, cho cháu, ngày mẹ ra đi chỉ có một mình, trong cô đơn. Có ai biết rằng không phải mẹ chỉ cô đơn trong giây phút ra đi mà mẹ đã chết từ lâu rồi, kể từ ngày mẹ bước chân vào ngưởng cửa nursing home, một nhà tù không cần đóng cửa. Tôi chợt hiểu được tại sao mẹ đã khóc ngày đầu tiên đến nursing home. Ngày ấy mẹ chấp nhận bản ản tử hình không văn tự vì muốn hy sinh cho con cái. Ngày ấy Mẹ đã khóc lời vĩnh biệt các con cháu rồi.

Chúng tôi vội vã vào nursing home vừa kịp lúc nhìn mẹ lần cuối cùng trước khi người ta phủ kín mặt mẹ với tấm trải giường màu trắng rồi mang xác mẹ đi. Mọi người đứng nhìn theo chết đứng, ngỡ ngàng, đớn đau, nhưng không ai khóc thành lời. Chúng tôi đã biết là ngày nầy sẽ đến với mẹ, và hôm nay nó đã đến.

Cái chết của nhạc mẫu nhắc tôi nhớ lại chuyện cổ tích về chuyện người tiều phu đẩy xe chở mẹ vào rừng cho thú hoang ăn thịt vì bà đã quá già. Tôi có khác gì người tiều phu đó, đã đưa nhạc mẫu tôi vào nursing home để chết. Đến một ngày nào sẽ đến lượt con tôi chở tôi đi như vậy sao?

Tôi lại nhớ đến chuyện con voi già biết mình sắp chết, nó âm thầm đi vào cái “nghĩa địa voi” là cái hang động cho voi đến để chết. Nó âm thầm gục chết một mình bên cạnh những đống xương voi già đã chết trước nó. Tôi chợt nghĩ nếu con người làm được như con voi già thì con cháu không phải cực khổ vì cha mẹ già, không phải khổ tâm vì mặc cảm là đã làm một hành động bất nhân, bất hiếu, như tâm trạng hối hận của tôi bây giờ đối với nhạc mẫu của tôi.

Nursing home. Cái trạm cuối của cuộc đời mấy ai tránh khỏi!
Bạn đã chọn cho mình cách đến chưa?

Chú Chín Cali
 

NGUYÊN PHONG * BÊN KIA CỬA TỬ

NGUYÊN PHONG * BÊN KIA CỬA TỬ

Một trong những bộ sách đặc biệt của Tây Tạng là bộ Tử Thư (Tibetian Book of the Death) viết về đời sống sau khi chết. Cuốn sách này đã được nhiều người nghiên cứu và phiên dịch nhưng vì nó quá hàm súc, khó hiểu nên một số học giả đã rút tỉa vài đoạn trong đó, khai triển rộng ra để an ủi những người đang đau khổ vì cảnh tử biệt. Phần dưới đây trích trong cuốn "To Those Who Mourn" của Giám mục Charles Leadbeater, một nhà thần học nổi tiếng của thế kỷ 20.

Bạn thân mến,
Tử thần vừa cướp mất của bạn một người mà bạn yêu quý nhất đời. Đối với bạn hiện nay đời sống bổng trở nên trống rỗng vô vị, và có lẽ không còn lý do gì để sống nữa. Cuộc đời từ nay chỉ còn là những chuỗi ngày dài đăng đẳng, đầy tẻ nhạt chán chường. Hạnh phúc đã mất sẽ không bao giờ trở lại, những cử chỉ âu yếm, những câu nói yêu đương dường như đã chìm lặn trong màn sương ngăn cách hai thế giới. Có lẽ bạn đang nghĩ về bạn, về sự mất mát không thể vãn hồi vừa xảy ra, nhưng có thể bạn còn đang nghĩ không biết người bạn thương yêu đang lâm vào tình trạng nào? Tuy bạn biết người đó đã đi xa rồi, đi mất rồi nhưng bạn không biết là đi đâu, số phận người đó như thế nào? Bạn cầu mong người đó sẽ gặp được những sự bình an, tốt đẹp nhưng rồi bạn lại thấy vẫn còn một cái gì không ổn vì không ai có thể giải thích cho bạn một cách thỏa đáng về ý nghĩa của đời sống cũng như cái chết. Giáp mặt trước sự kiện này, bạn đâm ra hoảng hốt, và đời sống đối với bạn bỗng trở nên một gánh nặng không thể gánh vác một mình được nữa.
Này bạn, tâm trạng của bạn là một tâm trạng tự nhiên và thành thật. Tôi ước mong có thể chia sẻ với bạn về sự mất mát lớn lao này bằng sự giúp đỡ chân thành của tôi. Dĩ nhiên bạn nghĩ rằng: Làm sao tôi có thể an ủi bạn được! Làm sao một người như tôi có thể hiểu được nỗi đau khổ vô vàn của bạn kia chứ! Nhưng bạn hỡi, sự buồn rầu đau khổ của bạn đã xây dựng trên một hiểu lầm. Thưa vâng, một hiểu lầm tai hại và tôi mong khi hiểu rõ được điều này thì có lẽ bạn sẽ bớt đau khổ hơn. Tôi muốn trình bày cho bạn một quan điểm khác với quan niệm thông thường như sau.
Này bạn, sự đau khổ của bạn chỉ là một ảo giác rất lớn do sự thiếu hiểu biết về những định luật thiên nhiên, hay nói một cách khác, là đời sống bên kia cửa tử. Nếu bạn có một sự hiểu biết đúng đắn về sự kiện này thì có lẽ bạn sẽ không còn đau khổ nữa. Người phương Đông, nhất là người Tây Tạng, đã nghiên cứu về nó qua nhiều thế kỷ và ngày nay khoa học cũng bắt đầu chứng minh được rằng "có một đời sống sau khi chết". Cửa tử không là một sự bí mật nữa vì cái thế giới bên kia, cái thế giới đầy bí mật đó đã không còn bí mật nữa. Cái thế giới đó thật sự hiện hữu, là một thế tương tự như thế giới hiện nay của chúng ta và dĩ nhiên cũng chịu sự chi phối của những định luật trong vũ trụ, tương tự như những định luật mà chúng ta đã biết. Tôi sẽ giải thích rõ rệt một vài nguyên tắc căn bản mà dĩ nhiên bạn có thể khảo sát thêm, nếu bạn muốn. Trước hết, tôi mong bạn hãy ngưng than khóc vì sự đau thương của bạn chỉ làm hại cho người mà bạn thương mến chứ không giúp được gì cho người đó đâu! Một khi bạn hiểu rõ điều mà tôi sắp trình bày thì có lẽ bạn cũng sẽ đống ý như vậy.
Có thể bạn cho rằng điều tôi sắp trình bày chỉ là những lời an ủi hay những dự đoán mơ hồ mà thôi. Nhưng tôi muốn hỏi bạn, sự đau khổ và suy nghĩ của bạn hiện nay đã được xây dựng trên nền tảng nào? Phải chăng bạn tin tưởng như vậy vì một vài người trong giáo hội của chúng ta đã dạy như thế, hoặc căn cứ trên một vài quyển sách, hoặc là sự tin tưởng của đa số người trong thời đại này rằng chết là hết, là thiên thu cách biệt, là vĩnh viễn chia tay? Nếu bạn suy nghĩ thật kỹ mà không bị các thành kiến chi phối, thì bạn sẽ thấy rằng quan niệm đó cũng chỉ là một dự đoán mơ hồ mà thôi.
Nếu đọc kỹ Thánh Kinh, bạn sẽ thấy một sự thật rằng, theo thời gian, đã có nhiều cách giải thích Kinh Thánh khác nhau. Cái quan niệm rằng chết là hết, là chấm dứt vĩnh viễn đã căn cứ trên sự hiểu biết nào? Được xây dựng từ thời đại nào? Quan niệm Thiên Đàng và Địa Ngục có từ lúc nào? Phải chăng đó cũng chỉ là những quan niệm như trăm ngàn quan niệm khác? Phải chăng vì đã được nhiều người tin tưởng nên người ta đ ành chấp nhận mà không đòi hỏi một sự giải thích nào? Nhưng sống và chết là một vấn đề trọng đại, liên quan mật thiết đến đời sống hiện nay. Vì lẽ đó, chúng ta không thể chấp nhận nó một cách dễ dãi được. Đây là một vấn đề lớn, đòi hỏi một sự nghiên cứu hết sức đích đáng và phân tích thật cẩn thận. Tôi không đòi hỏi bạn tin tưởng một cách mù quáng đâu. Tôi chỉ muốn trình bày những gì mà chính tôi biết là có thật, dựa theo kinh nghiệm của tôi và của những bậc thầy phương Đông mà tôi đã có cơ hội gặp gỡ và học hỏi. Tôi mời bạn cùng quan sát nó.
Trước hết chúng ta hãy tìm hiểu về sự cấu tạo con người. Khoa học đã cho chúng ta biết khá rõ về thể chất con người cũng như các hoạt động sinh lý, tâm lý nhưng vẫn còn một yếu tố khác mà khoa học chưa thể chứng minh, đó là cái mà người ta gọi là linh hồn. Đây là một danh từ không chính xác lắm nhưng tôi không muốn đi vào những định nghĩa. Đã từ lâu, các tôn giáo lớn đều đã đề cập một cách mơ hồ rằng con người có một cái gì trường tồn gọi là linh hồn và cái này vẫn hiện hữu sau khi thể xác chết đi. Tôi thấy không cần thiết phải dẫn chứng bằng kinh sách hay lý thuyết về sự hiện hữu của linh hồn, cũng như không cần phải dài dòng về các hiện tượng như đầu thai, thần đồng, người chết sống lại kể về thế giới bên kia, vì đã có nhiều sách vở đề cập đến nó rồi. Tôi chỉ mong bạn vững tin rắng linh hồn vốn có thật và đó là một chân lý đúng đắn. Con người là một linh hồn và có thể xác. Thể xác không phải là con người. Nó chỉ là y phục của con người mà thôi. Điều mà chúng ta gọi là sự chết chỉ là sự cởi đi một chiếc áo cũ, đó không phải là một sự chấm dứt. Khi bạn thay đổi y phục, bạn đâu hề thấy mình, bạn chỉ bỏ đi cái áo mà bạn đang mặc đó thôi. Cái áo có thể được cất vào tủ, mang đi giặt ủi hoặc vứt bỏ, nhưng người mặt nó chắc chắn vẫn còn. Do đó phải chăng khi thương yêu người ấy chứ đâu phải thương yên chiếc áo của người ấy?
Trước khi bạn có thể hiểu được tình trạng của người mà bạn thương yêu, bạn cần phải hiểu rõ tình trạng của chính bạn đã. Bạn là một linh hồn bất tử, bất tử vì tinh hoa của bạn vốn có tính chất thiêng liêng, bởi vì bạn là một phần của một đại thể cao cả hơn nhiều. Bạn đã từng sống trong nhiều thế kỷ. Trườc khi mặc bộ quần áo này, bộ quần áo mà hiện nay bạn gọi là xác thân, thì bạn đã từng mặc những bộ quần áo khác, và bạn sẽ còn mặc nhiều bộ quần áo khác nữa trong tương lai, khi bộ quần áo hiên tại đã tan thành tro bụi. Kinh thánh đã nói: "Thượng Đế sinh ra con người từ hình ảnh bất diệt của ngài". Đây không phải là một giả thuyết hay một sự tin tưởng nào mà có bằng chứng hẳn hoi. Điều bạn cho là một đời thật ra chỉ là một ngày nhỏ trong một kiếp sống kéo dài vĩnh viễn thiên thu và điều này cũng xảy ra cho người bạn yêu. Tóm lại, người bạn yêu thương không hề chết, không hề mất đi, mà chỉ cởi bỏ bộ áo của họ mà thôi.
Bạn đừng tưởng người chết chỉ như một luồng hơi, không có hình dáng chi cả hoặc thua kém lúc còn sống về một điểm nào đó. Cách đây nhiều thế kỷ, Thánh Paul đã nói: "Có một cái thể vật chất và có một cái thể tinh thần". Nhiều người đã hiểu lầm mà cho rằng những thể đó nối tiếp nhau chứ không hiểu rằng chúng ta đều có cả hai thể đó trong cùng một lúc. Thưa vâng, cái thể vật chất đó chính là cái xác thân mà bạn đang thấy, và cái thể tinh thần kia chính là cái mà bạn không thấy và thường được gọi bằng danh từ "linh hồn". Khi bạn bỏ xác thì bạn giữ lại cái thể tinh thần kia.
Nếu bạn đồng ý, hay tạm thời đồng ý về quan niệm này thì chúng ta có thể đi xa hơn. Nếu bạn biết rằng chẳng phải khi chết bạn mới cởi bỏ "bộ áo" đó mà ngay khi ngủ bạn cũng tạm thời cởi bỏ nó và đi vẩn vơ trong một cởi giới khác trong cái thế tinh thần của bạn. Dĩ nhiên khi tỉnh dậy thì bạn lại mặc vào bộ áo thể xác đó trong khi người chết thì không còn mặc lại bộ áo đó được nữa. Vì sự cấu tạo và rung động nguyên tử của hai cõi vốn khác nhau nên cõi nào chỉ có thể nhìn được cõi đó mà thôi. Đôi khi tỉnh vậy, bạn mơ hồ như mình có thấy một cái gì đó, dĩ nhiên nó đã bị thay đổi rất nhiều bởi sự sắp xếp lại qua ký ức và bạn gọi điều này là chiêm bao.
Hiện nay có nhiều quan niệm về đời sống sau khi chết. Một số dựa trên những tin tưởng có từ thời Trung Cổ, như sự trừng phạt đời đời kiếp kiếp trong cảnh địa ngục chẳn hạn. Dĩ nhiên ngày nay không mấy ai còn tin như vậy nữa, nhưng trước đây vài thế kỷ, nó là cả một sự đe dọa khủng khiếp. Những điều này đã được một số giáo sĩ lúc đó lợi dụng triệt để. Vì quyền lợi riêng, họ đã biến cải những giáo lý đầy nhân từ bác ái của đức Jesus thành một thứ "pháp luật" khắt khe tàn ác để đe dọa những người hiền lành dốt nát. Theo đ à tiến bộ của thế giới, người ta hiểu rằng cái quan niệm đó không những vô lý, xúc phạm đến danh dự của giáo hội, đến giáo lý cáo đẹp của đấng Cứu Thế, mà còn buồn cười nữa. Nếu bạn hiểu rằng một số tu sĩ chỉ vì nóng lóng muốn củng cố quyền lợi cũng như quyền lực đã cố tình giảng giải một cách sai lạc khiến các chân ký giản dị cao đẹp trở nên phức tạp, khó hiểu. Họ đã dựa vào những tín điều phi lý, vô căn cứ mà nói rằng thế giới này được cai trị bởi một đấng thần linh không muốn ai làm trái ý mình. Họ đã du nhập những điều này từ nền tảng của đạo Do Thái thượng cổ, trong khi đáng lẽ ra họ phải biết rõ về sự dạy bảo đầy minh triết của đức Chúa là "Thượng Đế là một đức Cha giàu long thương mến". Người nào hiểu được sự thực căn bản là "Thượng Đế vốn nhân từ vá bác ái, vũ trụ của ngài được điều khiển bởi những định luật thiên nhiên, công bình và bất biến" thì ắt phải hiểu rằng thế giới bên kia cửa tử cũng phải tuân theo những định luật như vậy chứ không thể khác được.
Đáng tiếc là một điều hiển nhiên và rõ ráng như vậy mà đến nay vẫn dường như mơ hồ. Vẫn có những người tiếp tục nói với chúng ta về một thiên quốc rất xa, về những ngày phán xét rất ghê gớm, về những sự trừng phạt đời đời kiếp kiếp, còn chuyện xảy ra hiện nay thì ít khi đề cập đến. Một số tu sĩ tránh né không đề cập gì đến kinh nghiệm thật sự của họ, đến sự tin tưởng của họ, mà chỉ nói đi nói lại điều mà họ nghe người khác nói, những tin tưởng mơ hồ, vô lý xuất phát từ thời Trung Cổ. Dĩ nhiên tôi tin rằng chúng ta không thể thỏa mãn với những quan niệm lỗi thời đó được.
Tôi tin rằng thời kỳ tin tưởng một cách mù quáng đó đã qua rồi. Chúng ta đang sống ở thời kỳ khoa học và không chấp nhận những ý tưởng vu vơ, hoàn toàn trái với lý thuyết khoa học cũng như trái ngược với những lời dạy bảo đầy bác ái, nhân từ và sáng suốt của đấng Cứu Thế. Chúng ta là những linh hồn đang sống trong cõi vật chất và chỉ biết đến những sự kiện liên quan đến cõi vật chất này mà thôi. Tất cà mọi sự hiểu biết của chúng ta đều dựa trên những giác quan của thể xác. Nhưng các giác quan này thì bất toàn. Thí dụ như chúng ta có thể thấy được những vật thuộc thể lỏng hay thể rắn nhưng lại không thể thấy được thể hơi mặc dù chúng ta biết rằng thể hơi hiện hữu. Hiển nhiên nếu có những thể khác thanh nhẹ hơn thể hơi thì làm sao chúng ta có thể thấy được? Tóm lại, vì giác quan của chúng ta bất toàn mà chúng ta không thấy được một số dữ kiện, tuy nhiên chúng ta không thể kết luận vì không thấy được mà chúng không hiện hữu. Người phương Đông đã ý thức được điều này từ lâu qua các công phu tu luyện đặc biệt mà nhiều người cho là phi thường.
Thật ra nguyên lý của nó rất giản dị. Người nào biết rèn luyện tinh thần, biết cách phát triển những khả năng tinh thần, biết cách phát triển những khả năng tinh thần, phát triển các "giác quan" của tinh thần thì họ sẽ có các quyền năng về tinh thần. Nếu bạn biết rằng thể tinh thần cũng giống như thể vật chất (thể xác), đều có những giác quan riêng biệt thì bạn sẽ hiểu điều tôi nói. Nếu thể xác có thị giác thì thể tinh thần cũng có một thị giác tương tự, nhưng đây là một thứ thị giác đặc biệt, có thể nhìn thấy những cái mà nhãn quan của thể xác không nhìn thấy được. Người Tây Tạng gọi quyền năng này là Thần nhãn hay con mắt thứ ba (Third eyes). Sách vở huyền môn Tây Tạng nói rõ rằng, thể tin thần có những giác quan tương ứng với những giác quan của thể xác nhưng bao trùm một giới hạn bao la, rộng rãi hơn nhiều. Các danh sư Tây Tạng gọi đó là các năng khiếu mà con người có thể sử dụng được nếu họ biết cách chủ trị tinh thần, khai triển các giác quan này. Dĩ nhiên những người đã khai mở những quyền năng đó có thể ý thức được nhiều điều mà người ta không thể biết được.

Chính nhờ khai mở được các giác quan đặc biệt này mà các danh sư Tây Tạng đã nghiên cứu về đời sống ở cõi giới bên kia, cõi giới mà chúng ta thường gọi là "cõi chết" hay "bên kia cửa tử". Họ xác định rằng chết không phải là sự chấm dứt của kiếp sống mà chỉ là một bước, đi từ giai đoạn sống này qua giai đoạn sống khác. Xác phục vụ tinh thần và là một phương tiện liên lạc (communicate) với cõi trần. Nếu không có xác thân thì phần tinh thần không thể liên lạc với cõi trần được và dĩ nhiên không thể ảnh hưởng hoặc thọ lãnh ảnh hưởng của nó. Cõi trần là một trường học hết sức quan trọng để linh hồn học hỏi, kinh nghiệm, và những điều học hỏi đều được lưu trữ trong ký ức tâm linh, một thứ ký ức vô giới hạn. Chỉ riêng ở cõi trần người ta mới có thể thực sự học hỏi và áp dụng hay thực hành những điều đã học. Ở những cõi giới khác, vì sự cấu tạo của nguyên tử quá thanh, quá nhẹ nên việc học hỏi chỉ có tính cách lý thuyết chứ không thể thực hành được.
Điều chúng ta cần biết là những người mà ta cho rằng đã chết thực ra không hề chết, không hề xa lìa chúng ta. Vì một lý do mơ hồ mà người ta tin rằng chết là chấm dứt, là chia ly, sau đó linh hồn hoặc được lên thiên đ àng hặoc xuống địa ngục rồi ở đó vĩnh viễn. Tác động của Thượng Đế chắc chắn vô cùng huyền diệu, nhiều khi chúng ta không thể hiểu được nhưng không bao giờ trái ngược với các định luật thiên nhiên. Khi một người cởi bộ áo choàng ra thì họ vẫn đứng ở chỗ cũ chứ nào có thể biến mất được. Hình dáng của họ thay đổi phần nào nhưng chắc chắn họ không thể phúc chốc biến ra người khác được. Vì thể xác đã bỏ lại nên bạn không còn thấy người đó nữa mà chỉ thấy cái thể xác bất động nằm đó thôi. Nhưng điều này không có nghĩa là người bạn yêu thương đã đi xa rồi.

BÙI TÍN * CỤ BÀ TRỊNH VĂN BÔ VÀ BÁC SĨ DƯƠNG QUỲNH HOA

BÙI TÍN * CỤ BÀ TRỊNH VĂN BÔ VÀ BÁC SĨ DƯƠNG QUỲNH HOA

CỤ BÀ TRỊNH VĂN BÔ
BÁC SĨ DƯƠNG QUỲNH HOA

Bùi Tín Blog - VOA
Thực Hiện
Bureau CTM Media - Á Châu
-07/11/2017

 

Bà Hoàng Thị Minh Hồ. Ảnh: Thanh niên

Niềm cay đắng của một nữ doanh nhân yêu nước (*)

Hôm nay, từ Paris, tôi nhận được tin buồn. Bà Trịnh Văn Bô, nhà kinh doanh thành đạt đã trút hơi thở cuối cùng ở Hà Nội, đại thọ 103 tuổi.


Tôi buồn vì bà đã nhiều lần tâm sự với tôi về hoàn cảnh éo le của bà và nhờ tôi giúp đỡ từ những năm 1976-1980 nhưng tôi không sao làm bà vui lòng. Năm 1990 trước khi sang Pháp tôi đã đến chào bà như một niềm ân hận và thương cảm đối với một bà chị có tấm lòng nhân hậu và lòng yêu nước tột đỉnh đang ở trong tình trạng uất hận mà vẫn lạc quan, tươi cười.


Tôi xin kể tóm tắt nguồn cơn với các bạn, nhất là với các đảng viên cộng sản để có thể hiểu rõ thêm cái bản chất của đảng này và tự tìm ra kết luận.


Bà Trịnh Văn Bô, tên khai sinh là Hoàng Thị Minh Hồ, là bà chủ hiệu Tơ lụa Phúc Lợi, phố Hàng Ngang, khu phố cổ Hà Nội. Bà là doanh nhân thành đạt lớn. Bà tham gia phong trào Việt Minh bí mật năm 1944, nhiều lần góp những món tiền lớn cho phong trào, từ 1 vạn đến 8 vạn đồng bạc Đông dương.


Tháng 8/1945 bà tình nguyện đón ông Hồ Chí Minh từ chiến khu miền Bắc về ở ngôi nhà mình ở 48 Hàng Ngang. Ông Hồ đã ở đây hơn 1 tháng, viết Tuyên Ngôn Độc Lập tại đây. Sau đó bà biếu tặng cả ngôi nhà này thành Bảo tàng cấp Nhà nước cho đến nay. Trong Tuần lễ vàng, bà góp hàng nghìn lạng vàng, gần bằng ngân sách tiếp thu của chế độ cũ. Tổng cộng số vàng bà góp là trên 5 nghìn lạng. Tất cả áo quần mới tươm tất của ông Hồ, các ông Phạm văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… mặc trong ngày 2/9/1945 đều do bà cung cấp. Hồi ấy nhiều người coi bà là «Bộ trưởng tài chính» của nước Việt Nam độc lập. Sau này bà sinh hoạt trong đảng Xã hội do đảng cộng sản lập ra để vận động các trí thức, nhà kinh doanh cũng như trong Hội Liên hiệp Phụ nữ.


Điều không may đối với bà là năm 1954, sau chiến thắng Điện biên Phủ, chính phủ từ Việt Bắc trở về Hà Nội, Bộ Quốc phòng yêu cầu mượn tạm ngôi nhà rộng lớn của bà ở số nhà 34 phố Hoàng Diệu gần Cột Cờ, sát khu vực quân sự của Bộ Quốc phòng. Bản giao kèo cho mượn trong 2 năm (từ 1954 đến 1956) có chữ ký cam kết của đại tướng Hoàng Văn Thái, tổng tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân. Chính gia đình ông Thái đến ở ngôi nhà ấy. Quá hạn, năm 1957, 1958 bà Trịnh Văn Bô ngỏ ý «xin lại» ngôi nhà cũ của mình nhưng ông Thái và bộ Quốc phòng không trả lời. Lúc này gia đình ông bà Trịnh Văn Bô đã có 7 người con, đều lập gia đình, có đúng 30 cháu và chắt, tất cả 40 người ở tại ngôi nhà cũ chật chội 24 phố Nguyễn Gia Thiều, gần hồ Ha le, nơi tôi ghé thăm bà trước khi sang Pháp.

Điều làm cho ông bà Bô cay đắng rồi oán hận là vào năm 1978, đại tướng Hoàng Văn Thái được cấp nơi ở mới trong ngôi nhà lớn xây riêng cho cấp tướng ở khu Liễu Giai, nhưng ông không trả lại nhà cho ông bà Bô. Ngôi biệt thự 34 phố Hoàng Diệu vẫn là nơi ở của cặp quý tử Võ Điện Biên, con đầu của đại tướng Võ Nguyên Giáp và vợ là con gái đầu của đại tướng Hoàng Văn Thái.

