GS.ĐẶNG PHÙNG QUÂN * TRIẾT HỌC
Triết học/phân tích
đặng phùng quân
S ự đối nghịch giữa triết học lục địa (Aâu châu) và triết học phân tích không hẳn chỉ là hai ngả đường tư duy khác nhau, còn hàm ngụ đố kỵ và đả kích. Một trường hợp điển hình cụ thể: Vào mùa xuân 1992, Đại học Cambridge trao bằng tiến sĩ danh dự (doctorate honoris causa) cho J. Derrida đã gặp sự chống đối của những nhà triết học tên tuổi như Barry Smith, Hans Albert, Ruth Barcan Marcus, W. O. Quine... 1 Những triết gia này tiêu biểu cho xu hướng triết lý (thực nghiệm luận lý, thực dụng, phân tích v.v…..) nói chung phân biệt với xu hướng quen gọi là lục địa (hiện sinh, hiện tượng luận, cấu trúc luận, hậu hiện đại, v.v..) – có thể nói, một ranh giới nhất định.
Mặt khác, không hẳn giới triết học “lục địa” lại chẳng có thành kiến về “triết học phân tích”. Trong giới đại học “truyền thống” lục địa, người ta không đề cập đến sách vở hay tư tưởng của những triết học ở bên kia Đại tây dương. Ngay như Sartre, một người ngoài đại học cũng từng có lần phát biểu là không có dịp đọc Wittgenstein. Dường như người ta coi “triết học phân tích” chỉ quan tâm đến cái nhỏ nhặt của ngôn ngữ bình thường, hay quá chú trọng đến khoa toán luận và khoa ngữ học. Chỉ cần mở một cuốn sách triết trong thời điểm 50s của thế kỷ XX ở bên này và bên kia Đại tây dương ta thấy ngay những khác biệt về lối đặt vấn đề, cách tư duy, phong thái viết – sự khác biệt như của hai thế giới văn hóa không thể thông giao. Chẳng thế mà ngay ở những dòng mở đầu biên khảo về triết học phân tích, Denis Zaslawsky đã viết: “Sau khi quên lãng khá lâu, bây giờ chúng ta mới bắt đầu khám phá triết học phân tích.” 2 Hội nghị ở Royaumont năm 1958 có thể coi như bước đầu đánh dấu sự gặp gỡ này. Những tranh luận giữa Merleau-Ponty, Van Breda với Ryle, Quine có thể coi như những tranh luận giữa một bên là quan điểm hiện tượng luận với một bên là quan điểm của triết học phân tích – những tranh luận này còn phản ánh những điểm tương đồng và dị biệt đôi bên, nhưng trong tranh luận triết lý, dường như những dị biệt vẫn sâu sắc hơn tương đồng. Phải đợi tới nhiều thập niên sau, mới nhận ra khó vạch ra được ranh giới giữa “triết học lục địa” với “triết học phân tích”, nếu nhìn từ triết học phân tích như Joelle Proust: “Mô tả mở rộng về mặt địa chí tỏ ra thất bại: triết học phân tích đã thực hành trên một phần bao quát ở lục địa, như truyền thống chính của những nước vùng Bắc Aâu. Ngoài ra cũng không thể quên rằng ở Đức và Aùo – trong dòng Bolzano, Frege, Wittgenstein và Carnap – là nơi phát triển thực tiễn triết học này. Sau nữa, triết học “lục địa” ngày nay muốn di cư sang bên kia Đại tây dương, trong những phân khoa văn học và mới đây ngay cả trong những phân khoa triết học, ở đó trào lưu “đa nguyên” mưu tìm nhìn nhận tính chính thống của mình.” 3 Proust đã viết tác phẩm Những vấn nạn về hình thức: Luận lý học và mệnh đề phân tích từ Kant đến Carnap 4 với ý định khai triển vấn đề cơ bản của triết học hiện đại là bắc nhịp cầu trao đổi có phê phán giữa hai nền triết học này. Thử đọc lại những trao đổi trong hội nghị tại Royaumont nói đến ở trên để suy ngẫm xem mức thông giao ở cấp độ nào:
Van Breda phê phán Ryle đã đọc không đầy đủ Husserl nên coi triết học của Husserl như một triết học về những ý tượng kiểu Platon, trong khi mặt khác những mô tả Ryle nghĩ như là mặt “hiện tượng luận” thực sự cũng không là những mô tả về mặt bản chất hiểu như thể hiện tượng luận. Merleau-Ponty đặt vấn đề với Ryle về sử dụng ngôn ngữ, như một định nghĩa khái niệm không những nại tới những suy tưởng của triết học phân tích mà còn hàm ngụ một nghiên cứu nội tại về mặt hiện tượng ngữ học, phải chăng triết học giảm trừ vào một nghiên cứu những câu đúng hay không đúng? Nhưng đúng (lấy thuật ngữ đức để đối chiếu: Richtigkeit) không hẳn là chân lý (thuật ngữ đức: Wahrheit). Ryle trả lời vấn đề “đúng” hay “không đúng” qua một ví dụ: Nói “French men is fond of wine” (Nhiều người Pháp mê rượu chát), tôi [G.Ryle] không nói về đặc tính chân hay giả của mệnh đề này) thì không đúng – nhưng đó chỉ là vấn đề cú pháp. Ngược lại, người ta có thể nói một cách rất là đúng từ quan điểm thông dụng, khi trả lời câu hỏi, “Ông ta chết vì cái gì vậy?”, chẳng hạn như thế này “Ồ! Vì đã viết sẵn trong số mệnh của ông ta là ông ta phải chết vào lúc dó.” Ngữ pháp được tuân theo, những từ dùng hợp với những phạm trù ngữ pháp. Nhưng đó không phải là vấn đề đúng sai. Trái lại, vấn đề là ở chỗ xảy ra vi phạm triết lý khi trả lời câu hỏi liên quan đến những lý do sinh lý của cái chết (ung thư, viêm phổi, già nua, hay tai nạn) thì lại đem những sức mạnh của định mệnh ra trả lời. Tôi [GR] có ý nói “vi phạm” triết lý bởi vì không đơn giản là vấn đề sai lầm liên quan đến nguyên nhân ( chẳng hạn gán cho cái chết vì ung thư nhưng thực ra là té cầu thang) nhưng vì tuột từ bình diện nhân quả sang một cấp độ hoàn toàn khác.. .
Pierre Jacob, một người từng theo học tại Cambridge, Mass. khẳng định ngay từ những dòng đầu lời Tựa cuốn sách của ông: Người Pháp không ưa triết học phân tích. Đối với họ, đâây là một sản phẩm điển hình kiểu Anh-Mỹ tranh cãi giữa khoa luận lý học và ngữ học, chủ nghĩa thực nghiệm và thực chứng. Hà cớ gì tự hỏi là có phi lý hay sai khi nói chị em gái của thằng nhỏ là con trai độc nhất là con gái của người hàng xóm của tôi là góa phụ và chồng bà ta có một tiệm thuốc? Triết học phân tích giống như cái ẩn ngữ vô ích này: một khách lữ hành đến ngã rẽ của hai con đường, một dẫn đến một cái làng toàn những cư dân nói thật và một dẫn đến cái làng toàn những cư dân nói dối. Lữ khách muốn đi đến cái làng đầu nhưng không biết phải chọn con đường nào. Ông ta gặp một người, mà ông ta không biết y nói thật hay y nói dối. Liệu ông ta có thể chỉ với một câu hỏi duy nhất xác định được con đường cho ông ta đạt tới mục đích? 5
Khúc quanh ngữ học
Khúc quanh ngữ học/linguistic turn là một diễn ngữ đặc thị cho triết học phân tích? (đã được Gustav Bergmann, một thành viên của trường phái Vienna dùng lần đầu khoảng những năm 40s để chỉ xu hướng của triết học thế kỷ XX, là nhan đề của tập hợp những tiểu luận về phương pháp triết lý do Richard Rorty xuất bản năm 1967 gồm những bài viết ở nhiều thời khoảng khác nhau, từ những triết gia tiêu biểu của trường phái Vienna như M. Schlick, Carnap đến những triết gia Mỹ hiện đại và tên một chương sách của Michael Dummett vào những năm 90s trong những chuyên luận về Frege ; sự khác biệt trong việc dùng diễn ngữ này nơi các tác giả vừa kể ở chỗ, hoặc là chú trọng đến lý luận về ý nghĩa/meaning và tham chiếu/reference, hoặc chú trọng đến chính triết học ngôn ngữ); theo Dummett, điều phân biệt triết học phân tích trong mọi biểu hiện với những trường phái khác trước tiên là giải thích triết lý của tư tưởng chỉ có thể đạt được thông qua giải thích triết lý của ngôn ngữ và thứ đến là chỉ có thể nhờ thế mà đạt tới một giải thích toàn diện; triết học phân tích này bao hàm những nhà thực chứng luận lý, Wittgenstein, trường phái Oxford về “ngôn ngữ bình thường”, trường phái hậu Carnap ở Mỹ như Quine và Davidson – “khúc quanh ngữ học” có thể đánh dấu sự khai sinh ra triết học phân tích khởi từ Frege trong tác phẩm Cơ sở của khoa Số học/Die Grundlagen der Arithmetik (1884) khi ông đặt vấn đề theo kiểu Kant là “Làm thế nào chúng ta có những số trong khi chúng ta không biết hay có một trực giác nào về chúng?” 6 và để trả lời câu hỏi này, Frege đưa ra nguyên tắc ngữ cảnh/Zusammenhang (context principle) theo đó, nghiên cứu mang hình thức đặt để làm sao xác định ý nghĩa của những câu chứa những từ cho những số. Khúc quanh ngữ học là một phát triển tự nhiên trong việc nghiên cứu nhận thức, vì con người quả thực chỉ thủ đắc tư tưởng qua diễn đạt bằng ngôn ngữ hay những biểu tượng.
Nguyên tắc ngữ cảnh mà Frege đưa ra đã được Habermas chú ý trong tiểu luận bàn về triết học thông diễn và phân tích như hai dị bản bổ xung của khúc quanh ngữ học 7 . Theo quan điểm của Habermas, triết học thông diễn và phân tích như hai dòng chính của triết học thế kỷ XX là những xu hướng bổ xung cho nhau hơn là những truyền thống cạnh tranh lẫn nhau. Trong tiểu luận này, Habermas đã tìm lại từ chủ nghĩa lãng mạn đức một nhà triết học kiêm ngữ học, Wilhelm von Humboldt những cơ sở cho khúc quanh ngữ học là tiêu điểm của triết học hiện đại, sự phát triển của thông diễn học/ nguyên mẫu triết lý khởi từ Dilthey và một nguyên mẫu triết lý khác của ngữ nghĩa luận lý học khởi từ Frege. Quan niệm siêu nghiệm về ngôn ngữ của Humboldt khi chỉ ra ngôn ngữ là “bộ phận hình thành của tư tưởng” theo Habermas đã cắt đứt với bốn giả thiết nền tảng của triết học ngôn ngữ từ Platon đến Locke và Condillac, một là vì trong quan niệm của Humboldt, những chữ cô lập quả thực chỉ có ý nghĩa khởi từ ngữ cảnh của những mệnh đề xây dựng từ những chữ, cũng như những câu chỉ có ý nghĩa từ liên hệ toàn bộ những bản văn, và những bản văn chỉ có ý nghĩa từ sự tiết hợp ngữ vựng của một ngôn ngữ; hai là ngôn ngữ trước tiên không là một phương tiện biểu hiện sự vật, sự kiện mà là một trung gian cho tinh thần của một dân tộc; ba là một khái niệm siêu nghiệm của ngôn ngữ không hợp với quan niệm thiên về công cụ thuyết coi những biểu hiện, khái niệm, phán đoán ở trình độ tiền ngữ học; bốn là ưu thế về tính xã hội của ngôn ngữ khi xét đến mối quan hệ với những phương ngôn. Quan điểm của Humboldt có thể tóm gọn trong khái niệm “con người suy nghĩ, cảm được và sống duy nhất trong lòng ngôn ngữ, và được hình thành trong ngôn ngữ.” 8 Nơi Humboldt đã xây dựng một kiến trúc cơ bản cho triết học ngôn ngữ gồm ba trình độ: tính cách tạo thành một hình ảnh thế giới gắn liền với ngôn ngữ, cấu trúc thực dụng của diễn ngôn và quán thông, và biểu hiện sự kiện. Thông diễn học ở trình độ thứ nhất và nghiên cứu phân tích ở trình độ thứ ba. Từ Humboldt với nhận thức về diễn đạt ngữ học tới Frege khi giải thích mối giây liên hệ giữa ý nghĩa và hiệu lực của mệnh đề được coi như đơn vị ngữ học nhỏ nhất, cũng như Wittgenstein đã nhận ra mệnh đề như một diễn ngữ của điều kiện chân lý khi phát biểu : “Nhận thức một mệnh đề là biết trường hợp nào mệnh đề này thật.” 9 Nguyên tắc ngữ cảnh nói đến ở trên chỉ ra mọi diễn ngữ của một ngôn ngữ gắn bó trên một mạng lưới ngữ nghĩa, cho nên nếu Frege là người đưa ra khúc quanh ngữ học, thì Wittgenstein là người chứng thực hoàn cảnh này khi chỉ thị bản chất của mệnh đề là chỉ ra bản chất của mô tả, bản chất của thế giới.
J.O. Urmson khi mưu tìm một lịch sử cội nguồn cho phân tích triết học đã chỉ ra bốn hình thái chính là loại phân tích cổ điển dựa trên ngôn ngữ bình thường, loại phân tích cần đến cấu trúc ngôn ngữ nhân tạo, nghĩa là ngôn ngữ lý tưởng như hình thái toán luận, để hình thái luận lý và những khái niệm được minh bạch, loại phê phán phân tích cổ điển như một quan niệm sai lầm về ngôn ngữ và tư tưởng thể hiện nơi trường phái Wittgenstein, nhằm chỉ ra những trò chơi của ngôn ngữ/Sprachspiele có những quy luật khác biệt, cần phải sửa đổi ngôn ngữ bình thường bằng thuật ngữ mới đặng phục vụ những mục đích triết lý đặc biệt, và loại phân tích đặc thị của trường phái triết học Oxford với những tên tuổi như J.L. Austin, G. Ryle, F. Waismann không những dùng phân tích ngữ học để giải quyết những vấn đề triết học, mà còn nhằm nghiên cứu chính bản chất ngôn ngữ bình thường, với trường phái này, phân tích có một giá trị nội tại. 10
Trong khi triết học luôn luôn liên hệ với ngôn ngữ và phân tích ý nghĩa, Herbert Hochberg nhận định là có sự thay đổi mục tiêu ở nhiều xu hướng khác nhau về “phân tích” những từ và câu then chốt, ở Anh, ở Đức, ở Aùo cũng như một vài nước Bắc Aâu, tiêu biểu là Thụy điển, trong những tác phẩm của Frege, Moore, Russell, Husserl, Meinong, Wikner, Hagerstrom, Phalén v.v., về “phân tích” những khái niệm khoa học và ngôn ngữ nơi trường phái Vienna và Berlin. 11 Sự tương phản của những vấn đề triết học và phi triết học có thể dễ dàng thấy trong ngữ cảnh của khoa toán học, đặc biệt ở những tác phẩm của Frege và Husserl về khoa Số học. 12 Dagfinn Follesdal trong một tiểu luận nhan đề “Khái niệm Noema của Husserl” (1969) đăng trong tạp chí Triết học có thể coi như người đầu tiên đã chú ý đến mối quan hệ giữa Husserl và Frege, mở ra một chân trời mới cho những nghiên cứu trong thế kỷ XX về căn nguyên của triết học thời đại này. Những trao đổi giữa hai triết gia này chung quanh lý luận về con số dẫn tới những tranh luận trong việc sử dụng ngôn ngữ thường, phi toán học về những từ “bình đẳng” và “đồng nhất”, mà Hill minh họa qua một ví dụ, chẳng hạn thông thường chúng ta có thể nói “mọi người sinh ra đều bình đẳng trước những quyền về mặt pháp lý” như trong hiến chương Hoa kỳ, nhưng không ai điên rồ phát biểu mọi người sinh ra đều đồng nhất. Số học có thể coi như chủ đề để nhìn ra sự khác biệt giữa những vấn đề triết học về những chân lý số học và những vấn đề số học về “đối tượng” và “thông thường”.
Trở lại với vấn đề nguyên tắc ngữ cảnh, Dummett đã minh họa nỗ lực của Frege trong việc chuyển vấn đề có tính cách hữu thể sang vấn đề ngữ học, chẳng hạn như trong việc xác định “bản số” để chỉ ra chân hoặc giả của những câu quy về số, như trong câu “Con số người trong phòng cũng giống như con số ghế trong phòng”, “có ba cái ghế ở đây” hay “7 + 3 = 10”, đối với những câu này, một đứa trẻ cũng có thể quyết định được mà không cần tới những định nghĩa của Frege, trong khi khó nắm vững định nghĩa, tuy nhiên vấn đề là ở chỗ xác định vấn đề nội tại với giả vấn đề ngoại tại. Hỏi “Những con số có thực hiện hữu?” là giả vấn đề, trong khi hỏi “có số lẻ giữa 6 và 8 không?” có thể được trả lời trong ngữ cảnh của một hệ thống số học. Như vậy nguyên tắc ngữ cảnh có thể diễn đạt như sau: Chỉ trong ngữ cảnh của một phát biểu mà một từ hay một câu có một tham chiếu/Bedeutung và ý nghĩa/Sinn. Nhưng nguyên tắc này được tôn trọng ra sao, cần phải xét đến sự phân biệt trong diễn ngữ mô tả đối tượng với chính đối tượng, đó chính là sự thách đố quan trọng trong cả hai lý luận về số học của hai triết gia kể trên, khi phê phán và từ bỏ chủ nghĩa duy tâm lý, một đằng dẫn đến việc xây dựng cơ sở hiện tượng luận, một đằng dẫn đến cơ sở của khoa toán luận hiện đại. 13
Triết học/phân tích toàn cảnh
Triết học/phân tích như biểu hiện của nó là một triết học về phân tích, mặt khác là phân tích (như chủ trương của trường phái Oxford) quan niệm triết học như một cách thế hơn là một đề cương (thật ra quan niệm này cũng không khác Kant, khi triết gia này nhận xét vấn đề không phải ở chỗ tích lũy những triết học, trừ việc nói đến lịch sử của nó, mà là cách thế triết lý ra sao).
Trước khi đi vào những vấn đề cốt lõi của triết học phân tích, thử định vị một cách khái quát những địa chí triết học để có một cái nhìn tổng quan phê phán tiến hành vận động này.
Trước hết là triết học ở nước Mỹ. Ngày nay liệu ta có thể đánh giá nó như phán đoán thông tục của Alexis de Tocqueville trong những lời mở đầu chương bàn về phương pháp triết lý của người Mỹ: “tôi nghĩ là trong thế giới văn minh, không có xứ sở nào ít quan tâm đến triết học như ở Hợp chủng quốc. Người Mỹ không có trường phái triết học riêng của họ, và họ cũng ít chú trọng đến những trường phái chia rẽ châu Aâu; họ chỉ biết đến tên của những trường phái này.” 14 Những phát triển triết học trong một thế kỷ qua chỉ ra chủ nghĩa thực dụng không những mang dấu ấn lý luận thuần túy Mỹ với Charles S. Peirce mà còn ảnh hưởng trở lại triết học lục địa với những triết gia Đức như Karl-Otto Apel và Jurgen Habermas. Apel đã phát triển lý luận của Peirce trong sự chuyển hóa triết học siêu nghiệm , điều mà ông gọi chủ nghĩa thực dụng Mỹ (amerikanische Pragmatismus) thành chủ nghĩa thực tiễn (Pragmatizismus) 15 . Thực tiễn siêu nghiệm là dự án liên kết triết học phân tích và triết học lục địa của Apel. Ông phát biểu mối quan tâm tới học thuyết của Peirce khởi từ việc tìm hiểu những nhà triết học thực dụng Mỹ là William James và John Dewey, cho nên trong những năm 60s, ông đã nghiên cứu chuyên sâu về Peirce mà ông coi là một đại biểu sâu sắc nhất của triết học Mỹ. Trong khi tỷ giảo xây dựng có phê phán ba nền triết học như trung gian giữa lý luận và thực tiễn đáp ứng yêu cầu của Hegel là chủ nghĩa Mác, chủ nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa thực dụng, Peirce trong ba triết gia vừa kể theo Apel đã chú trọng ưu tiên tới cơ sở của “triết học phê phán” nói chung và khoa “ký ngữ siêu nghiệm”(transzendental Semiotik) với ba loại ký hiệu (hình tượng/icon, dấu chỉ/index và biểu tượng/symbol), mối quan hệ ba chiều của ký hiệu (những phạm trù cơ bản bậc một, bậc hai và bậc ba), ba loại thể diễn/interpretant (trực tiếp, năng động và tột cùng), ông gọi Peirce là “Kant của nước Mỹ”, đã thực hiện cuộc chuyển hóa ký ngữ triết học siêu nghiệm của Kant. J. Habermas dành chương 5 và chương 6 trong Tri thức và Lợi ích/Erkenntnis und Interesse (1968) bàn về luận lý thẩm tra của Peirce. Ông nhận ra “lý luận tri thức” của Peirce là một phản ứng chống lại thái độ duy khách quan của chủ nghĩa thực chứng, như nơi Comte và Mach – chủ nghĩa thực chứng này lý giải nhận thức như một bản sao thực tại đã hạn chế vào chiều kích của hệ thống đối chiếu khoa học, loại bỏ nhân tố tiên nghiệm của hệ thống này, trong khi một hệ thống đối chiếu khoa học là kết quả của tác động qua lại giữa chủ thể nhận thức và thực tại. Peirce đã nhận thức nhiệm vụ của phương pháp luận “không phải là minh giải cấu trúc luận lý của những lý luận khoa học mà là minh giải luận lý của phương thức nhờ đó ta đạt được những lý luận khoa học”. 16 Trong quan niệm khoa học là một cách sống và thẩm tra là một quá trình của đời sống, Peirce phát biểu: “Nếu ai hỏi tôi về sự thành công tuyệt vời của khoa học hiện đại nhờ vào cái gì, tôi sẽ hướng dẫn cho thấy để nắm được cái bí mật của điều này là thiết yếu coi khoa học là sinh động, và do đó không phải là tri thức đã thủ đắc mà là đời sống cụ thể của con người lao động tìm kiếm ra chân lý.” 17 Luận lý thẩm tra ấy xây dựng trên cơ sở luận lý ngôn ngữ, theo như quan niệm của ông, luận lý là một học thuyết về ký hiệu/ Sèméiotikè. Habermas nhận định trên một chiều hướngnhất định, Peirce đã dự báo triết lý về những hình thái biểu tượng của Cassirer, một người trong trường phái tân Kant là người đầu tiên đã chuyển biến phê phán siêu nghiệm của ý thức sang phê phán ngôn ngữ, tuy nhiên khác với Cassirer ở điểm Peirce không đặt quá trình trung gian ký hiệu dựa trên thể thống nhất siêu nghiệm của ý thức, mà đặt cơ sở trên quá trình suy luận qua trung gian ký hiệu: “Con người làm ra chữ, và chữ không có ý nghĩa gì khác hơn con người đã muốn …do đó quả thực con người và chữ nghĩa giáo dục lẫn nhau, mỗi gia tăng thông tin cả con người có gia tăng tương ứng của thông tin chữ nghĩa.” Con người, theo Peirce, là “ngôn ngữ của tôi là toàn bộ bản ngã/Ichheit”.
Nhà triết học phần lan Jaakko Hintikka đã định vị lý luận ngôn ngữ của Peirce trong sự khu biệt hai quan niệm ngôn ngữ như trung gian phổ biến với ngôn ngữ như hạch toán/calculus (hay có thể gọi là quan điểm ngôn ngữ như thể lý luận kiểu mẫu). Người tin vào sự phổ biến của ngôn ngữ thấy ngôn ngữ như một trung gian cần thiết giữa “bạn’ và thế giới của bạn, trở thành một tù nhân của ngôn ngữ vì rõ ràng không bước ra khỏi nó để có thể nhìn thấy nó liên hệ với thế giới ra sao (nói như Wittgenstein: một ngôn ngữ mà tôi không hiểu thì không là ngôn ngữ). Ngược lại, quan niệm ngôn ngữ như thể hạch toán hàm ngụ là chúng ta có thể thi thố mọi ngón nghề điêu luyện mà một nhà theo thuyết phổ biến nói trên cho rằng chúng ta không thể thực hiện được, chẳng hạn như thảo luận về ký ngữ học của một ngôn ngữ trong chính ngôn ngữ này. Về mặt quan điểm ngôn ngữ như hạch toán, chúng ta có thể thay đổi lý giải ngôn ngữ của chúng ta, nghĩa là chấp nhận những “kiểu mẫu” khác cho những mệnh đề của nó, như vậy có thể tự do đưa ra một lý giải mới. Hintikka đối chiếu hai quan niệm này, một bên đại biểu cho quan niệm duy phổ biến là Frege, Russell, Wittgenstein, trường phái Vienna, Quine; một bên đại biểu là Boole, Schroder, Lowenheim, Tarski, Godel, Carnap và Peirce chính là điển hình của truyền thống lý luận kiểu mẫu này. Ông dẫn lời Peirce khi lý giải hệ thống ngôn ngữ đồ thị của ông “không nhằm phục vụ như một ngôn ngữ phổ biến cho những nhà toán học hay những nhà lý sự khác như Peano”; trong ba loại ký hiệu của Peirce nói đến ở trên, Hintikka chú ý đế loại hình tượng/icon như một trong ba xe chuyên chở biểu tượng ngữ học – hình tượng biểu thị bất cứ gì nó biểu thị qua việc giống như nó, sự giống như này chủ yếu là một giống như về mặt cấu trúc, là một bộ diện nghiên cứu ngôn ngữ như lý luận kiểu mẫu của Peirce. 18
Lý luận ba ký hiệu của Peirce, đặc bệt là hình tượng cũng được một nhà nghiên cứu phần lan khác là E. Tarasti khai triển trong lý luận ký ngữ trong âm nhạc, khi phân biệt những phân tích cấu trúc luận (chia những nhạc bản thành những đơn vị nhỏ nhất có ý nghĩa để đi vào chiều sâu) với những phân tích hình tượng (kết hợp dấu hiệu với thông điệp qua mối quan hệ của giống nhau như một khu biệt đặc sắc của ký hiệu nhạc). Ở phương đông, Kunitake Ito của đại học Kyoto viết một chuyên luận về lý luận thực tiễn của Peirce, chú trọng đến quan điểm chống Descartes như nhiều triết gia hiện đại khi quan niệm tư duy không phải chỉ hiện hữu trong tinh thần như Descartes nghĩ, mà tinh thần chủ yếu là một tác nhân sử dụng ngôn ngữ, nói khác đi tinh thần được bao gồm có ngôn ngữ; dẫn lời Peirce: “chữ hay ký hiệu con người sử dụng là chính con người.”