 

Hai ông bà Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ khi còn trẻ

Năm 1988 ông Bô ốm nặng, qua đời trong niềm ân hận trên đây. Trong buổi dự đám tang ông, bà Bô đã khóc khi gặp tôi và yêu cầu tôi giúp, sau khi ông bà đã gửi hơn 20 lá đơn cho mọi cửa. Tôi đã in thêm các đơn của Bà, gửi cho vợ chồng tuớng Giáp, vợ chồng tướng Thái, cho Ban kiểm tra trung ương đảng, cho đại tướng Chu Huy Mân ở Tổng cục chính trị, nhưng đều vô hiệu.


Cho đến tháng 6/1989 bà Bô mới nhận được công văn do ông Đỗ Mười nhân danh Thủ tướng ký, yêu cầu Bộ Quốc Phòng trả lại ngôi nhà trên cho bà Bô. Công văn này chờ hoài vẫn không hiệu quả.
Tháng 7 năm 1990 chính Chủ tịch quốc hội Lê Quang Đạo ký công văn yêu cầu Bộ Quốc phòng sớm trả lại ngôi nhà trên, nhưng rồi cũng như nước đổ đầu vịt.

Cho đến năm 1993 thủ tướng Võ Văn Kiệt và phó thủ tướng Phan Van Khải yêu cầu có cuộc họp liên tịch giữa Ủy ban Hành chính Thủ đô, Sở nhà đất Hà Nội và Bộ Quốc phòng để giải quyết xong xuôi một vấn đề dân sự đã kéo quá dài này.

Cuộc họp có kết luận nhưng rồi không ai chấp hành, không có ai có thể cưỡng chế việc thi hành. Một thái độ ù lỳ, bất chấp luật pháp, bất chấp đạo đức của kẻ có uy quyền đảng trị!

Cho đến tận tháng 10 năm 2003, gia đình, con cháu bà Bô mới quyết định làm liều khi đã bị dồn đến chân tường. Tận dụng khi gia đình người ở ngôi nhà đi vắng, chỉ có 1 bộ đội gác gần đó, con cháu bà Bô cõng bà – bà cụ 90 tuổi già yếu đã nghễnh ngãng liều đột nhập vào ngôi nhà, mang «Bằng khoán điền thổ» gốc, trưng ra, với một giải lụa mang giòng chữ: «Vui mừng trở về ngôi nhà cũ.» ký tên: Gia đình Trịnh Văn Bô. Tôi được tin này, đã lập tức gọi điện thoại về mừng bà chị và con cháu đã giành lại được ngôi nhà của mình, các cháu thuật lại cho bà bằng cách viết ra, vì tai bà đã điếc hẳn!

Sau này anh Trần Duy Nghĩa, con cố thị trưởng Thủ đô, bác sĩ Trần Duy Hưng – là bạn cực thân của gia đình bà Bô – từ Pháp trở về Việt Nam có dịp đến thăm bà cụ Bô kể cho tôi chuyện cơ mật của gia đình. Đó là khi tự mình trở về nhà, bà Bô đã dự liệu sẽ liều mình nếu như bà bị đuổi khỏi ngôi nhà thân yêu của chính mình. Bà đã bảo con bà mang theo một can đầy xăng để liều sống chết với lẽ phải, sống chết với nhà cửa, với con cháu ruột thịt của mình. Thế nhưng thật là may mắn và hạnh phúc, can xăng đã không cần dùng đến.

Bài báo này như một nén hương thắp trên mộ của bà Trịnh Văn Bô, bà chị của tôi đầy lòng nhân ái, yêu nước đến tột đỉnh, từng tự cho mình một phương châm sống, là «Trong buôn bán, nếu có lời chỉ nên giữ lại 7 phần mười làm vốn, để ra 3 phần mười làm từ thiện. Còn khi đất nước cần thì nên hiến hết không tính toán, chỉ giữ chút ít để sống và kinh doanh tiếp.» Bài học cho đảng viên tham nhũng ở khắp nơi hiện nay, cho các doanh nhân mới.

Một nhà kinh doanh yêu nước đến tột cùng, yêu nhân dân đến thế là cùng! Xin bà chị mỉm cười, yên nghỉ trên cõi vĩnh hằng.

Bùi Tín

NGUYỄN DUY CHÍNH *CỤ GIÁO ĐẶNG QUÍ TÙY

NGUYỄN DUY CHÍNH * CỤ GIÁO ĐẶNG QUÍ TÙY

 

 Ðể tưởng nhớ cụ giáo Ðặng Quí Tùy (1880-1976)

******

Tuổi thọ của cụ tròm trèm một trăm. Tôi tiễn cụ bằng một đôi câu đối: Lạc đạo an bần, đắc nguyện bách niên danh sư biểu Tử nhi giả thọ , thành toàn lục giáp thụ nhân công. 樂道安貧得願百年名師表 死而者壽成全六甲授人功 Vui đạo mà an cảnh nghèo, thỏa nguyện cái tên trăm năm là một bậc thầy Chết mà được thọ như thế, hoàn thành được công lao trồng người hơn sáu giáp.

Năm lên đệ tam, sinh ngữ hai của tôi là Pháp văn. Một ngôn ngữ mới bao giờ cũng cho mình nhiều tìm tòi thích thú. Thế nhưng hai giờ mỗi tuần ở trường Chu Văn An lại chỉ cho mình một số vốn thật nhỏ nhoi. Bố tôi, tuy thông Pháp ngữ, nhưng hình như ông không thích và cũng không có khiếu dạy con, dẫu rằng ông đã chọn nghề “gõ đầu trẻ” gần hai mươi năm. Cho nên tôi chỉ lò mò học lấy. Bỗng đâu, ông anh họ tôi đến rủ tôi đi học tiếng Pháp ở một ông cụ gần trong xóm. Nhà cụ nằm trong một hãng nhôm lớn ngay sau nhà tôi, mà chủ nhân chính là ông con thứ ba của cụ.

* * *

Cụ giáo sinh năm 1880, cùng tuổi với ông nội của cha tôi. Tính đến năm tôi học cụ là năm 1963 thì cụ đã 83 tuổi, theo kiểu ta thì là 84. Cụ người mảnh dẻ, đầu cạo trọc, để một bộ ria mép muối tiêu. Với tuổi cụ, phần lớn đã bạc hết tóc, râu cũng không còn nhiều sợi đen nhưng tóc râu cụ bạc cũng chưa nhiều lắm nên trông cụ người ta chỉ đoán độ già 70. Ðến mãi mười mấy năm sau cụ cũng chẳng khác hồi đó mấy tí.

Răng cụ nhuộm đen từ khi còn trẻ, đến nay đã ngả màu nâu như những cụ già nhà quê miền Bắc ta thường thấy và xem còn chắc lắm, chỉ khuyết một răng cửa hàm dưới. Cụ ít khi gắt gỏng, mỗi khi cao hứng thường cười hà hà, sảng khoái và nhân từ. Ở nhà cụ mặc áo cánh, quần lá tọa kiểu xưa. Ði đâu hay có chuyện gì quan trọng, cụ vận quốc phục, áo trắng bên trong, áo gấm bên ngoài, chít khăn nhiễu chữ nhân, chống ba toong.

Cụ chống gậy chỉ để làm cảnh chứ còn khỏe, đi đứng vẫn nhanh nhẹn không cần nương tựa vào đâu. Có lẽ vì thế mà cụ hay bỏ quên gậy mỗi khi đến nhà ai. Chính tôi cũng nhiều lần phải đem gậy sang trả cụ. Thường thì cụ chỉ cầm một cây gậy tre để đuổi những con chó ở quanh vùng hay hỗn, thường sủa vọng ra người đi đường.

Cái gậy mây bịt bạc con cụ biếu chỉ để một xó nhà. Một bên tai cụ nghễnh ngãng vì một đứa trẻ tinh nghịch ném một quả pháo gần nơi cụ đứng vào một ngày tết đã lâu. Thành thử, nói chuyện với cụ phải nói to và chính cụ cũng thành thói quen nói to hơn người thường. Mắt cụ còn tốt, đeo kính lão vẫn còn đọc sách dễ dàng, mặc dù những cuốn sách giáo khoa ở Việt Nam lắm khi in rất cẩu thả.

* * *

Khi chúng tôi đến xin nhập môn thì cụ đang dạy một lớp học cho vài đứa cháu nội. Vì chỉ có một lớp nên cụ dồn chung một buổi, trước sau cùng một chương trình. Những bài học cụ trích trong một cuốn sách cũ mua đâu ở vỉa hè, dành cho học trò Trung học. Phương pháp sư phạm thì vẫn như xưa, giống như thời cụ đi dạy cách đây mấy chục năm. Thỉnh thoảng cụ cũng đem những bài trong các cuốn sách lớp dự bị, lớp đồng ấu của Nha Học Chính Ðông Pháp mà cụ còn giữ.

Thường thì cụ dịch một bài lecture, bắt chia một số động từ, tập đặt câu theo “mẹo tây” (tức là văn phạm) và khi cao hứng cụ cho dịch những câu ca dao hay một bài văn cũ. Mới đầu thì người giỏi nhất là đứa cháu lớn của cụ, nhưng chỉ hai tháng sau tôi đã qua mặt hắn một cách dễ dàng. Từ đó nó mừng ra mặt vì không còn là đối tượng để cụ bắt trả lời mỗi khi gặp một vấn đề hóc búa. Nó lại có dịp kêu đau ốm nghỉ học thường xuyên hơn.

Căn cứ vào tôi, cụ dạy khó dần, chẳng khác chi chỉ có một đứa học trò. Người khác cứ theo thế, hiểu hay không cụ cũng chẳng quan tâm. Hôm nào tôi mắc bận phải qua xin phép nghỉ một buổi thì cụ thở dài thườn thượt, có khi cho cả lớp về. Tôi biến thành trưởng tràng một cách tự nhiên. Ba năm cuối của bậc trung học, môn Pháp văn tôi bao giờ cũng đứng đầu lớp chính là nhờ công cụ giáo. Tôi chỉ theo học cụ độ hai năm thì thấy đã đủ vốn để cho mình tự học và tự đọc sách. Tuy nhiên, thỉnh thoảng tôi vẫn sang thăm để nghe cụ kể chuyện xưa. Mỗi khi có việc đi ngang nhà tôi, bao giờ cụ cũng vào chơi một lúc.

* * *

Cụ bắt đầu sự nghiệp dạy học từ năm 19 tuổi, sau khi qua được một kỳ khảo hạch cho ngạch thông ngôn. Những năm đầu của thế kỷ 20, số người Việt biết tiếng tây còn ít lắm. Cụ bỏ chữ nho để theo chữ Pháp, chẳng qua cũng chỉ để sinh nhai vì nhà nghèo chứ không vì một lý do nào khác. Tuy nhiên, cụ lại chọn nghề dạy học, hết tỉnh đông sang tỉnh đoài, từ miền xuôi đến mạn ngược. Tôi cũng chẳng biết đã có bao nhiều người học cụ nhưng trong số người cụ nhắc đến có cả Á Nam Trần Tuấn Khải, một nhà thơ nổi tiếng và Ðặng đình Phúc, người đã hợp soạn với cụ Trần Trọng Kim và Ðỗ Thận những cuốn sách giáo khoa cho Nha Học Chính Ðông Pháp thời tiền chiến.

Tính cả những lớp miễn phí cho trẻ con chúng tôi sau khi về hưu, tới khi cụ mất cụ đã dạy học gần 80 năm. Cứ hai mươi lăm năm là một thế hệ thì cụ làm thầy cho ba lớp người. Cụ còn thuộc nhiều bài văn cổ của người cùng thời, nhưng tôi không nhớ và cũng không ghi lại được bài nào. Thật đáng tiếc vì khi cụ mất đi, những kiến thức ấy không còn tìm đâu được nữa.

Mỗi thế hệ ra đi, cái vốn văn hóa nghèo nàn của chúng ta lại nghèo thêm một chút. Ðến bây giờ, những chương trình triệt hạ một cách qui mô của nhà cầm quyền lại càng làm cho gia tài Việt Nam thêm tả tơi. Thật ngậm ngùi như bài “Ông Ðồ” của Vũ Ðình Liên: Những người muôn năm cũ, Hồn ở đâu bây giờ ?

 Ðời sống của cụ tự nó đã là những bài học nên tôi không tìm đến cụ để nghe giảng về đạo đức hay chương cú. Có một thông cảm đặc biệt nào giữa hai thầy trò, dẫu tuổi tác hai bên cách nhau gần bảy mươi năm. Sự cảm nhận ấy thật đặc biệt nên hầu như trong đám học trò sau cùng, cụ chỉ thương mến một mình tôi. Có lẽ chính bản thân tôi một phần nhưng cũng có thể vì cái phong vị của gia đình tôi, mộc mạc mà không chau chuốt, đạm bạc mà không luồn cúi khiến cụ thấy tương đồng nhiều hơn chăng. Chứ nếu như tôi cũng từ một khung cảnh đài các, xa hoa như nhiều gia đình khác chắc cụ không thấy gần gũi đâu ?

 Mỗi lần sang thăm, cụ hay rót cho tôi một chén rượu thuốc, ngâm bằng những vị thuốc cụ cắt lấy ở tiệm thuốc bắc. Một ly nhỏ bằng ngón tay cái mà thầy trò cũng khề khà cả buổi. Cụ hỏi việc nhà, việc nước và đến khi vui miệng cụ lại nhắc chuyện xưa, chuyện từ thời Tây mới sang. Cũng từ những dật sự đó, tôi biết cụ sống rất đạm bạc, rất Việt Nam, và gìn giữ được thiên lương trong khi nhiều người cùng lứa đam mê trác táng.

Tuổi trẻ của cụ không có gì đội đá vá trời, nhưng tránh được những sa ngã như cô đầu, thuốc phiện, rượu chè, bài bạc ... kể cũng là hiếm hoi. Cụ cũng từng ngồi dạy tại nhiều đại gia, và nếu như muốn xuất chính kiếm chút công danh hẳn không khó khăn gì. Thế nhưng cụ chỉ giữ nghề dạy học. Chính cuộc đời giản dị và trong sạch ấy đã giữ cho cụ một thân thể khỏe mạnh và một tuổi thọ hiếm có.

Cụ thường điểm một câu pha trò để kết luận : - Các anh ấy cứ bảo gầy như tôi thì thể nào cũng chết non. Thế mà chả anh nào sống được đến năm mươi. Rượu chè, thuốc phiện, cô đầu, bài bạc ... chả mấy chốc mà rạc người. Ấy nó hại thế đấy anh ạ ! Cười ha hả mấy tiếng, cụ trở lại nghiêm trang: - Sách Luận Ngữ có câu : Học nhi thời tập chi, bất diệc duyệt 1 hồ. Hữu bằng tự viễn phương lai, bất diệc lạc hồ ! 2 Cổ nhân nói có mấy khi sai hả anh.

Chữ lạc (樂) là vui nhưng là cái vui từ bên ngoài, cho nên cũng còn đọc là nhạc nữa. Còn duyệt (悅) là vui từ bên trong, nên có bộ tâm đứng. Ở đời nên chọn cái vui từ trong lòng chứ chọn cái vui từ bên ngoài thì hời hợt lắm. Mấy đứa trẻ nhà này cứ thích đi xem phim ảnh, coi hát tuồng mà không chịu đọc sách, học hành. Tôi nói mà chúng chẳng để vào tai, lại chê là ông hủ lậu. Anh có thì giờ cũng nên xem sách vở thánh hiền !

* * * 

Năm tôi ra trường cụ vừa đúng chín mươi. Nghe tin, cụ sang chơi đem cho tôi một bài thơ : Thầy trò gặp gỡ chốc ba niên,3 Nay đi hành chính chúc bình yên. Mười năm đăng hỏa giời nào phụ, Một hội công danh bước vẫn liền. Phúc lộc xem nhà đương có khoán, Ông cha tích đức để làm duyên. Mong chóng vinh thăng ngành chính thức, Rạng rỡ con nhà đẹp tổ tiên.

Giáo thụ Ðặng Quí Tùy khánh hạ Lời thơ của cụ mộc mạc, chân thật cứ tưởng như đứa học trò nhỏ đã thành đạt vẻ vang lắm. Cụ lại cho tôi 500 đồng làm lộ phí. Năm trăm đối với cụ là một món tiền to, vì cụ sống giản dị, chẳng mấy khi nhận tiền của con. Tờ giấy bạc đó tôi giữ trong ví như một kỷ niệm, và nhiều lần túng tiền, tôi đã phải đem cầm nghĩa là trả tiền nhưng dặn nhà hàng giữ riêng để hôm sau đến chuộc lại. Năm 1975, khi tôi chạy từ ngoài Trung về, cụ sang thăm. Lần đầu tiên trong đời, tôi thấy cụ có sắc buồn và hỏi nhiều về tình hình chiến sự các nơi.

Cụ thở dài : - Ðánh nhau mãi mà cuối cùng cũng chẳng đi đến đâu ! 1 Chữ sách cổ viết là thuyết nhưng phải đọc là duyệt và hiểu theo nghĩa duyệt  學而時習之不亦說乎﹖有朋自遠方來不亦樂乎﹖Học mà được thực hành những điều mình học, chẳng cũng vui sao? Có bạn từ xa đến chơi, chẳng cũng vui sao? Thật ra đến lúc đó, tôi đã là học trò cụ được bảy năm. Hoặc cụ quên, hoặc vì đặt cho khỏi thất luật bằng trắc nên cụ đổi thành ba

Có thấy một cụ già gần trăm tuổi bùi ngùi giọt lệ, người ta mới cảm thông được cái tàn nhẫn của cuộc chiến, thương tiếc xương máu và công lao đã đổ ra trong hơn hai mươi năm mong giữ được một mảnh đất dung thân. Bao nhiêu người Việt Nam thở dài trong những ngày cuối cùng, nhìn vận nước như định mệnh bất hạnh của riêng mình trong khi những kẻ có thẩm quyền, đã hưởng thụ trên sự hi sinh thì chỉ tìm cách chuyển tài sản, đưa gia đình chạy trốn.

Khi tiễn cụ ra về, hai thầy trò đứng lại bên bụi trúc ngoài ngõ. Bụi trúc đó chính tay tôi trồng, mọc đẹp và thẳng như những cây trúc trong tranh. Chỉ hiềm đó là loại trúc giấy, thành mỏng tanh nên không thể dùng vào việc gì kể cả làm cần câu. Cụ giáo nhìn bụi trúc một hồi lâu. Cành lá ủ rũ cũng như người đã lâu nay vun trồng nó. Không còn tiếng xào xạc của một buổi trưa êm ả. Trước khi bước đi, cụ nhìn tôi : - Thầy thương cho anh sinh bất phùng thời ! Có lẽ cụ bước đi hơi nhanh để ngăn sự xúc động cho cả hai thầy trò.

Sau ngày Saigon thất thủ ít lâu, bụi tre của tôi cũng tự nhiên héo dần rồi chết, lá rụng hết chỉ còn trơ thân. Những thân cây vì không còn trĩu lá nên càng thẳng. Tôi tưởng chừng như đó là anh hồn của những chiến sĩ, thà chết chứ không khuất phục kẻ thù. Khi tôi từ trại giam của Cộng Sản trở về, cụ giáo qua chơi thường hơn. Cụ vẫn hay hỏi han về thời cuộc, về những tin tức truyền tai lúc ấy là một phong trào ở Saigon.

Cụ nói với tôi : - Cái giống Việt Minh - cụ vẫn gọi Cộng Sản là Việt Minh - là nó ác lắm đấy. Chính nó giết ông Năm nhà tôi chứ đâu. Chúng nó là không cha, không mẹ, không thầy, không trò gì đâu. Tránh nó mãi mà cũng chẳng xong. Tôi già rồi, nó có giết tôi cũng chẳng sợ, chỉ buồn cho các anh đang thuở tráng thời. Âu cũng là trời chưa tựa dân mình nên mới xui ra cái cảnh này.

                                                                                * * *

Cuối năm 1976, một hôm đi chơi về, mẹ tôi bảo : - Nghe cụ giáo mệt có cho người sang gọi con đấy ! Tôi nghe vậy biết chuyện chẳng lành lật đật chạy qua. Ðến nơi, cụ nằm trên giường, chung quanh là con cháu và các gia đình lân cận. Cụ vẫn mặc áo cánh, hai tay để trên ngực đang kể chuyện cho mọi người nghe. Thấy tôi, cụ vẫy lại nhờ tôi đỡ dậy thay áo. Tôi mặc chiếc áo gấm, và tự tay đội khăn lên đầu cụ. Cụ nằm xuống, cầm tay tôi mà bảo : - Tôi nghe trong người thấy khác, chắc là sắp đi rồi đây nên gọi anh qua để thầy trò gặp nhau lần cuối.

Nói xong cụ cười khà khà như thể nói đùa. Tôi không dám nói gì khác vì biết cụ nói thật, chỉ lùi lại khoanh tay đứng lẫn trong đám người vây quanh. Cụ tiếp tục câu chuyện đang dở dang, những chuyện từ đời vua Khải Ðịnh là lúc cụ còn trẻ. Một lúc sau, cụ ngừng lại nói với chúng tôi : - Chết ở chân rồi đấy. Anh Chính sờ chân tôi xem. Giọng cụ bình thản như đang tìm một cảm giác mới. Tôi tiến đến cầm bàn chân thì chân đã hơi lạnh.

Cụ không nói nữa, mỉm cười chờ đợi. 4 Con trai thứ năm của cụ, chết thời chiến tranh Việt Pháp - Chết đến đầu gối rồi đấy. Tôi sờ đầu gối thì thấy bắt đầu lạnh. Cứ như thế cụ chết từ chân lên dần đến bụng. Ðến khi lên ngực, cụ biết đây là giờ phút cuối cùng của cuộc đời nên mỉm cười nhìn quanh một lần chào mọi người rồi bảo tôi : - Thôi thầy đi đây. Anh ở lại cố làm được gì cho nhà, cho nước. Căn phòng bỗng yên lặng nghe rõ cả tiếng ruồi muỗi vo ve.

Tôi không ngăn nổi giọt lệ nhưng cắn môi không dám khóc thành tiếng sợ kinh động giờ phút lâm chung thiêng liêng. Bàn tay cụ tôi cầm thấy lạnh dần, đôi mắt từ từ khép lại như người đi vào giấc ngủ. Cái chết đến tự nhiên đẹp và cao quí. Cụ ra đi trong sự thảnh thơi về tâm hồn cũng như thể xác. Tuổi thọ của cụ tròm trèm một trăm. Tôi tiễn cụ bằng một đôi câu đối: Lạc đạo an bần, đắc nguyện bách niên danh sư biểu Tử nhi giả thọ 5 , thành toàn lục giáp thụ nhân công. 樂道安貧得願百年名師表 死而者壽成全六甲授人功 Vui đạo mà an cảnh nghèo, thỏa nguyện cái tên trăm năm là một bậc thầy Chết mà được thọ như thế, hoàn thành được công lao trồng người hơn sáu giáp.

                                                                                 * * *

Cho tới nay, gần hai mươi năm sau ngày cụ mất, mỗi lần cuối năm tôi lại nhớ đến cụ, nhớ những gì cụ dặn làm vốn mang theo trong đời, tìm niềm vui trong tâm hồn hơn là niềm vui vật chất. Cuộc đời cụ chỉ cho mà không nhận, tận tụy và thương yêu mọi người. Suốt những năm gần cụ, tôi không bao giờ nghe một lời oán trách ai.

Tuy cụ không học rộng biết nhiều, bằng nọ cấp kia, chỉ là một cụ giáo già nhưng theo tôi, cuộc đời cụ còn đẹp hơn nhiều người khác. Sống đạm bạc, chất phác theo cái thiên lương sẵn có. Bao nhiêu người đã học cụ, bao nhiêu người nhớ đến cụ, tôi không biết. Thế nhưng chắc chắn là khi cụ gieo những hạt giống tốt, hẳn phải mọc lên những cây tươi. Cụ vô danh như hàng triệu người Việt Nam khác, nhưng trong lòng tôi cụ mãi mãi là một biểu tượng đẹp, của một loài hoa “bất dĩ vô nhân nhi bất phương”.6 5 tử nhi bất vong giả thọ (chết mà người ta không quên mới thực là thọ) 6 Chi lan sinh ư thâm lâm, bất dĩ vô nhân nhi bất phương. Quân tử tu đạo, bất vị cùng khốn nhi cải tiết (Loài chi lan sinh ở trong rừng sâu, không phải vì không có người mà không thơm. Ngưòi quân tử tu đạo, chẳng phải vì nghèo khốn mà thay đổi khí tiết).

NGUYỄN DUY CHÍNH

Subscribe to: Posts (Atom)

 

Saturday, November 18, 2017

TUYẾT XỨ THI CÁC

 



KHÓC CHỊ

                                          Bà Ấm Viện, Đà-Nẵng

Từ ngày em sinh ra đời,
Thương em, chỉ Chị là người hiểu em!
Lần đầu em mới được xem
Nỗi lòng em, được Chị đem họa hình!
Được người hiểu thấu lòng mình,
Tưởng như ẩn-ức tâm-tình nhẹ vơi ...


Nhưng, môi em chưa kịp cười
Thì... thân em... đã... vội rơi ... vào tù!
Ân Chị, em chưa đáp bù,
Thì Chị cũng đã nghìn thu viễn-hành!
Em viết mấy chữ chân-thành,
Chưa kịp gửi Chị, đã... đành... đốt đi!


Đời em cứ chậm như rì:
Đến thì trễ-trớt, mà đi: muộn-màng!
Dịp may như chuyến đò ngang:
Em ôm mộng lớn, kềnh-càng khó qua!
Đón mình: có mấy người ta ?
Đến đó có là... giờ thứ hăm lăm?...