Hintikka, Tarasti là những tiêu biểu cho triết học phân tích vùng Bắc Aâu kể từ Hòa lan trở lên Đan mạch, Phần lan, Thụy điển, Na uy, đảo Islande cùng với những tên tuổi như von Wright, Erik Stenius, E.W. Beth, Stig Kanger, Hjalmar Wenneberg, H.S. Jensen, Heikki Kannisto, Leila Haaparanta, Dagfinn Follesdal, Olav Gjelsvik, Thorsteinn Gylfason v.v..Những tác giả này phần lớn dùng ngôn ngữ của dân tộc mình để viết, do đó sự phổ biến có tầm hạn chế; tuy nhiên cũng có những người viết bằng những ngôn ngữ phổ biến như tiếng Anh, Pháp, Tây ban nha và Đức trong một số những công trình, luận án, tham luận, hoặc về những tác giả khác như Peirce, Frege, Husserl, Wittgenstein, Donald Davidson, Quine v.v.. Dagfinn Follesdal có một nhận định khái quát là “triết học trong những xứ nói tiếng Anh và trong vùng Tây Bắc Aâu phần lớn là triết học phân tích” trong một bài thuyết giảng tại đại học Harvard năm 1962, đặc biệt là có một cái nhìn về mối quan hệ giữa triết học lục địa và triết học Anh-Mỹ. Theo ông, mặc dù triết học phân tích và hiện tượng luận có điểm chung qua sự phân tích những ý nghĩa hay đối tượng của tri thức/noemata, song khái niệm ý nghĩa lại là một khái niệm khó minh giải, dưới mắt nhiều triết gia phân tích trong khi xét quan hệ giữa chân lý ngữ học đối với chân lý kiện tính lại không có một cơ sở triết lý khả dĩ đầy đủ. Cho nên W.V. Quine, một triết gia phân tích khi tuyên bố đồng ý với những triết gia hiện tượng luận như Brentano và Husserl là có đặc thù trong những ngữ cảnh hàm hồ như những phát biểu kiểu “Tom tin tưởng rằng sao mai là một hành tinh” hay “Ông X sợ người đội mũ xám” khiến những phát biểu này không thể giản lược vào những phát biểu loại phi ý hướng, như những phát biểu về sự vật vật lý hay về ứng xử của người ta. Quine nhận thấy hiển nhiên cho tính không thể giản lược của những cách diễn đạt có ý hướng trong sự thất bại của những toan tính thực hiện một giản lược như vậy; tuy nhiên, không như Brentano hay Husserl lý giải tính không thể giản lược này chỉ ra tính cần thiết của cách diễn đạt có ý hướng và tầm quan trọng của một khoa học tự trị về ý hướng, mà Quine chỉ chấp nhận tính không thể giản lược này chỉ ra cái không có cơ sở của cách diễn đạt có ý hướng và sự trống rỗng của một khoa học về ý hướng. Đây cũng là một thử thách đối với những nhà hiện tượng luận, mà theo Follesdal, họ phải có một lý luận về ý nghĩa khá hơn lý luận của Quine để tự vệ chống lại những phê phán của Quine.
Nói đến triết học Mỹ, phải đặt trong khung cảnh triết học Anh-Mỹ vì truyền thống gắn bó lâu đời và những giao lưu tương cận so ra còn gần hơn Pháp với Đức ở tinh thần nhận thức khác biệt. Những biến cố gặp gỡ như giữa Russell với Frege hay Wittgenstein, việc Whitehead rời nước Anh qua dạy ở Harvard, những đại học Mỹ đón lớp những nhà thực nghiệm luận lý lánh nạn Quốc xã vào năm 1938 như Carnap đến Chicago, Reichenbach đến UCLA, Tarski đến Berkeley. Ở Oxford, những nhà triết học tên tuổi như Ryle, Grice, Austin, Berlin với tập san triết học Mind, thế hệ kế tiếp là Strawson, Ayer và những trao đổi giữa Harvard và Oxford theo Bruce Kuklick trở thành trục hệ tư tưởng thống trị thế giới triết học Anh Mỹ, tạo ra sự trưởng thành của lớp nhà tư tưởng phân tích sau Thế chiến Hai, như Donald Davidson ở Berkeley, Daniel Dennett ở MIT, Burton Dreben ở Harvard, Saul Kripke ở Princeton v.v..Vào cuối thế kỷ khi mức sống của những nhà chuyên nghiệp ở Anh xuống thấp, nhiều người rời Oxford qua Mỹ như Stuart Hampshire, J.O. Urmson đến Princeton, rồi Stanford. Những đại học như MIT, UC ở Irvine, Đại học ở New York trở thành những trung tâm của triết học phân tích. Vào những thập niên 60s cùng với cuộc chiến Việt nam, khủng hoảng của đại học kéo theo sự chống đối “tinh thần địa phương” của triết học phân tích, với những tư trào châu Âu du nhập những đại học như ở New Haven – Emory và Northwestern, nghiên cứu Husserl và Heidegger, những tư tưởng mới ở Pháp và Đức như Gadamer, Habermas, Derrida, Foucault v.v.. Trong một cái nhìn tổng quát về triết học ở nước Mỹ hiện nay (thời khoảng 1951-1981) qua bài viết của triết gia Mỹ đương đại Richard Rorty 19 , những khái niệm chủ yếu của triết học phân tích đã trở thành những tra hỏi, như Rorty khẳng định: khái niệm “phân tích luận lý” đã quay chống chính nó, và đang tự vận dần mòn. Hillary Putnam cũng phát biểu trong tác phẩm Sau chủ nghĩa thực nghiệm: Triết học phân tích có những giá trị, nhưng tiêu cực. Nó đã phá hủy vấn đề mà nó dự phần. Mọi nỗ lực để giải quyết vấn đề, hay có thể nói muốn tạo giải pháp cho vấn đề đã thất bại. Một triết gia hiện đại khác Arthur Danto cũng phát biểu tương tự : Người ta có thể đọc lịch sử triết học phân tích như một lịch sử những cải cách thất bại. 20 Những phê bình vừa kể đánh dâùu một chuyển biến của triết học hậu phân tích, như mọi đổi mới khác trong thời quá độ.
1 Trong thư gửi báo Times (London) đề ngày 6 tháng Năm, 1992 của mười chín người với Barry Smith (Editor tạp chí triết học The Monist), Hans Albert (Đại học Mannheim), R.B. Marcus (Đại học Yale), W.O. Quine (Đại học Harvard) v.v. . . để phản đối sự việc này, có đoạn viết: In the eyes of philosophers, and certainly among those working in leading departments of philosophy throughout the world, M. Derrida’s work does not meet accepted standards of clarity and rigour. (Dưới mắt các triết gia, và chắc chắn trong số những vị đang chủ đạo phân khoa triết học trên thế giới, công trình của ông Derrida không đạt những tiêu chuẩn rõ ràng và chính xác có thể chấp nhận.) Trong những phản bác tất nhiên của Derrida, ông nhìn nhận: khó mà hiểu làm sao có thể nói về một vấn nạn về triết học mà đơn giản nó là phi triết học.
2 Denis Zaslawsky, Analyse de l’être (Essai de philosophie analytique), 1982.
3 Bài của J. Proust trong số 35 tạp chí Triết học, 1992.
4 J. Proust, Questions de forme: Logique et proposition analytique de Kant à Carnap, 1986.
5 P. Jacob, L’Empirisme logique, 1980. Jacob dẫn ra hai câu hỏi có khả năng trong chú giải : Một là lữ khách có thể hỏi người kia: “Nếu tôi hỏi một người của làng ông là cái làng của những người nói toàn sự thật, thì liệu anh ta trả lời tôi sao?” Giả sử là người kia cư ngụ ở làng toàn những người nói sự thật. Như vậy anh ta chỉ ngay phóc con đường phải đi. Nhưng giả dụ anh ta ở cái làng toàn nói dối, thế thì anh ta nói láo tới hai lần: anh ta hẳn kể ra bịa đặt lời nói dối của một người cư ngụ trong làng mình. Nhưng hai cái nói dối, cũng như hai phủ định, trở thành sự thật. Một khả năng hỏi khác nhằm vào yêu cầu: “Nếu tôi hỏi một người cư ngụ ở cái làng bên là cái làng toàn những
đặng phùng quân
S ự đối nghịch giữa triết học lục địa (Aâu châu) và triết học phân tích không hẳn chỉ là hai ngả đường tư duy khác nhau, còn hàm ngụ đố kỵ và đả kích. Một trường hợp điển hình cụ thể: Vào mùa xuân 1992, Đại học Cambridge trao bằng tiến sĩ danh dự (doctorate honoris causa) cho J. Derrida đã gặp sự chống đối của những nhà triết học tên tuổi như Barry Smith, Hans Albert, Ruth Barcan Marcus, W. O. Quine... 1 Những triết gia này tiêu biểu cho xu hướng triết lý (thực nghiệm luận lý, thực dụng, phân tích v.v…..) nói chung phân biệt với xu hướng quen gọi là lục địa (hiện sinh, hiện tượng luận, cấu trúc luận, hậu hiện đại, v.v..) – có thể nói, một ranh giới nhất định.
Mặt khác, không hẳn giới triết học “lục địa” lại chẳng có thành kiến về “triết học phân tích”. Trong giới đại học “truyền thống” lục địa, người ta không đề cập đến sách vở hay tư tưởng của những triết học ở bên kia Đại tây dương. Ngay như Sartre, một người ngoài đại học cũng từng có lần phát biểu là không có dịp đọc Wittgenstein. Dường như người ta coi “triết học phân tích” chỉ quan tâm đến cái nhỏ nhặt của ngôn ngữ bình thường, hay quá chú trọng đến khoa toán luận và khoa ngữ học. Chỉ cần mở một cuốn sách triết trong thời điểm 50s của thế kỷ XX ở bên này và bên kia Đại tây dương ta thấy ngay những khác biệt về lối đặt vấn đề, cách tư duy, phong thái viết – sự khác biệt như của hai thế giới văn hóa không thể thông giao. Chẳng thế mà ngay ở những dòng mở đầu biên khảo về triết học phân tích, Denis Zaslawsky đã viết: “Sau khi quên lãng khá lâu, bây giờ chúng ta mới bắt đầu khám phá triết học phân tích.” 2 Hội nghị ở Royaumont năm 1958 có thể coi như bước đầu đánh dấu sự gặp gỡ này. Những tranh luận giữa Merleau-Ponty, Van Breda với Ryle, Quine có thể coi như những tranh luận giữa một bên là quan điểm hiện tượng luận với một bên là quan điểm của triết học phân tích – những tranh luận này còn phản ánh những điểm tương đồng và dị biệt đôi bên, nhưng trong tranh luận triết lý, dường như những dị biệt vẫn sâu sắc hơn tương đồng. Phải đợi tới nhiều thập niên sau, mới nhận ra khó vạch ra được ranh giới giữa “triết học lục địa” với “triết học phân tích”, nếu nhìn từ triết học phân tích như Joelle Proust: “Mô tả mở rộng về mặt địa chí tỏ ra thất bại: triết học phân tích đã thực hành trên một phần bao quát ở lục địa, như truyền thống chính của những nước vùng Bắc Aâu. Ngoài ra cũng không thể quên rằng ở Đức và Aùo – trong dòng Bolzano, Frege, Wittgenstein và Carnap – là nơi phát triển thực tiễn triết học này. Sau nữa, triết học “lục địa” ngày nay muốn di cư sang bên kia Đại tây dương, trong những phân khoa văn học và mới đây ngay cả trong những phân khoa triết học, ở đó trào lưu “đa nguyên” mưu tìm nhìn nhận tính chính thống của mình.” 3 Proust đã viết tác phẩm Những vấn nạn về hình thức: Luận lý học và mệnh đề phân tích từ Kant đến Carnap 4 với ý định khai triển vấn đề cơ bản của triết học hiện đại là bắc nhịp cầu trao đổi có phê phán giữa hai nền triết học này. Thử đọc lại những trao đổi trong hội nghị tại Royaumont nói đến ở trên để suy ngẫm xem mức thông giao ở cấp độ nào:
Van Breda phê phán Ryle đã đọc không đầy đủ Husserl nên coi triết học của Husserl như một triết học về những ý tượng kiểu Platon, trong khi mặt khác những mô tả Ryle nghĩ như là mặt “hiện tượng luận” thực sự cũng không là những mô tả về mặt bản chất hiểu như thể hiện tượng luận. Merleau-Ponty đặt vấn đề với Ryle về sử dụng ngôn ngữ, như một định nghĩa khái niệm không những nại tới những suy tưởng của triết học phân tích mà còn hàm ngụ một nghiên cứu nội tại về mặt hiện tượng ngữ học, phải chăng triết học giảm trừ vào một nghiên cứu những câu đúng hay không đúng? Nhưng đúng (lấy thuật ngữ đức để đối chiếu: Richtigkeit) không hẳn là chân lý (thuật ngữ đức: Wahrheit). Ryle trả lời vấn đề “đúng” hay “không đúng” qua một ví dụ: Nói “French men is fond of wine” (Nhiều người Pháp mê rượu chát), tôi [G.Ryle] không nói về đặc tính chân hay giả của mệnh đề này) thì không đúng – nhưng đó chỉ là vấn đề cú pháp. Ngược lại, người ta có thể nói một cách rất là đúng từ quan điểm thông dụng, khi trả lời câu hỏi, “Ông ta chết vì cái gì vậy?”, chẳng hạn như thế này “Ồ! Vì đã viết sẵn trong số mệnh của ông ta là ông ta phải chết vào lúc dó.” Ngữ pháp được tuân theo, những từ dùng hợp với những phạm trù ngữ pháp. Nhưng đó không phải là vấn đề đúng sai. Trái lại, vấn đề là ở chỗ xảy ra vi phạm triết lý khi trả lời câu hỏi liên quan đến những lý do sinh lý của cái chết (ung thư, viêm phổi, già nua, hay tai nạn) thì lại đem những sức mạnh của định mệnh ra trả lời. Tôi [GR] có ý nói “vi phạm” triết lý bởi vì không đơn giản là vấn đề sai lầm liên quan đến nguyên nhân ( chẳng hạn gán cho cái chết vì ung thư nhưng thực ra là té cầu thang) nhưng vì tuột từ bình diện nhân quả sang một cấp độ hoàn toàn khác.. .
Pierre Jacob, một người từng theo học tại Cambridge, Mass. khẳng định ngay từ những dòng đầu lời Tựa cuốn sách của ông: Người Pháp không ưa triết học phân tích. Đối với họ, đâây là một sản phẩm điển hình kiểu Anh-Mỹ tranh cãi giữa khoa luận lý học và ngữ học, chủ nghĩa thực nghiệm và thực chứng. Hà cớ gì tự hỏi là có phi lý hay sai khi nói chị em gái của thằng nhỏ là con trai độc nhất là con gái của người hàng xóm của tôi là góa phụ và chồng bà ta có một tiệm thuốc? Triết học phân tích giống như cái ẩn ngữ vô ích này: một khách lữ hành đến ngã rẽ của hai con đường, một dẫn đến một cái làng toàn những cư dân nói thật và một dẫn đến cái làng toàn những cư dân nói dối. Lữ khách muốn đi đến cái làng đầu nhưng không biết phải chọn con đường nào. Ông ta gặp một người, mà ông ta không biết y nói thật hay y nói dối. Liệu ông ta có thể chỉ với một câu hỏi duy nhất xác định được con đường cho ông ta đạt tới mục đích? 5
Khúc quanh ngữ học
Khúc quanh ngữ học/linguistic turn là một diễn ngữ đặc thị cho triết học phân tích? (đã được Gustav Bergmann, một thành viên của trường phái Vienna dùng lần đầu khoảng những năm 40s để chỉ xu hướng của triết học thế kỷ XX, là nhan đề của tập hợp những tiểu luận về phương pháp triết lý do Richard Rorty xuất bản năm 1967 gồm những bài viết ở nhiều thời khoảng khác nhau, từ những triết gia tiêu biểu của trường phái Vienna như M. Schlick, Carnap đến những triết gia Mỹ hiện đại và tên một chương sách của Michael Dummett vào những năm 90s trong những chuyên luận về Frege ; sự khác biệt trong việc dùng diễn ngữ này nơi các tác giả vừa kể ở chỗ, hoặc là chú trọng đến lý luận về ý nghĩa/meaning và tham chiếu/reference, hoặc chú trọng đến chính triết học ngôn ngữ); theo Dummett, điều phân biệt triết học phân tích trong mọi biểu hiện với những trường phái khác trước tiên là giải thích triết lý của tư tưởng chỉ có thể đạt được thông qua giải thích triết lý của ngôn ngữ và thứ đến là chỉ có thể nhờ thế mà đạt tới một giải thích toàn diện; triết học phân tích này bao hàm những nhà thực chứng luận lý, Wittgenstein, trường phái Oxford về “ngôn ngữ bình thường”, trường phái hậu Carnap ở Mỹ như Quine và Davidson – “khúc quanh ngữ học” có thể đánh dấu sự khai sinh ra triết học phân tích khởi từ Frege trong tác phẩm Cơ sở của khoa Số học/Die Grundlagen der Arithmetik (1884) khi ông đặt vấn đề theo kiểu Kant là “Làm thế nào chúng ta có những số trong khi chúng ta không biết hay có một trực giác nào về chúng?” 6 và để trả lời câu hỏi này, Frege đưa ra nguyên tắc ngữ cảnh/Zusammenhang (context principle) theo đó, nghiên cứu mang hình thức đặt để làm sao xác định ý nghĩa của những câu chứa những từ cho những số. Khúc quanh ngữ học là một phát triển tự nhiên trong việc nghiên cứu nhận thức, vì con người quả thực chỉ thủ đắc tư tưởng qua diễn đạt bằng ngôn ngữ hay những biểu tượng.
Nguyên tắc ngữ cảnh mà Frege đưa ra đã được Habermas chú ý trong tiểu luận bàn về triết học thông diễn và phân tích như hai dị bản bổ xung của khúc quanh ngữ học 7 . Theo quan điểm của Habermas, triết học thông diễn và phân tích như hai dòng chính của triết học thế kỷ XX là những xu hướng bổ xung cho nhau hơn là những truyền thống cạnh tranh lẫn nhau. Trong tiểu luận này, Habermas đã tìm lại từ chủ nghĩa lãng mạn đức một nhà triết học kiêm ngữ học, Wilhelm von Humboldt những cơ sở cho khúc quanh ngữ học là tiêu điểm của triết học hiện đại, sự phát triển của thông diễn học/ nguyên mẫu triết lý khởi từ Dilthey và một nguyên mẫu triết lý khác của ngữ nghĩa luận lý học khởi từ Frege. Quan niệm siêu nghiệm về ngôn ngữ của Humboldt khi chỉ ra ngôn ngữ là “bộ phận hình thành của tư tưởng” theo Habermas đã cắt đứt với bốn giả thiết nền tảng của triết học ngôn ngữ từ Platon đến Locke và Condillac, một là vì trong quan niệm của Humboldt, những chữ cô lập quả thực chỉ có ý nghĩa khởi từ ngữ cảnh của những mệnh đề xây dựng từ những chữ, cũng như những câu chỉ có ý nghĩa từ liên hệ toàn bộ những bản văn, và những bản văn chỉ có ý nghĩa từ sự tiết hợp ngữ vựng của một ngôn ngữ; hai là ngôn ngữ trước tiên không là một phương tiện biểu hiện sự vật, sự kiện mà là một trung gian cho tinh thần của một dân tộc; ba là một khái niệm siêu nghiệm của ngôn ngữ không hợp với quan niệm thiên về công cụ thuyết coi những biểu hiện, khái niệm, phán đoán ở trình độ tiền ngữ học; bốn là ưu thế về tính xã hội của ngôn ngữ khi xét đến mối quan hệ với những phương ngôn. Quan điểm của Humboldt có thể tóm gọn trong khái niệm “con người suy nghĩ, cảm được và sống duy nhất trong lòng ngôn ngữ, và được hình thành trong ngôn ngữ.” 8 Nơi Humboldt đã xây dựng một kiến trúc cơ bản cho triết học ngôn ngữ gồm ba trình độ: tính cách tạo thành một hình ảnh thế giới gắn liền với ngôn ngữ, cấu trúc thực dụng của diễn ngôn và quán thông, và biểu hiện sự kiện. Thông diễn học ở trình độ thứ nhất và nghiên cứu phân tích ở trình độ thứ ba. Từ Humboldt với nhận thức về diễn đạt ngữ học tới Frege khi giải thích mối giây liên hệ giữa ý nghĩa và hiệu lực của mệnh đề được coi như đơn vị ngữ học nhỏ nhất, cũng như Wittgenstein đã nhận ra mệnh đề như một diễn ngữ của điều kiện chân lý khi phát biểu : “Nhận thức một mệnh đề là biết trường hợp nào mệnh đề này thật.” 9 Nguyên tắc ngữ cảnh nói đến ở trên chỉ ra mọi diễn ngữ của một ngôn ngữ gắn bó trên một mạng lưới ngữ nghĩa, cho nên nếu Frege là người đưa ra khúc quanh ngữ học, thì Wittgenstein là người chứng thực hoàn cảnh này khi chỉ thị bản chất của mệnh đề là chỉ ra bản chất của mô tả, bản chất của thế giới.
J.O. Urmson khi mưu tìm một lịch sử cội nguồn cho phân tích triết học đã chỉ ra bốn hình thái chính là loại phân tích cổ điển dựa trên ngôn ngữ bình thường, loại phân tích cần đến cấu trúc ngôn ngữ nhân tạo, nghĩa là ngôn ngữ lý tưởng như hình thái toán luận, để hình thái luận lý và những khái niệm được minh bạch, loại phê phán phân tích cổ điển như một quan niệm sai lầm về ngôn ngữ và tư tưởng thể hiện nơi trường phái Wittgenstein, nhằm chỉ ra những trò chơi của ngôn ngữ/Sprachspiele có những quy luật khác biệt, cần phải sửa đổi ngôn ngữ bình thường bằng thuật ngữ mới đặng phục vụ những mục đích triết lý đặc biệt, và loại phân tích đặc thị của trường phái triết học Oxford với những tên tuổi như J.L. Austin, G. Ryle, F. Waismann không những dùng phân tích ngữ học để giải quyết những vấn đề triết học, mà còn nhằm nghiên cứu chính bản chất ngôn ngữ bình thường, với trường phái này, phân tích có một giá trị nội tại. 10
Trong khi triết học luôn luôn liên hệ với ngôn ngữ và phân tích ý nghĩa, Herbert Hochberg nhận định là có sự thay đổi mục tiêu ở nhiều xu hướng khác nhau về “phân tích” những từ và câu then chốt, ở Anh, ở Đức, ở Aùo cũng như một vài nước Bắc Aâu, tiêu biểu là Thụy điển, trong những tác phẩm của Frege, Moore, Russell, Husserl, Meinong, Wikner, Hagerstrom, Phalén v.v., về “phân tích” những khái niệm khoa học và ngôn ngữ nơi trường phái Vienna và Berlin. 11 Sự tương phản của những vấn đề triết học và phi triết học có thể dễ dàng thấy trong ngữ cảnh của khoa toán học, đặc biệt ở những tác phẩm của Frege và Husserl về khoa Số học. 12 Dagfinn Follesdal trong một tiểu luận nhan đề “Khái niệm Noema của Husserl” (1969) đăng trong tạp chí Triết học có thể coi như người đầu tiên đã chú ý đến mối quan hệ giữa Husserl và Frege, mở ra một chân trời mới cho những nghiên cứu trong thế kỷ XX về căn nguyên của triết học thời đại này. Những trao đổi giữa hai triết gia này chung quanh lý luận về con số dẫn tới những tranh luận trong việc sử dụng ngôn ngữ thường, phi toán học về những từ “bình đẳng” và “đồng nhất”, mà Hill minh họa qua một ví dụ, chẳng hạn thông thường chúng ta có thể nói “mọi người sinh ra đều bình đẳng trước những quyền về mặt pháp lý” như trong hiến chương Hoa kỳ, nhưng không ai điên rồ phát biểu mọi người sinh ra đều đồng nhất. Số học có thể coi như chủ đề để nhìn ra sự khác biệt giữa những vấn đề triết học về những chân lý số học và những vấn đề số học về “đối tượng” và “thông thường”.
Trở lại với vấn đề nguyên tắc ngữ cảnh, Dummett đã minh họa nỗ lực của Frege trong việc chuyển vấn đề có tính cách hữu thể sang vấn đề ngữ học, chẳng hạn như trong việc xác định “bản số” để chỉ ra chân hoặc giả của những câu quy về số, như trong câu “Con số người trong phòng cũng giống như con số ghế trong phòng”, “có ba cái ghế ở đây” hay “7 + 3 = 10”, đối với những câu này, một đứa trẻ cũng có thể quyết định được mà không cần tới những định nghĩa của Frege, trong khi khó nắm vững định nghĩa, tuy nhiên vấn đề là ở chỗ xác định vấn đề nội tại với giả vấn đề ngoại tại. Hỏi “Những con số có thực hiện hữu?” là giả vấn đề, trong khi hỏi “có số lẻ giữa 6 và 8 không?” có thể được trả lời trong ngữ cảnh của một hệ thống số học. Như vậy nguyên tắc ngữ cảnh có thể diễn đạt như sau: Chỉ trong ngữ cảnh của một phát biểu mà một từ hay một câu có một tham chiếu/Bedeutung và ý nghĩa/Sinn. Nhưng nguyên tắc này được tôn trọng ra sao, cần phải xét đến sự phân biệt trong diễn ngữ mô tả đối tượng với chính đối tượng, đó chính là sự thách đố quan trọng trong cả hai lý luận về số học của hai triết gia kể trên, khi phê phán và từ bỏ chủ nghĩa duy tâm lý, một đằng dẫn đến việc xây dựng cơ sở hiện tượng luận, một đằng dẫn đến cơ sở của khoa toán luận hiện đại. 13
Triết học/phân tích toàn cảnh
Triết học/phân tích như biểu hiện của nó là một triết học về phân tích, mặt khác là phân tích (như chủ trương của trường phái Oxford) quan niệm triết học như một cách thế hơn là một đề cương (thật ra quan niệm này cũng không khác Kant, khi triết gia này nhận xét vấn đề không phải ở chỗ tích lũy những triết học, trừ việc nói đến lịch sử của nó, mà là cách thế triết lý ra sao).
Trước khi đi vào những vấn đề cốt lõi của triết học phân tích, thử định vị một cách khái quát những địa chí triết học để có một cái nhìn tổng quan phê phán tiến hành vận động này.
Trước hết là triết học ở nước Mỹ. Ngày nay liệu ta có thể đánh giá nó như phán đoán thông tục của Alexis de Tocqueville trong những lời mở đầu chương bàn về phương pháp triết lý của người Mỹ: “tôi nghĩ là trong thế giới văn minh, không có xứ sở nào ít quan tâm đến triết học như ở Hợp chủng quốc. Người Mỹ không có trường phái triết học riêng của họ, và họ cũng ít chú trọng đến những trường phái chia rẽ châu Aâu; họ chỉ biết đến tên của những trường phái này.” 14 Những phát triển triết học trong một thế kỷ qua chỉ ra chủ nghĩa thực dụng không những mang dấu ấn lý luận thuần túy Mỹ với Charles S. Peirce mà còn ảnh hưởng trở lại triết học lục địa với những triết gia Đức như Karl-Otto Apel và Jurgen Habermas. Apel đã phát triển lý luận của Peirce trong sự chuyển hóa triết học siêu nghiệm , điều mà ông gọi chủ nghĩa thực dụng Mỹ (amerikanische Pragmatismus) thành chủ nghĩa thực tiễn (Pragmatizismus) 15 . Thực tiễn siêu nghiệm là dự án liên kết triết học phân tích và triết học lục địa của Apel. Ông phát biểu mối quan tâm tới học thuyết của Peirce khởi từ việc tìm hiểu những nhà triết học thực dụng Mỹ là William James và John Dewey, cho nên trong những năm 60s, ông đã nghiên cứu chuyên sâu về Peirce mà ông coi là một đại biểu sâu sắc nhất của triết học Mỹ. Trong khi tỷ giảo xây dựng có phê phán ba nền triết học như trung gian giữa lý luận và thực tiễn đáp ứng yêu cầu của Hegel là chủ nghĩa Mác, chủ nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa thực dụng, Peirce trong ba triết gia vừa kể theo Apel đã chú trọng ưu tiên tới cơ sở của “triết học phê phán” nói chung và khoa “ký ngữ siêu nghiệm”(transzendental Semiotik) với ba loại ký hiệu (hình tượng/icon, dấu chỉ/index và biểu tượng/symbol), mối quan hệ ba chiều của ký hiệu (những phạm trù cơ bản bậc một, bậc hai và bậc ba), ba loại thể diễn/interpretant (trực tiếp, năng động và tột cùng), ông gọi Peirce là “Kant của nước Mỹ”, đã thực hiện cuộc chuyển hóa ký ngữ triết học siêu nghiệm của Kant. J. Habermas dành chương 5 và chương 6 trong Tri thức và Lợi ích/Erkenntnis und Interesse (1968) bàn về luận lý thẩm tra của Peirce. Ông nhận ra “lý luận tri thức” của Peirce là một phản ứng chống lại thái độ duy khách quan của chủ nghĩa thực chứng, như nơi Comte và Mach – chủ nghĩa thực chứng này lý giải nhận thức như một bản sao thực tại đã hạn chế vào chiều kích của hệ thống đối chiếu khoa học, loại bỏ nhân tố tiên nghiệm của hệ thống này, trong khi một hệ thống đối chiếu khoa học là kết quả của tác động qua lại giữa chủ thể nhận thức và thực tại. Peirce đã nhận thức nhiệm vụ của phương pháp luận “không phải là minh giải cấu trúc luận lý của những lý luận khoa học mà là minh giải luận lý của phương thức nhờ đó ta đạt được những lý luận khoa học”. 16 Trong quan niệm khoa học là một cách sống và thẩm tra là một quá trình của đời sống, Peirce phát biểu: “Nếu ai hỏi tôi về sự thành công tuyệt vời của khoa học hiện đại nhờ vào cái gì, tôi sẽ hướng dẫn cho thấy để nắm được cái bí mật của điều này là thiết yếu coi khoa học là sinh động, và do đó không phải là tri thức đã thủ đắc mà là đời sống cụ thể của con người lao động tìm kiếm ra chân lý.” 17 Luận lý thẩm tra ấy xây dựng trên cơ sở luận lý ngôn ngữ, theo như quan niệm của ông, luận lý là một học thuyết về ký hiệu/ Sèméiotikè. Habermas nhận định trên một chiều hướngnhất định, Peirce đã dự báo triết lý về những hình thái biểu tượng của Cassirer, một người trong trường phái tân Kant là người đầu tiên đã chuyển biến phê phán siêu nghiệm của ý thức sang phê phán ngôn ngữ, tuy nhiên khác với Cassirer ở điểm Peirce không đặt quá trình trung gian ký hiệu dựa trên thể thống nhất siêu nghiệm của ý thức, mà đặt cơ sở trên quá trình suy luận qua trung gian ký hiệu: “Con người làm ra chữ, và chữ không có ý nghĩa gì khác hơn con người đã muốn …do đó quả thực con người và chữ nghĩa giáo dục lẫn nhau, mỗi gia tăng thông tin cả con người có gia tăng tương ứng của thông tin chữ nghĩa.” Con người, theo Peirce, là “ngôn ngữ của tôi là toàn bộ bản ngã/Ichheit”.
Nhà triết học phần lan Jaakko Hintikka đã định vị lý luận ngôn ngữ của Peirce trong sự khu biệt hai quan niệm ngôn ngữ như trung gian phổ biến với ngôn ngữ như hạch toán/calculus (hay có thể gọi là quan điểm ngôn ngữ như thể lý luận kiểu mẫu). Người tin vào sự phổ biến của ngôn ngữ thấy ngôn ngữ như một trung gian cần thiết giữa “bạn’ và thế giới của bạn, trở thành một tù nhân của ngôn ngữ vì rõ ràng không bước ra khỏi nó để có thể nhìn thấy nó liên hệ với thế giới ra sao (nói như Wittgenstein: một ngôn ngữ mà tôi không hiểu thì không là ngôn ngữ). Ngược lại, quan niệm ngôn ngữ như thể hạch toán hàm ngụ là chúng ta có thể thi thố mọi ngón nghề điêu luyện mà một nhà theo thuyết phổ biến nói trên cho rằng chúng ta không thể thực hiện được, chẳng hạn như thảo luận về ký ngữ học của một ngôn ngữ trong chính ngôn ngữ này. Về mặt quan điểm ngôn ngữ như hạch toán, chúng ta có thể thay đổi lý giải ngôn ngữ của chúng ta, nghĩa là chấp nhận những “kiểu mẫu” khác cho những mệnh đề của nó, như vậy có thể tự do đưa ra một lý giải mới. Hintikka đối chiếu hai quan niệm này, một bên đại biểu cho quan niệm duy phổ biến là Frege, Russell, Wittgenstein, trường phái Vienna, Quine; một bên đại biểu là Boole, Schroder, Lowenheim, Tarski, Godel, Carnap và Peirce chính là điển hình của truyền thống lý luận kiểu mẫu này. Ông dẫn lời Peirce khi lý giải hệ thống ngôn ngữ đồ thị của ông “không nhằm phục vụ như một ngôn ngữ phổ biến cho những nhà toán học hay những nhà lý sự khác như Peano”; trong ba loại ký hiệu của Peirce nói đến ở trên, Hintikka chú ý đế loại hình tượng/icon như một trong ba xe chuyên chở biểu tượng ngữ học – hình tượng biểu thị bất cứ gì nó biểu thị qua việc giống như nó, sự giống như này chủ yếu là một giống như về mặt cấu trúc, là một bộ diện nghiên cứu ngôn ngữ như lý luận kiểu mẫu của Peirce. 18
Lý luận ba ký hiệu của Peirce, đặc bệt là hình tượng cũng được một nhà nghiên cứu phần lan khác là E. Tarasti khai triển trong lý luận ký ngữ trong âm nhạc, khi phân biệt những phân tích cấu trúc luận (chia những nhạc bản thành những đơn vị nhỏ nhất có ý nghĩa để đi vào chiều sâu) với những phân tích hình tượng (kết hợp dấu hiệu với thông điệp qua mối quan hệ của giống nhau như một khu biệt đặc sắc của ký hiệu nhạc). Ở phương đông, Kunitake Ito của đại học Kyoto viết một chuyên luận về lý luận thực tiễn của Peirce, chú trọng đến quan điểm chống Descartes như nhiều triết gia hiện đại khi quan niệm tư duy không phải chỉ hiện hữu trong tinh thần như Descartes nghĩ, mà tinh thần chủ yếu là một tác nhân sử dụng ngôn ngữ, nói khác đi tinh thần được bao gồm có ngôn ngữ; dẫn lời Peirce: “chữ hay ký hiệu con người sử dụng là chính con người.”
Hintikka, Tarasti là những tiêu biểu cho triết học phân tích vùng Bắc Aâu kể từ Hòa lan trở lên Đan mạch, Phần lan, Thụy điển, Na uy, đảo Islande cùng với những tên tuổi như von Wright, Erik Stenius, E.W. Beth, Stig Kanger, Hjalmar Wenneberg, H.S. Jensen, Heikki Kannisto, Leila Haaparanta, Dagfinn Follesdal, Olav Gjelsvik, Thorsteinn Gylfason v.v..Những tác giả này phần lớn dùng ngôn ngữ của dân tộc mình để viết, do đó sự phổ biến có tầm hạn chế; tuy nhiên cũng có những người viết bằng những ngôn ngữ phổ biến như tiếng Anh, Pháp, Tây ban nha và Đức trong một số những công trình, luận án, tham luận, hoặc về những tác giả khác như Peirce, Frege, Husserl, Wittgenstein, Donald Davidson, Quine v.v.. Dagfinn Follesdal có một nhận định khái quát là “triết học trong những xứ nói tiếng Anh và trong vùng Tây Bắc Aâu phần lớn là triết học phân tích” trong một bài thuyết giảng tại đại học Harvard năm 1962, đặc biệt là có một cái nhìn về mối quan hệ giữa triết học lục địa và triết học Anh-Mỹ. Theo ông, mặc dù triết học phân tích và hiện tượng luận có điểm chung qua sự phân tích những ý nghĩa hay đối tượng của tri thức/noemata, song khái niệm ý nghĩa lại là một khái niệm khó minh giải, dưới mắt nhiều triết gia phân tích trong khi xét quan hệ giữa chân lý ngữ học đối với chân lý kiện tính lại không có một cơ sở triết lý khả dĩ đầy đủ. Cho nên W.V. Quine, một triết gia phân tích khi tuyên bố đồng ý với những triết gia hiện tượng luận như Brentano và Husserl là có đặc thù trong những ngữ cảnh hàm hồ như những phát biểu kiểu “Tom tin tưởng rằng sao mai là một hành tinh” hay “Ông X sợ người đội mũ xám” khiến những phát biểu này không thể giản lược vào những phát biểu loại phi ý hướng, như những phát biểu về sự vật vật lý hay về ứng xử của người ta. Quine nhận thấy hiển nhiên cho tính không thể giản lược của những cách diễn đạt có ý hướng trong sự thất bại của những toan tính thực hiện một giản lược như vậy; tuy nhiên, không như Brentano hay Husserl lý giải tính không thể giản lược này chỉ ra tính cần thiết của cách diễn đạt có ý hướng và tầm quan trọng của một khoa học tự trị về ý hướng, mà Quine chỉ chấp nhận tính không thể giản lược này chỉ ra cái không có cơ sở của cách diễn đạt có ý hướng và sự trống rỗng của một khoa học về ý hướng. Đây cũng là một thử thách đối với những nhà hiện tượng luận, mà theo Follesdal, họ phải có một lý luận về ý nghĩa khá hơn lý luận của Quine để tự vệ chống lại những phê phán của Quine.
Nói đến triết học Mỹ, phải đặt trong khung cảnh triết học Anh-Mỹ vì truyền thống gắn bó lâu đời và những giao lưu tương cận so ra còn gần hơn Pháp với Đức ở tinh thần nhận thức khác biệt. Những biến cố gặp gỡ như giữa Russell với Frege hay Wittgenstein, việc Whitehead rời nước Anh qua dạy ở Harvard, những đại học Mỹ đón lớp những nhà thực nghiệm luận lý lánh nạn Quốc xã vào năm 1938 như Carnap đến Chicago, Reichenbach đến UCLA, Tarski đến Berkeley. Ở Oxford, những nhà triết học tên tuổi như Ryle, Grice, Austin, Berlin với tập san triết học Mind, thế hệ kế tiếp là Strawson, Ayer và những trao đổi giữa Harvard và Oxford theo Bruce Kuklick trở thành trục hệ tư tưởng thống trị thế giới triết học Anh Mỹ, tạo ra sự trưởng thành của lớp nhà tư tưởng phân tích sau Thế chiến Hai, như Donald Davidson ở Berkeley, Daniel Dennett ở MIT, Burton Dreben ở Harvard, Saul Kripke ở Princeton v.v..Vào cuối thế kỷ khi mức sống của những nhà chuyên nghiệp ở Anh xuống thấp, nhiều người rời Oxford qua Mỹ như Stuart Hampshire, J.O. Urmson đến Princeton, rồi Stanford. Những đại học như MIT, UC ở Irvine, Đại học ở New York trở thành những trung tâm của triết học phân tích. Vào những thập niên 60s cùng với cuộc chiến Việt nam, khủng hoảng của đại học kéo theo sự chống đối “tinh thần địa phương” của triết học phân tích, với những tư trào châu Âu du nhập những đại học như ở New Haven – Emory và Northwestern, nghiên cứu Husserl và Heidegger, những tư tưởng mới ở Pháp và Đức như Gadamer, Habermas, Derrida, Foucault v.v.. Trong một cái nhìn tổng quát về triết học ở nước Mỹ hiện nay (thời khoảng 1951-1981) qua bài viết của triết gia Mỹ đương đại Richard Rorty 19 , những khái niệm chủ yếu của triết học phân tích đã trở thành những tra hỏi, như Rorty khẳng định: khái niệm “phân tích luận lý” đã quay chống chính nó, và đang tự vận dần mòn. Hillary Putnam cũng phát biểu trong tác phẩm Sau chủ nghĩa thực nghiệm: Triết học phân tích có những giá trị, nhưng tiêu cực. Nó đã phá hủy vấn đề mà nó dự phần. Mọi nỗ lực để giải quyết vấn đề, hay có thể nói muốn tạo giải pháp cho vấn đề đã thất bại. Một triết gia hiện đại khác Arthur Danto cũng phát biểu tương tự : Người ta có thể đọc lịch sử triết học phân tích như một lịch sử những cải cách thất bại. 20 Những phê bình vừa kể đánh dâùu một chuyển biến của triết học hậu phân tích, như mọi đổi mới khác trong thời quá độ.
1 Trong thư gửi báo Times (London) đề ngày 6 tháng Năm, 1992 của mười chín người với Barry Smith (Editor tạp chí triết học The Monist), Hans Albert (Đại học Mannheim), R.B. Marcus (Đại học Yale), W.O. Quine (Đại học Harvard) v.v. . . để phản đối sự việc này, có đoạn viết: In the eyes of philosophers, and certainly among those working in leading departments of philosophy throughout the world, M. Derrida’s work does not meet accepted standards of clarity and rigour. (Dưới mắt các triết gia, và chắc chắn trong số những vị đang chủ đạo phân khoa triết học trên thế giới, công trình của ông Derrida không đạt những tiêu chuẩn rõ ràng và chính xác có thể chấp nhận.) Trong những phản bác tất nhiên của Derrida, ông nhìn nhận: khó mà hiểu làm sao có thể nói về một vấn nạn về triết học mà đơn giản nó là phi triết học.
2 Denis Zaslawsky, Analyse de l’être (Essai de philosophie analytique), 1982.
3 Bài của J. Proust trong số 35 tạp chí Triết học, 1992.
4 J. Proust, Questions de forme: Logique et proposition analytique de Kant à Carnap, 1986.
5 P. Jacob, L’Empirisme logique, 1980. Jacob dẫn ra hai câu hỏi có khả năng trong chú giải : Một là lữ khách có thể hỏi người kia: “Nếu tôi hỏi một người của làng ông là cái làng của những người nói toàn sự thật, thì liệu anh ta trả lời tôi sao?” Giả sử là người kia cư ngụ ở làng toàn những người nói sự thật. Như vậy anh ta chỉ ngay phóc con đường phải đi. Nhưng giả dụ anh ta ở cái làng toàn nói dối, thế thì anh ta nói láo tới hai lần: anh ta hẳn kể ra bịa đặt lời nói dối của một người cư ngụ trong làng mình. Nhưng hai cái nói dối, cũng như hai phủ định, trở thành sự thật. Một khả năng hỏi khác nhằm vào yêu cầu: “Nếu tôi hỏi một người cư ngụ ở cái làng bên là cái làng toàn những
DO VU KY HA * CHỈ XIN MỘT ĐIỀU
CHỈ XIN MỘT ĐIỀU
DO VU KY HA (Việt Nam)
Một tên lưu manh, vô học nhưng nhờnhững thủ đoạn đê tiện đã nhảy lên địa vị làm đến
chức cầm đầu của một nưóc, (dân ta thường go.ilà "có chức", tức là "cứt chó) rồi hắn
nắm chức đó luôn một lèo cho đến khi chết. Hằng ngày, hắn được nghe những tiếng phỉnh
nịnh bên tai, nào là vĩ đại, nào là sống mãi...miết rồi hắn cũng tưởng như thế thật và lấy
làm khóai chí lắm.
Một hôm, để chắc ăn, hắn muốn "vi hành" coi sự thật dân chúng đối với hắn như thế nào
hắn bèn cải trang thành một lão gìa nghèo khổ. Nhớ lại có một thời hắn phải tha phương
cầu thưc, làm bồi tàu nên hăn mò ra phía bến tàu, loay hoay thế nào mà hắn rơi tòm xuống
biển, một thủy thủ bất chấp sóng to gío lớn vội nhảy xuống vớt được hắn lên, hắn cảm
động lắm, vừa run lập cập, vừa nói:
- Chú thật can đảm, đã bất chấp hiểm nguy cứu tôi, tôi biết ơn lắm, tôi muốn đền ơn
chú....
Anh chàng thủy thủ vội gạt đi:
-Thôi ông ơi, ông đi đi và ráng lần sau đừng có té nữa... nghèo khổ thế này mà còn bày
đặt dền ơn nỗi gì....
Năn nỉ một hồi, thế nào cũng không được, cuối cùng, hắn bèn phải nói thật:
- Nói thật với chú, tôi chính là chủ tịch nước đây, bây gìơ chú nói đi, chú muốn ta làm gì
để đền ơn cho chú...
Người thủy thủ hoảng hốt kêu lên
- Ôi, thưa Bác, qủa thật cháu không biết, bây giờ biết rồi, cháu chỉ cầu xin bác một điều
thôi ạ, Xin bác đừng nói với ai là cháu vớt bác lên, nếu không họ xé xác cháu ra mất.
(Chuyện kể cho nhau nghe)
DVKH
DO VU KY HA (Việt Nam)
Một tên lưu manh, vô học nhưng nhờnhững thủ đoạn đê tiện đã nhảy lên địa vị làm đến
chức cầm đầu của một nưóc, (dân ta thường go.ilà "có chức", tức là "cứt chó) rồi hắn
nắm chức đó luôn một lèo cho đến khi chết. Hằng ngày, hắn được nghe những tiếng phỉnh
nịnh bên tai, nào là vĩ đại, nào là sống mãi...miết rồi hắn cũng tưởng như thế thật và lấy
làm khóai chí lắm.
Một hôm, để chắc ăn, hắn muốn "vi hành" coi sự thật dân chúng đối với hắn như thế nào
hắn bèn cải trang thành một lão gìa nghèo khổ. Nhớ lại có một thời hắn phải tha phương
cầu thưc, làm bồi tàu nên hăn mò ra phía bến tàu, loay hoay thế nào mà hắn rơi tòm xuống
biển, một thủy thủ bất chấp sóng to gío lớn vội nhảy xuống vớt được hắn lên, hắn cảm
động lắm, vừa run lập cập, vừa nói:
- Chú thật can đảm, đã bất chấp hiểm nguy cứu tôi, tôi biết ơn lắm, tôi muốn đền ơn
chú....
Anh chàng thủy thủ vội gạt đi:
-Thôi ông ơi, ông đi đi và ráng lần sau đừng có té nữa... nghèo khổ thế này mà còn bày
đặt dền ơn nỗi gì....
Năn nỉ một hồi, thế nào cũng không được, cuối cùng, hắn bèn phải nói thật:
- Nói thật với chú, tôi chính là chủ tịch nước đây, bây gìơ chú nói đi, chú muốn ta làm gì
để đền ơn cho chú...
Người thủy thủ hoảng hốt kêu lên
- Ôi, thưa Bác, qủa thật cháu không biết, bây giờ biết rồi, cháu chỉ cầu xin bác một điều
thôi ạ, Xin bác đừng nói với ai là cháu vớt bác lên, nếu không họ xé xác cháu ra mất.
(Chuyện kể cho nhau nghe)
DVKH
TS. LÂM LỄ TRINH * MẪU HÀNG DÂN CHỦ USA
Laâm Leã Trinh
Tuy chöa haún laø moät nöôùc thuaàn nhaát neáu saùnh vôùi caùch ñaây moät
phaàn tö theá kyû, Hoa kyø ngaøy nay vöôït leân vò theá sieâu cöôøng ñôn ñoäc ñöôïc theá giôùi
coâng nhaän. Lôïi töùc quoác gia taïi ñaây taêng ñeán 7,690 tyû myõ kim naêm 1998; phaàn
lôùn caùc coâng ty ña quoác chieám caùc thò tröôøng vaø coù lôïi töùc cao haøng ñaàu treân ñòa
caàu ñeàu ñaët truï sôû ôû Myõ; Hoa Thònh Ñoán giöït giaây nhieàu cô cheá nhö Lieân Hieäp
Quoác vaø Ngaân haøng Quoác teá; kyõ thuaät vaø vaên hoùa Myõ toûa roäng khaép naêm chaâu...
Moät quoác gia caàn thieát.
Phaàn coøn laïi cuûa ñòa caàu ñang phaûn ñoái hieän traïng naøy. Hoïc giaû Samuel P
Huntington ghi nhaän xeùt sau ñaây cuûa moät nhaø ngoaïi giao Anh: “ Chæ coù taïi Hoa kyø
ngöôøi ta môùi noùi ñeán vieäc theá giôùi ngöôõng moä söï laõnh ñaïo cuûa Myõ. ÔÛ nôi khaùc, dö
luaän than phieàn Hoa kyø haùch dòch vaø haønh ñoäng ñôn phöông “. Vaø phaân tích gia
Herbert I Schiller ñaët caâu hoûi: “Quoác gia naøy ñang aùp ñaët luaäït leä treân phaàn coøn
laïi cuûa nhaân loaïi. Caùc coâng daân taïi ñaây coù nhaän thöùc ñöôïc hay khoâng, trong ñôøi
soáng haèng ngaøy, gaùnh naëng maø hoï ñaët treân nhöõng keû khaùc vaø laém khi treân chính
caù nhaân hoï?” Caâu traõ lôøi coù theå laø: Khoâng.
Ñeå duy trì ngoâi baù chuû cuûa mình, ñaát nöôùc naøy phaûi döïa vaøo söï uûng hoä –
tieâu cöïc hay tích cöïc – cuûa treân 270 trieäu ngöôøi Myõ. Vieäc höôûng öùng cuûa hoï laø
thaønh quaû cuûa nhieàu taäp tuïc: moät hình thöùc taåy naõo töø luùc con ngöôøi coøn taám beù;
söï tuyeãn choïn vaø baûo toàn moät loaïi kieán thöùc coù taùc duïng cuûng coá ñöùc tin nôi
ngoâi vò thoáng trò cuûa Hoa kyø; moät loaït kyõ thuaät ñeå thuyeát phuïc töø trong tieàm
thöùc cho ñeán coâng khai; vieäc khai tröø nhöõng caên nguyeân ñoái khaùng tieàm taøng, vaø
nhieàu bieän phaùp aùp ñaûo, töø hình thöùc caûnh caùo cho ñeán vieäc toáng giam (1 trieäu 8
ngöôøi ñang bò giam giöõ, con soá kyû luïc treân theá giôùi).
Caùc kyõ thuaät noùi treân ñaõ taïo ra neáu khoâng phaûi moät tin töôûng nhieät thaønh vaøo
quyeàn kieåm soaùt cuûa Hoa kyø treân caùc vaán ñeà quoác teá thì ít nöõa cuõng moät thaùi ñoä
chaáp nhaän. Giôùi laõnh ñaïo Myõ thöôøng nhaéc nhôû coâng daân cuûa hoï vaø phaàn coøn laïi
ñòa caàu raèng Hoa kyø laø moät “aân trôøi” – a blessing - ban cho nhaân loaïi. Tính caùch vó
ñaïi cuûa Hoa kyø laø ñeà muïc khoâng ngôùt ñöôïc nhaéc nhôû trong dieãn vaên cuûa moãi
Toång thoáng Myõ töø sau Ñeä nhò Theá chieán. Trong baøi trình veà Tình traïng Lieân bang
ngaøy 4.2.1997, Bill Clinton goïi Hoa kyø laø “ Quoác gia caàn thieát – The indispensable
nation”. Vì theá, laøm theá naøo moät coâng daân khoâng nhaän thaáy “phuùc ñöùc “ cuûa
mình ñöôïc soáng ôû Myõ? Ñieàu khaù laï luøng laø coù vaøi ngöôøi Myõ khoâng ñoàng yù vôùi
quan ñieåm naøy. Bôûi theá, nhaø caàm quyeàn Hoa kyø caûm thaáy coù nhu caàu khaån thieát
ñeà ra nhöõng kyõ thuaät môùi vaø toång quaùt ñeå môû roäng vaø taêng cöôøng söï uûng hoä cuûa
quaàn chuùng.
Moät trong kyõ thuaät aáy laø kieåm soaùt vieäc ñònh nghóa moät soá danh töø xöû duïng ñeå
phaùt bieåu tö töôûng vaø dieãn taû thöïc teá vôùi muïc tieâu coå voõ cho nhöõng quyeàn lôïi cuûa
Hoa kyø, taïi ñòa phöông vaø treân toaøn vuõ. Heä thoáng giaùo duïc vaø truyeàn thoâng, kyõ
ngheä giaûi trí vaø moät soá cô cheá chính trò laø thaønh phaàn cuûa caáu truùc aáy vaø giuùp xaây
döïng söï ñoàng thuaän. Caùc tö töôûng vaø thoâng ñieäp vöøa keå ñöôïc daân haáp thuï khoâng
maáy khoù nhoïc vaø taïo thaønh moät phaàn löông tri Hoa kyø.
Ngheä thuaät noùi doái baèng sô suaát (the art of lying by omission)
A . Haûy laáy moät thí duï cuï theå: vieäc xöû duïng danh töø “khuûng boá, terrorisme”.
Naïn khuûng boá laø moái aùm aûnh cuûa nhieàu Chính phuû hieän duøng ngaân khoaûn lôùn
trong ngaân saùch ñeå ñoái phoù. Moãi khi xaûy ra nhöõng haønh ñoäng khaùng cöï caùc theå
cheá ñoäc taøi khaùt maùu treân theá giôùi thì haønh ñoäng vöøa noùi thöôøng bò gheùp vaøo loaïi
khuûng boá, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp nhöõng theå cheá naøy thaân thieän vôùi Hoa Thònh
Ñoán. Vaøi thaäp nieân tröôùc ñaây, caùc thaønh phaàn hieáu ñoäng ôû Maõ lai, Keùnya, Angola,
Argentine vaø ngay caû Do thaùi (choáng Anh taïi Palestine) bò xem laø khuûng boá. Trong
khi aáy, Quaân ñoäi Hoa kyø ñaõ ngang nhieân can thieäp ôû Trieàu tieân, Coïng hoøa
Dominique, Nicaragua, Serbia, Afghanistan, Irak... Thaäp nieân 90, söï chieán ñaáu cuûa
caùc khaùng chieán quaân Iran, Libye, Palestine vaø Kurdes – chæ keå moät soá töôïng tröng
– bò pheâ bình gaét gao.
B . Vieäc kieåm soaùt tö töôûng coù theå ñoàng hoùa vôùi ngheä thuaät noùi laùo baèng sô
suaát. Laõnh vöïc truyeàn thoâng coá tình che daáu tin töùc veà hoaït ñoäng cuûa nhieàu coâng
ty ña quoác khoång loà Hoa kyø (multinationals) nhö General Motors, Coca Cola,
Exxon, Microsoft, Bechtel, Halliburton, Enron...Söï thoâng baùo cho quaàn chuùng bieát
chi tieát veà tröôøng hôïp thaønh laäp caùc coâng ty aáy, quyeát ñònh ñaàu tö, lyù lòch thaät söï
cuûa caùc coå ñoâng saùng laäp vieân, nhaân löïc xöõ duïng vaø haäu quaû ñoái vôùi ngöôøi
daân Myõ vaø theá giôùi, coù theå giuùp hieåu theâm veà tình traïng chia xeû quyeàn löïc bí
maät trong haäu tröôøng cuûa chính phuû. Loaïi tin töùc naøy chính laø nhöõng gì cheá ñoä
caûnh saùt tö töôûng tìm caùch ngaên chaän phoå bieán. Moät ñaïo binh phaân tích gia vaø nhaø
saûn xuaát thoâng tin giuùp tay vaøo keá hoaïch ñöa tin sai (misinformation) vôùi chuû
ñích ñaùnh laïc höôùng quaàn chuùng veà caùc trung taâm quyeàn löïc.
Moät soá vieän chuyeân moân vaø nhoùm tö töôûng gia khaùc (think tanks) ñöôïc coäïng
ñoàng thöông gia taøi trôï maïnh ñeå nghieân cöùu veà caùc vaán ñeà phaùp lyù, xaõ hoäi vaø kinh
teá. Heä thoáng truyeàn thanh vaø truyeàn hình - ñòa phöông vaø quoác gia - phoå bieán
roäng raûi caùc phuùc trình ñeå gaây tín nhieäm. Trong soá toå chöùc neâu treân, neân keå Vieän
Manhattan ôû New York, Vieän Brookings, The Heritage Foundation, caùc Vieän Cato
vaø the American Enterprise Institute. Hoï laø “tieáng noùi cuûa thöông giôùi, the voice of
business” beân caïnh giôùi truyeàn thoâng. Bôûi theá nguoàn goác cuûa tin töùc khoâng chaéc
coù tính caùch xaùc ñaùng.