Bây giờ Chị đã xa-xăm,
Em ôm mộng lớn mà nằm trong lao!
Mộng hồn gửi tới trăng sao,
Vẳng nghe lời Chị hôm nao, nhủ thầm:
Em: người thiện-tính, thuần-tâm!
Ai: người ngậm ngải, tìm trầm? -- Chị ơi!

Cơn Ác-Mộng

"

SƠN TRUNG
CANH KHUYA MỘT MÌNH 

Ngày nhìn trời bão dậy
Đêm nghe tiếng mưa rơi
Ta thương thân lẻ loi
Một mình canh khuya lạnh
 Ta thương người xa xôi
Ta khóc người tử biệt
Muôn vạn nỗi khổ sầu
Bùng lên như núi lửa
Bốc lên tận trời cao...

CUỘC ĐỜi

 Khi đi ta say “hi”!
Khi về, ta say “bye”
Tiếc người thân mến
Ra đi không lời từ biệt!
Để thương nhớ cho ai,

Ai biết chăng ai?

CHIẾC BÓNG CÔ ĐƠN

Đời có những cơn mơ

Cơn mơ không thành

Tình có những cơn say

Cơn say không hay

Và tôi đang đứng đây

Giữa phố đông người

Chẳng biết về đâu chiều nay

Người có những chia ly

Chia ly muôn trùng

Tình có những chia tay

Quên ngày trở về

Và tôi đang nhớ ai

Như áng mây bay

Chẳng biết về đâu chiều nay

Kiếp cô đơn như mùa đông môi khô

Kiếp cô đơn như mùa thu lệ rơi

Soi chân qua những con đường

Hỏi đèn khuya có nhớ thương?

Nhìn chiếc bóng cô đơn

Tan vào đêm trường

Còn những hạt sương

Hạt sương khuya rơi

Và tôi đang đứng đây

Giữa phố điên cuồng

Cuốn hút đời vào kiếp thiên thu!

NGHIÊU MINH

 

TẠI SAO TÔI YÊU NƯỚC MỸ
“Mùa Tạ Ơn”
DTDB

Mỗi năm vào mùa “Nghĩa Đền Ơn Tạ”
Nhà xum vầy... gợi nhớ quá cố hương
Giặc vào tán loạn khốn khổ đoạn trường...
Hãi hùng, âu lo, dật dờ, ngao ngán...

Sau miền Nam rơi vào tay Cộng sản
Từng lớp, lớp người hớt hãi bôn đào
Vượt biển khơi, trời thịnh nộ thét gào
Sấm gầm gừ, sóng ầm ầm giận dữ!

Kể từ đó chúng tôi đời lữ thứ
Tạm dừng chân hoang đảo, nước tự do
Thuyền nhân thoát nạn, đỡ sợ, bớt lo
Liên Hiệp Quốc nhận với lòng hoan hỉ


Chín tháng sau, gia đình tôi đến Mỹ
Nhà bốn người, chồng vợ cùng hai con
Xứ lạ quê người, buồn tủi héo hon…
Thương nhớ cha mẹ, họ hàng, chòm xóm…

Nhớ bờ sông cây bần nhiều đom đóm
Xuồng câu tôm le lói bóng đèn chông
Giọng hò lơ cô lái thả xuôi dòng
Trẫy chợ Tết, trời nửa đêm về sáng...

Thời Cộng Hòa không ai buồn cấm cản
Sĩ, nông, công, thương… tự chọn cho mình
Có người vào trường đào tạo chiến binh...
Công, tư chức, kẻ bán buôn, ruộng rẫy…

Dân miền Nam sống ấm no thoải mái
Trường dạy nghề, thầy lớp học sẵn sang...
Đường tiến thân lớp trẻ... rộng thênh thang
Vì tương lai, tiền đồ dân tộc Việt…

Khi đến phi trường Mỹ, rồi mới biết:
Vợ, chồng, con ốm đói như thây ma
Đôi dép mòn, bộ đồ cũ dính da
Hải đảo bịnh đau, héo hon sức kiệt...

Nước Mỹ với tôi vạn điều khác biệt...
Phong tục, tập quán, tiếng nói… ngu ngơ
Trong bao giấy, vỏn vẹn bốn hồ sơ
Không của cải, không đồng xu dằn túi!

Xứ người giàu sang … chạnh lòng buồn tủi!
Thương những người kẹt lại ở quê hương
Với Cộng nô không cùng lối, chung đường
Đổi tự do, sống còn trong cõi chết...


Tháng lại năm qua… cày không biết mệt!
Việc bộn bề đỡ phiền não… băn khoăn
Nếp sống hài hòa, vượt những khó khăn
Con trẻ vô tư, đến trường chăm học…

Tâm hồn chúng thảnh thơi hồng tuổi ngọc
Sống vững vàng, với bằng cấp chuyên môn
Gia đình an vui, thoải mái tâm hồn…
Lòng ngay thẳng, không nghĩ suy tạp nhạp

Có như thế thân tâm luôn an lạc...
Gẫm cuộc đời như gió thoảng mây bay
Ngày đến đây chỉ có trắng đôi tay!
Siêng năng, sớm hòa đồng dân bản xứ!

Nước Mỹ trợ giúp người nghèo mọi thứ...
Có tự do, có bình đẳng, nhân quyền…
Được mở hãng xưởng, những việc... tư riêng
Miễn đừng phạm pháp, hoặc phiền người khác

Mỹ trong tôi là bầu trời ấm mát...
Là tấm lòng biển cả... độ thế nhân
An ổn tâm linh, sức khỏe, tinh thần…
Vì như thế… nên tôi yêu nước Mỹ!

DƯ THỊ DIỄM BUỒN

CAO HỮU HUÂN * KHÁM PHÁ HUẾ

CAO HỮU HUÂN * KHÁM PHÁ HUẾ

Tập tục ở thôn quê Huế


(trích từ link trên tường của Thành viên Cao Hữu Hân) Khám phá Huế
Người dân ở thôn quê Huế từ những ngày xa xưa đã có những tục lệ, những tập tục và những cữ kiêng nho nhỏ chi phối cuộc sống hàng ngày của họ.

Những tục lệ và cữ kiêng này là một bản sắc văn hóa của người dân xứ Huế trong địa hạt tâm linh và thực nghiệm, đã được chuyển giao từ nhiều đời, từ cha ông họ cho đến họ ngày nay.

(Ảnh minh họa: DNSG cuối tuần)

Họ tin tưởng và cữ kiêng về nhiều thứ, từ nếp sống riêng tư trong ngôi nhà và trong ngôi vườn của họ cho đến cách thức họ ứng xử trong xóm ngoài làng, đến cả cách thức họ trồng trọt ngoài đồng ruộng, đâu đâu họ cũng đều có những tin tưởng và những cữ kiêng riêng biệt. Những cữ kiêng và tục lệ này còn hiện diện rất nhiều ngày nay so với tập tục của dân cư các vùng khác trên đất nước chúng ta. Chuyện này cũng dễ hiểu.

 

 Khi theo các chúa Nguyễn vào định cư tại Thuận Hóa, nơi đất nước lạ của người ta, nơi “nghe con chim kêu cũng sợ, thấy con cá vẫy vùng cũng lo”, tổ tiên của người Huế đã phải cữ kiêng nhiều điều với mục đích giảm thiểu các đụng chạm với các đấng thần linh của xứ người để không bị các vị đó đày phạt họ hay trù dập họ. Lâu ngày những cữ kiêng đó đã trở thành những tập tục và con cháu họ đã phải sinh sống trong khuôn khổ những tục lệ đó.

- “Ăn uống nơi sáng sủa”: Khi ăn hay khi uống phải quây mặt về phía đèn “để được sáng sủa, thông minh”: Mục đích của các Cụ có thể là để cho con cháu nên ăn uống dưới ánh sáng để biết minh đang ăn gì hay uống gì, để tránh không bị nuốt lầm trùng bọ hay các chất độc hại của rắn rít vào miệng.
- “Mùng chín tháng chín không mưa, cha con bán cả cày bừa mà ăn”: Vào ngày 9 tháng 9 ta, ruộng mới cấy rất cần mưa, có mưa cây lúa mới tốt và mới được mùa. Vào ngày đó nếu không mưa thì chắc chắn năm đó sẽ mất mùa. Ngày nay nếu không mưa, nông dân sẽ phải lo chuyện đưa nước vào ruộng bằng cách “trổ mương” và “đạp nước” hay “bơm nước” vào ruộng.

- “Gà trống coi mồng”: Mồng gà trống đứng thẳng là mồng tốt, mồng trích là mồng xấu. Mồng gà trích là mồng gà có nhiều lằn xép, không thẳng. Khi mồng gà trống có màu đỏ và dựng đứng con gà trống đó mới thật tốt. Mồng gà trống mà xám, tái hay tím là con gà trống sắp đau.
- “Chặt đuôi giữ gà”: Khi nuôi gà và muốn cho con gà ở trong nhà chứ không chạy đi mất thì sau khi đem gà về phải nhốt gà trong lồng ba ngày rồi chặt bớt một chút lông đuôi phía sau của con gà, xong rồi phải bồng gà trên tay, đi quanh cột nhà ba vòng rồi mới thả gà ra. Làm như vậy, con gà mới ở quanh quẩn trong vườn nhà.
- “Heo tạp ăn là heo tốt, heo lơ là ăn là heo bệnh”: Con heo lành mạnh là con heo “tạp ăn”. Khi thấy con heo nhà lơ ăn là biết heo mình có vấn đề.

- “Nuôi ngỗng giữ nhà”: Con ngỗng thường được dân quê Huế nuôi để giữ nhà. Người lạ vào nhà là cả đàn ngỗng kêu lên để báo động, nhiều khi còn sù lông sù cánh đánh đuổi người lạ. Ngỗng rất nhạy cảm với mùi mồ hôi trên thân thể của người lạ. Vì thế, trong thời gian chiến tranh vừa qua, khi đánh những đồn địch có thả ngỗng giữa hai lớp kẽm gai để báo động, những người đi tập kích các đồn bót phải ngâm và thoa bùn đầy người để dấu mùi lạ của thân hình mình đi không cho ngỗng bén hơi.
- “Chuồng tro đi tiểu”: Tro bếp nên xúc bỏ vào chuồng tiểu, cất giữ lâu ngày để bón ruộng rất tốt. Nước tiểu có chứa chất “ammoniac” là một chất dùng để bón ruộng.


- “Chuối sau cau trước”: Trong vườn nhà nên trồng chuối sau vườn nhà và trồng cau trước nhà. Cây cau ở phía trước dễ thấy và dễ biết được khi cau trổ bông (cau lỗ) và khi cau chín có thể hái xuống được. Cây chuối trồng sau hè nhà tiện lợi khi cần hái lá chuối và đậy nồi cơm đang chín tới hay trước khi đi gánh nước để lá chuối trên mặt thùng cho nước khỏi chao. Ngoài ra, cây chuối sau vườn khi đốn hạ dễ vác vào bếp xắt cho heo ăn vì gần đường hơn. Người thôn quê cũng còn một câu tục ngữ khác về cây khế và cây cau “Khế sau, cau trước”. Theo các Cụ, cây khế nên trồng sau vườn.
- “Xây nhà hướng Nam”: Các Cụ có câu “Lấy vợ đàn bà, làm nhà hướng Nam” là chuyện dĩ nhiên, một sự thật phải noi theo. Tuy nhiên người Huế cho là hướng Đông Nam tốt hơn là hướng Nam. Trong Đại Nội của triều Nguyễn, các Cung điện đều xây về hướng Nam.

- “Đông bình tây quả”: Khi sắp xếp các phẩm vật trên bàn thờ, người Huế thường có lệ đặt bình hoa về bên phía Đông và dĩa trái cây về bên phía Tây. Cành hoa khi hướng về phía Đông là phía mặt trời mọc, ánh dương ban mai nhẹ nên làm tốt thêm cho cành hoa. Trái cây trên cành khi hướng về phía Tây là phía có nhiều ánh mặt trời sẽ được ngon ngọt hơn? Phải chăng vì bắt chước hoa trái tươi tốt trên cành trong những điều khiện tốt đẹp nhất mà ông bà mình ngày xưa đã nêu ra tục lệ đó?

- “Nói trước bước không rời”: Khi bắt đầu làm việc gì không nên nói trước hoặc tuyên bố trước vì theo kinh nghiệm ở đời, hễ chưa làm mà nói trước, công việc sẽ khó thành tựu hoặc sẽ có nhiều khó khăn. Nhiều người Huế đã cho tục cữ kiêng này rất đúng.

Người dân ở thôn quê Huế từ những ngày xa xưa đã có những tục lệ, những tập tục và những cữ kiêng nho nhỏ chi phối cuộc sống hàng ngày của họ. Những tục lệ và cữ kiêng này là một bản sắc văn hóa của người dân xứ Huế trong địa hạt tâm linh và thực nghiệm, đã được chuyển giao từ nhiều đời, từ cha ông họ cho đến họ ngày nay.

(Ảnh: Minh Anh – NCD)

- “Mua trâu coi xoáy”: Ở thôn quê, con trâu giữ vai trò rất quan trọng trong công việc đồng áng. Vì thế, các Cụ xưa đã có câu “Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Con trâu là cả gia tài người nông dân nên vì thế khi đi mua trâu, họ phải coi kỹ tướng trâu bằng cách dựa vào “xoáy trâu” để biết trâu hiền hay trâu dữ, trâu siêng hay trâu nhác.Trâu có “xoáy bàn cờ” tức là có bốn cái xoáy ở trên lưng, hai cái phía trước các chân sau và hai cái phía sau các chân trước làm thành bốn góc hình chữ nhật cân đối là tướng trâu tốt vì trâu đó là thứ trâu hiền lành chăm chỉ. Trâu có “xoáy gác dù” là xoáy ở trên cổ trâu, nơi để cái dù (tức cái “ách” để móc cái cày) là thứ trâu hiền từ siêng năng. Trâu có “xoáy hạ điền” là thứ trâu làm cho chủ giàu có nhờ vào việc đồng áng. 

 

 

Xoáy của thứ trâu hạ điền này rất ít thấy vì xoáy nằm dưới bàn chân của trâu. Thứ trâu này phải canh giữ cẩn mật vì rất quý. Thứ trâu có “xoáy nịt mỏ” tức có 2 cái xoáy ở hai bên khóe miệng của con trâu là tướng tốt, thứ trâu không ăn bậy lúa hay rau của người ta hai bên đường mỗi khi dắt ra đồng. Thứ trâu có “xoáy tam tinh” ở giữ hai con mắt trên trán là thứ trâu xấu, thứ trâu hung dữ, hay đánh nhau và hay “bạng” vào người ta tức húc vào người ta. Ngay cả ở con người ta, ai có “xoáy tam tinh” tức có xoáy giữa trán thường là người bướng bỉnh, nóng tính, liều lĩnh. Thứ trâu có “xoáy thiên lôi giáng” là xoáy ở xương sống ngay giữa lưng trâu là thứ trâu “thiên lôi”, không biết nghe lời dạy của chủ.

- “Người đã mất chứ không phải người đã chết”: Ở thôn quê, nói đến ai đã qua đời, họ dùng chữ “mất” chứ không nói chữ “chết”. Dùng chữ “mất” vừa để kiêng cữ kính nể vong linh của người ta mà cũng vì phép lịch sự ra vẻ lễ phép hơn. (“Cụ nớ mất ngày hôm qua” chứ không nói “Cụ nớ chết ngày hôm qua”). Người Mỹ cũng vậy, họ dùng chữ lịch sự “He passed away” chứ không nói “He is dead” một cách cụt ngủn (văn hóa đối chiếu).

- “Cất đồ dưới ao”: Khi có biến loạn, người thôn quê thường có tục lệ cất kỹ các bộ phản bộ ngựa hay bộ trường kỷ bằng các thứ gỗ quý dưới cáo ao sau nhà nhờ Thần Đất trong nhà giữ giùm. Các thứ gỗ quý gọi là “danh mộc” càng ngâm nước càng tốt. Khi có biến loạn, họ cũng nhờ ao nhà “cất giùm” cho họ các đồ quý giá trong nhà như các đồ trang sức bằng vàng, các chén đọi xưa bằng cách để các thứ đó vào trong các chum vại bằng sành có niêm kỹ. Về mùa hè, họ cũng thường ngâm chiếc “nôốt” của họ dưới đáy ao để cho gỗ nôốt không nứt nẻ và các dây mây cột nối của chiếc nôốt không bị hư hỏng do trời nắng nóng mùa hè.

- “Phân gà màu trắng là gà mắc dịch”: Thấy phân gà có màu trắng là biết con gà sắp “củ rủ”, phải giải quyết ngay.
- “Gà ủ rủ là gà sắp chết”: Thứ gà ủ rủ này thường có mắt nhắm nghiền hay trợn dọc, dáng điệu rầu rỉ, không nhúc nhích hoặc đứng một chân và xếp cánh là thứ gà đang mắc dịch sắp chết. Ngày xưa thấy gà sắp củ rủ là dân quê vội đem gà làm thịt ngay và thường kho mặn, kho lâu trên bếp “cho ăn chắc” để mong giết hết vi trùng. Lệ ngày nay lúc có dịch gà như “dịch cúm gà”, họ phải thủ tiêu ngay con gà đó để không lây sang các con gà khác.

- “Ăn trứng cá dễ bị mụn ở mặt”: Các cô gái Huế thường không dám ăn trứng cá vì sợ sinh mụn cám, mụn trứng cá ở mặt. Thật ra, đó là bệnh “Acné” thông thường của các cô con gái lúc đến tuổi dậy thì.
- “Lẹo mí mắt”: Khi các em bé có mụt lẹo ở mí mắt phải tìm cây bông lẹo ở bụi ở bờ và hu “Hu hu, lẹo lẹo, mi lẹo chó lẹo mèo, đừng lẹo em tau” là để chuyền cái lẹo qua lại phía bên cây bông lẹo. Họ vừa “hu lẹo” vừa vuốt mắt mình và đưa bàn tay làm dấu vất “mụt lẹo” của mình lên trên cây bông lẹo. Thường thì mụt lẹo “Chalazon” này vẫn cứ tiến triển gây đau nhức cho đến khi mụt lẹo bể nứt ra với mủ vàng chảy ra thì lúc đó mới thật lành mụt lẹo. Y khoa ngày nay thường phải dùng chiếc kẹp nhỏ để kẹp chặt chung quanh mụt lẹo rồi rạch mụt lẹo cho mủ chảy ra, lúc đó mụt lẹo mới hy vọng lành hẳn, không bị tái lại.

- “Khi răng rụng, đổi răng với chuột”: Khi răng trẻ con lung lay rồi rụng ra, người thôn quê Huế có lệ vất răng rụng đó xuống dưới gầm giường rồi “hu chuột”: “Hu hu chuột chuột, tau cho mi răng cũ mi cho tau răng mới”. Các trẻ em rất rành chuyện này vì chúng cho rằng chuột thường nằm dưới gầm giường và răng chuột rất tốt, nhờ thế giống chuột mới có thể gặm nhắm khắp nơi và bất kỳ đồ gì. Khi răng trẻ con rụng xuống, thường đã có chiếc khác đang trồi từ dưới lên nên trẻ con tin là con chuột đã đánh đổi răng cho.

- “Cho chuột khới chân để làm tốt bàn chân”: Khi thấy móng chân đã quá dài và gót chân có lớp “da chai và dày ra” thì dân quê Huế thường cho “chuột gặm chưn” để lấy bớt móng chân và khới bớt lớp da dày ở gót chân. Hồi xưa khi nói về con chuột trong nhà, trẻ con xứ quê thường sợ đêm đêm nằm ngủ dễ bị chuột gặm tay chân đã đành mà cũng còn dễ bị chuột tha đi. 

 

Vì thế, ở Huế có Cụ Thảo Am Nguyễn Khoa Vy là một thi sĩ của Hương Bình thi xã đã khôi hài làm ra bài thơ “Dặn em” như sau: “Quần em lượt áo em là / Trăm người trăm nhắm lúc đi ra / Đêm nằm em phải thu cho kín / Lơ đểnh không chừng lũ chuột tha!“. Cụ dựa vào câu ca dao Huế ngày xưa “Con gái mười bảy mười ba / Đêm nằm với mẹ chuột tha …” (theo Thảo Am thi tập của Thảo Am chuyết soạn năm 1979).

- “Đi phải thưa về phải trình”: Trước khi đi đâu phải vòng tay xin phép cha mẹ rồi mới được đi (thưa ba cho con ra phố chơi). Khi đi về phải trình lại cho cha mẹ biết là mình đã về (thưa ba con đã về). Đó là đứa con có hiếu ngày xưa, đứa con nghe lời cha mẹ. Các Cụ xưa cũng có câu “Phụ mẫu tại đường bất khả viễn du, du tất hữu phương“, là “Cha mẹ còn tại nhà (tức còn sống) thì không thể đi đâu xa, nếu bận việc phải đi xa thì phải cho cha mẹ biết mình đi đâu”.
- “Cận đâu xâu đấy”: Ngồi ăn ở mâm, ngồi gần dĩa đồ ăn nào thì gắp đồ ăn dĩa đó chứ đừng vói tay tới chỗ xa trên mâm theo phép lịch sự ngày nay. Khi cần thì các người lớn trên mâm ăn sẽ quay mâm cho mình dễ gắp.

- “Không đào xới đất trước sân nhà”: Ngày xưa, dân quê có tục không được đào bới trước sân nhà mình đang ở. Họ chỉ biết là “không nên” mà thôi. Ngày nay thì nhiều gia đình đã phải cuốc đất trước sân nhà để trồng thêm cải và rau để gia dụng.
- “Lấy bẹ chuối khô chùi cột nhà”: Ngày xưa, nhà ở của người dân Huế thường là nhà rường bằng gỗ, kiểu ba gian hai chái nên mỗi năm đến ngày gần Tết, người Huế thường dùng lá chuối khô hoặc bẹ chuối khô để chùi cột nhà cho trơn láng, làm đẹp nhà để “ăn Tết”. Ngày nay, người ta đã có dầu chùi gỗ để chùi cột nhà cho láng và cả dầu chùi đồ đồng để chùi các đồ thờ bằng đồng trong những ngày trước Tết.

- “Chuột reo ban đêm coi chừng có ăn trộm”: Chuột ở trong hang dưới đất sát tường nhà, mỗi khi bị phá phách ổ thường chạy trốn và vừa chạy vừa reo. Nghe tiếng chuột reo, theo tục xưa là biết ngay có thể có kẻ trộm đang lén đào gạch dưới tường nhà để “lẻn vào” ăn trộm. Tuy nhiên, có nhiều người Huế khác lại cho rằng ban đêm mà nghe tiếng chuột reo là có điềm tốt, nhất là cho các nhà có trẻ sắp đi thi.

- “Hoa đèn nở là điềm tốt”: Ngày xưa khi chưa có đèn điện, người Huế thường thắp “đèn Hoa Kỳ” hay “đèn dầu phụng”: dầu phụng đổ đầy trong chiếc dĩa và có chiếc tim bấc ngâm trong dầu và đưa lên trên miệng dĩa để thắp sáng. Khi đầu chiếc tim bấc đang cháy mà có cục lửa đỏ, đó là “hoa đèn”. Con trẻ ngồi học thi ban đêm mà thấy hoa đèn nở ra ở đầu chiếc tim đèn dầu phụng đang thắp là biết sẽ có tin tốt như thi đậu chẳng hạn hay được bổ dụng chỗ tốt.

Ép dầu lạc thủ công ngày xưa. (Ảnh tư liệu – Nguồn: SGTT)



- “Ra đường gặp đàn bà là điềm xấu”: Khi đi thi mà mới ra khỏi cửa đã gặp người đàn bà đi tới là điềm xấu. Vì thế các Cụ xưa khi sắp làm việc gì quan trọng mà sắp ra cửa ngõ thì thường có người canh chừng cho, khi không thấy đàn bà con gái đi ngang qua nhà mới ta dấu cho người đi ra khỏi cửa. Cũng vậy, ra khỏi cửa mà thấy có con mèo chạy qua thì cũng không mấy tốt.
- “Thấy nhện sa trước mắt là xui”: Điềm xấu khi thấy nhện sa trước mắt nhất là khi đi thi hay khi sắp đi xa chẳng hạn.

- “Nhà có gián sẽ là nhà giàu”: Người dân Huế tin như thế vì họ có câu hát về chuyện có gián trong nhà như sau: “Tau cầu cho chủ tau giàu, chủ tau mua mật mua đường tau ăn”. Thật ra là nhà khá giả thường có nhiều đồ ăn nên gián hay “lui tới”. Còn con nhện thì hát như sau: “Tau cầu cho chủ tau nghèo, để tau giăng dọc giăng ngang mặc lòng”! Do đó, con nhện không phải là con vật quý đối với người Huế.

- “Vào nhà phải cúi đầu”: Vào nhà ai cũng phải cúi đầu để tỏ lòng kính trọng gia chủ: Nhà ở Huế là nhà rường ba căn hai chái thường có cái đà gỗ ở phía dưới của lớp cửa buồng khoa phía trước nhà, chỗ ra vào. Vì có con đà chận cửa dễ vấp phải này mà khi bước vào nhà người ta ai ai cũng phải cúi đầu xuống nhìn dưới chân để tránh không vấp phải. Khi cúi đầu xuống còn ngụ ý là để tỏ lòng kính trọng ông bà và các bậc trưởng thượng trong nhà người ta và biết đâu đó cũng có thể là ẩn ý của người thợ mộc đã thiết kế ra ngôi nhà rường Huế.

- “Vô lòn ra cúi”: Dạy chuyện khôn ngoan ở đời cho con cháu. Mọi người khi đã làm dâu con trong nhà, mỗi khi ở gần các bậc trưởng thượng như cha mẹ mình hay ông bà gia mình thì phải biết ý mà chiều lòn, chiều chuộng vâng lời các bậc bề trên này. Họ sẽ vừa lòng hơn và thương mình hơn. Khhi bước ra khỏi nhà hay khi chào các bậc đó để về lại nhà mình cũng phải cúi đầu chào ra về cho lễ phép, tỏ vẻ tôn kính các bậc cha mẹ của mình đó.

- “Bước vào nhà ai phải lạy bàn thờ tổ tiên của họ”: Phải xem tổ tiên nhà người ta như tổ tiên nhà mình và phải tỏ thái độ kính trọng. Người Huế con nhà gia giáo khi bước chân vào nhà ai đều xin phép chủ nhà cho làm lễ “vái các Cụ, để ra mắt các Cụ” như lúc các Cụ đang còn sống ngồi trên sập gụ giữa nhà. Khi đi vào nhà người ta thấy cha mẹ họ mà không chào là không phải con nhà gia giáo ở Huế. Cách sống với người đời như thế này dễ gây cảm tình đối với những người chung quanh.

- “Không đội mũ trong nhà vì sẽ bị lùn”: Lời cha mẹ dạy thế nhưng chính là vào nhà mà còn đội mũ trông chẳng khác gì kẻ vô học. Ngày nay, các người ngoại quốc cũng có tục lệ khi vào nhà là cất mũ, cất cả gương mát đang đeo trên mắt để cho người ta thấy mình là người “civilisé”, tức là người văn minh có hiểu biết.

- “Đi ngang qua đền miếu phải cất mũ, cất nón”: Ngụ ý để tỏ lòng kính trọng thần thánh. Phải xem các vị thần linh của các đình hay am miếu đều là những bậc “trên đầu trên cổ” và phải kính trọng kẻo “Thần linh vật” hay “Thần linh bắt”, có nghĩa là thần linh sẽ làm hại cho khổ sở hay cho chết.

- “Đi ngang qua miếu am, đừng dại dột nhìn vào”: Với lý do là thần linh khi nào cũng nhìn ra “ngoài đời”, hễ thấy ai có mặt sạch sẽ là thần linh thường thích “bắt về” để hầu hạ mình. Người bị các thần linh để ý sẽ chết hay sẽ bị điên, chưa chắc cúng quảy mà đã được các ngài tha cho. Do đó, không nên dại mà chường mặt ra cho “các đấng” thấy mặt mình! Đi ngang qua am miếu mà cúi đầu cúi mặt xuống và giở nón mũ ra rồi cứ lầm lũi bước đi là hay hơn hết. Xứ Huế có quá nhiều am, miếu linh thiêng nên nên phải biết mà đề phòng. Vấn đề tâm linh rất khó giảng giải cho những kẻ dại dột không tin. Điều này cũng giống như các Cụ khuyên con gái không nên soi mặt xuống nước vì sợ Ngài hớp hồn, Ngài sẽ bắt và sẽ sinh ra ngớ ngẩn.

- “Phủi chân trước khi lên giường nằm”: Đây là một lời dạy về phép vệ sinh thường thức. Phải cách biệt đất cát ngoài đường với chỗ mình ngủ ngáy. Dó đó, trước khi bước lên giường phải xoa hai bàn chân với nhau cho sạch đất rồi vỗ hai chân với nhau để cho đất rụng xuống. Ngày xưa, người dân quê thường đi chân đất nên đất cát dễ dính vào bàn chân. Tục lệ này ngày nay trong đời sống mới cũng đòi hỏi phải rửa tay trước khi ngồi ăn và phải tắm rửa trước khi đi ngủ.

- “Không nên nằm dưới chân người ta, dễ bị u mê”: Chân người ta thường không sạch nên nếu nằm dưới chân họ sẽ bị hít đất cát nhớp của bàn chân họ vào mũi mình dễ bị truyền nhiễm bệnh tật.
- “Nằm ngủ, phải hướng đầu về phía bàn thờ và về phía trong nhà”: Không xây chân về phía bàn thờ, không xây đầu ra ngoài đường khi nằm ngủ. Tất cả là để tỏ lòng kính trọng ông bà.
- “Không ngồi chơi trước bàn thờ”: Để giữ vẻ nghiêm trang nơi tế tự. Đi ngang qua bàn thờ phải cúi đầu để tỏ lòng tôn kính ông bà. Tất cả câu dặn dò đó là do lễ nghĩa.

- “Không đưa thẳng tăm xỉa răng cho ai”: Tăm xỉa răng có đầu nhọn nên người tử tế không chĩa đầu nhọn vào bàn tay người khác để tránh nguy hiểm. Thông thường chỉ để tăm trên dĩa và bưng cả dĩa tăm đến cho người ta tự lấy.
- “Không tặng hay cho ai chiếc khăn cho dù là khăn quý”: Lý do là vì “khăn” là “khó khăn” nên không thể cho người ta cái khó khăn để làm hại người ta. Nếu đó là khăn quý, ví dụ mình vừa mới đi Pháp về muốn đem tặng cho người bạn thân chếc khăn choàng cổ Hermès đắt tiền chẳng hạn thì phải “bán khăn” cho người ta bằng cách lấy một đồng xu nhỏ tượng trưng, xem như người kia đã mua chiếc khăn ấy để dùng.

- “Sinh gái trụt hai, sinh trai trụt một”: ngày đầy tháng con trẻ, phải trụt xuống hai ngày nếu là con gái và trụt một ngày nếu là con trai, chứ không phải chờ là đúng 30 ngày sau khi sinh mới cúng “cẩm tháng” hay “khẩm tháng” cho con.
- “Các chủ tế phải ăn chay nằm đất”: Chủ tế ở các đình làng và các chủ tế các căn tả hữu của đình làng (gọi là Tả chủ và Hữu chủ) đều phải “ăn chay nằm đất” vài ngày trước khi làm lễ. Họ phải kiêng cữ chuyện vợ chồng trong thời gian ăn chay nằm đất để không làm uế tạp chốn linh thiêng. Cũng ví như khi tế đàn Nam Giao, chính nhà vua cũng phải ăn chay nằm đất trong một thời gian ngay tại Đàn tế Nam Giao.

- “Cụ soát lễ vật trước khi cúng”: Khi cúng tế tại đình làng, người ta thường hô “Cụ soát lễ vật” để xem lại các đồ cúng đã đủ chưa, ví dụ con heo đã có dao cắt đi kèm chưa, con gà đã có muối sống để lên trên lưng chưa v.v… Người ta hô tiếp “Nghệ quán tẩy sở” là người Chủ tế lễ cúng ở đình làng phải rửa tay cho sạch nhất là tay trái trước khi cúng. Thông thường họ có thau nước để sẵn kèm theo một cái giá vắt chiếc khăn màu đỏ cắm trên thân chuối đặt ở phía trước gian thờ cúng. Rửa tay xong thì Chủ tế lau tay bằng khăn đỏ đó. Người ta hô tiếp “Nghệ hương án tiền” là đã đến lúc thắp hương trên các bàn thờ của đình làng.

- “Khi cho chó trong nhà ăn cơm phải cho ăn ở chỗ sáng sủa”: nếu cho chó nhà ăn cơm trong bóng tối, chó sẽ hay sủa bậy, gọi là chó “sủa lãng”!
- “Mèo hay bươi bếp”: Mèo hay bươi bếp để moi tro giấu phân mình. Do đó có câu tục ngữ ở thôn quê Huế “Giấu như mèo giấu cứt”.
- “Hai hạng người thường nói thật là trẻ con và các người già”. Do đó có các câu tục ngữ từ xưa: “Vô nhà hỏi mụ tra, ra đường hỏi con nít” hoặc “Ra đường hỏi ông già, về nhà hỏi con nít”.

- “Rửa mặt ngày cẩm tháng“: Vào ngày cẩm tháng, người thôn quê thường lấy nước dưới đáy thuyền hoặc dưới đáy nôốt để rửa mặt cho trẻ em, để sau này trẻ em sẽ không bị say sóng mỗi khi đi đò hay đi thuyền.
- “Bán phòng long“: Sau khi sinh, thường thường sản phụ phải nằm nơi cữ kiêng ba tháng mười ngày mới hết “phòng long”. Tuy nhiên sau một tháng, người ta có thể “bán phòng long” cho mau hết thời kỳ xui xẻo. Người ta lấy cái mo bên trong bỏ nước dư dưới đáy thuyền hay đáy nôốt, thêm một đoạn của sợi dây cột mái chèo vào nôốt (gọi là “sợi dây quai chèo”), thêm chút muối và bên trên để vài chiếc lá “gai bốm” rồi nổi lửa đốt lên. 

 

Lá gai bốm và muối cháy nổ lách tách. Người sản phụ bồng con bước qua bước lại bên trên đó, bước qua bảy bước nếu sinh con trai, bước qua chín bước nếu sinh con gái. Xong xuôi, đem ra ngã ba đường cầm theo con dao, để cái mo đựng nước nôốt, muối và gai bốm ở góc đường, dùng dao làm dấu như kiểu thầy pháp, vạch phía trên và phía dưới cái mo để “bán phòng long”. Người ta còn bỏ một số tiền nho nhỏ trong mo. 

 

Nước dưới đáy nôốt và sợi dây quai chèo để giúp cho em bé về sau không bị say sóng khi đi ghe thuyền (theo Hồ Hữu Hoài). Một cách khác để bán phòng long là người ta đem ra góc đường đặt một tàu lá, bên trên người ta để 12 miếng cau trầu cho “12 Bà Mụ” và vài đồng bạc để khách qua đường lấy dùng. “Phòng long” được xem là “cái xui cái xấu” sau khi sinh nên sản phụ phải chuyền qua cho người khác gánh phòng long hộ. Sau khi sinh, phòng người đàn bà nằm ở cữ cũng không ai được bước vào để tránh xui xẻo do “phòng long” gây nên.

- “Lễ động phòng“: Khi làm lễ “động phòng hoa chúc”, hai vợ chồng mới cưới phải lạy nhau để tỏ ý trọng nể nhau và rồi cùng ăn chung một miếng gừng cùng muối sống để cùng nhau thề xin Nguyệt Lão cho về sau được “bách niên giai lão” và vợ chồng ăn ở với nhau suốt đời. Ở Huế có câu ca dao “Hai tay bưng dĩa muối gừng / Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau“.
- “Đạp bóng trong lễ hợp cẩn“: Khi làm lễ “hợp cẩn” trong phòng the, vợ cũng như chồng không được “đạp bóng” của nhau để tránh cho người kia không bị “hiếp đáp” trong cuộc sống chung sau này. Quan niệm của các Cụ xưa là chồng vợ ngang nhau, “Của chồng, công vợ”.

- “Thề trước am miếu linh thiêng“: Ngày xưa, khi hai bên hứa hẹn với nhau chuyện gì mà muốn cho bên kia tin tưởng vào lời hứa thì thường đem nhau đến các miếu linh thiêng để cùng thề thốt. Họ van vái cúng lạy thần thánh và thề nguyền lớn tiếng để người kia biết rõ là họ thề nguyền gì. Họ tình nguyện để thần linh làm chứng cho họ và nếu họ sai chạy trái với lời thề thì họ sẽ bị thần linh của am miếu đó trừng phạt. Phần lớn là các lời thề nguyền của vợ chồng, trai gái, kẻ vay mượn tiền, v.v… Đôi khi, họ đem theo cả con gà và họ khấn vái nếu họ không theo đúng lời thề thì xin thần linh vật chết giống như con gà họ đang cầm trong tay và họ bẻ cổ con gà cho chết tức khắc để làm ví dụ hình phạt mà họ sẽ cam chịu nếu họ có sai lời thề nguyên hôm nay.

- “Đổ cơm thì đói, đổi mói thì đui“: Người xưa muốn cho con cháu phải biết quý hạt cơm và hạt muối là phương tiện sinh sống trên đời và phải trải qua nhiều gian nan cực khổ mới có nên đã đưa câu tục ngữ này ra để răn đe con trẻ khi ăn cơm phải biết tằn tiện từng chút, không được đổ phí “của Trời ban cho”. “Mói” là biến âm của chữ “muối”.
- “Vịt ăn tra, gà ăn non“: Các Cụ dạy cách thưởng thức thịt của gà vịt, là hai giống súc vật thường nuôi trong nhà.

- “Ăn no không tắm sông“: Nhiều người sau khi ăn no xuống tắm sông dễ bị chết chìm. Nguyên nhân theo khoa học ngày nay có lẽ vì sau khi ăn no, oxygen tập trung ở phần dưới cơ thể để giúp cho sự tiêu hóa nên trên não bộ có ít oxygen hơn khi bình thường, do đó trí não bị hỗn loạn nếu có biến cố bất thường như trượt chân trên đá có rong rêu, sẽ không thể bình tĩnh suy nghĩ như thường lệ và vì thế, dễ bị hoảng kinh, bối rối, không cưỡng lại được và bị chết chìm. Cô đào ciné Hedy Lamarr của Hollywood thời 1950 cũng đã bị chết chìm trong bồn tắm của mình sau buổi ăn trưa.
- “Uống nước trừa cặn“: Cặn gồm có nhiều tạp chất, có thể gây nguy hiểm nếu uống cạn. Ngoài ra, làm việc gì cũng phải trừ hao, cần để dành đề phòng tương lai vì nếu “Uống nước không trừa cặn”, khi cần đến sẽ không thể xoay xở được.

- “Cúng 23 tháng 5“: Tục cúng ngày 23 tháng 5 hàng năm khắp nơi ở Huế đều phải đốt đống lửa giữa đường, phải có một ấm lớn nước chè nóng và nhiều trái cây như mít cắt từng miếng lớn để trên lá chuối để giữa đất. Mục đích là để cho các ma bị chết đuối trong ngày Thất thủ Kinh đô đang bị lạnh cóng sử dụng ngay liền. Vào ngày Thất thủ Kinh đô này, nhiều người đã chết chìm dưới đáy các hồ lớn bao quanh Thành Nội vì xô đẩy nhau hoặc vì quá hoảng kinh mà nhảy xuống, không lường trước được sự hiểm nguy. Sau khi họ chết, các xác chết khó có thể nhận diện được nên người ta hồi đó đã chôn tập thể các xác đó tại ba gò lớn ở đất Ba Đồn, hằng năm đều có cúng tế. Oan hồn của những người chết này thường lẩn khuất ở các ngã ba đường nên vì thế, tế lễ vào ngày cúng Âm hồn 23 tháng 5 hàng năm thường làm ở các ngã ba ngã tư cho các oan hồn đó hưởng thụ.

- “Tránh tim nhà khi trồng cây“: Lệ thôn quê không bao giờ trồng cây lớn trong vườn vào hướng ngay chính giữa của tim nhà”.
- “Tránh cửa ngõ nhà người ta“: Lệ xưa, không xây nhà có tim chính giữa hướng về cửa ngõ của nhà phía trước mặt. Nếu cửa ngõ nhà người ta hướng đúng vào tim nhà mình thì nhà mình không chóng thì chầy cũng phải ra đi (theo Bác sĩ Hoàng Mộng Lương).

- “Không được đánh vào đầu hay xoa trên đầu của trẻ con“: Đầu của người ta là để thờ cha mẹ của họ, rất linh thiêng đối với họ. Không ai có thể tự quyền cho mình có quyền đánh trên đầu kẻ khác hay rờ vào trên đầu của người khác.
- “Dành cho người mót lúa“: Lệ khi gặt lúa không nên hốt hết các lúa rơi rụng trên mặt ruộng mà phải trừa một ít lúa rơi vãi trên mặt đất cho những người nghèo đi “mót lúa” để kiếm sống. Đó là một ý nghĩa nhân đạo trong tinh thần chia sẻ với nhau.

- “Sáng răng chiều rứa“: Người đi làm công nhà nào vào buổi sáng ăn bao nhiêu thì buổi tối họ có quyền được bới đem về nhà từng ấy gạo. Vì vậy, nhiều người làm công thường đến nhà các gia chủ mướn họ vào buổi sáng tinh sương và ăn cho thật no để cho chủ nhà biết sức ăn của họ được bao nhiêu để đến tối, khi họ làm xong việc thì nhà chủ cũng sẽ đong từng ấy gạo cho họ đem về nhà để cả gia đình họ nấu ăn chung bữa tối với nhau. Thông thường họ “ngã nón” ra đựng gạo mà gia chủ đong cho họ rồi bưng nón gạo này trên tay đem về nhà. Đó là “gạo nón”.

- “Tục bữa lợ cho các người làm công“: Khi các người làm công ra đồng làm việc thì nhà chủ phải bới “bữa lợ” ra đồng mỗi ngày cho họ ăn dặm hai bữa: “Bữa lợ sáng” vào giữa bữa ăn sáng và bữa ăn trưa và “Bữa lợ chiều” vào giữa bữa ăn trưa và bữa ăn chiều. Như vậy, mỗi ngày có hai “bữa lợ” sáng và chiều. Đôi khi có gia chủ tốt bụng còn đãi họ “bữa lợ túi” là bữa ăn dặm ban tối như chè hay cháo nếu người làm công còn ở lại nhà gia chủ làm tiếp việc vào ban đêm như đạp lúa hay sảy lúa chẳng hạn. Tục dọn ăn bữa lợ cho người làm công ngày nay vẫn còn thấy ở thôn quê Huế. Trong mỗi bữa lợ, thường chỉ có vài thứ độn bụng để tăng năng suất làm việc như một rổ củ sắn, rổ củ khoai và chiếc bình nước chè đậm đặc. Người làm công tự đem theo thuốc hút hay điếu cày và mồi thuốc v.v…

- “Giữ lửa với con cúi bằng rơm“: Ngày xưa, dân ta xem “lửa” rất linh thiêng. Đến ngày Tết, triều đình cũng thường có lễ tiếp lửa cho dân chúng. Dân chúng thường “chữ lửa” tức “giữ lửa” theo cách xưa là dùng rơm để bện thật chặt một “con cúi” lớn bằng cổ tay và dài như bó đuốc. Con cúi được đốt cháy một đầu, lửa chỉ âm ỉ và người ta để con cúi sát bếp, đầu có lửa đỏ xây vào trong.

 

 Lửa trên con cúi cháy rất chậm và người ta thường để cho con cúi cháy cả ngày cả đêm để giữ lửa. Khi cần lửa, họ chỉ cần thổi đầu cháy của con cúi lên là có lửa ngọn để làm mồi lửa cho vày rơm cháy đỏ đưa vào bếp nấu. Nhiều nhà không có con cúi phải qua nhà hàng xóm “mồi lửa” hàng ngày, rất bất tiện. Nhiều khi lửa trên que củi nhựa thông mà họ dùng làm mồi tắt ngúm khi đang đem về nhà. Về sau này khi xứ ta bắt đầu có dầu hỏa của hãng Shell “con Sò” đem qua, mới có chiếc đèn Hoa Kỳ cháy đỏ leo lét để trên các bếp Huế. Tiện lợi hơn nữa là từ khi có cái “bích kê” (briquet) dùng đá lửa thì các bếp Huế mới thoát khỏi cảnh dùng con cúi lửa.

- “Con cúi cho chó nằm“: Con cúi bện chặt bằng rơm và thường được cuốn khoanh tròn kiểu xoắn ốc và cột bằng dây mây nước hay dây tre cho chắc chắn. Thứ “con cúi” này thường dùng để cho chó nằm khi trời lạnh mà cũng có thể dùng làm thảm chùi chân khi để trước cửa đi vào, theo kiểu những tấm thảm “door mats” ngày nay bên các nước phương Tây.

- “Thằng Mõ trong làng ngồi chiếu riêng“: Tục lệ xưa mỗi làng có “thằng Mõ” để quảng bá các tin quan trọng cho dân làng biết bằng cách đi quanh các xóm trong làng vừa đi vừa đánh mõ vừa rao tin tức. “Trẻ già chốn chốn đều nghe lệnh, làng nước ai ai cũng cứ lời!”. Khi có cúng tế trong làng và giữa đình, thằng Mõ thường được ngồi một chỗ riêng biệt, gọi là “ngồi chiếu riêng”.

- “Ông Tiên chỉ ngồi chiếu trên“: Các ông Tiên chỉ là những nhân vật đỗ đạt cao nhất hay làm quan với phẩm trật cao nhất trong làng. Khi ra ăn uống giữa đình làng, vị thế của ông Tiên chỉ là ngồi ở chiếu trên và đôi khi chỉ ngồi một mình. Vinh dự là ở đó. Các Cụ xưa cố ý kích thích con cháu học hành đỗ đạt để được danh giá trong xã hội.
- “Lấy lá chuối để trên thùng nước, lúc gánh nước không trào ra“: Tục dùng lá chuối này thường thấy nhiều nhất khi gánh các thùng thiếc vuông như thùng dầu hỏa của hãng Shell ngày xưa. Tấm lá chuối để trên thùng nước thường được để nằm với mặt có cọng chuối xây xuống phía dưới mới chận nước trào ra cho hiệu quả hơn. Đúng theo nguyên tắc Vật lý thực nghiệm.

- “Lấy lá chuối đậy nồi cơm“: Khi nấu cơm gần chín và sau khi đã xóc cơm đều, người ta hái phần lá ở đầu tàu lá chuối để đậy nắp nồi cho hơi nóng không bay ra và sẽ không còn sợ cơm sống. Nhiều nắp nồi không đậy kín nồi cơm vì khổ của nắp không tương ứng với nồi. Ngày xưa các Cụ cũng đã dặn đi dặn lại “Nồi nào thì úp vung nấy” nhưng khi cơm sôi, nhiều người nội trợ “bạ nắp mô cũng lấy úp nồi” nên mới cần ngọn lá chuối để đậy cho kín. Thực tế là lá chuối vừa rẻ tiền lại vừa rất tiện lợi.
- “Vần nồi cơm“: Nồi cơm khi chín và duống xuống rồi nên để gần lò lửa cho nóng cơm và phải vần quanh nồi cơm cho chín đều.

 

 Nếu biết cách vần nồi cơm, người nội trợ ngày xưa có thể có cả cơm khô, cơm dẻo, cơm ướt và cả cơm cháy trong cùng một nồi, theo khẩu vị của mỗi người trong gia đình. Cơm trong nồi phía sát lò nếu để lâu sẽ có thể thành “cơm cháy” để ăn cho giòn. Cơm trên mặt thường khô và cơm giữa nồi là thứ cơm ngon nhất. Hồi xưa, “cơm giữa nồi” thường dành cho chủ nhà. “Cơm ướt” là cơm hai bên hông nồi vì nước thường tụ ở đó. “Cơm nguội” hai bên nồi thường là cơm ướt và thường được dùng để chấm ăn với ruốc kho, rất khoái khẩu. Các Cụ còn dặn thêm qua ca dao “Nồi cơm duống xuống, nồi chè bắc lên”! Ngụ ý đàn bà con gái phải có ý tứ, suy nghĩ và tính toán trước, để sẵn nồi nước chè để uống sau khi ăn cơm xong.

- “Tẩy vọc hàng hóa“: Ở Huế, khi bưng rổ hàng hóa ra chợ bán ban sớm, nhiều bà bán hàng đã lấy lá chuối thắt lại vài thắt rồi để trên mặt rổ hàng mình để tránh bị mất may xưa do có người “vọc” tức rờ vào hàng mình mà không mua. Khi có người vọc hàng, các bà còn hu “ba hồn chín vía” để tẩy vọc theo cách của họ.
- “Tránh vọc tay“: Khi để gạo hay nếp trong thúng mà không muốn người ta vọc tay vào, các bà bán hàng lấy đôi đũa tre đặt chéo lên trên theo hình chữ x hay hình chữ thập cùng với vài chiếc lá chuối thắt nút để “trừ vọc”. Có lẽ đôi đũa đã được dùng để cho khách hàng cảm thấy cấn cái không đưa tay vào thúng để “vọc”.

- “Coi giò gà“: Người Huế có lệ sau khi cúng đất ở nhà, lấy cặp giò đùi của con gà đã cúng (và đã luộc chín) để ngay vào trong ly rượu trắng và đem đến nhà “ông thầy giò” để nhờ ông đoán chuyện tương lai cho gia đình mình. Ông thầy giò sẽ căn cứ vào màu sắc của cặp giò, vào các đường huyết trên cặp giò cũng như hình thù co quặp của các ngón chân của đôi giò mà đoán biết được việc cát hung cho gia đình mình.

- “Đừng chỉ tay vào trái cây vừa mới tựa hình trên cành cây“: Khi trên cây mới bắt đầu có trái cây non hay vừa mới có trái cây đang còn nhỏ chưa tượng hình thì đừng đưa tay chỉ chỏ vì trái cây non đó sẽ rụng xuống.
- “Trái bói dành để cúng “Lộc Bà“: Khi cây mới sinh trái bói như dừa, thanh trà, quýt, cam v.v… thì phải đem dâng cúng “lộc Bà” trước, về sau cây mới có nhiều trái.
- “Tục làm rể“: Ngày Tết và các ngày kỵ giỗ lớn bên nhà vợ, người rể phải về nhà ông bà nhạc để quét dọn bàn thờ. Người Huế gọi là “làm rể” hay “mần rẹn”, nói theo tiếng Huế. Một tập tục hay ho vì người rể được coi là con trai của ông bà nhạc.

- “Tục ở rể“: Nhiều ông bà nhạc chỉ gả con gái nếu người rể chịu ở rể. Phần lớn là các các gia đình bên vợ thiếu con trai nên muốn chàng rể ở luôn trong nhà vợ sau khi cưới để làm nhiệm vụ con trai cho ông bà nhạc. Khi nhà trai đến cưới dâu thì chú rể đem theo vali của mình đến nhà vợ và sẽ không có chuyện đón dâu về nhà mình.