C . Ít loä lieãu nhöng coù keát quaû hôn nhöõng cô caáu saûn xuaát vaø truyeàn baù vöøa
noùi laø caùc ñoäng löïc thò tröôøng, market dynamics. Ñoäng löïc naøy goùp phaàn kieåm soaùt
tö töôûng, ñaëc bieät veà vaên hoùa. Thaät vaäy, quyeàn löïc thò tröôøng ñang coâ laäp “quoác
gia caàn thieát” Hoa kyø ra khoûi phaàn coøn laïi cuûa ñòa caàu. 90% phim xi-neâ chieáu
taïi Gia Naõ Ñaïi ñeàu laø phim nhaäp caûng, ña soá töø Hollywood. 4 trong 5 taïpï chí
ngöôøi daân Canada ñoïc ñöôïc aán loaùt ngoaøi xöù. Söï kieän naøy gaây lo ngaïi khoâng ít taïi
Hoäi nghò Vaên hoùa Ottawa vaøo thaùng 7.1997. Trong khi ñoù, chæ coù loái töø 1 ñeán 2
phaàn traêm phim aûnh vaø baêng video ñöôïc daân chuùng xem ôû Hoa kyø laø thuoäc loaïi
nhaäp caûng. Lyù do chính cuûa tình traïng vöøa noùi laø Hollywood qua maët deã daøng taát
caû ñòch thuû ngoaïi quoác, nhôø moät thò tröôøng sung maõn vaø soá voán ñaàu tö voâ ñòch ñeå
saûn xuaát vaø quaûng caùo. Moät söï phaân tích cuoái cuøng cho thaáy daân chuùng bò thieät
thoøi vì bò buoäc phaûi theo giaù bieåu vaø ñieàu kieän cuûa caùc nhaø saûn xuaát ôû Hollywood.
Laõnh vöïc truyeàn hình vaø in aán baùo chí cuõng khoâng thoaùt khoûi traïng huoáng
cuûa phim xi-neâ. Moãi naêm, soá saùch dòch töø ngoaïi ngöõ qua tieáng Anh ôû Hoa kyø
khoâng quaù 250 quyeån. Taïi Phaùp, chæ trong naêm 1998, coù ít nöõa 1,636 taùc phaåm
dòch ra tieáng Phaùp. Ñoäc giaû Myõ, vì theá, khoâng theo doõi sít sao caùc traøo löu tö
töôûng lôùn ôû quoác ngoaïi.
D . Söï chuù taâm chaät heïp cuûa phaàn lôùn giôùi truyeàn thoâng Hoa kyø giaûi thích vì
sao daân taïi quoác gia naøy coù moät hieåu bieát giôùi haïn veà theá giôùi beân ngoaøi vaø caùc
vaán ñeà troïng yeáu treân ñòa caàu. Maïng löôùi internet laø moät bieät leä, coù theå taïm thôøi.
Tin töùc trình baøy vôùi quaàn chuùng ñöôïc choïn löïa tuøy theo tính caùch haáp daãn veà maët
thöông maõi. Johann Galtung, moät phaân tích gia chính trò Na uy, goïi hieän töôïng naøy
“television idiotization, söï ñaàn ñoän hoùa baèng phöông tieän truyeàn hình.” Quaàn
chuùng Myõ traõ moät giaù cao cho coâng vieäc ñoàng nhaát ngheà nghieäp naøy.
Naïn nhaân hay ngöôøi höôûngï lôïi cuûa chuû thuyeát tö baûn
Daân thieáu hieåu bieát veà theá giôùi khoâng phaûi chæ vì ñöôøng loái xem thöôøng vaø
keàm giöõ tin töùc maø thoâi. Coù nhöõng lyù do saâu xa hôn. Gaàn taát caû caùc cô quan truyeàn
thoâng ñeàu soáng nhôø tieàn ñoùng goùp cuûa nhöõng ngöôøi coù dö phöông tieän mua giôø
treân radoâ-tivi cuõng nhö thueâ trang baùo. Haäu quaû laø laøm cho vaên hoùa theâm ngheøo
naøn. Moät nhoùm nhoû ngöôøi coù thöïc taøi ñaõ thöû ñeà xöôùng, trong nhieàu thaäp nieân,
moät neàn vaên hoùa khoâng coù tính caùch thöông maõi – a non-commercial culture -
nhöng hoï thaát baïi vì khoâng choáng laïi noåi moät ngaân saùch 40 tæ myõ kim tung ra ñeå
quaûng caùo.
Ngöôøi daân Myõ bò traán aùp raát sôùm bôûi nghieäp vuï quaûng caùo khoâng buoâng tha
naøy nhöng hoï khoâng maáy löu yù ñeán haäu quaû tai haïi. Taïp chí Business Week – moät
tôø baùo coå voõ cho kinh teá thò tröôøng – keå laïi nhö sau trong soá ngaøy 30.6.1997: “
Luùc 01 giôø 55 hoâm nay, thöù tö, 1 thaùng baûy, moät keû tieâu thuï ra ñôøi. Ba hoâm sau,
khi em beù vöøa ñöôïc ñöa veà ñeán nhaø thì vaøi coâng ty lôùn nhaän ñaët haøng qua böu
ñieän taïi Hoa kyø ñaõ saên ñoùn gôûi taëng maåu haøng, phieáu mua vôùi giaù reû vaø vaûi voùc
quaûng caùo. Khaùc vôùi theá heä tröôùc, em beù ñaõ böôùc – khi vöøa môû maét chaøo ñôøi –
vaøo moät neàn vaên hoùa tieâu thuï bao vaây bôûi nhöõng bích chöông vaø hình aûnh rao
haøng. Luùc ñöôïc 20 thaùng . em beù seõ nhaän ra nhieàu nghìn nhaõn hieäu nhaáp nhaùy
ngaøy laãn ñeâm treân maøn aûnh tivi. Khi vöøa 7 tuoåi, em seõ thaáy haèng trieäu quaûng caùo
moãi naêm. Vaøo tuoåi 12, teân cuûa em seõ ñöôïc ghi vaøo tröõ lieäu cuûa caùc coâng ty maõi
dòch qua böu ñieän.”
Haäu quaû tích tuï cuûa söï buoân baùn töï do khoù theå löôøng ñöôïc nhöng laø chìa
khoùa giuùp khaùm phaù caùch soáng trong heä thoáng thöông maïi. Daân chuùng trong heä
thoáng khoâng chuaån bò ñeå hieåu theá giôùi beân ngoaøi vaø hoï cuõng khoâng maáy chuù
troïng ñeán ñieåm naøy. Caùnh baûo thuû höõu khuynh ñaõ xaây döïng treân phaàn ñaát truø phuù
vöøa noùi laäp thuyeát cuûa hoï vaø laàn hoài xaâm chieám caùc ñaøi phaùt thanh, roài ñeán ñaøi
truyeàn hình. Chính phuû laø moät trong nhöõng muïc tieâu ñaû kích cuûa caùc nhoùm naøy
maëc duø chính phuû phuïc vuï trung thaønh giai caáp caàm quyeàn vaø caùc toå hôïp laõnh
ñaïo. ï
Moät muïc tieâu öu tieân khaùc laø Lieân Hieäp Quoác, thöôøng bò chæ trích vaø cheá nhaïo
taïi ñòa phöông, trong xöù vaø treân dieãn ñaøn quoác teá, ngay caû bôûi giôùi truyeàn thoâng
khoâng quaù khích. Töø nhieàu thaäp nieân cho ñeán nay, Lieân Hieäp Quoác, cô quan
UNESCO vaø toå chöùc Y teá Quoác teá khoâng ngôùt bò Myõ taán coâng, khoâng phaûi vì
phöông caùch ñieàu haønh maø caên cöù vaøo söù maïng, chieáu theo caùc nguyeân taéc ñoaøn
keát quoác teá.
Maëc duø coù vaøi söï choáng ñoái, theá giôùi chaáp nhaän Hoa kyø nhö moät kieåu maãu
tieâu thuï vaø tö höõu hoùa. Söï traïng naøy cuûng coá tinh thaàn baù chuû ñang chieám uy theá
taïi Myõ. Nhöõng nieàm tin vaø giaù trò aáy chi phoái naëng taâm tö cuûa quaàn chuùng Hoa kyø
vaø chæ coù theå bò lay chuyeån khi neàn kinh teá quoác gia vaø quoác teá bò thaùch ñoá
nghieâm troïng
Chuû thuyeát Tö baûn choáng xu höôùng Daân chuû?
Ñoái vôùi phaàn lôùn dö luaän, toaøn caàu hoùa kinh teá ñöôïc ñoàng hoùa vôùi Hoa kyø vaø
heä thoáng tö baûn. Nhieàu ngöôøi tin chaéc raèng söï phaùt trieån kinh teá caên cöù treân töï do
maõi dòch seõ ñem laïi aám no vaø daân chuû. Quan nieäm nhö theá laø coù phaàn haáp taáp.
Thaät vaäy, chieáu theo baûn phuùc trình choùt cuûa Chöông trình Phaùt trieån Lieân Hieäp
Quoác, UN Development Program, hay UNDP, 1 tyû 3 daân chuùng – töùc laø moät phaàn
tö toång nhaân soá cuûa ñòa caàu – hieän soáng vôùi ít hôn moät ñoâ la moãi ngaøy. Naêm
1960, tröôùc khi coù hieän töôïng toaøn caàu hoùa, 20% daân giaøu nhaát treân theá giôùi ba
chuïc laàn giaøu hôn 20% soá daân ngheøo nhaát. Naêm 1997, khi phong traøo toaøn caàu hoùa
taêng ñeán toät ñænh, thaønh phaàn giaøu nhaát naøy 74 laàn giaøu hôn tröôùc. Khoaûng caùch
giaøu-ngheøo khoâng ngöng gia taêng moãi ngaøy. Hieän nay, toång soá lôïi töùc quoác gia
GNP cuûa taát caû khoái quoác gia môû mang (600 trieäu daân) vaãn khoâng ñuoåi theo kòp taøi
saûn coïng chung cuûa ba nöôùc phoàn thònh nhaát treân ñòa caàu. Trong 15 naêm choùt, lôïi
töùc theo ñaàu ngöôøi giaõm theâ thaûm taïi 80 xöù töùc laø hôn phaân nöõa soá quoác gia treân
theá giôùi. ÔÛ Nga, 150 trieäu daân (trong toång soá 200 trieäu) soáng trong caûnh cô cöïc vaø
baáp beânh. Tyû leä khieâm nhöôøng 1% cuûa toång taøi nguyeân theá giôùi coù theå giaûi quyeát
taän goác, trong voøng 20 naêm, naïn ngheøo ñoùi traàm troïng cuûa nhaân loaïi.
*****
Ignacio Ramonet, chuû bieân baùo Le Monde Diplomatique, nhaän xeùt raèng toaøn
caàu hoùa laø bieåu töôïng ñoaïn keát cuûa moät chu kyø. Chuùng ta hieän nay chaúng nhöõng ôû
vaøo giai ñoaïn choùt cuûa thôøi ñaïi kyõ ngheä (vôùi moät taân kyõ thuaät) vaø cuûa cuoäc caùch
maïng tö boån ñaàu tieân (ñi ñoâi vôùi caùch maïng taøi chính) maø coøn ôû cuoái chaëng ñöôøng
cuûa moät chu kyø trí tueä, meänh danh Thôøi ñaïi cuûa Lyù trí, the Age of Reason, theo
ñònh nghóa cuûa caùc trieát gia thuoäc theá kyõ 18. Töø thôøi ñaïi naøy ñaõ phaùt xuaát ngaønh
chính trò hoïc taân thôøi vaøù hai cuoäc caùch maïng Phaùp quoác vaø Hoa kyø.
Caâu hoûi hieän nay laø söï thaønh coâng cuûa phong traøo maõi dòch tö do vaø vieäc
thaéng theá cuûa xu höôùng toaøn caàu hoùa seõ ñöa ñeán moät cheá ñoä toaøn trò hay khoâng?
Laøm theá naøo ñeå traùnh moät söï xung ñoät giöõa chuû thuyeát tö boån vaø traøo löu daân
chuû?
Cheá ñoä tö boån taäp trung taøi nguyeân vaø quyeàn löïc kinh teá vaøo tay cuûa moät
thieåu soá. Söï kieän naøy neâu ra moät vaán ñeà caên baûn: Phaûi phaân phoái laïi bao nhieâu
ñeå bieán söï cheá ngöï cuûa thieåu soá ngöôøi giaøu thaønh moät thöïc teá coù theå chaáp nhaän
ñöôïc ñoái vôùi phaàn coøn laïi cuûa nhaân loaïi ? Thöông tröôøng khoâng theå moät mình
tìm ra giaûi phaùp cho vaán ñeà.
Laøm theá naøo chaän ñöôïc phaân nöõa ñòa caàu noåi loaïn vaø baïo haønh? Chính quyeàn
George W. Bush hieän tin töôûng coù theå aùp ñaët baèng voõ löïc maãu daân chuû Hoa kyø
treân theá giôùi noùi chung vaø taïi Trung Ñoâng noùi rieâng. Thí tröôøng Irak vaø
Afghanistan chöùng minh giaác mô naøy khoù thaønh söï thaät. neáu khoâng döïa vaøo söï
uûng hoä nhieät tình vaø trình ñoä phaùt trieån vaên hoùa, kinh teá cuûa daân ñòa phöông.
Hoïc giaû Karl Hess ñaõ ñuùc keát phaàn naøo yù nghó chung cuûa dö luaän baøng quan
khi oâng nhaän xeùt: “Nôi naøo ñoù doïc theo laèn ranh, yù thöùc raèng moät phaàn traêm toång
nhaân soá nhaân loaïi coù theå kieåm soaùt 99 phaàn traêm coøn laïi khoâng coøn laø moät ñieàu
hôïp lyù.”
Naêm 1879, khi ñöôïc bieát daân chuùng Baù Leâ xuoáng ñöôøng vaø ñoøi hoûi baùnh mì
(bread), Hoaøng haäu Marie Antoinette noùi: “Haûy ñeå cho hoï aên baùnh (veõ), Let them
eat cake!”.
Nhöõng lôøi höùa suoâng khoâng ñuû nuoâi soáng quaàn chuùng ñoùi khaùt.
THÖ TÒCH:
* Samuel Huntington, “The Lonely Superpower”, Foreign Affairs, NY March/
April 1999 – Hubert I. Schiller, “ La Fabrique des Maitres”, Le Monde
Diplomatique, August 1999.
* Serge Halimi, "The think tanks of the American Right", Le Monde Diplomatique,
May 2995.
* Debate on globalization between Thomas L. Friedman of The New York Times
and Ignacio Ramonet, editor of Le Monde Diplomatique: Globalization - A debate
between T. Friedman and I. Ramonet, Foreign Policy, Fall 1999, pages 110-127
Thuûy Hoa Trang
Taân Xuaân 2004
Californie
Ñoïc nhöõng baøi khaùc cuûa taùc giaû baèng tieáng Vieät, Anh vaø Phaùp treân maïng löôùi
http://www,centralstation.net/lamletrinh hay treân website Lam Le Trinh - Nhan
Quyen –Human Rights hay trong taïp chí Anh-Phaùp Human Rights / Droits de
l’Homme Quarterly.
ĐẶNG PHÙNG QUÂN * TRẠM ĐỢI
Đặng Phùng Quân
Trạm Đợi
Sau buổi trưa bàn giao công việc với Liz xong, nàng lái xe đưa
chàng ra trạm bus.Nàng thắc mắc, tại sao anh không đáp máy bay
cho nhanh ? Có thể khó nói cho nàng nghe về một cái hẹn, có thể
khó nói cho nàng hiểu chuyến đi bất chợt giữa tuần này sẽ quyết định
một khúc quanh dứt khoát trong cuộc sống - chàng sẽ không trở lại
chốn này.Khi chỉ cho Liz những kế hoạch dài hạn, nàng đã nhăn mũi
cười như muốn nói (công việc đó là phần vụ của anh, thật ra chàng
đã dự tính chu toàn mọi bổn phận của người cộng sự tận tâm trước
khi bỏ việc) mặc dầu ở xứ này, đi hay ở chẩng đặt thành vấn đề, công
việc gắn liền với lịch sử đồng lương, chàng hiểu rõ điều đó, nhưng
trong lòng vẫn xao xuyến khi nghĩ xa người bạn làm cùng phòng,
người thiếu nữ gốc Pháp đến từ vùng đầm lầy Mississipi - một tín đồ
ngoan đạo (và nàng sẽ theo đoàn thiện nguyện công tác vào mùa hè
tới xuống miền Trung Mỹ đang khét mùi thuốc súng và chất nổ)
những ý kiến trao đổi với nhau khi gặp vấn đề khó khăn, những lúc
rủ nhau đi ăn trưa, tình cảm thật đậm đà ngay cả đôi lúc có đưa rước
nàng lại nhà cũng chỉ quàng vai ôm hôn lên má tạm biệt như đôi bạn
thân tình, Liz hỏi, anh có muốn tôi ngồi lại với anh cho tới khi xe
chạy, chàng lắc đầu cám ơn.Tôi muốn được cô độc trong lúc
này.Khung cảnh trạm xe bus thật tấp nập, hành khách đứng xếp hàng
dài trước hai quầy vé, túi xách va li để ngổn ngang dưới chân, dãy
điện thoại công cộng cũng chen chúc người gọi và mọi hàng ghế đều
chật chội.Đã lâu lắm, chàng tìm lại được không khí nhộn nhịp của
đám đông nơi trạm đợi, bồn chồn chờ giờ khởi hành. Nhhững ngày
tháng qua, bận rộn công việc, thảng hoặc có những chuyến đi vội vã
lái xe vượt hàng trăm dặm để kịp dự một buổi họp, suốt dọc đường
trường chàng chỉ mong mau chóng tới nơi, trong khi tâm trí tiêu
khiển bằng cách nghe nhạc ồn ào phát ra từ máy thu thanh, tiếng
quảng cáo ầm ĩ hay tin thời tiết, bây giờ lòng chàng chùng xuống theo
nhịp thời gian chậm lại.Kiên nhẫn tìm một chỗ nối đuôi dẫy người
xếp hàng, sau lưng một gia đình Mễ, cặp vợ chồng trung niên, người
đàn bà mập mạp tương phản với dáng điệu lực lưỡng của người đàn
ông, người thiếu nữ ngoài hai mươi môi son đỏ sậm, đôi vú quá khổ
như muốn vươn ra khỏi ngực áo, hai đứa trẻ nhỏ không ngừng chạy
ra chạy vào trong hàng, dường như họ không hề nghĩ chỉ cần một
người đợi mua vé, họ cảm thấy cần thiết hoặc thích thú trong việc chờ
đợi cho một cuộc hành trình với tất cả đồ đạc lỉnh kỉnh mang
theo.Chàng ngạc nhiên khi nghĩ thầm tại sao chàng lại quan tâm đến
họ như vậy. Chàng cũng đang trên đường rời bỏ thành phố này có
phải ? Lúc người bán vé hỏi mua khứ hồi hay một chuyến, chàng đã
khẳng định, một chuyến, dứt khoát là một chuyến.Tôi sắp sửa ra
đi.Nghĩ đến cuộc hẹn, đời sống thay đổi, hay chấp nhận một thỏa ước
với một người hay nhiều người, điều đó chẳng quan trọng lúc này khi
chàng nghĩ phải từ bỏ cái ổ kén lao động ràng buộc chàng trong cõi
lưu đày, giờ giấc nhất định, quay cuồng trong một guồng máy vô tình
giữa những con người xa lạ. Kể cả Liz.Có thể họ cùng cảm nghĩ thân
phận của những lưu dân trôi dạt đến vùng này (cứ tưởng tượng Liz ao
ước có ngày sẽ dẫn chàng sang thăm cha nàng, lái xe qua những cây
cầu dài hun hút trên đầm tràm sình lầy, hẳn ông thích thú gặp một
người mang nỗi cảm hoài xa xứ, như tâm trạng của ông hơn hai mươi
năm về trước, họ sẽ nói chuyện với nhau bằng một ngôn ngữ đã lâu
bẵng quên trong trí nhớ) nên Liz trở thành bạn thân và chàng nghĩ
nếu tỏ tình, hẳn họ sẽ sống chung với nhau.(Ở một thành phố, không
gặp người đồng hương, hơn nữa môi trường chàng làm việc xa lạ với
những ai mới lập nghiệp nơi xứ này, chàng cảm thấy rõ nỗi cô quạnh
vây quanh) nếu không gặp nàng...Người đàn bà gặp gỡ, hẳn cũng là
một tình cờ.Tình yêu đến bất chợt như vậy không phải đợi chờ tìm
hiểu nhau, không phải do thói quen lâu ngày đến nỗi tưởng cuộc sống
cần thiết phải có nhau.
Chỉ một lần, do lời mời khẩn khoản của người bạn về dự cuộc
sinh hoạt văn hóa tổ chức ở nơi đó - chàng đã đáp chuyến bay vào
buổi sớm ngày thứ bảy và nghĩ sẽ trở lại thành phố vào sáng hôm sau
của một cuối tuần vội vã, thế rồi họ quen biết hẹn gặp lại nhau ngày
chu nhật đã làm thay đổi hành trình của chàng. Buổi chiều, nàng đưa
tiễn chàng ra phi trường, bắt đầu cho một cuộc tình bất ngờ.Có thể
đời sống của người đàn bà chờ đợi ở xa hàng mấy trăm dặm, những
lời tâm sự qua đường dây viễn liên cũng không thể chất chứa được tất
cả nỗi niềm thân yêu cần thiết bên nhau (những phức lụy của đời
sống và tiền bạc, nàng không thể rời bỏ nơi cư ngụ vì đang trông
nom một cửa tiệm - có thể còn một lý do khác, chàng chưa rõ, nhưng
quả thật sau nhiều lần xuống thăm nàng, những ngày giờ ngắn ngủi,
mệt mỏi, cả những chuyến lái xe trở lại trên chặng đường về hun hút
buồn tênh, rồi bất ngờ nàng hỏi :"chúng mình thử nghĩ chung sống
hơn là xa cách như thế này, tại sao anh không nghĩ đến việc thực hiện
một điều gì đang ấp ủ trong anh", chàng như thức tỉnh một quyết
định thay đổi nơi ở) và lần này khi nhận cú điện thoại nàng gọi trong
đêm giữa tuần nhấn gặp vào buổi tối hôm sau, chàng nảy ra ý định
bất chợt, anh sẽ xuống bằng xe bus, cuộc hành trình sẽ kéo dài qua
những thị trấn nhỏ trên những con lộ vòng quanh núi đồi rậm rạp cây
lá, những cánh đồng mùa xuân xanh màu cỏ, thời giờ dài dặc để trầm
tư về những ý nghĩ bấy lâu lắng đọng, có thể tránh cho nàng không
phải lái xe hàng chục dặm ra phi trường ở phía bắc thành phố đón
chàng khi trời đã sập tối.Có thể cái quang cảnh trạm bus khiến tâm
hồn chàng gần gũi với nhịp sống bình dị chung quanh, khác hẳn
không khí náo nhiệt ngoài phi trường với những hành khách thanh
lịch (chàng vừa nhận ra điều đó trong lúc này).Tiếng nhân viên phòng
máy thỉnh thoảng lại vang lên qua hai ngôn ngữ thông dụng "Quý vị
chú ý, chuyến đi Laredo sẽ khởi hành vào lúc 4 giờ mười tại tuyến số
2, ghé ngang Hondo, Cotulla, La Corte, ba hàng ghế sau dành cho
người hút thuốc..." quý vị chú ý, chuyến xe đi Miami...đi New York..đi
Los Angeles..những tên thị trấn lõm bõm trong tri giác, Giddings,
Brenham...hành khách lũ lượt ra vào nơi khung cửa lớn nhìn ra ngoài
bãi đậu.Chọn một chỗ ngồi bên cạnh bình gạt tàn thuốc, chàng có thể
thư thả ngắm nhìn đám đông như thấy một phần đời trong đó.Nơi kẻ
xa lạ.Người đàn ông già vùng quê cao lớn với chiếc mũ rộng vành và
đôi ghệt mới đánh xi, không còn vết đất cát.Ông ta không thể ngồi
yên, cứ phải luôn luôn vận động, đi lại trong phòng.Khác hẳn người
thanh niên da đen ngồi thu mình trong cỗ ghế gắn máy truyền hình
nhỏ, đang chăm chú theo dõi một chương trình nào đó, chàng không
thể đoán được ra vì âm thanh quá nhỏ chìm vào tiếng động ồn
ào.Một thiếu nữ mặc quần chẽn trong dáng nhún nhảy, nói chuyện
điện thoại miên man. như thể cô ta chẳng nghĩ đến chờ đợi chuyến
đi.Khuôn mặt người đàn bà Ấn với dấu chấm đỏ giữa hàng lông mày,
lạ lẫm chốn này.Bà ta ngồi nghiêng trước hàng ghế của chàng, lặng
lẽ như thể trầm tư mặc tưởng trong lời kinh nguyện ngàn năm.Giòng
đời, giòng đời đó êm đềm, bình thản với những bóng dáng người đợi
chờ xê dịch.Chưa bao giờ chàng cảm thấy cảnh tượng như thế.Có hẳn,
cuộc sống khó khăn như ngày tháng qua.Hình ảnh đám đông chen
chúc giữa thị trường tháng mười năm trước (ký ức vẫn còn ghi rõ nét
thời khủng hoảng, hay tại môi trường làm việc đã đưa đẩy chàng vào
vùng đen tối bi quan đó - nhớ lại người bạn đồng nghiệp giơ hai tay
lên cao la lớn : It was a hell of a week, lúc thị trường chứng khoán
rơi xuống 508 điểm).Nhận những dữ kiện mới trên màn ảnh
computer, những con số báo cáo hàng giờ, sự khác biệt của ngày thứ
sáu cuối tuần sang một ngày khác, thứ hai đầu tuần ảm đạm, giòng
xe cộ vẫn di chuyển như mắc cửi dưới đường nhìn từ trên tầng lầu
cao ốc, bóng dáng máy bay phản lực giữa không trung xanh ngắt, biến
động nào đến trong những căn phòng cơ sở, giữa ngổn ngang hệ
thống truyền thông, có thật bộ mặt xã hội đang ngả xám, những tiếng
than vãn : God, we're really being socked here...people just sort of
grunted.Chàng thầm nghĩ, chẳng khác nào đế quốc La Mã đang sụp
đổ.Đời sống của bạn liên quan với những mạng lưới giăng mắc của
thị trường, những tiếng bạc giá cả, đôi khi ầm vang như tiếng sấm
trong thinh không, những âm mưu chiếm hữu.Hay cuộc chiến chưa nổ
tại một điểm nóng nào trên mặt đất.Đông Dương, Afghanistan,
nicaragua, vịnh biển Ba Tư.Sự phá sản thực sự của thế giới, không
phải chỉ những của cải tinh thần ở trần gian - chàng nghĩ thế.Những
đốt xương cách trí khẳng khiu trên thân thể người chết đói ở
Ethiopie, màu xanh hiếm hoi của cây cỏ vây quanh người đàn bà
khốn khó trong vòng đất nhỏ nhoi vùng sa mạc Sahara.Có thể khoảng
trời buồn bã ấy không lạnh lẽo như khung hẹp không gian này.Con
người gục ngã vì áp lực vô hình.Nỗi cô đơn bao phủ khiến chàng tha
thiết nghĩ đến nàng.Chẳng hẳn là hình ảnh hạnh phúc, một nơi hẹn
để ở trong vòng tay nhau, thấy nỗi đọa đày trong nhau vời vợi vì
những giới hạn chia cách, một thoáng hiện diện, nụ hôn đầy hơi thở,
thân thể ấm áp khi cho nhau cuồng nhiệt, tưởng chừng ngăn trở với
bờ vực bên ngoài.Những giây phút yêu đương, tìm kiếm niềm sung
sướng ở kẻ khác, khám phá nỗi cần thiết bấy lâu thiếu thốn, tưởng
chừng mỗi cử động đam mê đánh thức vùng cảm giác yên ngủ.Như
mời gọi quyến rũ.Cuộc sống không phải chỉ khép kín trong hiện diện
đôi lứa, khoảnh khắc tương thân lại phải nhập vào nhịp vận
động.Xuống phố, chạm mặt xã hội.Nàng cũng bận rộn với cửa tiệm,
luẩn quẩn với những chi tiêu, liên lạc đặt hàng, tính toán mức lời
lỗ.Một cái thế giới riêng của giao dịch.Nàng than thở chỉ những lúc
ở bên anh mới là sống thật, nàng như cảm thấy bấy lâu đánh mất tự
thân trong giòng đời phức lụy.Những con số kế toán chiếm đoạt vòng
thời gian xê dịch.Tiêu hao tuổi thanh xuân.Anh đã dến, anh như vùng
ánh sáng giải hoặc niềm mê u uất trong em.Anh là cả cuộc đời hiện
diện, có phải.Chàng nghĩ, tưởng cũng phải nói với nàng những điều
thất lạc đã qua trên miền đất lạ.Nỗi tha thiết da diết về một hình
ảnh, chiếc cầu sắt bắc qua sông cũ dẫn đến con phố nhỏ, khi trí nhớ
còn mơ hồ trong tuổi thơ tiệm sách của gia đình, những cuốn truyện
cho thuê còn mang con dấu tên hiệu, nâng niu gìn giữ suốt thời học
trò, những cuộn len, guồng chỉ hàng xén như gợi lên những chiều
đông rét mướt, thị trấn nghèo đến tận những xác lá rơi rụng (có phải
con người muốn dâng mình giam kín mãi trong cái buổi đầu thần
tiên mộng mị).Nàng đã gợi lên trong ký ức chàng nỗi bâng khuâng
quan hoài.Khi lên xe, tìm một chỗ ngồi ở hàng ghế cuối, nhớ đến
những chuyến đi của người bạn, xê dịch để tìm thấy tâm hồn bất
ổn.Trốn chạy như những ngày còn ở lại thành phố đó (hắn nói như
vậy, bạo lực vây quanh đuổi bắt, hắn vẫn viết).Viết cho một thế giới
tha hóa, bằng hữu chết trong ngục tù oan khiên, chết tức tưởi ngoài
bể cả.Con người hoài nghi trong hắn vẫn ương ngạnh theo đuổi một
công việc vô vọng, viết giữa một thế giới ngờ vực, viết bằng ngôn ngữ
đang hấp hối.Cánh cửa xã hội đang đóng lại niềm hy vọng trong thời
phát-xít mới.Như những người đồng hành đang ngồi phía trước mặt
chàng, dáng dấp lưu lạc như thân phận chàng.Họ vẫn nói với nhau
bằng một thứ tiếng mang đi qua vùng biên giới, có thể trong xâm
nhập lén lút.Cũng khốn khó như cuộc vượt biển.Người bạn nhà văn
có lần đã đọc cho chàng nghe những câu thơ thê thiết ấy :
ni el naranjillo
desesperado
del dia que
se afirma
en un encendio vraz
y se muere
en el mar (thơ Lissa C.)
Những ngày tháng võ vàng tuyệt vọng của con người (nhưng con
người đã chết cho một cuộc chiến cũ, khởi sự một cuộc chiến mới,
vĩnh viễn)
hắn thường chế nhạo - cuộc sống của bạn có thể bảo hiểm, nhưng thế
giới này không có bảo hiểm.Cho nên hắn vẫn tiếp tục đi mãi, với
những đồng bạc cuối cùng.Còn chàng, có phải đang đi về một chặng
nghỉ.Chàng muốn nói điều đó với người ngồi bên cạnh, một thanh
niên Pháp làm cho hãng sản xuất quần áo bên Ý, hắn đi từ New
York tới San Francisco và tiếp tục hành trình giao hàng qua
Miami.Hắn tỏ vẻ ngạc nhiên khi biết chàng không phải là người Nhật
và hắn ao ước được thường trú ở đất Mỹ như chàng (tại sao tôi không
được ở lại, như một người tỵ nạn chính trị ? Tôi cũng không chịu
đựng được cái chính phủ đang cai trị trong nước tôi, nó có thể bán
đứng xứ sở cho Liên Xô lúc nào không chừng) - nhưng rồi hắn sẽ
phải về nhà, một con phố nào đó mang tên Jardin de L'Arc.Hắn hỏi,
anh đang nghỉ phép.Không, chàng trả lời, tôi cũng trên đường về nhà,
như anh.Ở đó, người đàn bà kiên nhẩn ngồi đợi chàng ở trạm tới,
những ngọn đèn sáng chóa trong màn đêm đen tối không một vì sao,
nàng ôn tồn nói vói chàng. anh đã về kịp trước giờ Giao thừa, ở trên
đó anh chẳng để ý đến ngày tháng của mình, sắp bước sang năm mới
rồi đó.
đặng phùng quân
Trạm Đợi
Sau buổi trưa bàn giao công việc với Liz xong, nàng lái xe đưa
chàng ra trạm bus.Nàng thắc mắc, tại sao anh không đáp máy bay
cho nhanh ? Có thể khó nói cho nàng nghe về một cái hẹn, có thể
khó nói cho nàng hiểu chuyến đi bất chợt giữa tuần này sẽ quyết định
một khúc quanh dứt khoát trong cuộc sống - chàng sẽ không trở lại
chốn này.Khi chỉ cho Liz những kế hoạch dài hạn, nàng đã nhăn mũi
cười như muốn nói (công việc đó là phần vụ của anh, thật ra chàng
đã dự tính chu toàn mọi bổn phận của người cộng sự tận tâm trước
khi bỏ việc) mặc dầu ở xứ này, đi hay ở chẩng đặt thành vấn đề, công
việc gắn liền với lịch sử đồng lương, chàng hiểu rõ điều đó, nhưng
trong lòng vẫn xao xuyến khi nghĩ xa người bạn làm cùng phòng,
người thiếu nữ gốc Pháp đến từ vùng đầm lầy Mississipi - một tín đồ
ngoan đạo (và nàng sẽ theo đoàn thiện nguyện công tác vào mùa hè
tới xuống miền Trung Mỹ đang khét mùi thuốc súng và chất nổ)
những ý kiến trao đổi với nhau khi gặp vấn đề khó khăn, những lúc
rủ nhau đi ăn trưa, tình cảm thật đậm đà ngay cả đôi lúc có đưa rước
nàng lại nhà cũng chỉ quàng vai ôm hôn lên má tạm biệt như đôi bạn
thân tình, Liz hỏi, anh có muốn tôi ngồi lại với anh cho tới khi xe
chạy, chàng lắc đầu cám ơn.Tôi muốn được cô độc trong lúc
này.Khung cảnh trạm xe bus thật tấp nập, hành khách đứng xếp hàng
dài trước hai quầy vé, túi xách va li để ngổn ngang dưới chân, dãy
điện thoại công cộng cũng chen chúc người gọi và mọi hàng ghế đều
chật chội.Đã lâu lắm, chàng tìm lại được không khí nhộn nhịp của
đám đông nơi trạm đợi, bồn chồn chờ giờ khởi hành. Nhhững ngày
tháng qua, bận rộn công việc, thảng hoặc có những chuyến đi vội vã
lái xe vượt hàng trăm dặm để kịp dự một buổi họp, suốt dọc đường
trường chàng chỉ mong mau chóng tới nơi, trong khi tâm trí tiêu
khiển bằng cách nghe nhạc ồn ào phát ra từ máy thu thanh, tiếng
quảng cáo ầm ĩ hay tin thời tiết, bây giờ lòng chàng chùng xuống theo
nhịp thời gian chậm lại.Kiên nhẫn tìm một chỗ nối đuôi dẫy người
xếp hàng, sau lưng một gia đình Mễ, cặp vợ chồng trung niên, người
đàn bà mập mạp tương phản với dáng điệu lực lưỡng của người đàn
ông, người thiếu nữ ngoài hai mươi môi son đỏ sậm, đôi vú quá khổ
như muốn vươn ra khỏi ngực áo, hai đứa trẻ nhỏ không ngừng chạy
ra chạy vào trong hàng, dường như họ không hề nghĩ chỉ cần một
người đợi mua vé, họ cảm thấy cần thiết hoặc thích thú trong việc chờ
đợi cho một cuộc hành trình với tất cả đồ đạc lỉnh kỉnh mang
theo.Chàng ngạc nhiên khi nghĩ thầm tại sao chàng lại quan tâm đến
họ như vậy. Chàng cũng đang trên đường rời bỏ thành phố này có
phải ? Lúc người bán vé hỏi mua khứ hồi hay một chuyến, chàng đã
khẳng định, một chuyến, dứt khoát là một chuyến.Tôi sắp sửa ra
đi.Nghĩ đến cuộc hẹn, đời sống thay đổi, hay chấp nhận một thỏa ước
với một người hay nhiều người, điều đó chẳng quan trọng lúc này khi
chàng nghĩ phải từ bỏ cái ổ kén lao động ràng buộc chàng trong cõi
lưu đày, giờ giấc nhất định, quay cuồng trong một guồng máy vô tình
giữa những con người xa lạ. Kể cả Liz.Có thể họ cùng cảm nghĩ thân
phận của những lưu dân trôi dạt đến vùng này (cứ tưởng tượng Liz ao
ước có ngày sẽ dẫn chàng sang thăm cha nàng, lái xe qua những cây
cầu dài hun hút trên đầm tràm sình lầy, hẳn ông thích thú gặp một
người mang nỗi cảm hoài xa xứ, như tâm trạng của ông hơn hai mươi
năm về trước, họ sẽ nói chuyện với nhau bằng một ngôn ngữ đã lâu
bẵng quên trong trí nhớ) nên Liz trở thành bạn thân và chàng nghĩ
nếu tỏ tình, hẳn họ sẽ sống chung với nhau.(Ở một thành phố, không
gặp người đồng hương, hơn nữa môi trường chàng làm việc xa lạ với
những ai mới lập nghiệp nơi xứ này, chàng cảm thấy rõ nỗi cô quạnh
vây quanh) nếu không gặp nàng...Người đàn bà gặp gỡ, hẳn cũng là
một tình cờ.Tình yêu đến bất chợt như vậy không phải đợi chờ tìm
hiểu nhau, không phải do thói quen lâu ngày đến nỗi tưởng cuộc sống
cần thiết phải có nhau.
Chỉ một lần, do lời mời khẩn khoản của người bạn về dự cuộc
sinh hoạt văn hóa tổ chức ở nơi đó - chàng đã đáp chuyến bay vào
buổi sớm ngày thứ bảy và nghĩ sẽ trở lại thành phố vào sáng hôm sau
của một cuối tuần vội vã, thế rồi họ quen biết hẹn gặp lại nhau ngày
chu nhật đã làm thay đổi hành trình của chàng. Buổi chiều, nàng đưa
tiễn chàng ra phi trường, bắt đầu cho một cuộc tình bất ngờ.Có thể
đời sống của người đàn bà chờ đợi ở xa hàng mấy trăm dặm, những
lời tâm sự qua đường dây viễn liên cũng không thể chất chứa được tất
cả nỗi niềm thân yêu cần thiết bên nhau (những phức lụy của đời
sống và tiền bạc, nàng không thể rời bỏ nơi cư ngụ vì đang trông
nom một cửa tiệm - có thể còn một lý do khác, chàng chưa rõ, nhưng
quả thật sau nhiều lần xuống thăm nàng, những ngày giờ ngắn ngủi,
mệt mỏi, cả những chuyến lái xe trở lại trên chặng đường về hun hút
buồn tênh, rồi bất ngờ nàng hỏi :"chúng mình thử nghĩ chung sống
hơn là xa cách như thế này, tại sao anh không nghĩ đến việc thực hiện
một điều gì đang ấp ủ trong anh", chàng như thức tỉnh một quyết
định thay đổi nơi ở) và lần này khi nhận cú điện thoại nàng gọi trong
đêm giữa tuần nhấn gặp vào buổi tối hôm sau, chàng nảy ra ý định
bất chợt, anh sẽ xuống bằng xe bus, cuộc hành trình sẽ kéo dài qua
những thị trấn nhỏ trên những con lộ vòng quanh núi đồi rậm rạp cây
lá, những cánh đồng mùa xuân xanh màu cỏ, thời giờ dài dặc để trầm
tư về những ý nghĩ bấy lâu lắng đọng, có thể tránh cho nàng không
phải lái xe hàng chục dặm ra phi trường ở phía bắc thành phố đón
chàng khi trời đã sập tối.Có thể cái quang cảnh trạm bus khiến tâm
hồn chàng gần gũi với nhịp sống bình dị chung quanh, khác hẳn
không khí náo nhiệt ngoài phi trường với những hành khách thanh
lịch (chàng vừa nhận ra điều đó trong lúc này).Tiếng nhân viên phòng
máy thỉnh thoảng lại vang lên qua hai ngôn ngữ thông dụng "Quý vị
chú ý, chuyến đi Laredo sẽ khởi hành vào lúc 4 giờ mười tại tuyến số
2, ghé ngang Hondo, Cotulla, La Corte, ba hàng ghế sau dành cho
người hút thuốc..." quý vị chú ý, chuyến xe đi Miami...đi New York..đi
Los Angeles..những tên thị trấn lõm bõm trong tri giác, Giddings,
Brenham...hành khách lũ lượt ra vào nơi khung cửa lớn nhìn ra ngoài
bãi đậu.Chọn một chỗ ngồi bên cạnh bình gạt tàn thuốc, chàng có thể
thư thả ngắm nhìn đám đông như thấy một phần đời trong đó.Nơi kẻ
xa lạ.Người đàn ông già vùng quê cao lớn với chiếc mũ rộng vành và
đôi ghệt mới đánh xi, không còn vết đất cát.Ông ta không thể ngồi
yên, cứ phải luôn luôn vận động, đi lại trong phòng.Khác hẳn người
thanh niên da đen ngồi thu mình trong cỗ ghế gắn máy truyền hình
nhỏ, đang chăm chú theo dõi một chương trình nào đó, chàng không
thể đoán được ra vì âm thanh quá nhỏ chìm vào tiếng động ồn
ào.Một thiếu nữ mặc quần chẽn trong dáng nhún nhảy, nói chuyện
điện thoại miên man. như thể cô ta chẳng nghĩ đến chờ đợi chuyến
đi.Khuôn mặt người đàn bà Ấn với dấu chấm đỏ giữa hàng lông mày,
lạ lẫm chốn này.Bà ta ngồi nghiêng trước hàng ghế của chàng, lặng
lẽ như thể trầm tư mặc tưởng trong lời kinh nguyện ngàn năm.Giòng
đời, giòng đời đó êm đềm, bình thản với những bóng dáng người đợi
chờ xê dịch.Chưa bao giờ chàng cảm thấy cảnh tượng như thế.Có hẳn,
cuộc sống khó khăn như ngày tháng qua.Hình ảnh đám đông chen
chúc giữa thị trường tháng mười năm trước (ký ức vẫn còn ghi rõ nét
thời khủng hoảng, hay tại môi trường làm việc đã đưa đẩy chàng vào
vùng đen tối bi quan đó - nhớ lại người bạn đồng nghiệp giơ hai tay
lên cao la lớn : It was a hell of a week, lúc thị trường chứng khoán
rơi xuống 508 điểm).Nhận những dữ kiện mới trên màn ảnh
computer, những con số báo cáo hàng giờ, sự khác biệt của ngày thứ
sáu cuối tuần sang một ngày khác, thứ hai đầu tuần ảm đạm, giòng
xe cộ vẫn di chuyển như mắc cửi dưới đường nhìn từ trên tầng lầu
cao ốc, bóng dáng máy bay phản lực giữa không trung xanh ngắt, biến
động nào đến trong những căn phòng cơ sở, giữa ngổn ngang hệ
thống truyền thông, có thật bộ mặt xã hội đang ngả xám, những tiếng
than vãn : God, we're really being socked here...people just sort of
grunted.Chàng thầm nghĩ, chẳng khác nào đế quốc La Mã đang sụp
đổ.Đời sống của bạn liên quan với những mạng lưới giăng mắc của
thị trường, những tiếng bạc giá cả, đôi khi ầm vang như tiếng sấm
trong thinh không, những âm mưu chiếm hữu.Hay cuộc chiến chưa nổ
tại một điểm nóng nào trên mặt đất.Đông Dương, Afghanistan,
nicaragua, vịnh biển Ba Tư.Sự phá sản thực sự của thế giới, không
phải chỉ những của cải tinh thần ở trần gian - chàng nghĩ thế.Những
đốt xương cách trí khẳng khiu trên thân thể người chết đói ở
Ethiopie, màu xanh hiếm hoi của cây cỏ vây quanh người đàn bà
khốn khó trong vòng đất nhỏ nhoi vùng sa mạc Sahara.Có thể khoảng
trời buồn bã ấy không lạnh lẽo như khung hẹp không gian này.Con
người gục ngã vì áp lực vô hình.Nỗi cô đơn bao phủ khiến chàng tha
thiết nghĩ đến nàng.Chẳng hẳn là hình ảnh hạnh phúc, một nơi hẹn
để ở trong vòng tay nhau, thấy nỗi đọa đày trong nhau vời vợi vì
những giới hạn chia cách, một thoáng hiện diện, nụ hôn đầy hơi thở,
thân thể ấm áp khi cho nhau cuồng nhiệt, tưởng chừng ngăn trở với
bờ vực bên ngoài.Những giây phút yêu đương, tìm kiếm niềm sung
sướng ở kẻ khác, khám phá nỗi cần thiết bấy lâu thiếu thốn, tưởng
chừng mỗi cử động đam mê đánh thức vùng cảm giác yên ngủ.Như
mời gọi quyến rũ.Cuộc sống không phải chỉ khép kín trong hiện diện
đôi lứa, khoảnh khắc tương thân lại phải nhập vào nhịp vận
động.Xuống phố, chạm mặt xã hội.Nàng cũng bận rộn với cửa tiệm,
luẩn quẩn với những chi tiêu, liên lạc đặt hàng, tính toán mức lời
lỗ.Một cái thế giới riêng của giao dịch.Nàng than thở chỉ những lúc
ở bên anh mới là sống thật, nàng như cảm thấy bấy lâu đánh mất tự
thân trong giòng đời phức lụy.Những con số kế toán chiếm đoạt vòng
thời gian xê dịch.Tiêu hao tuổi thanh xuân.Anh đã dến, anh như vùng
ánh sáng giải hoặc niềm mê u uất trong em.Anh là cả cuộc đời hiện
diện, có phải.Chàng nghĩ, tưởng cũng phải nói với nàng những điều
thất lạc đã qua trên miền đất lạ.Nỗi tha thiết da diết về một hình
ảnh, chiếc cầu sắt bắc qua sông cũ dẫn đến con phố nhỏ, khi trí nhớ
còn mơ hồ trong tuổi thơ tiệm sách của gia đình, những cuốn truyện
cho thuê còn mang con dấu tên hiệu, nâng niu gìn giữ suốt thời học
trò, những cuộn len, guồng chỉ hàng xén như gợi lên những chiều
đông rét mướt, thị trấn nghèo đến tận những xác lá rơi rụng (có phải
con người muốn dâng mình giam kín mãi trong cái buổi đầu thần
tiên mộng mị).Nàng đã gợi lên trong ký ức chàng nỗi bâng khuâng
quan hoài.Khi lên xe, tìm một chỗ ngồi ở hàng ghế cuối, nhớ đến
những chuyến đi của người bạn, xê dịch để tìm thấy tâm hồn bất
ổn.Trốn chạy như những ngày còn ở lại thành phố đó (hắn nói như
vậy, bạo lực vây quanh đuổi bắt, hắn vẫn viết).Viết cho một thế giới
tha hóa, bằng hữu chết trong ngục tù oan khiên, chết tức tưởi ngoài
bể cả.Con người hoài nghi trong hắn vẫn ương ngạnh theo đuổi một
công việc vô vọng, viết giữa một thế giới ngờ vực, viết bằng ngôn ngữ
đang hấp hối.Cánh cửa xã hội đang đóng lại niềm hy vọng trong thời
phát-xít mới.Như những người đồng hành đang ngồi phía trước mặt
chàng, dáng dấp lưu lạc như thân phận chàng.Họ vẫn nói với nhau
bằng một thứ tiếng mang đi qua vùng biên giới, có thể trong xâm
nhập lén lút.Cũng khốn khó như cuộc vượt biển.Người bạn nhà văn
có lần đã đọc cho chàng nghe những câu thơ thê thiết ấy :
ni el naranjillo
desesperado
del dia que
se afirma
en un encendio vraz
y se muere
en el mar (thơ Lissa C.)
Những ngày tháng võ vàng tuyệt vọng của con người (nhưng con
người đã chết cho một cuộc chiến cũ, khởi sự một cuộc chiến mới,
vĩnh viễn)
hắn thường chế nhạo - cuộc sống của bạn có thể bảo hiểm, nhưng thế
giới này không có bảo hiểm.Cho nên hắn vẫn tiếp tục đi mãi, với
những đồng bạc cuối cùng.Còn chàng, có phải đang đi về một chặng
nghỉ.Chàng muốn nói điều đó với người ngồi bên cạnh, một thanh
niên Pháp làm cho hãng sản xuất quần áo bên Ý, hắn đi từ New
York tới San Francisco và tiếp tục hành trình giao hàng qua
Miami.Hắn tỏ vẻ ngạc nhiên khi biết chàng không phải là người Nhật
và hắn ao ước được thường trú ở đất Mỹ như chàng (tại sao tôi không
được ở lại, như một người tỵ nạn chính trị ? Tôi cũng không chịu
đựng được cái chính phủ đang cai trị trong nước tôi, nó có thể bán
đứng xứ sở cho Liên Xô lúc nào không chừng) - nhưng rồi hắn sẽ
phải về nhà, một con phố nào đó mang tên Jardin de L'Arc.Hắn hỏi,
anh đang nghỉ phép.Không, chàng trả lời, tôi cũng trên đường về nhà,
như anh.Ở đó, người đàn bà kiên nhẩn ngồi đợi chàng ở trạm tới,
những ngọn đèn sáng chóa trong màn đêm đen tối không một vì sao,
nàng ôn tồn nói vói chàng. anh đã về kịp trước giờ Giao thừa, ở trên
đó anh chẳng để ý đến ngày tháng của mình, sắp bước sang năm mới
rồi đó.
đặng phùng quân
VÕ KỲ ĐIỀN * TÀU BỆNH VIỆN
TÀU BỊNH VIỆN ĐẢO ÁNH SÁNG
Võ kỳ điềŠn
Hình như ông trời cũng khá công bình, hễ cho ai một chút hạnh phúc thì ổng đòi
phải trả lại bằng khổ đau, như việc tôi ngủ nhờ nhà mát Vũng Tàu của Tư Máy
Cày.
Ngủ đêm ở đây thì sướng được nhiều chuyện. Trước hết là chuyện cái giường.
Tuy mặt giường nào ở Bidong cũng làm bằng những khúc cây nhỏ, có u có nần
ghép lại, nhưng anh Tư đào đâu ra không biết, được mấy cái thùng cạc tông của
khối tiếp liệu vứt bỏ, mấy tấm cạc tông nầy quí như vàng, anh bèn xé trải thẳng
ra làm nệm để lót giường, mỗi lần ngã lưng nằm xuống, đã lắm, êm như nệm
gòn. Giường rộng mênh mông, tha hồ duỗi tay duỗi chưn, ngoài ra còn có bạn bè
thân tình để hàn huyên tâm sự, rồi còn có gió mát trăng thanh trên biển thiếu gì...
Tôi còn đòi hỏi gì hơn nữa!
°
Nhưng chuyện đời đâu có đơn giản như mình muốn. Đêm ở đây thì ít khi nào đi
ngủ sớm, khi không có chuyện gì để nói tới nói lui, tôi ngồi ngó trăng, ngó nước,
ngó đọt đừa, ngó lửa lập lòe trên đỉnh núi...cũng kéo dài tới khuya, nói chi ở
đảo ngày nào cũng có đề tài hấp dẫn để bàn cải, thảo luận. Tối nào cũng
thức cho tới môït hai giờ sáng. Cái nổi khổ là ở chỗ nầy. Thức khuya thì phải
ngủ trưa một chút để bù lại...nhưng đâu có được. Thiệt tình không được!
Ở nơi khỉ ho cò gáy xa mút tí tè, cứ tưởng được yên thân, không ai quấy rầy,
nào ngờ lại ồn ào, náo nhiệt hơn ở chợ trời nữa. Chợ trời họp sớm lắm cũng
tám, chín giờ sáng. Còn ở đây người ta họp lúc trời còn khuya mịt mùng, mới độ
bốn năm giờ, đêm đen còn tối mù mù. Trăm lần như một, mắt nhắm chưa được
bao lâu thì bổng bị dựng đầu dậy, rải rác ở chỗ nầy chỗ kia, thiên hạ chửi nhau chí
choé. Làm sao mà ngủ nghê cho được! Thiệt tình không được. Nghĩ mà giận...
nhưng cũng không biết giận ai? Giận thằng cha hàng xóm vô duyên cứ lải nhải
hoài, hay là giận mấy người ngồi chò hõ ở mấy cục đá ngoài kia, hay là giận
ông trưởng trại Bidong bất nhơn, không chịu cất nhà cầu để người ta gây lộn nhau
hoài ?
Cả đảo chứa gần bốn chục ngàn người chen chúc đông nghẹt, vậy mà không
có lấy một cái nhà cầu để giải quyết vấn đề vệ sinh cho toàn trại. Làm sao bây
giờ, cái gì cũng có thể xếp hồ sơ, để dành thủng thỉnh giải quyết sau, chớ cái vụ
đó ...đâu có để dành được. Thành ra cứ mỗi buổi sáng sớm trời còn tờ mờ,
bất kể nam phụ lão ấu, ai nấy đều lang thang kiếm nơi chưn trời góc biển thích hợp
đâu đó, để giải quyết bầu tâm sự mang nặng trong đêm. Còn chỗ nào lý tưởng
hơn chỗ nầy, vừa xa hàng xóm đông đúc, tránh được những cặp mắt tò mò, vừa
có đủ mọi tiện nghi. Ở ngoài mé nước, những tảng đá bằng phẳng, nằm mấp
mô trên mặt sóng như những lưng rùa, cục nhỏ cục to, như đang mời mọc khách
hành quá bộ bước sang. Đâu còn chỗ nào tốt hơn nữa. Không lẽ mỗi sáng
sớm, lại cong lưng chạy tuốt lên đỉnh núi,... sao kịp!
Cho nên tìm được chỗ gần mà tốt nầy, cả đảo ai cũng vui mừng nhưng cũng có
một số không vui. Đó là mấy người chủ lều lân cận và mấy tay đi ngủ nhờ, như
tôi. Vui làm sao nổi. Gió đâu có thổi từ đất liền ra biển mà lúc nào cũng nhè
từ ngoài biển thổi ngược vô. Cái đó mới là vấn đề. Đồng ý là gió biển, tuy
có mát mẻ nhưng không được thơm tho cho lắm. Đó là nói về sự chịu đựng của
cái lỗ mũi, còn nói về khổ sở của cặp mắt, thì quả thật, cảnh tượng, nói chung
không được thẩm mỹ chút nào... Nhưng tôi đâu có thèm ngó tới ngó lui, mấy cái
cảnh xấu xí đó làm gì, tuy vậy hai lỗ tai cứ bắt buộc phải nghe cái giọng chói lói
của anh bạn hàng xóm, mỗi sáng cất lên như một điệp khúc, nhắc đi nhắc lại hoài
chỉ có bấy nhiêu... nghe mà bực mình:
-Ê, ê cha nội, đi tránh chỗ khác, bộ hết chỗ rồi hả, trước lều tôi như vầy mà
anh ngồi tỉnh bơ, coi có được không ?