- “Tránh đòn thượng lương“: Xây nhà phải tránh đòn thượng lương nóc nhà người ta chỉa đúng vào tim nhà mình sẽ ăn không ra làm không nên.
- “Đất nở hậu“: Mua đất làm nhà nên mua miếng đất vuông vức hay miếng đất trước hẹp sau rộng, tức là thứ đất “nở hậu” sẽ ăn nên làm ra. Đừng mua miếng đất trước rộng sau hẹp, sẽ làm ăn thua lỗ và gia sản sẽ giảm bớt dần.

- “Không lật cá để ăn“: Dân quê các Vạn Chài trên các nôốt hay trên các thuyền thường cữ cá lật khi ăn vì họ cữ “lật” như trong “lật thuyền”, sẽ có ảnh hưởng đến mạng sống của họ và gia đình họ trên thuyền. Điều cữ kiêng này cũng giống như cữ kiêng của giới ngư phủ bên Tàu thường cũng không lật cá mà ăn và họ cũng chiên cá mà không lật con cá bằng cách múc nước chiên mỡ dội lên trên mặt trên của con cá đang chiên cho chín cả hai bên. Họ tránh chữ “phản” vì dính líu đến “lật thuyền” và cũng vì vậy mà họ cũng không “úp” chén đọi xuống chạn chén đĩa sau đã rửa sạch. 

 

Ngày xưa cũng đã có một câu chuyện tương truyền về một Sứ thần Việt Nam đi sứ bên Tàu được vua Tàu đãi yến. Khi đang ngồi ăn trên mâm, vị Sứ thần Việt Nam thấy các thực khách trên mêm đã ăn hết phần trên của con cá trong dĩa nên đã tiện tay lật úp con cá lại để ăn tiếp nửa con cá phía bên kia. Các quan Tàu ăn cùng mâm đều ngưng đũa và đều ra chiều sợ sệt. Vị Sứ thần Việt Nam cũng buông đũa và hỏi các vị cùng mâm là chuyện gì đã xảy ra. Mội vị quan Tàu trên mâm cho biết là theo lệ xứ họ, ai lật con cá đang ăn là có ý làm phản và sẽ bị tử hình ngay lập tức. 

 

Vị Sứ thần liền bước tới phủ phục trước mặt vua và xin tha tội.Vua bảo “Phép nước đã đặt ra không thể nào có ngoại lệ nhưng vì Sứ thần là khách của Trẫm nên Trẫm cho Sứ thần có quyền đưa ra một lời yêu cầu và Trẫm sẽ thỏa mãn cho trước khi thọ hình”. Nhanh trí, vị Sứ thần Việt Nam bèn “Xin phép được móc mắt người nào thấy hạ thần lật cá”. Vua Tàu hỏi mãi mà chẳng nghe ai nói là đã thấy vị Sứ thần Việt Nam lật con cá”. Vì không ai thấy nên vua không thể nào bắt tội!

Danh sách các tục lệ và tập tục ở thôn quê Huế vẫn còn dài. Trong khuôn khổ trang tin chúng tôi chỉ trích đăng những tập tục tiêu biểu và thông dụng nhất. Hy vọng sẽ có dịp tái ngộ độc giả với những phong tục tập quán khác của người Huế.
Theo “Dấu tích văn hóa Huế” của Bùi Minh Đức

MÓN ĂN VẶT ĐÀ NẴNG

MÓN ĂN VẶT ĐÀ NẴNG

9 món ăn vặt dưới 10.000 đồng ở Đà Nẵng

Trước khi bắt đầu chuyến du lịch Đà Nẵng, bạn nên bỏ túi những địa chỉ ăn ngon, giá rẻ ở Đà Nẵng, điển hình như 9 món ăn vặt dưới 10.000 đồng sau đây. Ốc hút chợ Bắc Mỹ An

 ÔC HÚT

Đến Đà Nẵng, bạn không thể bỏ qua đĩa ốc hút thơm lừng, cay nồng ở khắp mọi con phố. Nhưng nơi rẻ và hút khách nhất là quán ốc nằm trong chợ Bắc Mỹ An. Đây là địa điểm được nhiều bạn sinh viên rất ưa thích. Mặc dù quán rất nhỏ, nằm ngay bên đường vào chợ nhưng lúc nào cũng đông khách. Ốc ở đây chỉ có 2 loại là ốc hút và ốc bưu. Ốc nấu rất thấm vị, nước ốc mặn ngọt vừa ăn, thêm chút đu đủ thái sợi giòn chua nữa.

Một đĩa ốc có giá chỉ 7.000 đồng. Bình thường vào quán mỗi người sẽ gọi một đĩa, nếu thích bạn có thể gọi thêm một chiếc bánh tráng giá 2.000 đồng, chấm với nước ốc rất ngon. Tuy nhiên, quán chỉ bán từ 15h đến 18h nên bạn phải sắp xếp thời gian tới sớm.

Kem bơ cô Vân

Một quán nổi tiếng nữa trong chợ Bắc Mỹ An là kem bơ cô Vân với giá 7.000 đồng. Kem bơ thơm, béo nhưng không ngấy, ăn kèm với nước cốt dừa, dừa khô và đậu phộng. Bơ ở đây được cô chủ quán dầm bằng tay chứ không dùng máy xay sinh tố. Ngoài kem bơ ra quán còn có nhiều loại chè và kem khác như kem sầu riêng, mãng cầu, chè thái, chè thập cẩm... với mức giá chỉ từ 7.000 đến 10.000 đồng.

Chè chuối nướng

Dù bất kể mùa nào thì đến Đà Nẵng bạn cũng nên thử món chè chuối nướng. Quán nổi tiếng nhất của món chè này là ở trong ngõ nhỏ trên đường Ông Ích Khiêm. Một bát chè gồm nước cốt dừa và những lát chuối nướng, kèm thêm những sợi bột lọc dai dai, đậu phộng và vừng có giá chỉ 8.000 đồng.

Bánh tráng kẹp, bánh tráng nướng

Đây là món ăn vặt lọt top những món ăn đường phố không thể bỏ qua ở Đà Nẵng. Có rất nhiều quán bán bánh tráng kẹp với nhiều hương vị khác nhau như pate, trứng ốp la, trứng ướt... mà giá chỉ từ 5.000 đến 10.00 đồng một chiếc.

Một số địa chỉ nổi tiếng với những món ăn này gồm: bánh tráng kẹp dì Hoa (62/2A Núi Thành, quận Hải Châu); bánh tráng kẹp Kiệt Trần Kế Xương, 9/3 Đoàn Thị Điểm, quận Hải Châu; bánh tráng kẹp dì Hoàng, K142/46/09 Điện Biên Phủ, quận Thanh Khê, bánh tráng kẹp bà Năm, 96/93 Điện Biên Phủ, quận Thanh Khê...

** Địa chỉ ăn ngon 19 món đặc sản Đà Nẵng
** Ăn gì cho bữa trưa ở Đà Nẵng?

Ốc lể

Vào thời điểm tháng 2, tháng 3 âm lịch, hầu hết ở các khu chợ lớn ở Đà Nẵng như chợ Hàn, chợ Cồn, chợ Mới, chợ An Hải Bắc... đều ngập tràn món ăn vặt thú vị này. Những con ốc biển nhỏ xíu nhiều màu sắc được đảo đều trên chảo nóng với nhiều loại gia vị gồm sả, muối ớt, tiêu, dầu phi hành khô, nước mắm gừng.

Đây là món ăn vặt phù hợp cho những người thích thư giãn, vừa lể ốc vừa trò chuyện với bạn bè. Giá cho mỗi lon ốc lể chỉ từ 7.000 đồng đến 10.000 đồng một lon đầy.

Bánh bèo, bánh ít, nem chua...

Đến thành phố miền Trung đầy nắng này, bạn cũng không thể bỏ qua được các loại bánh thú vị như bánh lọc, bánh bèo, bánh ít.... Những món bánh dân dã, mộc mạc được làm từ bột gạo, bột sẵn nhưng lại đem đến mùi vị quyễn rũ làm người ta lưu luyến.

Ở các ngõ nhỏ, gánh hàng rong hay nhà hàng, khách sạn ở Đà Nẵng bạn đều có thể dễ dàng bắt gặp những loại bánh dân dã. Một số nơi bạn có thể tiện ghé qua là chợ Cồn, chợ Hàn rồi đến đường Hoàng Diệu, Hải Phòng... Mỗi nơi có một cách chế biến bánh khác nhau, nhưng giá cả đều rất rẻ. Bánh bèo chén chỉ tầm 1.500 đồng, nem chua 2.000 đồng.... Còn một đĩa bánh đầy đủ các loại như dưới hình chỉ 10.000 đồng.

Chè xoa xoa hạt lựu

Chè xoa xoa hạt lựu được làm từ rau câu, hạt lựu là bột lọc kèm với thạch đen và nước cốt dừa. Khi ăn, độ giòn của thạch, nước cốt dừa và đậu xanh béo ngậy sẽ làm bạn cảm thấy tan hết cái nóng của miền Trung nắng gió. Loại chè này bán nhiều ở các phố nhưng nổi tiếng nhất vẫn là ở chợ Cồn hoặc đường Trần Bình Trọng, Phan Thanh... với giá chỉ 5.000 đồng một cốc.

Sữa chua muối

Tại một ngõ nhỏ dưới chân cầu Trần Thị Lý bạn sẽ bắt gặp một ngõ nhỏ với những hàng quán bán yaourt muối (sữa chua muối). Một đĩa bày nhiều hũ sữa chua nhỏ như thế này nhưng giá chỉ từ 1.000 đến 2.000 đồng một hũ. Khi ăn, bạn sẽ phải cho một ít muối vào hũ. Với vị chua chua ngọt ngọt của sữa chua kèm theo vị muối mằn mặn, món ăn này sẽ tạo ra một hương vị khác lạ mà bạn không thế quên.

Trứng cút đút than phô mai

​Với những bạn trẻ mê ăn vặt thì hẳn không thể không biết đến món trứng cút đút lò phô mai đang sốt tại Đà Nẵng. Chỉ với 5.000 đồng không có phô mai hoặc 10.000 đồng nếu có phô mai, bạn đã có ngay một chén trứng cút đút lò thơm ngon lạ vị này rồi. Hiện nay có rất nhiều hàng quán bán món ăn này nhưng ngon và chuẩn vị nhất là của hàng ở 39A, Nguyễn Du, Đà Nẵng.

HUẾ , MÓN ĂN KHUYA

[Huế]
Độc đáo những món ăn khuya có thâm niên ở vùng đất Cố Đô.

Những quán ăn đêm ở Huế có chút gì rất riêng, rất lạ mà cũng rất đỗi quen thuộc cho những ai từng lang thang phố xá vào ban đêm trên mảnh đất thơ mộng này


Có thể bạn sẽ thích:
[Huế] Nghệ thuật ẩm thực Nhật trong bánh Wagashi
[ĐN] Những món ăn vặt gây thương nhớ lúc tan tầm
[Huế] Điểm danh những món ăn vặt hiện đang “hot” xình xịch xứ Huế.
[Huế] Cay nồng, đậm đà món ốc Nam Giao cố đô Huế



Những quán ăn đêm ở Huế có chút gì rất riêng, rất lạ mà cũng rất đỗi quen thuộc cho những ai từng lang thang phố xá, đã trải qua một đêm không ngủ trên mảnh đất thơ mộng này


Cùng điểm qua một vài quán ăn đêm “thần thánh” nha các bạn


1. Bánh mì đêm – Chân cầu Tràng Tiền


Nằm ở một góc nhỏ gần chân cầu Trường Tiền, quán bánh mì đêm với dăm ba chiếc ghế nhựa nhưng lại thu hút rất nhiều người đến ăn. Không chỉ vì được thưởng thức ổ mì nóng dòn trên tay mà còn vì chút “không khí lạ” khi ngồi ở đây.

Quán mở từ tầm khoảng từ 7-8h tối cho tới tận khuya, khi thành phố đã ngủ say. Điều thú vị ở quán là càng về khuya càng đông khách và luôn rộn ràng tiếng cười đùa trò chuyện.


Bạn có thể tự chọn món để ăn kèm với mì theo ý thích của mình như xíu mại, pate, trứng ốp la, xúc xích, lạp xưởng, bánh lọc. Đặc biệt nhất ở đây là món mì nem, một món ăn mới và ” độc đáo ” chỉ riêng mì đêm ở Huế mới có.

Xem thêm chi tiết tại: Bánh Mì Đêm - Cầu Tràng Tiền


Chỉ cần bỏ ra 7.000đ cho mỗi ổ mì ngon còn nóng hổi, vậy là bạn có thể vừa thưởng thức vừa ngắm nhìn cầu Trường Tiền và dòng sông Hương thơ mộng lúc về đêm rồi đấy


2. Phố bánh canh đèn dầu


Trong lúc đường Đinh Tiên Hoàng lúc nào cũng sáng rực bởi hàng điện đường thì ở phố Hàn Thuyên ngay bên cạnh, những ngọn đèn dầu tù mù được đặt bên cạnh những cái nồi bột mỳ, bột lọc nghi ngút khói.

Chẳng hiểu tự bao giờ nó có tên là "phố bánh canh khổ". Khởi đầu là chỉ dăm quán, đến nay con số ấy đã lên đến vài chục. Không một ánh điện, tất cả đều là thứ ánh sáng được hắt ra từ mấy chục ngọn đèn dầu leo lét. Lúc chưa có khu phố đêm Gia Hội, đây được xem là nơi ngủ muộn ở Huế mặc dù từ đầu cho đến cuối phố cũng chỉ bán độc một loại món ăn mà thôi.

Xem thêm chi tiết tại: Bánh Canh Hàn Thuyên

Bắt đầu từ 15 giờ đến 2 giờ sáng, bất kể trời mưa hay nắng, những bóng người bán và người ăn cứ hắt dài và lặng lẽ trong màn đêm. Không ồn ào, không chật chội, con phố này ngày càng trở nên không thể thiếu đối với những học sinh, sinh viên nghèo, những người lao động bình dân và cả đối với những người yêu cái lãng mạn, cái thơ mộng của cái góc nhỏ thiếu sáng trong kinh thành Huế...

3. Trà “ga”


Với những ai mê cái tiếng rít sồn sột của ống điếu thì dẫu trời mưa dầm lạnh lẽo cũng không thể cản bước chân của họ tìm đến những quán nước nhỏ khiêm tốn ở sân ga. Một cái bàn nhỏ bày ba gói thuốc lá, một hộp kẹo lạc, một bó đóm, mấy cái ly nhỏ... đó là những gì rất giống ở bất kỳ một hàng nước chè nào ở miền bắc.

Trà ga Huế độc đáo ở chỗ là bán thâu đêm suốt sáng, nhưng đông khách vẫn là khoảng thời gian về khuya từ 22h cho đến sáng sớm hôm sau. Một ấm trà ở đây có giá 10.000 đồng, đĩa kẹo lạc, hướng dương 5.000 đồng. Ai hút thuốc lào thì có sẵn điều cày, gọi thêm giấy châm lửa 3.000 đồng. Vậy là chưa đến 20.000 đồng, người ta đã có ngay chỗ ngồi thú vị cho một cuộc hàn huyên. Giá không đáng bao nhiêu, đó có lẽ cũng là lý do quán trà có rất đông các bạn sinh viên và những người lao động nghèo.

Lúc ấy, trà ga như một xã hội thu nhỏ với đủ loại người. Từ những người áo quần là lượt, đi xe hơi bóng nhoáng đến những bác xe ôm, xích lô quần áo lôi thôi, khuôn mặt khắc khổ. Mệ Bảy, người đã hai mươi ba năm bán nước chè ở đây có thể đọc vanh vách cho bạn giờ đến - đi của những chuyến tàu trong ngày chẳng khác nào một cán bộ trực ban của ngành đường sắt. Vẫn đêm ngày miệt mài ở một góc nhỏ, chắt chiu từng đồng bạc lẻ mà kiên quyết không chuyển nghề bởi mệ yêu cái công việc của mình, thương những con người đêm khuya lạc bước và thích cái tĩnh lặng có chút gì rất buồn của Huế…

4. Bắp nướng mỡ hành


Ở Huế, khoai lang, bắp nướng được bày bán tập trung ở đường Lê Lợi, đoạn trước mặt Trường đại học Sư phạm Huế. Khoảng 17 - 18 giờ là những gánh hàng được bày bán. Ngoài khoai và bắp, những gánh hàng này còn có thêm các loại cá và mực khô. Thường là cá chỉ vàng hay cá bò, ăn kèm với tương ớt rất tuyệt.

Những lò than hồng rực đỏ với những củ khoai, quả bắp thơm phức. Bắp non được nướng rất đặc biệt. Bắp được nướng chín qua vừa phải rồi tẩm mỡ hành cùng nước mắm và tương ớt lên bề mặt. Khi chín, bắp không chỉ thơm béo mà còn thêm chút cay nồng rất dễ chịu

Những củ khoai nướng vàng ươm, ngọt bùi cùng mùi hương đặc trưng cũng luôn có sức cuốn hút riêng, khó lòng từ chối. Với nhiều bạn trẻ ở Huế, món này luôn lựa chọn số một cho nhưng đêm đông lạnh giá.


Càng về đêm, những gánh hàng càng đông khách. Khách tập trung quanh gánh. Từng nhóm bạn vừa trò chuyện vừa hít hà những củ khoai bắp nướng nóng hổi





Xem thêm chi tiết tại: Bắp Nướng Mỡ Hành

Mèo Lỳ - Thực hiện 

SƠN TRUNG *ANH MẸT TRIỀN

ANH MẸT TRIỀN
SƠN TRUNG

Ở quê tôi, ai sinh con trai thì được danh hiệu Cu, còn sinh con gái thì gọi là Mẹt trước tên cúng cơm của mình. Tôi và anh người cùng làng, anh lớn hơn tôi khoảng 10 tuổi. Lúc bấy giờ là thời kỳ Việt Minh lên, cuộc kháng chiến chống Pháp đang bùng lên khắp nơi. Quê tôi là vùng xôi đậu. Ban ngày quân Pháp và lính Partisants đi ruồng bố, Việt Minh bỏ chạy lên núi, khi quân Pháp rút thì họ trở về. Ông Nguyễn Mạnh Hạp, biệt danh gọi là đầu xứ Hạp là một tay văn thơ khét tiếng. Ông có nhiều bài thơ mà nay tôi còn nhớ. Ông chế riễu Việt Minh bỏ chạy lên núi:
....Nền độc lập để tàu Pháp độ (đậu)
Trống tự do dè rú (núi) khiêng lên".
Nhìn xem hạnh phúc mà phiền
Cọng hòa dân chủ băng miền lánh xa"...

Ông cũng bị Pháp bắt giam khi ruồng bỏ, ông bị tra tấn, đánh đập, ông có bài thơ nay tôi chỉ nhớ một câu:
..."Thịt da ai cũng là người".
Biết sao ướm hỏi cơ trời thế nao ?..."


Làng tôi có hai giáp, giáp đông và giáp Đoài. Tôi ở giáp Đông giáp làng La Hà. Giáp Đông có một dãy huyền vũ cây cối rậm rạp che mưa gió cho giáp Đông, trong đó có nhiều cây dầu cao khoảng 20,30 mét, bề ngang cũng hai ba người ôm. Thời kháng Pháp, lính Pháp thường đi càn quét. Thường là họ dùng cano tuần tiễu trên sông Gianh. Việt Minh bèn cho người làm chòi canh trên các cây cao trong vùng. Hễ thấy cano Pháp xuất hiện là đánh kẽng báo động. Dân quân du kich sẵn sàng tác chiến nhưng các cán bộ thì đã chạy lên núi từ lâu.


Anh Mẹt Triền là một dân quân, có nhiệm vụ canh gác trên chòi cao ở một cây dầu cạnh nhà tôi. Khi anh tới phiên canh, tôi ra chuyện trò cùng anh. Anh có tài cắt tóc rất đẹp. Tôi thường nhờ anh cắt tóc cho tôi mỗi khi đến phiên canh của anh. Lúc bấy giờ tôi là một học sinh trung học, trường của huyện Quảng trạch đặt tại làng Tùng Châu, Tùng Chất gần Roòn.

Chúng tôi gồm hai người bạn là Nguyễn Bá Sinh và Đinh Hữu Hồ vừa là bà con, vừa người làng cùng trọ tại nhà dân chúng. Chúng tôi thay nhau đi chợ và nấu ăn. Thời buổi khó khăn, chúng tôi cũng phải ăn khoai, ăn ngô, ăn sắn độn. Nhưng cuộc sống rất vui. Trường học tọa lạc trên chùa trong núi, bàn ghế là những thân cây tạo thành.Chúng tôi thường học ban đêm để tránh máy bay Pháp bắn phá. Suốt mấy năm trung học, tôi và Bá Sinh, ông anh họ luôn thay nhau đứng nhất lớp. Trong lớp tôi, có mấy anh bạn và cô bạn Cảnh Dương là trai thanh, gái lịch.

Anh họ tôi, Thạc sĩ  Nguyễn Bá Sinh có viết bài tưởng niệm "Ngày 20 tháng 11 tưởng nhớ Thầy Liệt sỹ"
Viết bài này tôi muốn các bạn ai đã học trường PT trung học Phan Bội Châu, trường PT cấp 2 Quảng trạch thuở 1950 -1954 nhớ lại dành 1 phút tưởng nhớ thầy :
- Liệt sỹ Lương Duy Khánh,
- Liệt sỹ Nguyễn Duy Khuyên
đã hy sinh năm 1954 tại làng Pháp Kệ , h. Quảng trạch , Quảng Bình.
Năm 1953 lần đầu tiên cả huyện Quảng trạch có trường cấp 2 đầy đủ lớp 5, lớp 6 , lớp 7.Lúc này Ba đồn đã giải phóng.Trước đó ở trường ở Lâm Xuân, Pháp kệ chỉ có đến lớp 5. Muốn học lên trên phải lên Tuyên Hóa có trường Phan bội Châu.

Mừng lắm , được “gần”. Những học sinh ở Quảng trạch trọ học xa Tuyên Hóa , Kỳ anh, Hà tĩnh nô nức tụ tập về quê học.
Trường quá đơn sơ, đóng ở làng Tùng chất : lớp 5 học ở trong làng, lớp 6 ở chân đồi đầu làng, lớp 7 ở chùa trên đồi.(Hồi ấy cấp 2 có 3 lớp : 5,6,7. Cấp 3 có 2 lớp :8,9 theo hệ giáo dục 9 năm. Hết cấp không phải thi tốt nghiệp)

Có 3 thầy : -thầy Lương duy Khánh hiệu trưởng dạy Văn,.
-thầy thầy Nguyễn duy Khuyên dạy Sử , Địa.
-thầy Lê văn Hồng dạy Toán, Lý, Hóa.

Cơ sở vật chất không có gì, sách giáo khoa không có cả 3 thầy đã đem hết nhiệt tình và trí tuệ truyền đạt dạy dỗ chúng tôi nên người. Dù đã lâu lắm, nhưng không quên hình ảnh thầy Khánh bình giảng truyện kiều . Âm điệu và lời lẽ của thầy rót vào tâm trí…hiểu biết đến nay…

Học sinh ở quê mình lớp 7 có các anh chị : Đoàn Yên , Trọng Khả , Băn, Mỹ Vinh, Thái An (em chị Vinh) (Hòa ninh),Nguyễn đình Cống (Lũ Phong), Huê (Tiên Lệ)….

lớp 6 có : Bá Sinh, Thiên Thụ,Hữu Hồ (Vĩnh Lộc),Đoàn Thào, Hoàng minh Sơn (Hòa Ninh), Trâm, Mậu (Vĩnh phước), Cát , Đương (Hạ Thôn)…

Lớp học trò đó bây giờ đã trở thành giáo sư , tiến sỹ ,thạc sỹ, Kỹ sư, giảng viên , cán bộ cao cấp…đã học chữ thầy. Lớp học bằng lán tranh tre, không cửa liếp, bàn ghế quá sơ sài , thô sơ . Học sinh tự dùng củi làm sàn kê vài thanh ván làm bàn, ghế ngồi là thanh củi kê dọc ngồi chung cả bàn…Học ban đêm dưới ánh đèn dầu leo lét…

Năm đó anh em mình học quá giỏi :

*Lớp 7 : Khả đứng đầu, Cống thứ 2, An thứ 3…Yên, Băn, Vinh tiếp…
*Lớp 6: Sinh, Thụ cùng đứng đầu, Sơn thứ 3, Thào thứ 4…,Trâm, Hồ, Cát tiếp…Kết thúc năm học đầu tiên qua tốt…học sinh nghỉ hè…

Năm học sau, đã xong kỳ 1, hè1954 Huyện Quảng trạch tổ chức tổng kết và học chính trị cho giáo viên tại làng Pháp Kệ. Máy bay Pháp oanh tạc,ném bom trúng…Thầy Khánh và Thầy khuyên hy sinh tại chỗ…thi thể thầy bị biến dạng…nhờ thầy Hồng thoát chết: thi thể mà trong túi áo ngực có cái bút máy Parker ( thầy vẫn dùng) nhận ra đó là thi thể của thầy Khánh …. ( gia đình đã tặng cây bút đó cho thầy Hồng làm vât kỷ niệm…)

Thầy Khánh người làng Lệ Sơn dáng cao, trắng trẻo hiền lành, yêu trò, hy sinh lúc 27 tuổi , có 1 con gái 2 tuổi…..Từ đó , tôi có tìm hỏi về gia đình Thầy …nhưng thông tin …lờ mờ…Đến gần 40 năm sau, qua giao lưu, chúng tôi gặp lại thầy Lê văn Hồng lúc này thầy là Tiến sỹ giáo sư trường ĐH Sư phạm HN.