Cũng cái câu nầy, anh nói hàng trăm lần, hằng ngàn lần, tôi nghe hoài, thiếu
điều muốn thuộc lòng. Lúc nào cũng bắt đầu như vầy - ê, ê cha nội, nếu là
đàn ông, còn nếu là đàn bà thì có thay đổi chút ít - ê, ê, chị kia ! Nhưng dầu là
đàn ông hay đàn bà hay con nít. câu kinh nhựt tụng đó đều chấm dứt bằng lời nhận
xét, phê bình ... -coi có được không?
Có lẽ câu nầy khá hiệu nghiệm nên anh ta lập đi lập lại hoài.
Nhưng sáng nay, anh hành xóm khó chịu gặp phải một thằng cha lỳ;
-Ê ép cái gì, anh nghĩ coi cả đảo không có một cái cầu, không đi đây thì đi đâu ?
Anh hàng xóm tức mình:
-Đi đâu thì kệ anh chớ, tôi đâu có hưởn mà kiếm chỗ chỉ cho anh...Yêu cầu anh
đi chỗ khác cho tôi nhờ !
Câu nói tuôn ra đầy bực tức gận dỗi nhưng hình như cục diện vẫn trơ ra, không có
gì thay đổi, nên anh chủ lều bực quá, buông thỏng một câu:
-Vậy mà cũng đòi làm... dân Mỹ !
Tôi nghe qua, kêu trời một tiếng, bật cười to, tỉnh ngủ hẵn, định lay Trung dậy.
Nhè đâu Trung cũng đã thức tự nãy giờ, nằm cười hăng hắc.
Tôi chọc Trung:
-Hình như chú Út xin đi Mỹ phải không ? Cũng may tôi chọn Canada, khỏi bị thằng
cha chủ nhà nói xỏ nói xiêng ! Ai xin đi Mỹ thì rán chịu...
°°°
Hai anh em nằm cười cho đã một hồi rồi lồm cồm ngồi dậy, kiếm tờ báo vụn
...rủ nhau làm cái việc mà thằng cha chủ lều vừa chửi. Nhưng tôi đâu có dại mà
lựa chỗ gần nhà. Trời còn tối hùø, tôi và Trung lò mò leo lên những bực đá cao
hơn, xuyên qua một đám cây thấp mọc cỡ ngang đầu, rồi tới một đám trúc nhỏ
xíu, rồi leo ra tận mõm đá cheo leo. Tới đây là...tận cùng trái đất! Biển ở tuốt xa
dưới kia, ngó xuống chóng mặt. Tôi chợt thấy ở ngoài khơi, sáng nay có thêm một
chiếc tàu lạ, to lớn sừng sững trắng toát, tới đây hồi nào, tôi không hay biết, đậu
im lìm. Ngó kỹ hơn, tôi thấy trên ống khói cao chót vót, lá cờ Pháp ba màu xanh
trắng đỏ được kéo cao, bay phần phật trong gió sớm. Tôi chỉ cho Trung:
-Tàu bịnh viện Ile de Lumière tới rồi nè Trung ơi ! Mấy ngày trước trên loa phóng
thanh có nhắc tới, Bidong mình sẽ có một tàu bịnh viện của Pháp tới... chắc nó
rồi.
Trung đứng ngó chiếc tàu, nói:
-Lớn quá sức, chắc là máy móc tối tân lắm. Từ bên Tây mà qua thẳng tới
đây một mạch, ngon lành. Có nó tới, người tỵ nạn mình cũng đỡ khổ. Ở đảo,
nhiều người bịnh nặng, phải mổ xẻ hay sanh nở khó khăn, phải chờ đưa qua
Trengganu thiệt là vất vả. Chiếc tàu lớn quá, đã thiệt. Thấy nó, đâm muốn bịnh
để được xuống dưới coi chơi cho biết !
Tôi vừa tìm chỗ tốt, vừa lẩm bẩm:
-Thiệt tình hết chuyện muốn, lại muốn bịnh, tôi không ham rồi đa !
Trung ngồi cách tôi chừng năm thước xa, hai anh em đối đáp om sòøm không sợ ai
nghe thấy. Mỏm đá cheo leo, ngó xuống biển sâu hun hút. Nơi đây xa quá, lại khó
leo trèo nên ít người lui tới, cách biệt hàng xóm dưới kia một góc trời. Tôi ngồi
thoải mái, yên chí ngắm chiếc tàu lạ ...
°°°
Tiếng loa phóng thanh đưa xa văng vẳng... "Yêu cầu quí vị trưởng trại và trưởng
các khối ra tiếp phái đoàn của tàu bịnh viện Pháp mới đến.." Trung nghe xong,
nói vọng qua tôi:
-Giờ nầy còn sớm quá, chắc quí vị trách nhiệm của trại còn đang ngồi thơ thẩn
ở một tảng đá chênh vênh nào đó, cũng có thể đang chờ để xách nước giếng
không chừng....
Tôi ngồi ở trên cao nhìn xuống, cảnh như trong tranh vẽ, những lớp sóng nhỏ đều
đặn, lăn tăng như vảy cá. Nước xanh thăm thẳm. Chiếc tàu sơn màu trắng tinh,
lớn như toà lâu đài nên phải đậu xa bờ chừng ba trăm thước. Cây cầy supply chỉ
dành riêng cho các ghe nhỏ. Nhìn lá cờ lớn phất phới trên vùng trời Bidong, lòng
tôi cảm động, sung sướng rạt rào. Người tỵ nạn Việt Nam không còn cô đơn. Trên
thế giới đã có biết bao nhiêu cõi lòng nhơn ái mở rộng, đã có biết bao quốc gia
đón chờ, đã có biết bao người hy sinh cả công lẫn của... như chiếc Ile de Lumière
nầy !
Ở trên đảo, dưới những tàn dừa cao chót vót, người ta tụ tập ra bờ cát càng
lúc càng đông. Tin chiếc tàu bịnh viện đến đảo là một niềm vui lớn. Cả đảo thức
dậy trong nỗi hân hoan. Từ hội trường đến chưn cầu supply, chỗ nào cũng người
là người. Tuy ở rất xa, nhưng hình như tôi nghe được trong đám đông xôn xao, chuyển
động đó, tiếng rộn ràng của niềm tin yêu, hy vọng, chứa chan. Tiếng loa kêu gọi quí
vị điều hành trại ra đón khách vẫn còn tiếp tục vang vang.
Đây rồi, trong trại đã dùng chiếc ca nô cảnh sát Mã Lai trắng, sơn chữ xanh quen
thuộc, chở độ bốn người ăn mặc chỉnh tề, lướt sóng ào ào chạy thẳng ra tàu
lớn. Lần đầu tiên ở đảo, tôi thấy có người mặc áo tay dài cài khuy, vạt bỏ trong
quần, cổ thắt cà vạt đàng hoàng, thoạt trông thấy lạ hết sức nhưng có điều tôi
không biết là quí vị đó mang giày hay mang dép? Nếu có chắc là dép cao su, vì
nếu mang giày da cứng thì làm sao mà đi trên cát hoặc đứng trên ghe chông chênh ?
°°°
Khi gần đến nơi, chiếc ca nô chậm bớt tốc lực, chạy từ từ cập vào hông tàu.
Tụ nhiên bên hông tàu cao vút như bức tường trắng toát, mở ra một cánh cửa
rộng hoác. Một chiếc ca nô khá lớn, sơn màu vàng tươi mát từ bên trong tàu lớn
chạy ra. Ngộ quá, ngộ quá ! Lần đầu tiên tôi thấy cảnh nầy, kêu lên:
-Đã quá hả Trung, tàu lớn mà lại tối tân. Chiếc ca nô trong bụng nó chạy ra - y
như tàu mẹ đẻ tàu con...
Trung cũng đang theo dõi mê mang. Trên ca nô khách, có tây đầm lố nhố cả
chục người. Sao kỳ lạ vậy, mấy người Pháp ở trần trùi trụi mặc quần cụt, mấy
cô đầm tuy có mặc áo nhưng ngắn lắm. Nhìn lướt qua hai ghe, thấy hai cảnh tương
phản nhau. Một bên đâu có quần áo bao nhiêu, cũng rán kiếm mà bận vô, một
bên có rất nhiều nhưng chừng như nóng quá, họ cởi ra gần hết. Cũng tại khí hậu
xích đạo của đảo!
Cuộc gặp gỡ quá đơn giản, không có bắt tay, không có chào cờ, không có
diễn văn khai mạc, không có cảnh ôm hôn thắm thiết...chỉ có khoác tay thay lời
chào hỏi, rồi thôi. Ghe chủ dẫn đường đi trước, ghe khách theo sau về đảo. Trên
ghe khách, ai cũng có máy quay phim, máy chụp hình, quay chụp liên hồi. Hai ghe đảo một vòng lớn để quành về. Ghe trước lướt nhanh vun vút, có lẽ vì thói quen nghe nghiệp cảnh sát chuyên rượt bắt ghe buôn lậu nên lướt sóng rất khéo. Sau đuôi, bọt trắng xoá, vẽ một vòng tròn. Anh tài công Mã Lai nào đó chắc cố ý biểu
diễn một màn lả lướt cho tài công Tây lé mắt chơi. Nào ngờ, ghe khách không
theo ghe chủ, nó đi chầm chậm, cặp theo ghềnh đá... đúng y boong chỗ tôi và Trung
đang ngồi thơ thẩn.
Trời đất quỉ thần ơi ! trên ghe có bao nhiêu máy quay phim, máy chụp hình, đều
hướng về hai đứa chụp lia chụp liạ. Tụi nó chụp cái gì vậy ? Hổng lẻ chụp bụi tre hay cục đá kế bên! Chắc là lần đầu tiên tới Bidong gặp cảnh lạ, bên Tây làm gì có
được cảnh ngộ như vậy. Tôi không biết xoay trở ra sao ngồi yên thì bị chụp nguyên
con, mà đứng dậy thì cũng không được. Thiệt tình không được ! Túng quá, tôi bèn
hỏi Trung :
-Trung, Trung ! Tụi nó đang quay phim anh em mình kìa, phải làm sao ?
Trung phản ứng thiệt lẹ, nói to:
- Lấy giấy báo che mặt đi, đừng thèm che chỗ khác. Nó muốn chụp gì đó thì chụp,
đem về bển, có ai biết anh đâu mà sợ!
Nghe lời Trung nói, tôi thấy cách giải quyết như vậy là ổn thoả, vội lấy tờ giấy
đang cầm trên tay che lên mặt. Cạnh bên Trung vừa che vừa cười khúc khích. Tôi
lẩm bẩm:
-Bị người ta chụp hình ... vậy mà còn cười được ! Thiệt tình, tôi muốn độn thổ...
Chiếc ca nô đã đi xa. Tôi và Trung đứng dậy đi về. Trung vừa đi vừa nói:
-Mấy anh công dân Mỹ ngồi bậy hồi sáng cũng chưa ngon lành bằng tụi mình. Họ
bất quá cũng chỉ có một hai chủ lều biết tới, còn anh với tôi thế nào cũng được
cả thế giới chiêm ngưỡng...
- Trời, đừng nói giỡn chớ cha !
-Thì anh suy nghĩ đi, bộ mấy con đầm, mấy thằng tây đó quay phim rồi bỏ hả ?
Thế nào nó cũng đem rửa ra, đem về bên Tây họp báo khoe là ở Bidong... như
vầy, như vầy nè...rồi biết đâu không chừng in hình anh trong sách.
Tôi dậm chưn dậm cẳng, tức mình cằn nhằn:
-Sao mà xui xẻo, chắc tại ở gần thằng cha chủ lều vô duyên, tối ngày cứ trù
ẻo hoài...làm sao mà khá được. ! Thôi, rán chạy lẹ về để coi cho rõ...
°°°
Chiếc ca nô đã cặp cầu supply, phái đoàn được hường dẫn vô đảo. Trên bãi
cát trắng thường ngày bây giờ đã đen nghẹt, người là người, chật cứng không
còn nhúc nhích được nữa. Bao nhiêu người ở bờ biển Bidong sáng ngày mười chín
tháng tư năm bảu mươi chín nầy ? Có thể hai chục ngàn,ba chục ngàn hay nhiều hơn
nữa! Cả một biển người, tạo thành những cơn sóng chuyển động, vẫy tay đón
chào, vui mừng, tin tưởng. Họ đang chào đón những vị ân nhân đến từ phương trời
xa thẳm. Những tiếng hoan hô vang dội, vui mừng, tin yêu, trên những gương mặt
hốc hác, đen đúa nhưng rạng rỡ. Đảo hôm nay bị chìm ngập trong những đôi mắt
mở lớn, những cánh tay vẫy chào, những tiếng kêu hy vọng...
Còn gì nữa. Còn những dòng lệ ấm áp chảy tràn lan trên má của mấy cô đầm.
Tôi thấy mấy cô lấy khăn tay ra lau nước mắt. Rồi tới mấy ông tây quay phim, họ
đang để máy xuống, tay tìm khăn...
Tôi đứng ngây người ra cạnh gốc dừa, lòng xúc động tràn ngập. Những người
ngoại quốc nầy là những ai ? Họ ở tận góc biển chưn trời nào? Có ai bắt buộc
họ phải từ bỏ nếp sống đầy đủ, êm ái, từ bỏ gia đình cha mẹ, vợ con, công ăn
việc làm... chấp nhận thiếu thốn, gian khổ, lặn lội qua vùng đất xa xôi, hẻo lánh
nầy, để giúp đỡ chăm sóc cho những người không hề quen biết ? Yếu tố nào
đã thúc đẩy cho họ hy sinh dấn bước ? Phải chăng đó là tiếng gọi thôi thúc từ
trái tim nhân ái bao la của con người, xúc động trước nỗi đau thương cùng cực của
con người. Trong tình thương, đâu có sự phân biệt màu da, tiếng nói, cũng đâu có
sự ngăn cách địa phương... hay bất cứ điều gì. Tấm lòng của họ lớn lao như biển
cả, trái tim của họ ngời ngời như ánh sáng. Nhơn loại sở dĩ còn tồn tại đến ngày
hôm nay là nhờ những con người vĩ đại như vậy đó! Nếu không thì, trái đất nặng
nề đầy tham dục nầy đã bể nát từ lâu rồi... từ lâu rồi !
°°°
Và cũng nhờ trái đất còn nguyên nên đảo Bidong cũng còn y nguyên. Mà tất
cả không có gì thay đổi thì tôi phải cùng Trung chia tay nhau về nhà, để còn phụ
khiêng nước với Tiến và Chiêu, công tác nầy không thể trốn lánh được ! Tụi tôâi
là con trai đàn ông mà, không làm mấy việc năng nhọc như khiêng nước, đốn củi,
sửa nhà ...thì ai làm, không lẽ để đó cho đàn bà con gái, coi sao được ! Các cô
cũng đâu có ngồi không. Ngoài chuyện lo bếp núc, giặt giũ... còn phải lo chuyện
nghe tin tức đầu làng cuối xóm, ai đi ai ở... Giờ nầy chắc mấy em đang chờ.
Nắng đã lên cao. sáng rỡ. chợ trời đã họp từ hồi nào. Hàng hoá được bày
bán trên các sạp thừa mứa thấy mà mê. Tôi cầm cái thùng đựng nước bằng ny
lông trắng cỡ hai mươi lít, trống không nên nhẹ hửng, vừa đi vừa ngó mấy gian hàng bán dép. Chút nữa, khi đem nước về xong xuôi, thế nào cũng chạy ra đây mua hai đôi dép mới được, loại dép Nhựt Bổn màu xanh đỏ lốm đốm, đế cao chừng ba bốn phân tây, mỗi đôi giá hai đồng rưỡi tiền Mã. Vợ chồng tôi giày dép đều đã
rách nát. Đường đi trên đảo khi thì ẩm ướt bùn sình, khi thì cát nóng như nung, khắp nơi phân người vương vãi, không có đôi dép thì không được ! Đôi dép luôn luôn mang dính ở chưn, không lúc nào rời, trừ khi leo lên gác đi ngủ. Có nhiều buổi
trời mưa lớn, nước ngập tràn lan, dép trôi lềnh bềnh dưới sàn, phải tìm lượm lại,
máng cẩn thận lên gốc cây. Mất dép là tốn tiền... mà tiền ở đây, làm sao để
kiếm cho ra ?
Từ sáng sớm tờ mờ, chiếc tàu tiếp tế kéo cả xà lan đầy nước ngọt từ bên
Trengganu qua đậu lù lù ngoài cầu. Sau đó nước được bơm thẳng vô các bồn chứa,
để dọc theo bờ cát. Bồn được làm bằng plastique dầy, hình tròn, cao cỡ ngang ngực, chứa chừng bốn thước khối nước. Có tất cả độ bốn mươi bồn. Mỗi đầu người
được chia tám lít, cách mỗi ngày được phát một lần. Dân chúng sắp từng hàng dài
để đợi, chen lấn giành giựt nhau để lãnh nước ngọt đem về dùng. Những dòng
nước trong mát, ngọt ngào quí báu. Tới phiên, tôi đưa cái thùng không cho một
thanh niên phụ trách, đứng bên cạnh bồn nước. Anh ta dùng một cái thùng sắt nhỏ
múc đầy nước trong lành, rót vô miệng "can" ny lông trắng. Dòng nước trong ngọt
ngào long lanh nắng vàng chảy vô đều đặn, có vài tia nước nhỏ tạt ra ngoài, văng
tung toá trên mặt cát trắng ẩm ướt. Rồi tới phiên Tiến, Chiêu... Có tới mấy chục
thanh niên lo việc phân phối nước từ sớm tới chiều. Từng đoàn người lần lượt
chờ đợi, xôn xao. Một hoạt cảnh rộn ràng. Thùng nước trở nên nặng chình chịch. Tôi vừa xách, vừa thở, bước đi chập choạng, đôi dép lệt xệt kéo lê trên cát, thùng nước nặng trì một nên. Trong hàng rào kẽm gai của đồn cảnh sát Mã Lai, có cả chục chiếc ghe buôn lậu bị bắt quả tang, chất một đống ngổn ngang, đang chờ ngày đem đi đốt bỏ. Rải rác trên đường về, nhiều người khiên những thùng nước lớn. Chợ trời có bày bán loại thùng chứa nước cỡ bốn mươi hoặc sáu mươi lít, màu đỏ. Mua loại thùng lớn nầy phải làm gióng, hai người khiêng khá nặng nề dưới ánh nắng chang chang.
°°°
Ba anh em về tới nhà. Tiến lấy ra ba bao đựng đường bằng sợi ny lông dệt thưa,
xong rồi lót bên trong một bao ny lông láng kín mít, để mở miệng. Tôi đỗ nước vô
đầy bao. Nhìn ba bao nước đầy nhóc, căng tròn, tôi mừng lắm. Ở đây có được
nước sạch để dành uống là điều sung sướng. Nước ngọt ở đảo hiếm hoi. Ngay cả
nước dùng tắm rửa, giặt gỵa hằng ngày cũng khó kiếm lắm. Ở Bidong mà không
có nước ngọt thì chết khát. Nước giếng không uống được vì chất vôi quá nhiều,
vả lại giếng cũng đâu có nhiều. Giếng nào cũng cạn vì người đi lấy nước quá
đông. Mỗi lần quăng thùng xuống nước, múc được một phần ba. Phải đợi thật
khuya, người ta đi ngủ bớt thì mới mong có nước dễ dàng....
Tiến cột chặt mấy miệng bao xong xả, đứng dậy phủi tay dáng hả hê:
-Khoẻ rồi, đầy nhóc hết, tha hồ mà đi chơi!
Chiêu cũng cười sung sướng, tôi đề nghị:
-Anh em mình trở lại hội trường, coi phái đoàn y tế Pháp
Câu nói chưa dứt thì tiếng loa phóng thanh kêu đúng số ghe tôi lãnh thực phẩm, lại léo nhéo vang lên. Chiêu buột miệng:
-Ủa, mới lãnh xong dầu ăn, rồi xà bông, kem đánh răng, bột giặt, nhang un
muỗi rồi mà Tiến lục lọi trong đống hành lý, lấy ra một cái bao lớn, nói:
-Thôi đi cho rồi, nó phát cái gì lấy cái đó... Lãnh được càng nhiều càng tốt !
Ba anh em lại kéo nhau ra bãi cát trước kho tiếp liệu. Cửa kho đã mở, các đại
diện từng ghe lần lượt vô trong để nhận hàng. Tới nay, số ghe ở đảo đã được tất
cả là ba trăm năm chục chiếc. Mổi đợt phát hàng thường lệ, chỉ được năm mươi
ghe mà thôi. Khi nào có hàng nhận vào thì phải lo phát ngay vì nếu để chậm sẽ
không đủ chỗ chứa, để tràn ra ngoài, nắng mưa sẽ làm hư mục. Bãi cát hẹp, mấy
ngàn người ở trần, đứng giữa nắng chang chang, chờ tới phiên để lãnh. Tôi len lỏi
giữa đám đông, thấy Tô Tỷ đương cầm sổ ghi ghi chép chép. Mỗi lần đi lãnh thực
phẩm, là một dịp để cho cả ghe gặp gỡ lại nhau, ít khi thiếu mặt nào, vì ai cũng lo
theo dõi loa phóng thanh, bỏ qua không lãnh thì kể như mất. Mấy tuần trước cả trại được phát gạo, đường, muối, sữa, đậu xanh, tỏi, hành, đậu phọng, cá hộp, bột
nước cam, nước tương, nước mấm, trứng gà, dầu ăn... Kể từ tuần nầy, thực phẩm
được phát theo khẩu phần. Mới thoáng thấy tôi, Tô Tỷ la lớn:
-Kỳ nầy mình được phát theo khẩu phần nghe, đỡ mất công chia chác lôi thôi.
Tôi đưa tay chào anh ta, nhớ lại mấy lần trước, mỗi khi phân phối gạo, đậu,
đường...nói chung là những thứ khó chia cho đồng đều, thì trăm lần như một, cả
bọn gây lộn nhau như đám mổ bò. Ưa gây nhứt là thằng Cẩu Chải, rồi tới A Tài,
rồi tới mấy người đàn bà. Có lần, người nhiều ngươi ít sao đó, gây nhau om sòm,
thiếu điều muốn đánh lộn.
-Tô Tỷ nè, một khẩu phần gồm có món gì ?
Tô Tỷ giải thích cho tôi:
-Mỗi gói cho mỗi đầu người, ăn trong ba ngày, trong nhà có mấy người thì phát
mấy gói. Kỳ nầy phát mỗi người hai gói...vậy là ăn được trong một tuần ! Tôi
nói:
-Sao kỳ vậy, hai gói thì tính sáu ngày chớ, nếu tính là một tuần thì ngày thứ bảy
lấy gì mà ăn.?
Tô Tỷ cười:
-Thì phỏng chừng vậy mà... Nhưng nếu hàng từ bên Trengganu chở qua không kịp
hoặc không đủ thì ...mình cũng phải chịu vậy, chớ làm sao ! Dám lúc đó, một gói
ăn... một tuần lắm à! Ăn đủ sống thôi chớ, bộ muốn ăn cho no sao ?
Chiêu cười ngất hỏi:
-Vậy cái gói được phát có thứ gì ở trỏng ?
Tô Tỷ cầm cuốn sổ lên, lật qua lật lại:
-Một gói có ba lon gạo, hai bao đường nhỏ, một bao muối, ba hộp cá, ba hộp
đậu, ba hộp gà kho, ba gói trà hoặc cà phê, rồi hết !
Tôi tính một hơi rồi nói:
-Vậy bây giờ chỉ phát có mấy gói khẩu phần rồi dầu đâu mình chiên xào,
không có đậu xanh làm giá, đậu phọng, kem đánh răng... rồi cũng không có trứng
gà, cải bắp như mấy tuần trước?
Tô Tỷ trả lời:
-Cũng đâu có biết, cái nầy là tiêu chuẫn của Liên Hiệp Quốc cho mình... cho
thêm cái gì thì có cái đó..mà không cho thì mình không có. Nhưng tôi nghĩ là phải
có thêm....
Các bạn trong kho đã khiêng ra mấy thùng lớn chứa đầy những bao khẩu phần.
Cả ghe năm trăm ba mươi hai người, được chia làm bảy tổ. Mỗi tổ có năm chục
người. Anh tổ trưởng trách nhiệm việc phân phối cho đồng đều. Kỳ nầy thì yên chí.
khỏi phải chia chác lôi thôi, gọn quá, cứ tính mỗi đầu người hai bao là được, các
ghe ở gần cũng đã lãnh hàng ra xong. Hàng ngàn người, nói chuyện, chen lấn,
giành nhau, gây náo động cả một góc trời. Nắng đã nóng như đổ lửa. Những
thân người trần trụi, rám đen. Những người vượt biên một mình thì gọn lắm, chỉ
nhận hai gói là xong. Còn những người đi đông cả gia đình năm bảy người thì cũng
phải khiêng vác nặng nề. Tiến đã chuẫn bị trước một cái bao lớn. Vì anh em tôi
quá đông, nên đựng đầy cả bao. Chiêu và tôi phải cầm thêm những bao lẻ. Vừa
định về thì nghe có tiếng cự nự:
-Sao lại phát kỳ vậy, trong bao của tôi chỉ có hai hộp cá ?
Tôi quay lại, thấy chị thằng Cẩu Chải cầm cái bao đưa vô mặt Tô Tỷ. Tô Tỷ
đứng đực mặt ra, không biết phải làm sao:
-Tôi đâu có biết...tôi đâu có biết. Coi lại cái bao có rách không ?
-Rách gì mà rách, còn nguyên nè ! Nị làm đại diện ghe đi lãnh hàng mà sao
không ngó cho kỹ... Thiếu của tôi một hộp, nị làm sao đó thì làm, kiếm một hộp
nữa đưa đây!
Trời nóng hừng hực, Tô Tỷ cực khổ cả buổi sáng, bây giờ còn bị cằn nhằn,
anh ta đổ cộc:
-Chị nói tôi ngó không kỹ... vậy là chị nói tôi đui hả ? Tôi đui mà tôi làm đại
diện cho chị, chị cũng đui luôn !
Nghe tới đó, tôi phát cười, vổ vai Tiến:
-Chết cha rồi, Tô Tỷ nói vậy thì tụi mình đui hết, nó đại diện cả ghe BL1648 chớ
đâu phải đại diện một mình chiï thằng Cẩu Chải....
Chị kia, phần bị mất hộp cá, phần bị chửi lại, xỉa xói:
-Ai đui không biết à, không đui mà sao trong gói ba hộp cá mà chỉ còn có hai,
mà không thấy?
-Tôi lãnh trong kho cho cả ghe, đếm đủ bảy trăm lẻ bốn gói thôi chớ, bộ tôi
rảnh lắm sao mà coi từng bao, mỗi bao mấy hộp cá, mấy hộp đậu, mấy gói
đường!
Chị thằng Cẩu Chải đuối lý nhưng vẫn còn tức mình, quăng cái bao xuống đất,
trước mặt Tô Tỷ:
-Nị nói nị đếm đủ mấy trăm bao hả. Vậy nị lấy cái bao nầy đi, đưa cái bao của
nị cho tôi...
Tô Tỷ cứng họng, nói ngang
-Phát rồi thì thôi, không đổi ! Chị muốn đổi với ai thì đổi. Tôi không đổi...
Vừa nói, anh ta vừa nhìn qua cái bao bự Tiến đang vác ỳ ạch trên vai, ý như muốn
nói - chị muốn đổi thì đổi với thằng cha đang vác cái bao kia kìa. Tôi thấy tình trạng
coi không mấy khả quan, kéo Tiến và Chiêu thoát lẹ ra khỏi vòng chiến. Ba anh em
vừa đi vừa cười. Tôi đi cà nhắc vì chiếc dép đứt một bên quai. Bãi cát nóng như
muốn phỏng chưn. Buổi trưa nắng nhiều nhưng gió ít. Những tàu dừa rủ xuống, im
lìm như sắp héo tới nơi. Đám người đi lãnh thực phẩm từ từ tan biến trong đám
đông rộn rịp, ồn ào. Thấy Tiến có vẻ mệt đi chậm chạp, tôi giành lấy cái bao
vác lên vai. Ở phía ngược chiều, từ xa đi lại, hai người Pháp ở trần, da đỏ như gà
tây, đang đi với một người Việt. Cả ba vừa đi vừa nói chuyện. Chắc là vài nhân
viên của tàu bịnh viện đi thăm chợ trời. Hai người da trắng nầy thấp người, không
cao lớn như người Mỹ, tay cầm máy ảnh, cổ choàng một cái khăn lông, mồ hôi
rịn đầy mặt.... Nắng Bidong buổi trưa nung mọi vật tan thành nước, phải rồi, da họ
đỏ ửng như da gà tây... Đã vậy còn đi chưn trần.
-Tiến, Tiến, hai người nầy họ đi chưn không, làm sao chịu nổi !
Tiến và Chiêu cũng đang lom lom nhìn mấy bàn chưn để trần không giày không
vớ, bụi đất Bidong đã vấy lấm lem. Không biết làm sao họ chịu đựng được những
quảng đường đầy cát nóng như rang, rồi gai góc, đá sỏi, rác rến...
Chiêu nói: -Chắc da Tây dầy hơn da Việt Nam mình. Anh coi kìa, nó đi bình thường,
đâu có đau đớn gì !
°°°
Mấy người Pháp đã đi khuất. Tôi kể cho Chiêu và Tiến nghe câu chuyện buổi
sáng bị chụp hình trên ghềnh đá, rồi kết luận:
-Biết đâu trong máy chụp hình của hai người đó có hình của anh với Út Trung !
Nghe xong, Chiêu và Tiến xúm nhau mà cười, bình luận vang rân trên con đường
hẻm đầy bóng nắng lỗ chỗ. Ở nhà chắc Duyên đang đợi buổi cơm trưa. Thức ăn
sẽ có cá mòi hộp, hột gà ...như thường lệ. Cá mòi Mã Lai lõng bõng những
nước, thịt lại xác xơ. Nhưng đâu có gì quan trọng. Tô Tỷ đã nói rồi mà - ăn đủ
sống thôi chớ, bộ muốn ăn cho ngon sao !
Phải rồi, ở đảo Bidong chỉ cần ăn cho đủ sống và một niềm tin tưởng ở ngày
mai ! Tôi quay qua nói với Tiến:
-Tiến nè, em thấy không, anh tây nào mà nghĩ được ra cái tên Ile de Lumière để
đặt cho con tàu bịnh viện, thật là tuyệt vời. Muốn sống trọn vẹn với đầy đủ ý
nghiã một con người, đâu phải chỉ cần có thực phẩm với thuốc men... mà còn có
những thứ khác quan trọng hơn.
Tiến gật gù:
...như là ánh sáng, như là tình yêu, như là tự do... Đúng, anh nói đúng, cái tên con
tàu hay quá sức!
(trích Pulau Bidong Miền Đất Lạ, chương thứ 14)
Võ kỳ điềŠn
Hình như ông trời cũng khá công bình, hễ cho ai một chút hạnh phúc thì ổng đòi
phải trả lại bằng khổ đau, như việc tôi ngủ nhờ nhà mát Vũng Tàu của Tư Máy
Cày.
Ngủ đêm ở đây thì sướng được nhiều chuyện. Trước hết là chuyện cái giường.
Tuy mặt giường nào ở Bidong cũng làm bằng những khúc cây nhỏ, có u có nần
ghép lại, nhưng anh Tư đào đâu ra không biết, được mấy cái thùng cạc tông của
khối tiếp liệu vứt bỏ, mấy tấm cạc tông nầy quí như vàng, anh bèn xé trải thẳng
ra làm nệm để lót giường, mỗi lần ngã lưng nằm xuống, đã lắm, êm như nệm
gòn. Giường rộng mênh mông, tha hồ duỗi tay duỗi chưn, ngoài ra còn có bạn bè
thân tình để hàn huyên tâm sự, rồi còn có gió mát trăng thanh trên biển thiếu gì...
Tôi còn đòi hỏi gì hơn nữa!
°
Nhưng chuyện đời đâu có đơn giản như mình muốn. Đêm ở đây thì ít khi nào đi
ngủ sớm, khi không có chuyện gì để nói tới nói lui, tôi ngồi ngó trăng, ngó nước,
ngó đọt đừa, ngó lửa lập lòe trên đỉnh núi...cũng kéo dài tới khuya, nói chi ở
đảo ngày nào cũng có đề tài hấp dẫn để bàn cải, thảo luận. Tối nào cũng
thức cho tới môït hai giờ sáng. Cái nổi khổ là ở chỗ nầy. Thức khuya thì phải
ngủ trưa một chút để bù lại...nhưng đâu có được. Thiệt tình không được!
Ở nơi khỉ ho cò gáy xa mút tí tè, cứ tưởng được yên thân, không ai quấy rầy,
nào ngờ lại ồn ào, náo nhiệt hơn ở chợ trời nữa. Chợ trời họp sớm lắm cũng
tám, chín giờ sáng. Còn ở đây người ta họp lúc trời còn khuya mịt mùng, mới độ
bốn năm giờ, đêm đen còn tối mù mù. Trăm lần như một, mắt nhắm chưa được
bao lâu thì bổng bị dựng đầu dậy, rải rác ở chỗ nầy chỗ kia, thiên hạ chửi nhau chí
choé. Làm sao mà ngủ nghê cho được! Thiệt tình không được. Nghĩ mà giận...
nhưng cũng không biết giận ai? Giận thằng cha hàng xóm vô duyên cứ lải nhải
hoài, hay là giận mấy người ngồi chò hõ ở mấy cục đá ngoài kia, hay là giận
ông trưởng trại Bidong bất nhơn, không chịu cất nhà cầu để người ta gây lộn nhau
hoài ?
Cả đảo chứa gần bốn chục ngàn người chen chúc đông nghẹt, vậy mà không
có lấy một cái nhà cầu để giải quyết vấn đề vệ sinh cho toàn trại. Làm sao bây
giờ, cái gì cũng có thể xếp hồ sơ, để dành thủng thỉnh giải quyết sau, chớ cái vụ
đó ...đâu có để dành được. Thành ra cứ mỗi buổi sáng sớm trời còn tờ mờ,
bất kể nam phụ lão ấu, ai nấy đều lang thang kiếm nơi chưn trời góc biển thích hợp
đâu đó, để giải quyết bầu tâm sự mang nặng trong đêm. Còn chỗ nào lý tưởng
hơn chỗ nầy, vừa xa hàng xóm đông đúc, tránh được những cặp mắt tò mò, vừa
có đủ mọi tiện nghi. Ở ngoài mé nước, những tảng đá bằng phẳng, nằm mấp
mô trên mặt sóng như những lưng rùa, cục nhỏ cục to, như đang mời mọc khách
hành quá bộ bước sang. Đâu còn chỗ nào tốt hơn nữa. Không lẽ mỗi sáng
sớm, lại cong lưng chạy tuốt lên đỉnh núi,... sao kịp!
Cho nên tìm được chỗ gần mà tốt nầy, cả đảo ai cũng vui mừng nhưng cũng có
một số không vui. Đó là mấy người chủ lều lân cận và mấy tay đi ngủ nhờ, như
tôi. Vui làm sao nổi. Gió đâu có thổi từ đất liền ra biển mà lúc nào cũng nhè
từ ngoài biển thổi ngược vô. Cái đó mới là vấn đề. Đồng ý là gió biển, tuy
có mát mẻ nhưng không được thơm tho cho lắm. Đó là nói về sự chịu đựng của
cái lỗ mũi, còn nói về khổ sở của cặp mắt, thì quả thật, cảnh tượng, nói chung
không được thẩm mỹ chút nào... Nhưng tôi đâu có thèm ngó tới ngó lui, mấy cái
cảnh xấu xí đó làm gì, tuy vậy hai lỗ tai cứ bắt buộc phải nghe cái giọng chói lói
của anh bạn hàng xóm, mỗi sáng cất lên như một điệp khúc, nhắc đi nhắc lại hoài
chỉ có bấy nhiêu... nghe mà bực mình:
-Ê, ê cha nội, đi tránh chỗ khác, bộ hết chỗ rồi hả, trước lều tôi như vầy mà
anh ngồi tỉnh bơ, coi có được không ?
Cũng cái câu nầy, anh nói hàng trăm lần, hằng ngàn lần, tôi nghe hoài, thiếu
điều muốn thuộc lòng. Lúc nào cũng bắt đầu như vầy - ê, ê cha nội, nếu là
đàn ông, còn nếu là đàn bà thì có thay đổi chút ít - ê, ê, chị kia ! Nhưng dầu là
đàn ông hay đàn bà hay con nít. câu kinh nhựt tụng đó đều chấm dứt bằng lời nhận
xét, phê bình ... -coi có được không?
Có lẽ câu nầy khá hiệu nghiệm nên anh ta lập đi lập lại hoài.
Nhưng sáng nay, anh hành xóm khó chịu gặp phải một thằng cha lỳ;
-Ê ép cái gì, anh nghĩ coi cả đảo không có một cái cầu, không đi đây thì đi đâu ?
Anh hàng xóm tức mình:
-Đi đâu thì kệ anh chớ, tôi đâu có hưởn mà kiếm chỗ chỉ cho anh...Yêu cầu anh
đi chỗ khác cho tôi nhờ !
Câu nói tuôn ra đầy bực tức gận dỗi nhưng hình như cục diện vẫn trơ ra, không có
gì thay đổi, nên anh chủ lều bực quá, buông thỏng một câu:
-Vậy mà cũng đòi làm... dân Mỹ !
Tôi nghe qua, kêu trời một tiếng, bật cười to, tỉnh ngủ hẵn, định lay Trung dậy.
Nhè đâu Trung cũng đã thức tự nãy giờ, nằm cười hăng hắc.
Tôi chọc Trung:
-Hình như chú Út xin đi Mỹ phải không ? Cũng may tôi chọn Canada, khỏi bị thằng
cha chủ nhà nói xỏ nói xiêng ! Ai xin đi Mỹ thì rán chịu...
°°°
Hai anh em nằm cười cho đã một hồi rồi lồm cồm ngồi dậy, kiếm tờ báo vụn
...rủ nhau làm cái việc mà thằng cha chủ lều vừa chửi. Nhưng tôi đâu có dại mà
lựa chỗ gần nhà. Trời còn tối hùø, tôi và Trung lò mò leo lên những bực đá cao
hơn, xuyên qua một đám cây thấp mọc cỡ ngang đầu, rồi tới một đám trúc nhỏ
xíu, rồi leo ra tận mõm đá cheo leo. Tới đây là...tận cùng trái đất! Biển ở tuốt xa
dưới kia, ngó xuống chóng mặt. Tôi chợt thấy ở ngoài khơi, sáng nay có thêm một
chiếc tàu lạ, to lớn sừng sững trắng toát, tới đây hồi nào, tôi không hay biết, đậu
im lìm. Ngó kỹ hơn, tôi thấy trên ống khói cao chót vót, lá cờ Pháp ba màu xanh
trắng đỏ được kéo cao, bay phần phật trong gió sớm. Tôi chỉ cho Trung:
-Tàu bịnh viện Ile de Lumière tới rồi nè Trung ơi ! Mấy ngày trước trên loa phóng
thanh có nhắc tới, Bidong mình sẽ có một tàu bịnh viện của Pháp tới... chắc nó
rồi.
Trung đứng ngó chiếc tàu, nói:
-Lớn quá sức, chắc là máy móc tối tân lắm. Từ bên Tây mà qua thẳng tới
đây một mạch, ngon lành. Có nó tới, người tỵ nạn mình cũng đỡ khổ. Ở đảo,
nhiều người bịnh nặng, phải mổ xẻ hay sanh nở khó khăn, phải chờ đưa qua
Trengganu thiệt là vất vả. Chiếc tàu lớn quá, đã thiệt. Thấy nó, đâm muốn bịnh
để được xuống dưới coi chơi cho biết !
Tôi vừa tìm chỗ tốt, vừa lẩm bẩm:
-Thiệt tình hết chuyện muốn, lại muốn bịnh, tôi không ham rồi đa !
Trung ngồi cách tôi chừng năm thước xa, hai anh em đối đáp om sòøm không sợ ai
nghe thấy. Mỏm đá cheo leo, ngó xuống biển sâu hun hút. Nơi đây xa quá, lại khó
leo trèo nên ít người lui tới, cách biệt hàng xóm dưới kia một góc trời. Tôi ngồi
thoải mái, yên chí ngắm chiếc tàu lạ ...
°°°
Tiếng loa phóng thanh đưa xa văng vẳng... "Yêu cầu quí vị trưởng trại và trưởng
các khối ra tiếp phái đoàn của tàu bịnh viện Pháp mới đến.." Trung nghe xong,
nói vọng qua tôi:
-Giờ nầy còn sớm quá, chắc quí vị trách nhiệm của trại còn đang ngồi thơ thẩn
ở một tảng đá chênh vênh nào đó, cũng có thể đang chờ để xách nước giếng
không chừng....
Tôi ngồi ở trên cao nhìn xuống, cảnh như trong tranh vẽ, những lớp sóng nhỏ đều
đặn, lăn tăng như vảy cá. Nước xanh thăm thẳm. Chiếc tàu sơn màu trắng tinh,
lớn như toà lâu đài nên phải đậu xa bờ chừng ba trăm thước. Cây cầy supply chỉ
dành riêng cho các ghe nhỏ. Nhìn lá cờ lớn phất phới trên vùng trời Bidong, lòng
tôi cảm động, sung sướng rạt rào. Người tỵ nạn Việt Nam không còn cô đơn. Trên
thế giới đã có biết bao nhiêu cõi lòng nhơn ái mở rộng, đã có biết bao quốc gia
đón chờ, đã có biết bao người hy sinh cả công lẫn của... như chiếc Ile de Lumière
nầy !
Ở trên đảo, dưới những tàn dừa cao chót vót, người ta tụ tập ra bờ cát càng
lúc càng đông. Tin chiếc tàu bịnh viện đến đảo là một niềm vui lớn. Cả đảo thức
dậy trong nỗi hân hoan. Từ hội trường đến chưn cầu supply, chỗ nào cũng người
là người. Tuy ở rất xa, nhưng hình như tôi nghe được trong đám đông xôn xao, chuyển
động đó, tiếng rộn ràng của niềm tin yêu, hy vọng, chứa chan. Tiếng loa kêu gọi quí
vị điều hành trại ra đón khách vẫn còn tiếp tục vang vang.
Đây rồi, trong trại đã dùng chiếc ca nô cảnh sát Mã Lai trắng, sơn chữ xanh quen
thuộc, chở độ bốn người ăn mặc chỉnh tề, lướt sóng ào ào chạy thẳng ra tàu
lớn. Lần đầu tiên ở đảo, tôi thấy có người mặc áo tay dài cài khuy, vạt bỏ trong
quần, cổ thắt cà vạt đàng hoàng, thoạt trông thấy lạ hết sức nhưng có điều tôi
không biết là quí vị đó mang giày hay mang dép? Nếu có chắc là dép cao su, vì
nếu mang giày da cứng thì làm sao mà đi trên cát hoặc đứng trên ghe chông chênh ?
°°°
Khi gần đến nơi, chiếc ca nô chậm bớt tốc lực, chạy từ từ cập vào hông tàu.
Tụ nhiên bên hông tàu cao vút như bức tường trắng toát, mở ra một cánh cửa
rộng hoác. Một chiếc ca nô khá lớn, sơn màu vàng tươi mát từ bên trong tàu lớn
chạy ra. Ngộ quá, ngộ quá ! Lần đầu tiên tôi thấy cảnh nầy, kêu lên:
-Đã quá hả Trung, tàu lớn mà lại tối tân. Chiếc ca nô trong bụng nó chạy ra - y
như tàu mẹ đẻ tàu con...
Trung cũng đang theo dõi mê mang. Trên ca nô khách, có tây đầm lố nhố cả
chục người. Sao kỳ lạ vậy, mấy người Pháp ở trần trùi trụi mặc quần cụt, mấy
cô đầm tuy có mặc áo nhưng ngắn lắm. Nhìn lướt qua hai ghe, thấy hai cảnh tương
phản nhau. Một bên đâu có quần áo bao nhiêu, cũng rán kiếm mà bận vô, một
bên có rất nhiều nhưng chừng như nóng quá, họ cởi ra gần hết. Cũng tại khí hậu
xích đạo của đảo!
Cuộc gặp gỡ quá đơn giản, không có bắt tay, không có chào cờ, không có
diễn văn khai mạc, không có cảnh ôm hôn thắm thiết...chỉ có khoác tay thay lời
chào hỏi, rồi thôi. Ghe chủ dẫn đường đi trước, ghe khách theo sau về đảo. Trên
ghe khách, ai cũng có máy quay phim, máy chụp hình, quay chụp liên hồi. Hai ghe đảo một vòng lớn để quành về. Ghe trước lướt nhanh vun vút, có lẽ vì thói quen nghe nghiệp cảnh sát chuyên rượt bắt ghe buôn lậu nên lướt sóng rất khéo. Sau đuôi, bọt trắng xoá, vẽ một vòng tròn. Anh tài công Mã Lai nào đó chắc cố ý biểu
diễn một màn lả lướt cho tài công Tây lé mắt chơi. Nào ngờ, ghe khách không
theo ghe chủ, nó đi chầm chậm, cặp theo ghềnh đá... đúng y boong chỗ tôi và Trung
đang ngồi thơ thẩn.
Trời đất quỉ thần ơi ! trên ghe có bao nhiêu máy quay phim, máy chụp hình, đều
hướng về hai đứa chụp lia chụp liạ. Tụi nó chụp cái gì vậy ? Hổng lẻ chụp bụi tre hay cục đá kế bên! Chắc là lần đầu tiên tới Bidong gặp cảnh lạ, bên Tây làm gì có
được cảnh ngộ như vậy. Tôi không biết xoay trở ra sao ngồi yên thì bị chụp nguyên
con, mà đứng dậy thì cũng không được. Thiệt tình không được ! Túng quá, tôi bèn
hỏi Trung :
-Trung, Trung ! Tụi nó đang quay phim anh em mình kìa, phải làm sao ?
Trung phản ứng thiệt lẹ, nói to:
- Lấy giấy báo che mặt đi, đừng thèm che chỗ khác. Nó muốn chụp gì đó thì chụp,
đem về bển, có ai biết anh đâu mà sợ!
Nghe lời Trung nói, tôi thấy cách giải quyết như vậy là ổn thoả, vội lấy tờ giấy
đang cầm trên tay che lên mặt. Cạnh bên Trung vừa che vừa cười khúc khích. Tôi
lẩm bẩm:
-Bị người ta chụp hình ... vậy mà còn cười được ! Thiệt tình, tôi muốn độn thổ...
Chiếc ca nô đã đi xa. Tôi và Trung đứng dậy đi về. Trung vừa đi vừa nói:
-Mấy anh công dân Mỹ ngồi bậy hồi sáng cũng chưa ngon lành bằng tụi mình. Họ
bất quá cũng chỉ có một hai chủ lều biết tới, còn anh với tôi thế nào cũng được
cả thế giới chiêm ngưỡng...
- Trời, đừng nói giỡn chớ cha !
-Thì anh suy nghĩ đi, bộ mấy con đầm, mấy thằng tây đó quay phim rồi bỏ hả ?
Thế nào nó cũng đem rửa ra, đem về bên Tây họp báo khoe là ở Bidong... như
vầy, như vầy nè...rồi biết đâu không chừng in hình anh trong sách.
Tôi dậm chưn dậm cẳng, tức mình cằn nhằn:
-Sao mà xui xẻo, chắc tại ở gần thằng cha chủ lều vô duyên, tối ngày cứ trù
ẻo hoài...làm sao mà khá được. ! Thôi, rán chạy lẹ về để coi cho rõ...
°°°
Chiếc ca nô đã cặp cầu supply, phái đoàn được hường dẫn vô đảo. Trên bãi
cát trắng thường ngày bây giờ đã đen nghẹt, người là người, chật cứng không
còn nhúc nhích được nữa. Bao nhiêu người ở bờ biển Bidong sáng ngày mười chín
tháng tư năm bảu mươi chín nầy ? Có thể hai chục ngàn,ba chục ngàn hay nhiều hơn
nữa! Cả một biển người, tạo thành những cơn sóng chuyển động, vẫy tay đón
chào, vui mừng, tin tưởng. Họ đang chào đón những vị ân nhân đến từ phương trời
xa thẳm. Những tiếng hoan hô vang dội, vui mừng, tin yêu, trên những gương mặt
hốc hác, đen đúa nhưng rạng rỡ. Đảo hôm nay bị chìm ngập trong những đôi mắt
mở lớn, những cánh tay vẫy chào, những tiếng kêu hy vọng...
Còn gì nữa. Còn những dòng lệ ấm áp chảy tràn lan trên má của mấy cô đầm.
Tôi thấy mấy cô lấy khăn tay ra lau nước mắt. Rồi tới mấy ông tây quay phim, họ
đang để máy xuống, tay tìm khăn...
Tôi đứng ngây người ra cạnh gốc dừa, lòng xúc động tràn ngập. Những người
ngoại quốc nầy là những ai ? Họ ở tận góc biển chưn trời nào? Có ai bắt buộc
họ phải từ bỏ nếp sống đầy đủ, êm ái, từ bỏ gia đình cha mẹ, vợ con, công ăn
việc làm... chấp nhận thiếu thốn, gian khổ, lặn lội qua vùng đất xa xôi, hẻo lánh
nầy, để giúp đỡ chăm sóc cho những người không hề quen biết ? Yếu tố nào
đã thúc đẩy cho họ hy sinh dấn bước ? Phải chăng đó là tiếng gọi thôi thúc từ
trái tim nhân ái bao la của con người, xúc động trước nỗi đau thương cùng cực của
con người. Trong tình thương, đâu có sự phân biệt màu da, tiếng nói, cũng đâu có
sự ngăn cách địa phương... hay bất cứ điều gì. Tấm lòng của họ lớn lao như biển
cả, trái tim của họ ngời ngời như ánh sáng. Nhơn loại sở dĩ còn tồn tại đến ngày
hôm nay là nhờ những con người vĩ đại như vậy đó! Nếu không thì, trái đất nặng
nề đầy tham dục nầy đã bể nát từ lâu rồi... từ lâu rồi !
°°°
Và cũng nhờ trái đất còn nguyên nên đảo Bidong cũng còn y nguyên. Mà tất
cả không có gì thay đổi thì tôi phải cùng Trung chia tay nhau về nhà, để còn phụ
khiêng nước với Tiến và Chiêu, công tác nầy không thể trốn lánh được ! Tụi tôâi
là con trai đàn ông mà, không làm mấy việc năng nhọc như khiêng nước, đốn củi,
sửa nhà ...thì ai làm, không lẽ để đó cho đàn bà con gái, coi sao được ! Các cô
cũng đâu có ngồi không. Ngoài chuyện lo bếp núc, giặt giũ... còn phải lo chuyện
nghe tin tức đầu làng cuối xóm, ai đi ai ở... Giờ nầy chắc mấy em đang chờ.
Nắng đã lên cao. sáng rỡ. chợ trời đã họp từ hồi nào. Hàng hoá được bày
bán trên các sạp thừa mứa thấy mà mê. Tôi cầm cái thùng đựng nước bằng ny
lông trắng cỡ hai mươi lít, trống không nên nhẹ hửng, vừa đi vừa ngó mấy gian hàng bán dép. Chút nữa, khi đem nước về xong xuôi, thế nào cũng chạy ra đây mua hai đôi dép mới được, loại dép Nhựt Bổn màu xanh đỏ lốm đốm, đế cao chừng ba bốn phân tây, mỗi đôi giá hai đồng rưỡi tiền Mã. Vợ chồng tôi giày dép đều đã
rách nát. Đường đi trên đảo khi thì ẩm ướt bùn sình, khi thì cát nóng như nung, khắp nơi phân người vương vãi, không có đôi dép thì không được ! Đôi dép luôn luôn mang dính ở chưn, không lúc nào rời, trừ khi leo lên gác đi ngủ. Có nhiều buổi
trời mưa lớn, nước ngập tràn lan, dép trôi lềnh bềnh dưới sàn, phải tìm lượm lại,
máng cẩn thận lên gốc cây. Mất dép là tốn tiền... mà tiền ở đây, làm sao để
kiếm cho ra ?
Từ sáng sớm tờ mờ, chiếc tàu tiếp tế kéo cả xà lan đầy nước ngọt từ bên
Trengganu qua đậu lù lù ngoài cầu. Sau đó nước được bơm thẳng vô các bồn chứa,
để dọc theo bờ cát. Bồn được làm bằng plastique dầy, hình tròn, cao cỡ ngang ngực, chứa chừng bốn thước khối nước. Có tất cả độ bốn mươi bồn. Mỗi đầu người
được chia tám lít, cách mỗi ngày được phát một lần. Dân chúng sắp từng hàng dài
để đợi, chen lấn giành giựt nhau để lãnh nước ngọt đem về dùng. Những dòng
nước trong mát, ngọt ngào quí báu. Tới phiên, tôi đưa cái thùng không cho một
thanh niên phụ trách, đứng bên cạnh bồn nước. Anh ta dùng một cái thùng sắt nhỏ
múc đầy nước trong lành, rót vô miệng "can" ny lông trắng. Dòng nước trong ngọt
ngào long lanh nắng vàng chảy vô đều đặn, có vài tia nước nhỏ tạt ra ngoài, văng
tung toá trên mặt cát trắng ẩm ướt. Rồi tới phiên Tiến, Chiêu... Có tới mấy chục
thanh niên lo việc phân phối nước từ sớm tới chiều. Từng đoàn người lần lượt
chờ đợi, xôn xao. Một hoạt cảnh rộn ràng. Thùng nước trở nên nặng chình chịch. Tôi vừa xách, vừa thở, bước đi chập choạng, đôi dép lệt xệt kéo lê trên cát, thùng nước nặng trì một nên. Trong hàng rào kẽm gai của đồn cảnh sát Mã Lai, có cả chục chiếc ghe buôn lậu bị bắt quả tang, chất một đống ngổn ngang, đang chờ ngày đem đi đốt bỏ. Rải rác trên đường về, nhiều người khiên những thùng nước lớn. Chợ trời có bày bán loại thùng chứa nước cỡ bốn mươi hoặc sáu mươi lít, màu đỏ. Mua loại thùng lớn nầy phải làm gióng, hai người khiêng khá nặng nề dưới ánh nắng chang chang.
°°°
Ba anh em về tới nhà. Tiến lấy ra ba bao đựng đường bằng sợi ny lông dệt thưa,
xong rồi lót bên trong một bao ny lông láng kín mít, để mở miệng. Tôi đỗ nước vô
đầy bao. Nhìn ba bao nước đầy nhóc, căng tròn, tôi mừng lắm. Ở đây có được
nước sạch để dành uống là điều sung sướng. Nước ngọt ở đảo hiếm hoi. Ngay cả
nước dùng tắm rửa, giặt gỵa hằng ngày cũng khó kiếm lắm. Ở Bidong mà không
có nước ngọt thì chết khát. Nước giếng không uống được vì chất vôi quá nhiều,
vả lại giếng cũng đâu có nhiều. Giếng nào cũng cạn vì người đi lấy nước quá
đông. Mỗi lần quăng thùng xuống nước, múc được một phần ba. Phải đợi thật
khuya, người ta đi ngủ bớt thì mới mong có nước dễ dàng....