…Một lần thầy Hồng đến thăm người cháu sinh viên trường ĐH thương mại, người cháu lại ở cùng phòng với 1 sinh viên người Lệ Sơn (Quảng Bình) có tên Lương Khánh Trâm(*)…quá đột ngột nhận ra con gái thầy Lương duy Khánh mà thầy Hồng đã chứng kiến sự hy sinh của thầy (lúc Trâm mới 2 tuổi)

…GS Hồng đã đã kể lại chi tiết về cha Trâm lúc hy sinh , khi cô còn thơ dại……Tôi cũng tìm được nhà chị Lương Khánh Trâm, gần nhà tôi, một đôi lần đến thăm chị, ngắm nhìn ảnh của thầy Lương Duy Khánh…chị giống cha…nước da trắng trẻo , hiền từ như Thầy…

(*)Chị Lương Khánh Trâm đã tốt nghiệp đại học TM, ở lại làm giảng viên và trở thành hiệu phó của trường ĐH thương Mại, có gia đình , có 2 con trưởng thành học hành đỗ đạt và làm ăn khá giả.

Sau 1954, tôi bỏ vào Nam. Anh Bá Sinh có trở lại thăm Quảng Châu, Tùng Chất và Cảnh Dương và có gặp cố nhân tại Hà Nội. Sau 1975, Đinh Hữu Hồ , giáo viên cấp ba ngoài Bắc, được điều vào Nam công tác tại Nha Trang.  Khi anh cùng phái đoàn giáo viên  cư trú tại một khách sạn Saigon, tôi đến thăm. Anh đi vắng.

Tôi đứng lẫn lộn với đám giáo viên ngoài Bắc. Khi anh về, anh nhận ra tôi ngay. Anh nói :"Ở xa, nhìn cái lưng Thụ là biết ngay". Chúng tôi xa cách đã lâu, ở hai chiến tuyến khác nhau, nhưng lúc gặp nhau, chúng tôi chỉ thấy tình thương, tình bè bạn, anh em trong đáy mắt. Rất tiếc, vào Nha Trang công tác it lâu anh từ trần vì hút thuốc lá quá nhiều. Sau 1985, tôi trở về quê. đến nhà anh thắp nén nhang trong khi chị và các cháu đang lo việc đồng áng. Tôi ghé thăm anh Đinh Xuyên, nhà cạnh Đinh Hữu Hồ. Hai chúng tôi uống chén rượu và nói chuyện thân mật. Anh Đinh Xuyên nói rằng ngày xưa dân ta khổ nhưng ra đồng còn bắt được con rạm, con tôm, nay thì trồng lúa thần nông, xịt thuốc trừ sâu cho nên ruộng đồng, chuôm ao không còn tôm cá!

Ngày ra đi, tôi đến thăm anh Mẹt Triền. Anh sai con mua cút rượu. Hai chúng tôi ngồi bên nhau, uống rượu , nhìn nhau mà không nói một lời. Tính tôi it nói. Hơn nữa, sống trong chế độ cộng cộng sản, con người phải thận trọng vì cổ nhân dạy :"bệnh tòng khẩu nhập, họa tòng khẩu xuất"( 病從口入，禍從口出)

Hình như cuộc sống của anh có nhiều khó khăn. Vợ anh bị bệnh lâu năm nằm một chỗ. Một mình anh phải cáng đáng mọi việc trong ngoài.

Anh dáng người thấp, da đen nhưng tính tình hiền lành trung hậu. Dù ở nơi xa xôi, tôi vẫn luân nhớ anh, người bạn vong niên thuở nhỏ!

Năm 1985, khi tôi về, dãy huyền vũ đã tiêu tan vì người ta lấy cớ chăt cây để kháng chiến nhưng sự thực, các ông cộng sản cũng như tổng giám mục Ngô Đình Thục đã bắt tay với cộng sản, chở cộng sản về dinh Độc lâp cũng chỉ vì gỗ, vì tiền! Nguyễn Văn Trấn là người duy nhất tố cáo bọn cộng sản đầu sõ cướp đoạt tài sản quốc gia. Chúng phá hoại núi rừng để bán gỗ cho ngoại quốc lấy tiền bỏ túi. Bùi Công Trừng đã nói với Nguyễn Văn Trấn như sau:

"Chúng nó cũng mấy thằng ấy, cũng những chính sách ấy, cai trị 17 triệu dân thì dân đã nghèo sát đất, không đầy 15 năm, hai cái rừng Việt Bắc và Tây Bắc bị cạo trọc lóc. Bây giờ ở miền nam,, cũng đào kép ấy( même acteurs), hải kịch ấy (même comédie) chưa chi đã giành đất Ban Mê Thuột, của Đà Lạt và Sông Bé thì chúng nó sẽ đua với miền bắc 15 năm, miền nam chỉ cần ba năm thì cũng trơn lu như mu bà bóng cho mày coi "(VCMVQH.tr.230).

Cái chi nhánh Linh Giang của tôi cũng bị người ta hành tội đủ thứ. Họ chắn sông, biến con sống nhỏ thành máng nước đưa nước từ nguồn về, nhưng dân chúng lao khổ và hao tốn tiền bạc, rốt cục con sông được giải phóng trở lại con sông nước mặn như xưa! Người ta mai mỉa thủy lợi thành thủy hại!
Công việc này phải do các kỹ sư thủy lơi phụ trách đâu đến các ông ủy ban nhân dân xã, huyện ủy trình độ lớp ba trường làng nhúng tay vào! Nhưng người ta cứ làm bừa! Đảng bách chiến bách thắng mà!
Dù chính sách thay đổi, cuộc đời đổi thay, cái dãy huyền vũ ngày xưa đã biến mất trong cuộc sống êm ả của làng tôi!

CHÚ CHÍN CALI * TRẠM CUỐI CUỘC ĐỜI

CHÚ CHÍN CALI * TRẠM CUỐI CUỘC ĐỜI

Sống ở Mỹ khá lâu nên tôi ít nhiều cũng bị ảnh hưởng tư tưởng của người Mỹ nên không có ý định nhờ vả con cái khi tuổi về chiều. Một ngày nào đó khi thấy mình không còn khả năng để tự lo cho mình được nữa tôi sẽ vào sống trong các “Boarding care” để có người chăm sóc, nếu tệ hơn sẽ được hưởng những phúc lợi dành cho người cao niên và được bảo vệ bởi hệ thống an ninh xã hội Mỹ. Ở Mỹ có “Nursing Home” được trang bị đầy đủ phương tiện, kỹ thuật và nhân sự chuyên môn để chăm sóc những người không còn khả năng tự lo cho mình, có “Hospice Service” chăm sóc vật chất lẫn tinh thần cho các bịnh nhân không thể sống hơn sáu tháng, giúp họ ra đi trong yên bình và giúp gia đình họ vượt qua giai đoạn khó khăn nhất.

Nhưng tư tưởng lạc quan nầy đã hoàn toàn thay đổi từ khi tôi thật sự đối diện với tử thần và nếm mùi bịnh viện sau khi trải qua một cơn bạo bịnh phải nhập viện trong 10 ngày. Tuy đã được thoát chết, vết thương mổ xẻ đã lành, nhưng những đau đớn về thể xác và vết thương tâm thần mà bịnh viện để lại vẫn còn hằn sâu trong ký ức không bao giờ lành. Từ đấy tôi bắt đầu thấy sợ bịnh viện, sợ luôn cả nursing home vì đây chẳng qua chỉ là một hình thức khác của bịnh viện, bịnh viện của người già.

Từ tâm trạng sợ hãi nầy tôi liên tưởng đến 4 năm hãi hùng mà nhạc mẫu tôi phải trải qua trong nursing home trước khi bà mất. Từ đấy những quảng cáo đẹp về nursing home với hình ảnh những cụ già vui chơi hạnh phúc được thay thế bằng những hình ảnh đau khổ của nhạc mẫu tôi và của những cụ già ngồi xe lăn ủ rủ, nghiêng ngả, cong queo, nhễu nhão, những gương mặt mếu máo, những ánh mắt vô thần.

Chúng tôi may mắn được sống chung với cha mẹ vợ vì bà xã tôi là con gái út. Lúc còn khỏe ông bà nhạc của tôi quán xuyến hết mọi chuyên trong nhà để vợ chồng tôi được rảnh tay lo chuyện ngoài xã hội. Hai con tôi gần gũi với ông bà ngoại nhiều hơn với cha mẹ chúng. Đi học về vừa đến cổng nhà là đã réo gọi ông bà ngoại. Tuy nuôi con nhưng thật ra tôi chưa biết thay tã hay cho con bú! Kể cã tiếng Việt chúng nói đều nhờ ông bà dạy từ ngày chúng bập bẹ tập nói.

Nhưng cuộc sống hanh phúc chấm dứt từ khi nhạc mẫu tôi ngã bịnh. Năm 78 tuổi, sau chuyến du lịch Việt Nam về, mẹ nằm suốt trong phòng, than mệt. Ngoài bịnh tiểu đường loại 2 mãn tính, mẹ thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiểu, đau cột sống, ho kinh niên và sau đó khám phá ra bị ung thư phổi. Từ đấy bà ra vào bịnh viện như đi chợ. Thiếu bàn tay của mẹ, gia đình tôi rối loạn lung tung, con cái đi học trể, cơm nước thất thường, nhà cửa bề bộn. Vợ chồng tôi phải tập lại từ đầu cách quán xuyến gia đình, nuôi con, thêm nuôi mẹ già trong bịnh viện. Bố cũng yếu chỉ hụ hợ chuyện lấy thơ, đổ rác, đóng cổng là đã than mệt rồi.

Bác sĩ ung thư khuyến cáo không nên mổ xẻ hoặc trị liệu gì cho mẹ vì ung thư đã di căn đến não. Hơn nữa tuổi mẹ đã quá cao lại bị bịnh tiểu đường nên vết mổ không lành. Hãy để cho thiên nhiên quyết định vận mệnh của mẹ. Tôi dấu nhẹm lời bác sĩ bảo rằng mẹ chỉ sống tối đa là sáu tháng. Mẹ được cho về nhà với lời khuyên “thích ăn cái gì cho bà ăn cái nấy”. Nhưng “Còn nước còn tát” chúng tôi không chịu thua, chạy chửa bịnh cho mẹ bằng thuốc nam. Ai bày thuốc gì ở đâu tôi cũng tìm cho được. Khi lái xe mắt tôi cũng láo liên nhìn bên lề đường, dọc theo các hàng rào tìm cây cỏ “Dendelion” để hái lá cho mẹ ăn. Nghe nhà ai có cây nha đam chúng tôi cũng tìm đến xin hay mua cho bằng được. Bã xã tôi cầu nguyện cho mẹ hàng ngày không xao lãng.


Như được một phép nhiệm mầu, bịnh ung thư của mẹ tôi thuyên giảm dần dần và sau mấy tháng khối u trong phổi tự nhiên biến mất. Bác sĩ gia đình rất vui bảo “đừng thắc mắc, hảy cứ tin là như vây đi”. Nhạc mẫu tôi thì tin là mình đã hết bịnh thật, còn vợ chồng tôi thì gần như kiệt lực, mong sau phép lạ sẽ kéo dài. Bịnh ung tư không thấy trở lại, nhưng bịnh đau cột sống làm mẹ đau đớn không ăn ngủ được nên sinh ra khó tính. Mẹ lại quên trước quên sau. Mẹ không còn kiểm soát được tiêu tiểu nữa nhưng nhất định không chịu mang tã. Bố cũng già mệt mõi, suốt ngày ngủ trong phòng. Ông bà lại không biết tiếng Mỹ, không dùng điện thoại, nên khi vợ chồng tôi đi làm lúc nào cũng phập phòng lo sợ.



Bác sĩ gia đình đề nghị nên cho mẹ vào nursing home để dễ bề chăm sóc. Vợ chồng tôi đồng ý ngay nhưng gặp sự phản khán quyết liệt của nhạc mẫu tôi. Suốt đời mẹ không bao giờ xa gia đình nửa bước nói chi chuyện cách ly vĩnh viễn! Đối với mẹ, mất gia đình là mất tất cã. Chúng tôi nể mẹ nên không dám nói chuyện nursing home nữa, chỉ sợ làm mẹ buồn ảnh hưỡng đến sức khỏe.



Nhưng sức khỏe của mẹ càng lúc càng tệ. Sau lần cấp cứu cuối cùng vì bị ngất xỉu, bác sĩ đề nghị phải đưa thẳng mẹ vào nursing home, vì theo ông, đó là cách tốt nhất để bác sĩ có thể theo dỏi bịnh tình và giữ an toàn cho mẹ.



Ngày đầu tiên vào nursing home không ai nỡ bỏ mẹ một mình nên quấn quít bên bà cho đến tối rồi cũng phải ra về. Đó là ngày đầu tiên trong cuộc đời mẹ phải sống lẻ loi một mình bên những người xa lạ. Tôi còn nhớ rỏ gương mặt thẫn thờ của mẹ nhìn theo con cháu đang bỏ bà mà đi. Tôi không dám nhìn mẹ lâu hơn vì tôi thấy mẹ khóc, một điều rất lạ đối với nhạc mẫu tôi vốn là người đàn bà can cường và cứng rắn. Bố thấy tội nhiệp đòi mỗi ngày chở bố vào nursing home để ông chăm sóc cho mẹ. Được mấy tuần rồi tôi cũng chịu thua vì chuyện đón đưa hàng ngày thật là bất tiện. Còn nếu để bố đi xe bus nếu có chuyện gì xảy ra thì ai lo cho bố đây!

Từ ngày Mẹ vào nursing home vợ chồng tôi thở phào nhẹ nhõm, không còn phải lo lắng như khi xưa khi bỏ mẹ ở nhà. Chúng tôi yên tâm là mẹ được theo dõi và chăm sóc 24/7. Tan sở vợ chồng tôi chở bố vào thăm mẹ, thấy mẹ sạch sẽ thơm tho, giường nệm trắng tinh, kẻ qua người lại tấp nập vui vẻ lắm. Yên tâm chúng tôi dần dần xao lãng việc thăm viếng. Cả hai cháu cũng không còn đòi đi thăm ngọai nữa, nhiều khi phải bắt chúng mới chịu đi. Chúng không thích cái mùi trong nursing home.

Từ ngày sống trong nursing home mẹ hoàn toàn thay đổi, trở nên trầm lặng, ít nói,  khác hẳn với mẹ trước đó “quậy” tưng bừng trong bịnh viện. Mẹ chịu mang tã, nằm yên trên giường, không có ý kiến chuyện chung quanh, không đòi hỏi gì, không còn than phiền đau lưng nhức gối, hay càu nhàu vì thiếu ngủ, mất ăn như lúc ở nhà. Sau nầy mới biết bà đã được cho dùng thuốc an thần và thuốc đau nhức nồng độ cao nên lúc nào bà cũng ở trạng thái lờ đờ lim dim ngủ. Có lúc tỉnh táo, mẹ chỉ nhìn qua khung cửa sổ với đôi mắt vô thần. Hỏi mẹ có đau đớn gì không, mẹ lắc đầu. Hỏi có thích ăn uống đồ ăn Việt Nam không mẹ lắc đầu, tuy tôi biết là mẹ rất ghét đồ ăn Mỹ nhất là khẩu phần cho bịnh nhân tiểu đường và cao máu nhạt nhẽo không sao nuốt nỗi. Mẹ chịu đưng, sống âm thầm không một lời than thở.

Cho đến một hôm mẹ nắm tay nhà tôi, nước mắt rưng rưng mẹ van xin:
- Mẹ muốn chết con à. Con xin người ta cho mẹ chết đi!
Bà xã tôi sững sờ, ôm mẹ năn nỉ:
- Mẹ đừng nói kỳ vậy, phải ráng lên chớ, con biết phải làm sao bây giờ?
Rồi vợ tôi cũng khóc. Tôi chỉ đứng nhìn. “Chúng tôi biết phải làm sao bây giờ”?
Vợ chồng tôi đều nghĩ rằng đã tìm được giải pháp tốt nhất cho mẹ rồi. Mẹ thì đã “ráng” quá nhiều, ráng đến mõi mòn, đến kiêt quệ nên muốn bỏ cuộc. Đã bốn năm dài đăng đẵng mẹ sống nơi đây như cái xác không hồn.

Có lúc chúng tôi vào thăm mẹ vào giờ ăn trưa thấy mẹ ngồi gục đầu trên xe lăn như một em bé ngoan, mắt nhắm nghiền, đợị đến phiên mình há mồm được đút cho ăn. Mẹ không còn thiết tha gì nữa.

Những tháng cuối cùng mẹ nằm trên giường đưa mắt nhìn con cháu, không cử động hoặc nói năng gì. Hình như có điều gì u uẩn trong lòng mà mẹ không nói được hay mẹ có tâm sự gì nhưng muốn giấu kín trong lòng.
Một buổi sáng sớm, tôi nhận được cú điện thoại từ nursing home báo tin là mẹ chúng tôi đã mất đêm qua. Bà mất lúc nửa đêm nên không ai hay biết cho đến sáng ngày hôm sau. Bà âm thầm ra đi không một lời từ giả, không một giọt nước mắt tiển đưa. Chắc mẹ cô đơn lắm lúc trút hơi thở cuối cùng. Suốt đời mẹ lo cho chồng, cho con, cho cháu, ngày mẹ ra đi chỉ có một mình, trong cô đơn. Có ai biết rằng không phải mẹ chỉ cô đơn trong giây phút ra đi mà mẹ đã chết từ lâu rồi, kể từ ngày mẹ bước chân vào ngưởng cửa nursing home, một nhà tù không cần đóng cửa. Tôi chợt hiểu được tại sao mẹ đã khóc ngày đầu tiên đến nursing home. Ngày ấy mẹ chấp nhận bản ản tử hình không văn tự vì muốn hy sinh cho con cái. Ngày ấy Mẹ đã khóc lời vĩnh biệt các con cháu rồi.

Chúng tôi vội vã vào nursing home vừa kịp lúc nhìn mẹ lần cuối cùng trước khi người ta phủ kín mặt mẹ với tấm trải giường màu trắng rồi mang xác mẹ đi. Mọi người đứng nhìn theo chết đứng, ngỡ ngàng, đớn đau, nhưng không ai khóc thành lời. Chúng tôi đã biết là ngày nầy sẽ đến với mẹ, và hôm nay nó đã đến.

Cái chết của nhạc mẫu nhắc tôi nhớ lại chuyện cổ tích về chuyện người tiều phu đẩy xe chở mẹ vào rừng cho thú hoang ăn thịt vì bà đã quá già. Tôi có khác gì người tiều phu đó, đã đưa nhạc mẫu tôi vào nursing home để chết. Đến một ngày nào sẽ đến lượt con tôi chở tôi đi như vậy sao?

Tôi lại nhớ đến chuyện con voi già biết mình sắp chết, nó âm thầm đi vào cái “nghĩa địa voi” là cái hang động cho voi đến để chết. Nó âm thầm gục chết một mình bên cạnh những đống xương voi già đã chết trước nó. Tôi chợt nghĩ nếu con người làm được như con voi già thì con cháu không phải cực khổ vì cha mẹ già, không phải khổ tâm vì mặc cảm là đã làm một hành động bất nhân, bất hiếu, như tâm trạng hối hận của tôi bây giờ đối với nhạc mẫu của tôi.

Nursing home. Cái trạm cuối của cuộc đời mấy ai tránh khỏi!
Bạn đã chọn cho mình cách đến chưa?

Chú Chín Cali
 

THANH KINH PHAN UU

VIETTUSAIGON * TỰ DO

Giới hạn của Tự Do

Thứ Hai, 11/13/2017 - 23:59 — VietTuSaiGon

 

Tôi là người luôn tìm kiếm, ủng hộ và cổ xúy cho tự do. Bởi tôi chưa bao giờ nhìn thấy tự do trên đất nước tôi. Bởi tự do trên đất nước tôi là tự do vứt rác ra đường mà không sợ ai hỏi, tự do đứng đái vỉa hè mà không sợ ai phán xét hay hỏi han, tự do văng tục khắp mọi nơi mà không sợ mình bị đánh giá thấp… Đó là những thứ tự do có được của một người Việt. Nhưng liệu có phải tự do là những thứ đó? Và gần đây, ca sĩ Mai Khôi bày tỏ quyền tự do phát biểu của cô bằng một tấm bảng giơ ra đón Tổng thống Donald Trump với nội dung “Trump, tôi đái vào mặt ông” viết bằng tiếng Anh. Hành động của cô gây bão dư luận, có người ủng hộ, có người phản bác. Điều này khiến tôi đặt lại vấn đề về khái niệm Tự Do và hỏi liệu hành động tự do bày tỏ của Mai Khôi đúng hay sai, có hợp lý?

Ở khía cạnh thứ nhất, tự do là gì? Có thể nói rằng tự do là một khái niệm rất rộng và rất hẹp. Rộng bởi nội hàm của nó hàm chứa cả yếu tính của con người và vạn vật. Một người tôn trọng tự do thì không thể xiềng xích con vật nuôi của mình theo ý muốn nó luôn bên cạnh mình hoặc nhốt chim trời vào lồng để nó làm đẹp cho khuôn viên gia đình. Sâu xa hơn, một người tôn trọng tự do thì không thể áp đặt người khác phải tự do theo cách mà mình xem rằng đó là tự do. Và tự do cũng là một khái niệm hẹp, nó bị khuôn giới bởi chính trị, văn hóa, đạo đức xã hội, tôn giáo. Ở một quốc gia này, ăn thịt lợn là điều tốt, ăn thịt chó là sai với tôn giáo thì ở một quốc gia khác, ăn thịt chó là điều tốt và ngược lại. Anh không thể tự do ăn thịt lợn trong quốc gia xem lợn là vật thiêng và cũng không thể mở quán thịt chó trước cổng chùa.

Đương nhiên những ví dụ này có phần khập khiễng và không thuyết phục. Nhưng tôi nói vậy để nhấn mạnh rằng một khi có chính trị, có tôn giáo, có đạo đức xã hội và đặc biệt là có pháp luật thì khái niệm Tự Do của con người được định nghĩa và thực hành trong các giới trong phạm vi những thứ vừa nói. Đó là tính hẹp của tự do, con người thì ước mơ thiên hình vạn trạng, thậm chí muốn nhấc cả trái đất lên. Nhưng giới hạn sức mạnh và giới hạn qui ước đồng loại không cho phép anh làm những điều đó.

Cũng giống như anh ước mơ đất nước có tự do, có độc lập, có đa nguyên đa đảng, anh đấu tranh cho điều đó và chấp nhận mọi sự nguy hiểm của bản thân. Điều đó hoàn toàn cao quí và hợp lý. Nhưng nếu anh nói với ai đó rằng “Tại sao tôi đấu tranh mà anh không đấu tranh? Anh là kẻ hèn, kẻ dốt, kẻ thỏa hiệp, kẻ không có não… Anh phải đấu tranh cho tự do giống như tôi…” thì ngay lập tức, tự do của bản thân anh và của người tiếp nhận những câu hỏi của anh đã bị xúc phạm.

Tự do của bản thân anh bị xúc phạm bởi anh không hiểu gì về quyền tự do, không có sức mạnh thực thụ của quyền tự do nên mới cần đến người cộng hưởng, cần đến đám đông cùng làm việc giống như anh. Một người thực sự có sức mạnh tự do, họ có thể đón nhận những tư tưởng cùng chiều, bắt tay người đồng cảm, nhưng chắc chắc họ không vịn vào đám đông hay vịn tay người đồng hành. Một khi anh cần vịn vào ai đó để mà đi, điều này chỉ chứng tỏ anh chưa có đủ sức mạnh của tự do. Và điều này càng đáng sợ hơn khi anh xúc phạm ai đó vì họ không “tự do” giống anh!

Nói như vậy để đặt lại vấn đề về hành vi của Mai Khôi khi đón Tổng thống Donald Trump. Vì sao Mai Khôi đã phản ứng như đã thấy? Theo một hướng dư luận, bởi Tổng thống Trump từng hứa lúc tranh cử rằng khi làm Tổng thống, ông sẽ dẹp ngay độc tài; Bởi ông không ngó ngàng gì đến những bất công, những vi phạm nhân quyền mà nhà cầm quyền Việt Nam đang hành xử với giới đấu tranh cho dân chủ, nhân quyền Việt Nam; Bởi gia đình ông đã bỏ lơ những nhà đấu tranh như Mẹ Nấm, Trần Huỳnh Duy Thức, Trần Thị Nga… Chính vì vậy, Mai Khôi bày tỏ chính kiến bằng hành động “đe dọa” đái vào mặt Donald Trump.

Cũng có hướng dư luận coi thường Mai Khôi và thậm chí mắng nhiếc cô ca sĩ này bởi cô hành động “vô văn hóa”, “ăn mắm cái làm chính trị”, “khoe chỗ đái”… Thiết nghĩ, luồng dư luận này đã trực tiếp động chạm đến quyền tự do bày tỏ của Mai Khôi nên không cần bàn luận gì thêm. Vấn đề là hành động của Mai Khôi có hợp lý, đúng lúc hay không? Và Mai Khôi đã đúng hay sai khi đưa ra quyết định bày tỏ chính kiến khi Hà Nội đón ông Trump?

Về khía cạnh đấu tranh cho tự do, nhân quyền và độc lập dân tộc, đa nguyên đa đảng, có vẻ như Mai Khôi đã sai khi quyết định đón ông Trump bằng cách vừa nêu. Bởi lẽ, Trump hứa sẽ đập bỏ độc tài nhưng mà độc tài ở đâu? Vì hiện tại, ngay trong các nước tư bản tiến bộ vẫn sót lại những ông chủ tập đoàn hành xử hết sức độc tài với người lao động, Mỹ cũng không ngoại lệ. Vậy lời hứa của ông Trump có nhắm vào Việt Nam? Và dẹp bỏ độc tài Cộng sản của Việt Nam hoặc đứng về phía các nhà đấu tranh để bảo vệ các nhà đấu tranh dân chủ Việt Nam có phải là trách nhiệm của Tổng thống Trump?

Ông Trump làm Tổng thống Mỹ, ông có trách nhiệm bảo vệ tự do cho nhà đấu tranh chống độc tài? Ông có trách nhiệm kêu gọi nhà nước độc tài phải thả các tù nhân lương tâm? Ông có trách nhiệm phải dẹp bỏ các nhà nước độc tài trên thế giới, trong đó có Việt Nam? Tôi nghĩ là không, chúng ta đã hiểu nhầm bản chất của nước Mỹ và Tổng thống Mỹ.

 Trách nhiệm của Tổng thống Mỹ là mang lại đời sống ấm no, phát triển, tự do và độc lập cho Mỹ quốc. Những quốc gia nào muốn quan hệ giao thương kinh tế, chính trị, văn hóa với Mỹ phải đảm bảo một số điều kiện về tự do, dân chủ, nhân quyền theo tiêu chí của Mỹ. Và một Tổng thống thông minh phải nhìn thấy sự thay đổi trục thế giới để điều chỉnh kịp thời để có những sách lược phù hợp mà phát triển đất nước, xa hơn thì phát triển khu vực và phát triển thế giới.

Có thể Trump đã sai khi không can thiệp, kêu gọi thả các nhà đấu tranh dân chủ, nhân quyền tại Việt Nam trong chuyến thăm Việt Nam của ông. Nhưng cũng không có bất cứ cam kết hay trách nhiệm bắt buộc nào rằng đã là Tổng thống Mỹ thì phải lên tiếng kêu gọi thả các nhà đấu tranh chống độc tài tại Việt Nam khi sang Việt Nam. Bởi quyền tự do của mỗi người phải do chính những người ấy mang lại cho họ. Chúng ta có quyền và trách nhiệm đấu tranh cho tự do của bản thân và dân tộc. Nhưng không thể gắn cái quyền và trách nhiệm ấy lên người khác. Vả lại ông Trump đâu phải là “cha già dân tộc” để mang lại tự do, độc lập cho Việt Nam?!

Muốn có tự do, độc lập và chủ quyền cho quốc gia, không ai ngoài chính những người dân của quốc gia ấy phải tự đấu tranh, tự tìm lấy điều đó. Mai Khôi phản ứng thô thiển như vậy với Trump, nhìn bên ngoài thì có vẻ như đây là điều tốt, một cô gái Việt dám đứng lên bày tỏ chính kiến bởi ông Trump không bảo vệ những người đồng chí hướng của cô ấy. Nhưng kì thực, cô đã phạm phải ba sai lầm căn bản: Cô cho thế giới nhìn thấy một hình ảnh không đẹp của người Việt; Cô cho thế giới nhìn thấy sự bất lực, cầu cạnh vào bên ngoài và thiếu độc lập nội tại của giới đấu tranh; Cô cho thế giới nhìn thấy sự non nớt về chính trị của bản thân một người đấu tranh như cô.

Hình ảnh cô dọa đái vào mặt Tổng thống Trump khi ông sang thăm Việt Nam, dù đứng trên góc độ nào cũng cho thấy nó vô văn hóa. Hơn nữa, cô trưng tấm bản đó khi cô mặc bộ áo dài Việt Nam, hình ảnh biểu trưng của người phụ nữViệt. Thật đáng sợ cho ông Trum khi thăm Việt Nam bị một phụ nữ Việt dọa đái vào mặt! Và có một điều mà cô không nhìn thấy, ông Trump thực hiện kết nối rất nhiều hợp đồng kinh tế Mỹ - Việt. Điều này hứa hẹn tốt cho nền kinh tế Việt Nam. Một quốc gia mà GDP bình quân đầu người mỗi năm còn dưới mức 5000USD thì khó mà chạm đến dân chủ, tự do, bởi người ta mãi loay hoay trong chuyện ăn, mặc, ở, thì làm sao mà nghĩ cho xa được.

Bằng chứng là mọi cuộc đấu tranh, xuống đường trong vài năm gần đây bị dập tắt ngay lập tức khi đường tiếp viện bị cắt và nhà cầm quyền đe dọa đụng chạm đến kinh tế, nhân mạng của người đấu tranh. Mọi cuộc thay đổi chuyển sang dân chủ của các quốc gia thiếu sức mạnh kinh tế chỉ làm cho chính họ thêm nghèo khổ, nội loạn và tốn kém của Mỹ một lượng tư bản không nhỏ nhưng sự việc chẳng đến đâu!

Đương nhiên, đấu tranh cho tự do, độc lập thì không thể viện vào giàu nghèo. Nhưng để tránh tình trạng hôm nay người ta chống Cộng sản, ngày mai Cộng sản ném cho một cục tiền thì quay sang bênh vực Cộng sản, hôm nay chống Tàu, mai Tàu nó sang cưới con gái, chị gái/em gái, cho tiền xây nhà, đi nhà hàng, sắm veston thì lại quay ra chửi “bọn phản động” và khen Tàu… thì mỗi người dân phải có đủ khả năng tài lực. Bởi Lý luôn đi đôi với Tài, đấu tranh là một cuộc Lý Tài. Cứ có Lý mà thiếu Tài thì đừng mơ gì xa!

Sự non nớt của cô nằm ở chỗ cô là người kêu gọi tự do, hành động tự do. Nhưng cô xúc phạm ông Trump khi chưa nhìn thấy bất kì tín hiệu gì trong nước cờ của ông. Không chừng, cô lại làm cho ông Trump có ấn tượng xấu về giới đấu tranh Việt Nam và ông gác lại mọi dự tính cho giới dân chủ Việt Nam. Nói chung, hành vi của Mai Khôi, đứng trên góc độ nào vẫn nhìn thấy cô tự làm mình nổi tiếng bằng hành vi trẻ trâu nhiều hơn là hành vi của một trí thức dân chủ!

• VietTuSaiGon's blog
•  http://www.rfavietnam.com/node/4152

Subscribe to: Posts (Atom)

 

NS TUAN KHANH * GIÁ NHƯ

"Giá như"

Thứ Hai, 11/13/2017 - 10:00 — tuankhanh

Ca sĩ Mai Khôi đã tạo nên một cuộc tranh luận thật lớn trên các trang mạng, khi thực hiện cuộc biểu tình đơn độc của mình trước tổng thống Donald Trump, nhân lúc ông ta đến VN.

Khôi là người chủ động tạo ra câu chuyện và dấy lên dư luận, nên chắc không khó để cô đối diện với những ngôn luận đang ập tới, bao gồm ủng hộ lẫn phản bác. Thậm chí có cả những kiểu phản bác rất thấp kém.
Về vấn đề tác động truyền thông, rõ ràng Mai Khôi đã hết sức thành công trong việc đưa đi rất xa thông điệp riêng của cô, đặc biệt là trên các chuyến tàu đầy năng lượng tức giận lẫn ghét bỏ của nhiều người trên facebook.
Nhưng hãy tạm gác lại quan điểm của Mai Khôi đúng hay sai. Vẫn có những điều khác đáng để chúng ta nhìn thấy qua các luồng dư luận về Khôi, bộc lộ nhiều điều về xã hội Việt Nam hôm nay.
Trong những lời chỉ trích ca sĩ Mai Khôi, có không ít lời giả định rằng nếu như tấm bảng biểu tình của Khôi giương lên là những lời chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình thì tuyệt biết bao. Các ý tưởng "giá như" hay "phải chi" ấy xuất hiện rất nhiều, và được dùng như một thứ ngôn luận mang màu sắc đầy chính nghĩa của đám đông chỉ trích ca sĩ Mai Khôi.
Trong một thread, xuất hiện trên facebook, trích lại câu chuyện đang gây bàn tán này, một người bình luận rằng tại sao Mai Khôi lại chỉ trích tổng thống Trump, trong khi đó lúc Tập Cận Bình đến VN, thì Khôi ở đâu?
Cũng tương tự như cách lập luận "giá như", không ít người bày tỏ một ước muốn ngấm ngầm như vậy về chuyện chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình, nhưng là ước muốn có ai đó làm thay cho mình. Tôi cũng đã thử đặt lại câu hỏi "vậy khi Tập Cận Bình đến, anh ở đâu". Tôi không nhận được hồi đáp nào.
Đừng nói về tự do ngôn luận, hãy nói về khả năng dám biểu thị quyền biểu đạt ý kiến cá nhân của một công dân. Nhiều người ghét chính quyền Trung Quốc, chống Tập Cận Bình lại từ chối, không dám thể hiện quyền biểu đạt cá nhân của mình, mà "giận cá chém thớt", giận dữ về chuyện một người phụ nữ biểu thị khác quan điểm chính trị của mình, rồi nói "giá như" cô ta làm đúng ý của mình, là người phe của mình, thì hay biết mấy!
Trong việc đặt vấn đề "giá như" ấy, đám đông cũng bộc lộ sự hèn nhát của bản thân mình, giới thiệu một khát vọng cách mạng tự do, nhưng tranh đấu bằng sinh mạng của người khác. Xã hội VN đang lớn dần những xu hướng tồi tệ như vậy.
Khi Melanie Trump phớt lờ sự kiện Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, khi Donald Trump không màng gì đến nhân quyền ở VN để giữ một không khí hòa bình (peace) trong mối quan hệ mua bán, bất chấp hàng chục hội đoàn, cá nhân nhắc nhở, cảnh báo... không hề có ai từng bình luận nghiệt ngã về sự kiện Mai Khôi, và lên giọng "giá như", đã hay từng bước ra công khai với tấm bảng nhỏ để kêu gọi Trump, hoặc một băng-rôn chống Tập Cận Bình.
Rất nhiều trong số những người lập luận "giá như" rất hùng hồn ấy, ngày thường còn không dám nhấn like vào những status chống đảng cộng sản VN, hay các cá nhân lãnh đạo hiện bị tố cáo mang tội ác.
Những người thích "giá như" và nói cao đạo về lẽ phải, không ít người quay lưng và từ chối ký tên - thậm chí chỉ ký tên giấu mặt - kêu gọi tự do cho Trần Huỳnh Duy Thức, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh hay Trần Thị Nga... thì hôm nay lại thích nói lớn giọng về vận mệnh và bộ mặt quốc gia.
Thật vui mừng khi quyền tự do ngôn luận được thể hiện rất rõ trong việc đám đông phản ứng lại quan điểm của ca sĩ Mai Khôi. Nhưng đáng vui mừng hơn nữa, nếu đám đông ấy không chỉ thể hiện sức mạnh trên các trang mạng, mà hãy chứng minh sự đỉnh đạt hơn hẳn Mai Khôi bằng cách một lần thử xuống đường với tấm biểu ngữ của mình, với quan điểm của mình.
Việt Nam sẽ đổi thay một ngày nào đó trong tương lai và tốt đẹp hơn, bạn ạ. Nhưng chắc chắn sẽ đổi thay đó không cần đến những đám đông trông chờ vào sự dấn thân của người khác, tù đày hay máu của người khác, rồi bản thân mình được thụ hưởng êm ái, cùng với những bình luận giả dối và hèn hạ trên thế giới ảo.
Ca sĩ Mai Khôi đã tạo nên một cuộc tranh luận thật lớn trên các trang mạng, khi thực hiện cuộc biểu tình đơn độc của mình trước tổng thống Donald Trump, nhân lúc ông ta đến VN.
Khôi là người chủ động tạo ra câu chuyện và dấy lên dư luận, nên chắc không khó để cô đối diện với những ngôn luận đang ập tới, bao gồm ủng hộ lẫn phản bác. Thậm chí có cả những kiểu phản bác rất thấp kém.
Về vấn đề tác động truyền thông, rõ ràng Mai Khôi đã hết sức thành công trong việc đưa đi rất xa thông điệp riêng của cô, đặc biệt là trên các chuyến tàu đầy năng lượng tức giận lẫn ghét bỏ của nhiều người trên facebook.
Nhưng hãy tạm gác lại quan điểm của Mai Khôi đúng hay sai. Vẫn có những điều khác đáng để chúng ta nhìn thấy qua các luồng dư luận về Khôi, bộc lộ nhiều điều về xã hội Việt Nam hôm nay.
Trong những lời chỉ trích ca sĩ Mai Khôi, có không ít lời giả định rằng nếu như tấm bảng biểu tình của Khôi giương lên là những lời chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình thì tuyệt biết bao. Các ý tưởng "giá như" hay "phải chi" ấy xuất hiện rất nhiều, và được dùng như một thứ ngôn luận mang màu sắc đầy chính nghĩa của đám đông chỉ trích ca sĩ Mai Khôi.

Trong một thread, xuất hiện trên facebook, trích lại câu chuyện đang gây bàn tán này, một người bình luận rằng tại sao Mai Khôi lại chỉ trích tổng thống Trump, trong khi đó lúc Tập Cận Bình đến VN, thì Khôi ở đâu?

Cũng tương tự như cách lập luận "giá như", không ít người bày tỏ một ước muốn ngấm ngầm như vậy về chuyện chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình, nhưng là ước muốn có ai đó làm thay cho mình. Tôi cũng đã thử đặt lại câu hỏi "vậy khi Tập Cận Bình đến, anh ở đâu". Tôi không nhận được hồi đáp nào.

Đừng nói về tự do ngôn luận, hãy nói về khả năng dám biểu thị quyền biểu đạt ý kiến cá nhân của một công dân. Nhiều người ghét chính quyền Trung Quốc, chống Tập Cận Bình lại từ chối, không dám thể hiện quyền biểu đạt cá nhân của mình, mà "giận cá chém thớt", giận dữ về chuyện một người phụ nữ biểu thị khác quan điểm chính trị của mình, rồi nói "giá như" cô ta làm đúng ý của mình, là người phe của mình, thì hay biết mấy!

Trong việc đặt vấn đề "giá như" ấy, đám đông cũng bộc lộ sự hèn nhát của bản thân mình, giới thiệu một khát vọng cách mạng tự do, nhưng tranh đấu bằng sinh mạng của người khác. Xã hội VN đang lớn dần những xu hướng tồi tệ như vậy.

Khi Melanie Trump phớt lờ sự kiện Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, khi Donald Trump không màng gì đến nhân quyền ở VN để giữ một không khí hòa bình (peace) trong mối quan hệ mua bán, bất chấp hàng chục hội đoàn, cá nhân nhắc nhở, cảnh báo... không hề có ai từng bình luận nghiệt ngã về sự kiện Mai Khôi, và lên giọng "giá như", đã hay từng bước ra công khai với tấm bảng nhỏ để kêu gọi Trump, hoặc một băng-rôn chống Tập Cận Bình.

Rất nhiều trong số những người lập luận "giá như" rất hùng hồn ấy, ngày thường còn không dám nhấn like vào những status chống đảng cộng sản VN, hay các cá nhân lãnh đạo hiện bị tố cáo mang tội ác.

Những người thích "giá như" và nói cao đạo về lẽ phải, không ít người quay lưng và từ chối ký tên - thậm chí chỉ ký tên giấu mặt - kêu gọi tự do cho Trần Huỳnh Duy Thức, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh hay Trần Thị Nga... thì hôm nay lại thích nói lớn giọng về vận mệnh và bộ mặt quốc gia.

Thật vui mừng khi quyền tự do ngôn luận được thể hiện rất rõ trong việc đám đông phản ứng lại quan điểm của ca sĩ Mai Khôi. Nhưng đáng vui mừng hơn nữa, nếu đám đông ấy không chỉ thể hiện sức mạnh trên các trang mạng, mà hãy chứng minh sự đỉnh đạt hơn hẳn Mai Khôi bằng cách một lần thử xuống đường với tấm biểu ngữ của mình, với quan điểm của mình.

Việt Nam sẽ đổi thay một ngày nào đó trong tương lai và tốt đẹp hơn, bạn ạ. Nhưng chắc chắn sẽ đổi thay đó không cần đến những đám đông trông chờ vào sự dấn thân của người khác, tù đày hay máu của người khác, rồi bản thân mình được thụ hưởng êm ái, cùng với những bình luận giả dối và hèn hạ trên thế giới ảo.

Ca sĩ Mai Khôi đã tạo nên một cuộc tranh luận thật lớn trên các trang mạng, khi thực hiện cuộc biểu tình đơn độc của mình trước tổng thống Donald Trump, nhân lúc ông ta đến VN.

Khôi là người chủ động tạo ra câu chuyện và dấy lên dư luận, nên chắc không khó để cô đối diện với những ngôn luận đang ập tới, bao gồm ủng hộ lẫn phản bác. Thậm chí có cả những kiểu phản bác rất thấp kém.

Về vấn đề tác động truyền thông, rõ ràng Mai Khôi đã hết sức thành công trong việc đưa đi rất xa thông điệp riêng của cô, đặc biệt là trên các chuyến tàu đầy năng lượng tức giận lẫn ghét bỏ của nhiều người trên facebook.

Nhưng hãy tạm gác lại quan điểm của Mai Khôi đúng hay sai. Vẫn có những điều khác đáng để chúng ta nhìn thấy qua các luồng dư luận về Khôi, bộc lộ nhiều điều về xã hội Việt Nam hôm nay.

Trong những lời chỉ trích ca sĩ Mai Khôi, có không ít lời giả định rằng nếu như tấm bảng biểu tình của Khôi giương lên là những lời chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình thì tuyệt biết bao. Các ý tưởng "giá như" hay "phải chi" ấy xuất hiện rất nhiều, và được dùng như một thứ ngôn luận mang màu sắc đầy chính nghĩa của đám đông chỉ trích ca sĩ Mai Khôi.

Trong một thread, xuất hiện trên facebook, trích lại câu chuyện đang gây bàn tán này, một người bình luận rằng tại sao Mai Khôi lại chỉ trích tổng thống Trump, trong khi đó lúc Tập Cận Bình đến VN, thì Khôi ở đâu?

Cũng tương tự như cách lập luận "giá như", không ít người bày tỏ một ước muốn ngấm ngầm như vậy về chuyện chống Trung Quốc, chống Tập Cận Bình, nhưng là ước muốn có ai đó làm thay cho mình. Tôi cũng đã thử đặt lại câu hỏi "vậy khi Tập Cận Bình đến, anh ở đâu". Tôi không nhận được hồi đáp nào.

Đừng nói về tự do ngôn luận, hãy nói về khả năng dám biểu thị quyền biểu đạt ý kiến cá nhân của một công dân. Nhiều người ghét chính quyền Trung Quốc, chống Tập Cận Bình lại từ chối, không dám thể hiện quyền biểu đạt cá nhân của mình, mà "giận cá chém thớt", giận dữ về chuyện một người phụ nữ biểu thị khác quan điểm chính trị của mình, rồi nói "giá như" cô ta làm đúng ý của mình, là người phe của mình, thì hay biết mấy!

 http://www.rfavietnam.com/node/4150

Trong việc đặt vấn đề "giá như" ấy, đám đông cũng bộc lộ sự hèn nhát của bản thân mình, giới thiệu một khát vọng cách mạng tự do, nhưng tranh đấu bằng sinh mạng của người khác. Xã hội VN đang lớn dần những xu hướng tồi tệ như vậy.
Khi Melanie Trump phớt lờ sự kiện Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, khi Donald Trump không màng gì đến nhân quyền ở VN để giữ một không khí hòa bình (peace) trong mối quan hệ mua bán, bất chấp hàng chục hội đoàn, cá nhân nhắc nhở, cảnh báo... không hề có ai từng bình luận nghiệt ngã về sự kiện Mai Khôi, và lên giọng "giá như", đã hay từng bước ra công khai với tấm bảng nhỏ để kêu gọi Trump, hoặc một băng-rôn chống Tập Cận Bình.

Rất nhiều trong số những người lập luận "giá như" rất hùng hồn ấy, ngày thường còn không dám nhấn like vào những status chống đảng cộng sản VN, hay các cá nhân lãnh đạo hiện bị tố cáo mang tội ác.

Những người thích "giá như" và nói cao đạo về lẽ phải, không ít người quay lưng và từ chối ký tên - thậm chí chỉ ký tên giấu mặt - kêu gọi tự do cho Trần Huỳnh Duy Thức, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh hay Trần Thị Nga... thì hôm nay lại thích nói lớn giọng về vận mệnh và bộ mặt quốc gia.

Thật vui mừng khi quyền tự do ngôn luận được thể hiện rất rõ trong việc đám đông phản ứng lại quan điểm của ca sĩ Mai Khôi. Nhưng đáng vui mừng hơn nữa, nếu đám đông ấy không chỉ thể hiện sức mạnh trên các trang mạng, mà hãy chứng minh sự đỉnh đạt hơn hẳn Mai Khôi bằng cách một lần thử xuống đường với tấm biểu ngữ của mình, với quan điểm của mình.

Việt Nam sẽ đổi thay một ngày nào đó trong tương lai và tốt đẹp hơn, bạn ạ. Nhưng chắc chắn sẽ đổi thay đó không cần đến những đám đông trông chờ vào sự dấn thân của người khác, tù đày hay máu của người khác, rồi bản thân mình được thụ hưởng êm ái, cùng với những bình luận giả dối và hèn hạ trên thế giới ảo.

• tuankhanh's blog

THƯƠNG ƯỞNG VÀ CÁI HỘ KHẨU

THƯƠNG ƯỞNG VÀ CÁI HỘ KHẨU

Trần Thị Hải Ý (Danlambao) - “Thương Ưởng nhận thấy trong nước Tần, người ăn không ngồi rồi rất đông, điển hình từ giai cấp quý tộc, giới công thần có chức có quyền cho tới đám hậu duệ 5 c hay dây nhợ 6 ệ được hưởng nhiều bổng lộc, nhiều đặc lợi, đặc quyền kinh tế đến mức nghịch lý và nhất là về mặt công lý, ví dụ quý tộc hay phe cánh công thần phạm tội dù nặng tày đình vẫn được xử kín giữa họ với nhau theo lệ riêng; còn dân thường phạm tội như ăn quỵt 2 cái bánh vì quá đói, ăn cắp 3 con vịt về đánh tiết canh đưa cay thì bị xét xử cực kỳ nghiêm minh, kết án nặng nề theo luật định. Là giai cấp vô sản xuất song họ lại sở hữu u ê đất đai, biệt phủ, xe ngựa như bọn trọc phú cường hào triều Trụ. Thương Ưởng cho rằng chính cái đám “sáng sách ô đi, tối sách ô về” này là nguyên nhân của mọi nguyên nhân cốt lõi khiến cho nước Tần trì trệ, không chịu phát triển”.

*

Sách Đông Châu Liệt Quốc và Sử ký Tư Mã Thiên có chép chuyện cái Hộ khẩu. Tổng lược:

Vệ Ưởng, họ tên thật là Công Tôn Ưởng thuộc quý tộc nước Vệ, là học sĩ theo phái Pháp gia (chủ trương trị nước bằng pháp luật). Ông bỏ nước Vệ sang nước Ngụy một thời gian, rồi qua nước Tần. Ở đây ông được Tần Hiếu Công trọng dụng sau khi nghe ông thuyết giảng về sách lược Bá đạo để phát triển nước Tần, phong cho chức quan Tả thứ trưởng để cải cách chế độ (biến pháp), rồi lần hồi giao quyền Tướng quốc, ban tước hầu, cấp cho 15 ấp vùng đất Thương Ư nên từ đó ông có tên là Thương Ưởng. 

Thương Ưởng nhận thấy trong nước Tần, người ăn không ngồi rồi rất đông, điển hình từ giai cấp quý tộc, giới công thần có chức có quyền cho tới đám hậu duệ “5 c” hay dây nhợ “6 ệ” (1) được hưởng nhiều bổng lộc, nhiều đặc lợi, đặc quyền kinh tế, thường khi đến mức nghịch lý và nhất là về mặt công lý, ví dụ quý tộc hay phe cánh công thần phạm tội dù nặng tày đình vẫn được xử kín giữa họ với nhau theo lệ riêng; còn bá tánh phạm tội như ăn quỵt 2 cái bánh vì quá đói, ăn cắp 3 con vịt về đánh tiết canh đưa cay thì bị xét xử cực kỳ nghiêm minh, kết án nặng nề theo luật định. Là giai cấp vô sản xuất, chẳng có công trạng, công trận gì với dân với nước song nhờ móc ngoặc họ lại sở hữu u ê đất đai, biệt phủ, xe ngựa như bọn trọc phú cường hào triều Trụ. Thương Ưởng cho rằng chính cái đám “sáng sách ô đi, tối sách ô về” này là nguyên nhân của mọi nguyên nhân cốt lõi khiến cho nước Tần trì trệ, không chịu phát triển. 

Với chủ trương “giúp đời không chỉ có một con đường, trị nước không cần theo phép cũ” (trị thế bất nhất đạo, sử quốc bất pháp cổ); “đối nội dùng tra tấn, đối ngoại dùng giáp binh” (nội hành đao chính, ngoại dùng giáp binh), Thương Ưởng tu hình, biến pháp trong 2 đợt mà chế định ra nhiều pháp lệnh (sau gom lại thành sách là Thương Quân Thư), giúp nhà Tần quật khởi, trở nên phồn vinh hùng cường, ‘ổn định ở bên trong, hữu nghị rồi bành trướng lãnh thổ rộng ra bên ngoài’, nhưng đồng thời cũng gây ra nhiều mâu thuẫn gay gắt về lợi ích với thế lực quý tộc và công thần, cực kỳ khắc bạc với đại chúng.

Trong Thương Quân Thư có chủ trương cải cách ruộng đất và thuế khoá; có chính sách ngu dân, chuyên chính về tư tưởng và văn hoá, đặc biệt là pháp lệnh Cấm gian tức chế độ Hộ khẩu khắc nghiệt khiến dân tình ngậm hờn oán thán, như sau:

Cứ năm nhà gọi là Ngũ, mười nhà gọi là Thập, tên chữ là Ngũ thập Liên gia. Một nhà có lỗi thì Chín nhà kia phải tố cáo – nghĩa là người người bất luận ông bà, cha me, con cái, vợ chồng, anh em, bạn bè, hàng xóm tất tật đều phải tự ý thức có nghĩa vụ giám sát và tố cáo lẫn nhau – nếu không tố cáo thì cả Mười nhà phải chịu tội chung, cùng bị chết chém ngang lưng (yêu trảm). Cấm cha con, anh em trai trưởng thành ở chung một nhà. Mỗi người đều phải có một cái thẻ, tên chữ là "Bằng cứ”, tương tự cái Hộ khẩu giấy (2) mà triều nhà sản Việt Nam dùng để kiểm soát nhất cử nhất động của từng người dân trong nước. Không ai được tự ý dời chỗ ở, ai chứa chấp người không có thẻ Hộ khẩu (mặc định bị quy là kẻ gian) cũng bị tội chém ngang lưng. 

.

Tần Hiếu Công mất (338 trước Tây lịch), Tần Huệ Công nối ngôi, muốn trị tội Thương Ưởng vì trước đó Ưởng đã hành tội 2 thầy dạy mình là Công Tôn Giả (bị thích chữ vào mặt), và Công Tôn Kiển (bị cắt mũi); cọng thêm sự vùng dậy của giai cấp quý tộc nạn nhân, kẻ thù của Thương Ưởng, suốt chục năm trường. Thương Ưởng bị thất sủng, biết sẽ bị trả oán, lén về đất Thương Ư, Tần Huệ Công biết được, cho binh lính đuổi theo, Ưởng cả sợ, bèn giả dạng dân thường bỏ trốn. Chạy đến Hàm Quan thì trời chập tối, Ưởng vào nhà trọ định ngủ qua đêm.

Chủ nhà trọ hỏi: có thẻ Hộ khẩu không?

Ưởng nói: không có vì để quên ở nhà.

Chủ nhà trọ đáp: Phép của Thương Quân (tức Thương Ưởng) nghiêm cấm chứa những người không có thẻ Hộ khẩu, ai phạm pháp đều phải chém, tôi không dám cho trọ. 

Ưởng đành đi ra, ngước mặt lên trời, than: Ta bày ra cái thẻ ấy, nay chính nó hại ta, khác nào ta đánh ta!

Rốt cuộc Tần Huệ Công cũng bắt được Thương Ưởng, đem ra chợ Dẫn Trì thuộc đất Trịnh, hành hình bằng ngũ mã phân thây để thị chúng, rồi giết sạch luôn toàn gia quyến Thương Ưởng.

*

Non một thế kỷ sau, Thừa tướng pháp gia Lý Tư áp dụng lại chính sách tàn khốc Thương Quân Thư, giúp nhà Tần dưới triều Thủy Hoàng trở nên mạnh nhất trong Thất hùng, rồi thống nhất nước Tàu. Tần Thủy Hoàng mất, Lý Tư bị hoạn quan Triệu Cao gièm pha nên bị Tần Nhị Thế khép tội, tru di tam tộc (giết cả ba họ: họ cha, họ mẹ, họ vợ). Sau Triệu Cao giết Nhị Thế, lập con Phù Tô là Tử Anh lên thay. Đăng quang xong, Tử Anh giết ngay Triệu Cao, nhưng rồi không lâu sau, nhà Tần bị Lưu Bang diệt, lập ra nhà tiền Hán. 

Và kể từ khi Mao Trạch Đông đuổi Tưởng Giới Thạch chạy ra đảo Đài Loan, độc chiếm đại lục nước Tàu vào năm 1949, nhìn chung, ảnh hưởng của Thương Ưởng còn lớn hơn cả Khổng Tử trong hầu hết đường lối, cải cách lớn ở nước Tàu cộng sản và tiếp theo xuất cảng sang nước phên giậu núi liền núi, sông liền sông, mỗi rạng đông cùng nghe tiếng gà gáy, điển hình là cái chế độ Hộ khẩu khắc nghiệt khiến dân tình khắp nơi ngậm hờn oán thán mấy chục năm qua và chưa biết đến bao giờ nó mới cụ thể và dứt khoát được bãi bỏ (3).

(Liège, 11/2017)

Trần Thị Hải Ý

danlambaovn.blogspot.com

TỪ THỨC * LÊNIN TRÍ THỨC HAY ĐỒ TỂ

TỪ THỨC * LÊNIN TRÍ THỨC HAY ĐỒ TỂ

Từ Thức (Danlambao) - Trong khi các nhà lãnh đạo VN, áo quần bảnh bao, đứng xếp hàng tưởng niệm Lénine (Lenin) và công đức của cuộc cách mạng tháng Mười, người Việt nên tìm hiểu về Lénine để biết các cụ, các bác tính dẫn dân tộc vào con đường nào.

Rất nhiều sách báo về Lénine đã ra đời nhân dịp 100 năm Cách Mạng Tháng Mười. Nếu chỉ cần đọc một cuốn, cuốn đó là một tác phẩm mới in của Stéphane Courtois, "Lénine, l’inventeur du totalitarisme’ (Lénine, người sáng tạo chủ nghĩa toàn trị).

Stéphane Courtois là một nhà nghiên cứu, một sử gia có thẩm quyền nhất về Cộng Sản, tác giả 30 cuốn sách về chế độ độc tài đỏ. Ông là người điều khiển ban biên soạn cuốn "Le Livre Noir du Communisme" (Cuốn sổ đen của chủ nghĩa C.S) (1) cách đây 20 năm đã gây tiếng vang lớn, đã được dịch ra 26 thứ tiếng, bán trên một triệu cuốn. Trong một hồ sơ trên 800 trang, các tác giả đã vạch trần, với sự chính xác của các nhà nghiên cứu khoa học và con mắt phân tích của sử gia, những tội ác đối với nhân loại của các chế độ CS.

Trong "Lénine, l’inventeur du totalitarisme" do nhà xuất bản Perrin, Paris xuất bản (2), Stéphane Courtois thuật lại cuộc đời của Lénine, qua nhiều tài liệu chính tay Lénine viết, để chứng minh Lénine thực sự là cha đẻ của chủ nghĩa toàn trị, với những phương pháp tàn bạo sau này đã được những Mussolini, Hitler áp dụng, những đệ tử như Staline, Mao, Pol Pot thực thi. 

Lénine, cha đẻ của bạo lực

Sau khi những tội ác kinh hoàng của chế độ CS bị phát giác, guồng máy tuyên truyền của Nga Xô Viết, với sự đồng lõa của trí thức thiên tả Tây Phương, tìm cách đổ hết tội ác lên đầu đồ tể Staline, khoác cho Lénine cái áo một lý thuyết gia trí thức. 

Sau khi Staline chết (1953), đổ hết tội ác lên đầu Staline là một cách bào chữa cho chế độ CS. Những tội ác của Staline, và sau này, của Mao, Pol Pot... chỉ là những sai lầm cá nhân, chủ nghĩa CS đích thực vẫn tốt đẹp với lý thuyết gia vĩ đại là Lénine. Rửa tay cho Lénine là rửa tay cho chế độ.

Trong "Lénine, l’inventeur du totalitarisme", Courtois, như nhan đề của cuốn sách, đã chứng minh Lénine mới chính là người đã sáng chế ra lý thuyết toàn trị và áp dụng những biện pháp tàn bạo nhất để cai trị. 

Lénine là cha đẻ của lý thuyết dùng kinh hoàng để thống trị, của ý niệm chuyên chế vô sản, kinh tế chỉ huy, Đảng duy nhất, công an chính trị, Hồng quân, Goulag, tẩy não, nông trường …

Lénine, trong nhiều năm trước khi cầm quyền, đã suy nghĩ và hệ thống hóa tất cả những ý niệm và phương pháp mới mẻ đó. Cũng chính Lénine đã sáng chế ra việc lập hồ sơ của mỗi người dân, coi chuyện dân tố giác, báo cáo lẫn nhau là một quốc sách... 

Staline chỉ là một tên học trò, khát máu thiệt, nhưng chỉ là một tên học trò thi hành chính sách ông thầy Lénine đã vạch ra. Nắm quyền bằng bất cứ giá nào. Cứu cánh biện minh cho phương tiện. Hàng triệu người chết chỉ là một chi tiết, những viên gạch cần thiết để xây dựng một xã hội mới.

Lénine là cha đẻ của hộ khẩu, cai trị dân bằng cai trị cái dạ dày. Ghê rợn hơn nữa, Lénine dùng nạn đói như một lợi khí chính trị. Nhà nước nắm tất cả mọi phương tiện sản xuất, gây ra những nạn đói 1920-22 ở Nga, 1932-33 ở Ukraine không ngoài mục tiêu làm kiệt quệ những tiềm năng chống đối. Mỗi lần có hàng triệu người chết đói.

Lénine là người sẵn sàng gây nội chiến để chiếm chính quyền, sẵn sàng và đã thủ tiêu tất cả những đối thủ trên đường đi, bắt đầu là những đồng chí không tuyệt đối trung thành.

Đệ tử của Lénine, Dzierzynsky, người cầm đầu tổ chức công an chính trị, ra chỉ thị về nguyên tắc tuyển mộ: "hãy lựa những người dứt khoát lập trường, hiểu rằng không có gì hữu hiệu hơn để dân câm miệng, là một viên đạn vào đầu."

Hận thù

Thay vì dựa vào nhân dân theo lý thuyết CS để làm cách mạng, Lénine chỉ tin một số tay chân thân tín, những tay cách mạnh nhà nghề. Lénine thù ghét tầng lớp lãnh đạo cũ, giới trí thức, trưởng giả,những kẻ lười biếng, ỷ lại (bọn nào không làm, sẽ không ăn), nhưng còn thù oán hơn nữa những người phe tả nhưng không cực đoan như mình. 

Lénine khinh dân chúng. Cái gọi là cuộc cách mạng tháng Mười, thực sự chỉ là một cuộc đảo chánh của phe Lénine. 

Sáu ngàn hồng quân chiếm giữ những địa điểm huyết mạch, đã lật đổ chính quyền một cách êm thắm. Dân ngoài đường không hề hay biết, vẫn sinh hoạt như thường lệ. Sau đó, Lénine đã cho soạn kịch, dựng phim, tuyên truyền như một cuộc cách mạng được toàn dân Nga ủng hộ. 

Lên cầm quyền, Lénine đóng cửa tất cả báo chí, hành quyết hay bỏ tù tất cả đối lập, hay những người bị nghi là đối lập. Lénine: "Nhân dân không cần tự do, vì tự do là sản phẩm của độc tài trưởng giả". Lénine: "Ở đâu có nhà nước, ở đó không có tự do. Khi có tự do, hết còn nhà nước". 

Lénine lý thuyết hóa nghệ thuật lừa bịp chính trị: "Một sự dối trá nhắc đi nhắc lại nhiều lần sẽ trở thành sự thực."

Cái ông Lenine khát máu đó, đã gây kinh hoàng hơn cả chủ nghĩa Nazi, người ngày nay cả thế giới muốn quên lãng, là người mà toàn bộ lãnh đạo VN đứng xếp hàng kính cẩn tưởng niệm, quên cả trận bão đang tàn phá, gây tang tóc trên một phần đất nước.

Sự thực, việc tập đoàn lãnh đạo CSVN dựng cái xác Lénine dậy để lễ bái cũng dễ hiểu. Họ có lý để tri ân một người đã dạy họ nắm quyền. Câu nói của Lénine được coi như một câu thần chú: "Muốn tồn tại vĩnh viễn, các đảng Cộng Sản phải biết đàn áp triệt để những kẻ chống đối". 

Lenine là thần tượng, là mẫu hàng cuối cùng để bám víu cho một chế độ đã mệt mỏi, một thế giới đã sụp đổ

Paris, tháng 11.2017

Từ Thức

danlambaovn.blogspot.com

___________________________________

(1) Le Livre Noir du  Communisme. Dirigé par S. Courtois. Ed Robert Laffont/ Calman Lévy. Paris

 (2) Lénine, L’inventeur du Totalitarisme. S.Courtois. Ed Perrin. Paris

HAI TRỌNG TÂM CỦA TRUMP

HAI TRỌNG TÂM CỦA TRUMP

Mậu dịch và an ninh, hai trọng tâm của Trump ở Việt Nam

Thanh Phương Đăng ngày 08-11-2017 Sửa đổi ngày 08-11-2017 13:34

Tổng thống Mỹ Donald Trump đón tiếp thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Nhà Trắng, Washington ngày 31/05/2017.SAUL LOEB / AFP

Sau khi dự thượng đỉnh APEC ở Đà Nẵng ngày 10/11/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ mở chuyến viếng thăm chính thức Việt Nam ngày 11/11/2017. Ông sẽ đến Hà Nội để gặp các lãnh đạo cao cấp của Việt Nam. Hôm nay, tờ Asia Times đã có bài nhận định về mối quan hệ Việt -Mỹ.

Asia Times nhắc lại rằng, trong các lãnh đạo chế độ Hà Nội, riêng thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có mối quan hệ làm việc với tổng thống Trump, vì ông đã là lãnh đạo đầu tiên của Đông Nam Á hội kiến ông Trump ở Nhà Trắng vào tháng 5 vừa qua.

Nhân chuyến viếng thăm đó, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã ký các hợp đồng mới để thúc đẩy trao đổi mậu dịch Việt Nam với Hoa Kỳ, trong đó có hợp đồng mua máy bay Boeing. Hà Nội ký những hợp đồng này để chứng tỏ họ sẳn sàng đáp ứng yêu cầu của tổng thống Trump giảm thặng dư thương mại rất lớn với Hoa Kỳ, vốn đã lên tới 29 tỷ đôla năm 2016, theo các số liệu của phía Việt Nam.

Đổi lại, Hà Nội muốn Hoa Kỳ gia tăng đầu tư vào Việt Nam. Trong tám tháng đầu năm nay, các dự án đầu tư của Mỹ chỉ đạt tổng cộng 370 triệu đôla, chỉ bằng 5% của Hàn Quốc, nước đầu tư nhiều nhất vào Việt Nam.

Asia Times trích dẫn tờ Vietnam Investment Review cho biết giới doanh nghiệp Mỹ ở Việt Nam hy vọng chuyến viếng thăm của tổng thống Trump sẽ thúc đẩy trao đổi mậu dịch giữa hai nước. Họ cũng tin rằng Hà Nội sẽ cam kết tự do hóa kinh tế hơn nữa để thu hút thêm đầu tư nước ngoài. Trong bối cảnh mà ngân sách Nhà nước gặp khó khăn và nợ công tăng cao, chính quyền Việt Nam muốn thúc đẩy các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng với vốn đầu tư tư nhân.

Giới lãnh đạo Hà Nội cũng muốn thảo luận với tổng thống Trump về các vấn đề an ninh. Kể từ khi ông Trump lên cầm quyền vào tháng Giêng đến nay, Hà Nội vẫn không biết là Washington có sẽ vẫn tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trước việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông hay không.

Tờ báo trích lời chuyên gia Bill Hayton, tác giả cuốn “ Biển Đông: Cuộc tranh giành quyền lực ở châu Á” viết rằng : “ Chính quyền Trump đã tỏ cho thấy hoặc là họ không hiểu hoặc là họ không quan tâm đầy đủ đến các lợi ích của các nước bạn và các nước đối tác tiềm tàng ở Đông Nam Á để bảo vệ họ chống Trung Quốc.

Tuy vậy, các cố vấn của tổng thống Mỹ gần đây đã nói ngày càng nhiều đến mục tiêu xây dựng “một vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở”. Tuy không giống như chiến lược “xoay trục sang châu Á” của tổng thống tiền nhiệm Barack Obama, nhưng dự án này cũng nhằm duy trì sự hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực.

Nhưng theo Asia Times, tổng thống Trump viếng thăm Trung Quốc trước khi đến Việt Nam, với hy vọng thuyết phục Bắc Kinh mở cửa thị trường hơn nữa cho các nhà đầu tư Mỹ, cũng như yêu cầu Trung Quốc hỗ trợ thêm trong việc ngăn chận tham vọng hạt nhân của Bình Nhưỡng. Cho nên có một số người lo ngại là vì muốn cải thiện quan hệ với Trung Quốc, ông Trump sẽ hy sinh các lợi ích của Việt Nam, cũng hy sinh mục tiêu thiết lập vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Các nhà hoạt động dân chủ ở Hà Nội thì cho biết họ không hy vọng tổng thống Mỹ sẽ công khai lên tiếng về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam, vốn đã trở nên tồi tệ hơn trong những tháng gần đây. Thật ra thì khi viếng thăm Việt Nam vào năm ngoái, người tiền nhiệm Obama cũng đã không hề đề cập đến vấn đề nhân quyền.

Chính quyền Trump dường như có cách tiếp cận giống như chính quyền Obama, tức là thay đổi ở Việt Nam sẽ diễn ra từ từ và thông qua các hành động mang tính xây dựng, chứ không phải là qua những hành động trừng phạt.

Vấn đề là do tổng thống Trump đã rút Hoa Kỳ ra khỏi hiệp định tự do mậu dịch Đối tác xuyên Thái Bình Dương, TPP. Hoa Kỳ nay không còn một công cụ hiệu quả để thúc đẩy Hà Nội tự do hóa kinh tế và chính trị vì hiệp định này buộc Việt Nam phải cho phép thành lập các công đoàn độc lập cũng như phải chấp nhận những cải tổ quan trọng khác.

 http://vi.rfi.fr/viet-nam/20171108-mau-dich-va-an-ninh-hai-trong-tam-cua-trump-o-viet-nam

DIỄN VĂN CỦA TỔNG THỐNG TRUMP

DIỄN VĂN CỦA TỔNG THỐNG TRUMP

Tổng thống Donald Trump đọc diễn văn tại Hội nghị thượng đỉnh CEO APEC - Trung tâm Triển lãm Ariyana Đà Nẵng, Việt Nam. Ngày 10 tháng 11 năm 2017 Tổng thống Trump: Hãy làm ăn theo cách công bằng & nêu cao tinh thần của Hai Bà Trưng. Tổng thống Donald Trump nói nước Mỹ chia sẻ với người dân Việt Nam đang chịu những tổn thất của cơn bão số 12. Trái tim, tình cảm của người Mỹ hướng về Việt Nam, cầu nguyện cho Việt Nam. Xem toàn bộ chi tiết tại đây: http://www.vanews.org/2017/11/toan-va...

 

President Donald Trump delivers remarks to the APEC CEO Summit – Ariyana Da Nang Exhibition Center. November 10, 2017 President Donald Trump gives a defiant speech at APEC 2017 Summit slamming U.S. trade partners for unfair trade and taking advantage of the United States. November 10, 2017 Đăng ký xem tin mới nhất tại: https://goo.gl/65ciF2 clip hay mới nhất, clip xôn xao hôm nay, tin việt nam, tin việt nam 24/7, tin nóng tổng hợp, tin nóng 24h hôm nay, Tin tức 24 giờ trong ngày, trinh xuan thanh moi nhat, dinh la thang moi nhat, Tin tức 24 giờ trong ngày mới nhất, tin mới nhất, tin tức hàng ngày.
 

SƠN TRUNG *QUA APEC ĐÀ NẴNG 2017

QUA APEC ĐÀ NẴNG 2017
SƠN TRUNG

Hội nghị APEC Đà Nẵng 2017 đã là nơi gặp gỡ các cường quốc, trong đó Nga và Mỹ đã thể hiện sức mạnh của họ. Chiếc phi cơ và đoàn xe hộ tống Tổng thống Trump đã nói lên sức mạnh khoa học của Mỹ. Bên cạnh, đoàn xe của Tổng thống Putin cũng là một biểu dương sưc mạnh của Nga. Dàn siêu xe của Tổng thống Trump lăn bánh ở Đà Nẵng 08/11/2017 14:09 GMT+7 - Đầu giờ chiều nay, dàn xe khủng phục vụ Tổng thống Mỹ Donald Trump trong chuyến công du đến Việt Nam đã đổ xăng tại cây xăng Hòa Khánh 8, số 3 Lê Văn Hiến, TP Đà Nẵng. XEM CLIP: Dàn xe gồm siêu xe chống đạn Cadillac One còn gọi là The Beast (Quái thú) và còn lại là SUV Chevrolet Suburban có nhiệm vụ bảo vệ vòng trong vòng ngoài cho hai ''Quái thú''. Với kích thước lớn, khoang xe rộng, tải trọng cực đại lên tới gần 4 tấn, Suburban rất thích hợp để chuyên chở các thiết bị bảo vệ đặc biệt mà không sợ làm chậm tốc độ của đoàn xe Tổng thống. Đây là lí do chính để các đặc vụ Mỹ chỉ tin tưởng sử dụng mẫu xe này. Loại xe này có anten làm nhiệm vụ phát sóng vô tuyến gây nhiễu, bảo vệ đoàn xe trước những vụ tấn công bằng bom điều khiển từ xa.

 

Khoảng cách phát của anten có thể điều chỉnh tùy theo mức độ nguy hiểm thực tế. Đoàn CSGT dẫn đoàn xe phục vụ Tổng thống Mỹ Donald Trump (gồm 4 chiếc) đi đổ xăng. XEM CLIP: Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng Ngoài ra, hệ thống mái vòm của xe hoạt động như một radar quân sự, có thể định hướng các cuộc tấn công từ tên lửa vác vai, súng chống tăng. Còn về Cadillac One - “Quái thú”, loại xe này được thiết kế, nghiên cứu, nâng cấp qua nhiều năm để có thể giữ an toàn tối đa cho Tổng thống Mỹ trên từng chặng đường. Xe trang bị lốp tính năng cao, gia cố bằng Kevlar vô cùng chắc chắn.

 

Thậm chí, nó vẫn duy trì được tốc độ cao dù đã bị bắn thủng. Trục cơ sở của xe khỏe đến mức có thể chống chọi với bom mìn và đầu đạn tên lửa. Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng Thân xe chủ yếu làm từ thép, nhôm, titanium và ceramic nên có khả năng chịu sức công phá lớn. Nội thất của xe hoàn toàn tách biệt với thế giới bên ngoài, ngăn chặn khả năng Tổng thống có thể bị tấn công bằng chất độc hóa học. Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng XEM CLIP: 'Quái thú' của Tổng thống Trump lăn bánh trên đường phố Đà Nẵng: Xe hộ tống dàn siêu xe của Tổng thống Trump Trên xe luôn có những thiết bị định vị, liên lạc, camera giám sát tối tân nhất. Cùng với đó là các loại vũ khí như súng hơi cay, súng lục, các loại thuốc trị thương và bình chứa máu của Tổng thống Mỹ để dùng trong tình huống nguy cấp.

Dàn siêu xe của Tổng thống Trump lăn bánh ở Đà Nẵng

08/11/2017  14:09 GMT+7

 - Đầu giờ chiều nay, dàn xe khủng phục vụ Tổng thống Mỹ Donald Trump trong chuyến công du đến Việt Nam đã đổ xăng tại cây xăng Hòa Khánh 8, số 3 Lê Văn Hiến, TP Đà Nẵng.
XEM CLIP:  

  

00:00     

00:00

 00:00

     

 

 

Dàn xe gồm siêu xe chống đạn Cadillac One còn gọi là The Beast (Quái thú) và còn lại là SUV Chevrolet Suburban có nhiệm vụ bảo vệ vòng trong vòng ngoài cho hai ''Quái thú''.
Với kích thước lớn, khoang xe rộng, tải trọng cực đại lên tới gần 4 tấn, Suburban rất thích hợp để chuyên chở các thiết bị bảo vệ đặc biệt mà không sợ làm chậm tốc độ của đoàn xe Tổng thống. Đây là lí do chính để các đặc vụ Mỹ chỉ tin tưởng sử dụng mẫu xe này.

Loại xe này có anten làm nhiệm vụ phát sóng vô tuyến gây nhiễu, bảo vệ đoàn xe trước những vụ tấn công bằng bom điều khiển từ xa. Khoảng cách phát của anten có thể điều chỉnh tùy theo mức độ nguy hiểm thực tế.

Đoàn CSGT dẫn đoàn xe phục vụ Tổng thống Mỹ Donald Trump (gồm 4 chiếc) đi đổ xăng.
XEM CLIP: 

 

  

00:00     

00:00

 00:00

     

 

 

Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng

Ngoài ra, hệ thống mái vòm của xe hoạt động như một radar quân sự, có thể định hướng các cuộc tấn công từ tên lửa vác vai, súng chống tăng.
Còn về Cadillac One - “Quái thú”, loại xe này được thiết kế, nghiên cứu, nâng cấp qua nhiều năm để có thể giữ an toàn tối đa cho Tổng thống Mỹ trên từng chặng đường. Xe trang bị lốp tính năng cao, gia cố bằng Kevlar vô cùng chắc chắn. Thậm chí, nó vẫn duy trì được tốc độ cao dù đã bị bắn thủng. Trục cơ sở của xe khỏe đến mức có thể chống chọi với bom mìn và đầu đạn tên lửa.

Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng

Thân xe chủ yếu làm từ thép, nhôm, titanium và ceramic nên có khả năng chịu sức công phá lớn. Nội thất của xe hoàn toàn tách biệt với thế giới bên ngoài, ngăn chặn khả năng Tổng thống có thể bị tấn công bằng chất độc hóa học.

Dàn siêu xe của Tổng thống Trump đổ xăng ở Đà Nẵng

XEM CLIP: 'Quái thú' của Tổng thống Trump lăn bánh trên đường phố Đà Nẵng:

Xe hộ tống dàn siêu xe của Tổng thống Trump

Trên xe luôn có những thiết bị định vị, liên lạc, camera giám sát tối tân nhất. Cùng với đó là các loại vũ khí như súng hơi cay, súng lục, các loại thuốc trị thương và bình chứa máu của Tổng thống Mỹ để dùng trong tình huống nguy cấp.

 

TAP CHI VAN HOA VIET NAM 495

SƠN TRUNG  

CHỦ BIÊN 

Phơi thóc

số 495

Ngày  18 tháng 11 năm 2017