Tiến cột chặt mấy miệng bao xong xả, đứng dậy phủi tay dáng hả hê:
-Khoẻ rồi, đầy nhóc hết, tha hồ mà đi chơi!
Chiêu cũng cười sung sướng, tôi đề nghị:
-Anh em mình trở lại hội trường, coi phái đoàn y tế Pháp
Câu nói chưa dứt thì tiếng loa phóng thanh kêu đúng số ghe tôi lãnh thực phẩm, lại léo nhéo vang lên. Chiêu buột miệng:
-Ủa, mới lãnh xong dầu ăn, rồi xà bông, kem đánh răng, bột giặt, nhang un
muỗi rồi mà Tiến lục lọi trong đống hành lý, lấy ra một cái bao lớn, nói:
-Thôi đi cho rồi, nó phát cái gì lấy cái đó... Lãnh được càng nhiều càng tốt !
Ba anh em lại kéo nhau ra bãi cát trước kho tiếp liệu. Cửa kho đã mở, các đại
diện từng ghe lần lượt vô trong để nhận hàng. Tới nay, số ghe ở đảo đã được tất
cả là ba trăm năm chục chiếc. Mổi đợt phát hàng thường lệ, chỉ được năm mươi
ghe mà thôi. Khi nào có hàng nhận vào thì phải lo phát ngay vì nếu để chậm sẽ
không đủ chỗ chứa, để tràn ra ngoài, nắng mưa sẽ làm hư mục. Bãi cát hẹp, mấy
ngàn người ở trần, đứng giữa nắng chang chang, chờ tới phiên để lãnh. Tôi len lỏi
giữa đám đông, thấy Tô Tỷ đương cầm sổ ghi ghi chép chép. Mỗi lần đi lãnh thực
phẩm, là một dịp để cho cả ghe gặp gỡ lại nhau, ít khi thiếu mặt nào, vì ai cũng lo
theo dõi loa phóng thanh, bỏ qua không lãnh thì kể như mất. Mấy tuần trước cả trại được phát gạo, đường, muối, sữa, đậu xanh, tỏi, hành, đậu phọng, cá hộp, bột
nước cam, nước tương, nước mấm, trứng gà, dầu ăn... Kể từ tuần nầy, thực phẩm
được phát theo khẩu phần. Mới thoáng thấy tôi, Tô Tỷ la lớn:
-Kỳ nầy mình được phát theo khẩu phần nghe, đỡ mất công chia chác lôi thôi.
Tôi đưa tay chào anh ta, nhớ lại mấy lần trước, mỗi khi phân phối gạo, đậu,
đường...nói chung là những thứ khó chia cho đồng đều, thì trăm lần như một, cả
bọn gây lộn nhau như đám mổ bò. Ưa gây nhứt là thằng Cẩu Chải, rồi tới A Tài,
rồi tới mấy người đàn bà. Có lần, người nhiều ngươi ít sao đó, gây nhau om sòm,
thiếu điều muốn đánh lộn.
-Tô Tỷ nè, một khẩu phần gồm có món gì ?
Tô Tỷ giải thích cho tôi:
-Mỗi gói cho mỗi đầu người, ăn trong ba ngày, trong nhà có mấy người thì phát
mấy gói. Kỳ nầy phát mỗi người hai gói...vậy là ăn được trong một tuần ! Tôi
nói:
-Sao kỳ vậy, hai gói thì tính sáu ngày chớ, nếu tính là một tuần thì ngày thứ bảy
lấy gì mà ăn.?
Tô Tỷ cười:
-Thì phỏng chừng vậy mà... Nhưng nếu hàng từ bên Trengganu chở qua không kịp
hoặc không đủ thì ...mình cũng phải chịu vậy, chớ làm sao ! Dám lúc đó, một gói
ăn... một tuần lắm à! Ăn đủ sống thôi chớ, bộ muốn ăn cho no sao ?
Chiêu cười ngất hỏi:
-Vậy cái gói được phát có thứ gì ở trỏng ?
Tô Tỷ cầm cuốn sổ lên, lật qua lật lại:
-Một gói có ba lon gạo, hai bao đường nhỏ, một bao muối, ba hộp cá, ba hộp
đậu, ba hộp gà kho, ba gói trà hoặc cà phê, rồi hết !
Tôi tính một hơi rồi nói:
-Vậy bây giờ chỉ phát có mấy gói khẩu phần rồi dầu đâu mình chiên xào,
không có đậu xanh làm giá, đậu phọng, kem đánh răng... rồi cũng không có trứng
gà, cải bắp như mấy tuần trước?
Tô Tỷ trả lời:
-Cũng đâu có biết, cái nầy là tiêu chuẫn của Liên Hiệp Quốc cho mình... cho
thêm cái gì thì có cái đó..mà không cho thì mình không có. Nhưng tôi nghĩ là phải
có thêm....
Các bạn trong kho đã khiêng ra mấy thùng lớn chứa đầy những bao khẩu phần.
Cả ghe năm trăm ba mươi hai người, được chia làm bảy tổ. Mỗi tổ có năm chục
người. Anh tổ trưởng trách nhiệm việc phân phối cho đồng đều. Kỳ nầy thì yên chí.
khỏi phải chia chác lôi thôi, gọn quá, cứ tính mỗi đầu người hai bao là được, các
ghe ở gần cũng đã lãnh hàng ra xong. Hàng ngàn người, nói chuyện, chen lấn,
giành nhau, gây náo động cả một góc trời. Nắng đã nóng như đổ lửa. Những
thân người trần trụi, rám đen. Những người vượt biên một mình thì gọn lắm, chỉ
nhận hai gói là xong. Còn những người đi đông cả gia đình năm bảy người thì cũng
phải khiêng vác nặng nề. Tiến đã chuẫn bị trước một cái bao lớn. Vì anh em tôi
quá đông, nên đựng đầy cả bao. Chiêu và tôi phải cầm thêm những bao lẻ. Vừa
định về thì nghe có tiếng cự nự:
-Sao lại phát kỳ vậy, trong bao của tôi chỉ có hai hộp cá ?
Tôi quay lại, thấy chị thằng Cẩu Chải cầm cái bao đưa vô mặt Tô Tỷ. Tô Tỷ
đứng đực mặt ra, không biết phải làm sao:
-Tôi đâu có biết...tôi đâu có biết. Coi lại cái bao có rách không ?
-Rách gì mà rách, còn nguyên nè ! Nị làm đại diện ghe đi lãnh hàng mà sao
không ngó cho kỹ... Thiếu của tôi một hộp, nị làm sao đó thì làm, kiếm một hộp
nữa đưa đây!
Trời nóng hừng hực, Tô Tỷ cực khổ cả buổi sáng, bây giờ còn bị cằn nhằn,
anh ta đổ cộc:
-Chị nói tôi ngó không kỹ... vậy là chị nói tôi đui hả ? Tôi đui mà tôi làm đại
diện cho chị, chị cũng đui luôn !
Nghe tới đó, tôi phát cười, vổ vai Tiến:
-Chết cha rồi, Tô Tỷ nói vậy thì tụi mình đui hết, nó đại diện cả ghe BL1648 chớ
đâu phải đại diện một mình chiï thằng Cẩu Chải....
Chị kia, phần bị mất hộp cá, phần bị chửi lại, xỉa xói:
-Ai đui không biết à, không đui mà sao trong gói ba hộp cá mà chỉ còn có hai,
mà không thấy?
-Tôi lãnh trong kho cho cả ghe, đếm đủ bảy trăm lẻ bốn gói thôi chớ, bộ tôi
rảnh lắm sao mà coi từng bao, mỗi bao mấy hộp cá, mấy hộp đậu, mấy gói
đường!
Chị thằng Cẩu Chải đuối lý nhưng vẫn còn tức mình, quăng cái bao xuống đất,
trước mặt Tô Tỷ:
-Nị nói nị đếm đủ mấy trăm bao hả. Vậy nị lấy cái bao nầy đi, đưa cái bao của
nị cho tôi...
Tô Tỷ cứng họng, nói ngang
-Phát rồi thì thôi, không đổi ! Chị muốn đổi với ai thì đổi. Tôi không đổi...
Vừa nói, anh ta vừa nhìn qua cái bao bự Tiến đang vác ỳ ạch trên vai, ý như muốn
nói - chị muốn đổi thì đổi với thằng cha đang vác cái bao kia kìa. Tôi thấy tình trạng
coi không mấy khả quan, kéo Tiến và Chiêu thoát lẹ ra khỏi vòng chiến. Ba anh em
vừa đi vừa cười. Tôi đi cà nhắc vì chiếc dép đứt một bên quai. Bãi cát nóng như
muốn phỏng chưn. Buổi trưa nắng nhiều nhưng gió ít. Những tàu dừa rủ xuống, im
lìm như sắp héo tới nơi. Đám người đi lãnh thực phẩm từ từ tan biến trong đám
đông rộn rịp, ồn ào. Thấy Tiến có vẻ mệt đi chậm chạp, tôi giành lấy cái bao
vác lên vai. Ở phía ngược chiều, từ xa đi lại, hai người Pháp ở trần, da đỏ như gà
tây, đang đi với một người Việt. Cả ba vừa đi vừa nói chuyện. Chắc là vài nhân
viên của tàu bịnh viện đi thăm chợ trời. Hai người da trắng nầy thấp người, không
cao lớn như người Mỹ, tay cầm máy ảnh, cổ choàng một cái khăn lông, mồ hôi
rịn đầy mặt.... Nắng Bidong buổi trưa nung mọi vật tan thành nước, phải rồi, da họ
đỏ ửng như da gà tây... Đã vậy còn đi chưn trần.
-Tiến, Tiến, hai người nầy họ đi chưn không, làm sao chịu nổi !
Tiến và Chiêu cũng đang lom lom nhìn mấy bàn chưn để trần không giày không
vớ, bụi đất Bidong đã vấy lấm lem. Không biết làm sao họ chịu đựng được những
quảng đường đầy cát nóng như rang, rồi gai góc, đá sỏi, rác rến...
Chiêu nói: -Chắc da Tây dầy hơn da Việt Nam mình. Anh coi kìa, nó đi bình thường,
đâu có đau đớn gì !
°°°
Mấy người Pháp đã đi khuất. Tôi kể cho Chiêu và Tiến nghe câu chuyện buổi
sáng bị chụp hình trên ghềnh đá, rồi kết luận:
-Biết đâu trong máy chụp hình của hai người đó có hình của anh với Út Trung !
Nghe xong, Chiêu và Tiến xúm nhau mà cười, bình luận vang rân trên con đường
hẻm đầy bóng nắng lỗ chỗ. Ở nhà chắc Duyên đang đợi buổi cơm trưa. Thức ăn
sẽ có cá mòi hộp, hột gà ...như thường lệ. Cá mòi Mã Lai lõng bõng những
nước, thịt lại xác xơ. Nhưng đâu có gì quan trọng. Tô Tỷ đã nói rồi mà - ăn đủ
sống thôi chớ, bộ muốn ăn cho ngon sao !
Phải rồi, ở đảo Bidong chỉ cần ăn cho đủ sống và một niềm tin tưởng ở ngày
mai ! Tôi quay qua nói với Tiến:
-Tiến nè, em thấy không, anh tây nào mà nghĩ được ra cái tên Ile de Lumière để
đặt cho con tàu bịnh viện, thật là tuyệt vời. Muốn sống trọn vẹn với đầy đủ ý
nghiã một con người, đâu phải chỉ cần có thực phẩm với thuốc men... mà còn có
những thứ khác quan trọng hơn.
Tiến gật gù:
...như là ánh sáng, như là tình yêu, như là tự do... Đúng, anh nói đúng, cái tên con
tàu hay quá sức!
(trích Pulau Bidong Miền Đất Lạ, chương thứ 14)
TS. LÊ MỘNG NGUYÊN * NOS COMPATRIOTS D' OUTRE -MER
Nos compatriotes d’outre-mer :
L’immigration, l’intégration et la citoyenneté des Vietnamiens de toutes croyances établis en France *
Par Lê Mông Nguyên,
Membre de l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, juriste et politologue
(Suite de DL#71)
II.- NOS COMPATRIOTES D’OUTRE-MER : ASPECT SOCIOLOGIQUE ET CULTUREL DE
L’IMMIGRATION VIETNAMIENNE EN FRANCE (De l’immigration intégration à la citoyenneté)
Lors de la discussion qui a suivi sa communication à l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, Rue La Pérouse
à Paris 16e (le 3 mars 2000) sur « Les naufragés de la liberté », M. Michel Tauriac répondit ainsi à une
question sur le problème nous concernant : L’intégration vietnamienne est une grande réussite. On peut
même parler parfois d’assimilation, et comme notre ministre l’a souligné tout à l’heure, il est vrai que les
Vietnamiens sont écartelés entre deux cultures. Ils ont un pied dans chaque culture. Ils se sentent bien
malgré tout en France. Je suis un peu Viêt moi-même, vous savez. Les Vietnamiens ne sont pas en France
comme on peut l’être à l’étranger, comme on peut l’être aux Etats-Unis, en Australie, etc. La France, pour
eux, c’est un peu la continuation de leur pays sous une forme différente. Cette intégration est réussie malgré
cette peur, cette inquiétude qu’ils ont de perdre leurs racines et cette inquiétude de voir leurs enfants leur
échapper. C’est bien naturel parce que les enfants s’émancipent, ils sont nés en France, ils font parfois des
mariages mixtes, malgré eux, car les mariages arrangés existent toujours, ici comme au VietNam… » (cf.
Mondes et Cultures, Comptes Rendus Trimestriels des Séances de l’Académie des Sciences d’Outre-Mer,
Tome LIX – 3 – 4 – 1999, Tome – 1 – 2000, p. 300).
Notre Académicien a eu grosso modo raison de parler de réussite à propos de l’intégration de nos
compatriotes en France. J’ajoute que ceux-ci qui sont des croyants de toutes religions vivent en harmonie
entre eux et que les relations inter-religieuses ne soulèvent aucun problème… Mais avant d’entrer dans la
véritable question qui nous intéresse, une autre question fort importante de terminologies devra être examiné
au préalable. Et je reviens sur ce auquel Michel Tauriac a fait allusion : il a parlé du phénomène d’assimilation
comme exemple possible d’intégration réussie des anciens boat people en France. En vérité, l’intégration
ne doit pas être confondue avec l’ « assimilation ». Car, dans ce dernier cas, il y a une connotation
d’absorption, de négation de l’autre, donc de violence qu’ont connue les ressortissants d’anciennes colonies
françaises. L’assimilation aboutit sans aucun doute à l’annexion. L’intégration ne doit pas non plus être
confondue avec l’insertion : C’est en effet le mot lancé au début des années 1980 par la gauche , qui
consiste à accueillir des immigrés en France sans pour autant aller jusqu’à la confiscation de leur identité et
par conséquent de leur autonomie. L’insertion implique ainsi le droit à la différence. On se souvient de la
campagne gouvernementale « Vivons avec nos différences » en 1985 (sous le gouvernement Laurent
Fabius) avec les débuts de SOS-Racisme. On sait que ces thèmes sont aujourd’hui récupérés par l’extrême
droite lepéniste qui fait de la différence irréductible des étrangers une justification de leur non-admissibilité à
la société française, donc de leur exclusion. Vous rappelez-vous ce slogan : « La France : aimez-la ou
quittez-la » ? Alors que l’intégration dont nous allons parler à propos de l’immigration vietnamienne en
France suppose, selon Jacqueline Costa-Lacoux (« De l’immigré au citoyen », La Documentation. française
1989), que « Chacun accepte de se constituer partie du tout et s’engage à respecter l’intégrité de
l’ensemble ». L’intégration à cet égard, signifie le droit à l’indifférenciation . C’est M. Michel Rocard,
Premier ministre de 1988 à 1991, qui a consacré le succès du terme d’intégration. Par cette politique, les
pouvoirs publics d’alors ont voulu éviter la marginalisation d’une partie de la population et ce dans un but
précis, celui d’installer harmonieusement les immigrés dans le paysage français et de lutter contre toutes les
formes d’exclusion sociale, qui frappent non seulement les étrangers mais aussi certaines catégories de
Français comme les chômeurs, SDF, RMIstes, anciens harkis, Dom-Tom, gens du voyage, etc. Pour le Haut
Conseil à l’Intégration (HCI) : L’intégration est une sorte de voie moyenne entre l’assimilation et
l’insertion : - il s’agit de : susciter la participation active (selon un vocabulaire gaullien) à la société nationale
d’éléments variés et différents ; - il s’agit en même temps d’accepter la subsistance de spécificités
culturelles, sociales et morales et de tenir pour vrai que l’ensemble (la société française) s’enrichit de cette
variété, de cette complexité. C’est par conséquent aboutir au développement de la citoyenneté réelle dans
les quartiers en difficulté au-delà de la rénovation des bâtiments, qui constitue un axe de la politique de la
ville du gouvernement et une des finalités de l’action du Fonds d’Action Sociale (FAS) en faveur des
travailleurs immigrés et de leurs familles en France. Les outils d’intégration sont - d’égale valeur - : l’école
(éducation et culture, donc la langue y joue un rôle fondamental), le logement, l’emploi et l’égalité des droits
(Déclaration de 1789). En effet, dans son discours de réception du 23 janvier 1997 et en s’adressant à
l’écrivain Hector Bianciotti admis à l’Académie française, Jacqueline de Romilly déclarait : « Un jour est venu
où, installé à Paris et servant la littérature, vous vous êtes mis à vivre en français, à penser, à rêver dans
cette langue. Vous pouviez faire vôtre le mot de Supervielle : « Je me tais en français ». Quel bel exemple
d’intégration que celui de ce romancier d’origine argentine, installé en France depuis trois décennies et qui
s’est fait naturaliser Français en 1981 ! Auteur de nombreux ouvrages en espagnol, Hector Bianciotti a
cependant choisi d’écrire en français depuis 1985 et a été – suprême honneur pour un ancien immigré – reçu
à l’Académie française, au fauteuil d’André Frossard. Dans l’éloge de ce dernier, prononcé par le
récipiendaire, on trouve une autre vérité : « Pour André Frossard, la bonne réponse à une bonne question
était une autre question, et un problème résolu, un problème mal posé : le point final de tout discours
digne d’intérêt était, à ses yeux, un point d’interrogation ». La question qui nous préoccupe en ce
moment est : Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer ? La bonne réponse à cette question sera donc
une autre question : L’intégration en général et celle des Vietnamiens en particulier ne doit-elle pas aboutir à
la citoyenneté par la naturalisation ? A ce propos, (« Le Viêt-Nam au Présent », pp. 194-207, octobre 1992),
le sociologue Lê Huu Khoa cite Duong Thu Huong, femme écrivain, qui a écrit dans une Auto-Confession (Tu
Bach) : Dân tôc ta da chêt hàng triêu lân trong cái chêt (Notre peuple est obligé de mourir des millions de
fois d’une même mort), et de commenter : « D’après Duong Thu
Huong, le peuple vietnamien sait plutôt mourir que vivre. Et, aujourd’hui, pour réapprendre à vivre, il doit
apprendre à respecter la vérité et la justice (Trong le phai và su công bang) et de continuer : A ces deux
mots Vérité, Justice, il faut - pour l’auteur de cet article - en ajouter deux autres réservés spécifiquement à la
diaspora vietnamienne : Loyauté, Tolérance. Je retiens le mot LOYAUTÉ parce que nous autres
Vietnamiens, nous sommes loyaux avec la France qui nous accueille, qui nous donne la chance de refaire
notre vie, dans le cadre d’un Etat de droit respectueux des libertés. Et le sociologue de raconter l’histoire de
Tô Huu, vice-Premier ministre et responsable du Secrétariat du PCV, qui disait en 1979 sans vergogne au
cours d’une discussion avec des Vietnamiens au sujet de la naturalisation de la communauté vietnamienne
(je cite) : Le mot « passeport » se traduit en vietnamien par HÔ CHIÊU, si l’on ne retient que le dernier terme
« chiêu », il signifie « la natte », que l’on peut étendre, enrouler, garder ou jeter ». Le ministre du
gouvernement de la RSVN voulait-il dire par là que lorsqu’ un immigré obtient la nationalité du pays d’accueil,
cela se réduit simplement à l’obtention d’un simple papier ? Quelle importance si par la suite il veut ou la
changer ou la renier ? Et le sociologue français d’origine vietnamienne de s’indigner : « Nous refusons cette
attitude de tricheurs, nous avons des devoirs envers les pays qui nous ouvrent les bras, qui nous donnent la
possibilité d’envisager une autre existence. Nous devons être fiers d’obtenir la nationalité française
comme nous sommes fiers d’être citoyens français d’origine vietnamienne ».
A propos donc de la France, pays d’accueil par excellence pour des milliers de « naufragés de la liberté » qui
ont tout abandonné (je l’ai rappelé à l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, séance du 3 mars 2000) , il faut
dire qu’à l’époque, dans les années 1976 et suivantes, nous étions successivement sous les gouvernements
de Jacques Chirac et de Raymond Barre, qui se déployèrent énormément pour l’insertion et l’intégration des
réfugiés vietnamiens ayant choisi la France comme pays de destination, comme pays de liberté. Je me
rappelle encore avec bonheur que le président Giscard d’Estaing avait donné des instructions très précises à
l’Administration française pour faciliter, simplifier et accélérer la procédure de naturalisation des réfugiés.
D’habitude, il leur fallait attendre des années pour aboutir. Après l’invasion du Sud par le Nord Vietnam en
avril 1975, suivie de la tragédie des boat people, mes compatriotes pouvaient – grâce à la présidence
giscardienne – se faire naturaliser Français en six, neuf mois ou un an, tout au plus. Je profite de cette
occasion pour exprimer notre gratitude à la France des Lumières et lui rendre un hommage d’affectueuse
reconnaissance.
Si l’intégration est généralement réussie, c’est parce que, confucéens de culture majoritairement, les
Vietnamiens notamment les ex-réfugiés arrivés en France entre 1954 et 1975, qui sont surtout étudiants,
intellectuels et commerçants, se ruent vers les secteurs techniques et scientifiques y compris médicaux et
pharmaceutiques (un vieux rêve des parents pour l’avenir de leurs enfants) et érigent l’instruction, c’est-à-dire
l’école au premier plan (de la vie humaine) dans le pays d’accueil. Sur le nombre des Vietnamiens en France,
Michel Tauriac a dit - en répondant à une de mes questions au cours de la séance de discussion du 3 mars
2000 en notre Académie sur « Les naufragés de la liberté » - : « … Je dirais qu’il y en a à peu près un million.
Pourquoi ? Taper sur le Minitel, le nom de « Nguyên » - c’est un peu le « Dupont » du Vietnam – et vous en
trouverez partout en France, dans toutes les villes, dans tous les départements. Vous avez près de 4 000
médecins Vietnamiens en France, et plus de 2 000 dentistes et pharmaciens, mais pour les Français, les
Vietnamiens sont tous des Chinois et tous restaurateurs… » (Chinatown ou « Le Triangle de Choisy » dans le
13ème arrondissement de Paris). A tous ces professionnels de haut niveau, il faut ajouter (selon Philippe
Devillers) beaucoup d’électroniciens (l’informatique étant un domaine où les Vietnamiens de la deuxième
génération notamment excellent) et de chercheurs scientifiques dans tous les domaines, également…
« On s’exile toujours avec ses ancêtres », tel est le sous-titre fort significatif de l’ouvrage du sociologue Le
Huu Khoa sur « L’immigration confucéenne en France » (Ed. L’Harmattan 1996, 127 p.). C’est par conséquent
avec le poids de la tradition que les immigrés vietnamiens essayent de s’intégrer dans la société française
tout en maintenant leurs liens avec leur pays d’origine. Pour l’auteur : « L’intégration semble être perçue et
comprise comme un processus et non comme un état, qui varie en fonction d’une logique d’ouverture par
laquelle le sujet asiatique se montre capable d’incorporer ses attitudes et ses aptitudes héritées du
confucianisme (harmonie du collectif) , du culte des ancêtres (de la filiation biologique à la pratique de
mémoire), puis du bouddhisme (la permanence et l’éphémère) et du taoïsme (entre relativisme et
pragmatisme) ». La tradition confucéenne veut que le Vietnamien (autrefois l’Annamite) respecte l’autorité, la
hiérarchie, pratique les vertus du « quân tu » (le sage, l’honnête homme ou « gentleman » anglais) : rectitude,
fidélité, loyauté. Il doit rechercher le « juste milieu » (le « milieu juste », disait Etiemble) et doit croire dans la
« méritocratie », d’où un amour sans partage pour les études et la fascination pour les diplômes
universitaires. Jadis pour devenir « mandarin », aujourd’hui pour réussir son intégration professionnelle et
sociale dans le pays d’accueil. C’est incontestablement l’enseignement confucéen, plus que celui du
Bouddha et de Lao Tseu ou du Christ, qui pousse l’immigré Vietnamien à aller toujours plus loin dans le
perfectionnement de ses qualités intellectuelles pour mériter la réussite de ce qu’il entreprend (sur le plan
économique) vis-à-vis de la France hospitalière. Il faut dire par ailleurs que l’esprit de famille qui réside dans
l’entraide des membres d’une même cellule, fait que le chômage qui touchait durement les immigrés
vietnamiens dans les années 80, n’a entraîné - selon une terminologie de sociologue - ni la marginalisation, ni
la fracture, ni l’exclusion (v. Buu Lich in « Le Médecin du Viêt-Nam », mai-juin 1997). Le clan familial souvent
se reconstitue en cette occasion : les jeunes au chômage sont hébergés par leurs parents et les vieux
parents à leur tour passent les dernières années de leur vie auprès de leurs enfants. C’est tout de même plus
agréable qu’une maison de retraite ou une pension pour personnes âgées, le culte des ancêtres étant ici
associé au culte des Anciens. S’il advient le plus souvent qu’existe une sorte d’ opposition entre d’un côté, la
1ère génération d’immigrés imbus de vertu confucéenne d’éducation hiérarchique familiale et de l’autre, la
2ème génération d’immigrés respectueuse des droits de l’homme et de l’individualisme occidental, il n’y a
vraiment pas de rupture car les Anciens imprégnés également de la doctrine confucéenne du « Juste
Milieu », acceptent l’éventualité d’une liberté individuelle de choix pour les jeunes dans le groupe dynastique.
Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer ? En réalité, il n’y a pas à proprement parler de réponse à
cette question. On se demande seulement (comme l’a fait le sociologue Lê Huu Khoa, cité supra ) : Quelle
est cette force de réminiscence du passé que les Asiatiques du monde sinisé en général et les Vietnamiens
en particulier portent en eux ? C’est , à l’évidence, la terre des ancêtres dont le culte perdure ailleurs, malgré
l’éloignement et dans le temps et dans l’espace et qui se trouve transposée en pays d’accueil par le biais
notamment d’une pagode où l’ « on dépose les cendres des ancêtres décédés en exil pour pouvoir à tout
moment assurer leur retour définitif dans le pays d’origine » à l’occasion de l’anniversaire de la mort de ses
parents, de la fête du Têt ou des vacances d’été. De toute façon, le retour périodique,
massif même depuis 1993, au pays natal de nos compatriotes, revêt un double aspect positif (parce que
c’est le signe d’une intégration réussie et normalisée) et négatif (parce que les anciens boat people se
trouvent ainsi confrontés à un régime d’ouverture économique certes, mais politiquement totalitaire). Si les
jeunes de la 2ème génération refusent cet état de choses, retourner dans son pays natal pour l’ ancien
immigré de la 1ère génération afin d’y rejoindre ses ancêtres demeurant une véritable obsession, le poète
Cao Tân n’a-t-il pas cherché tous les jours depuis son exil en Californie, son Viêt-Nam au-delà de l’océan ?
(Citons pour la démonstration ces quelques vers du poème de l’exilé, traduits par Le Huu Khoa) :
« Marcher vers la mer comme un idiot
Tremper les deux jambes dans le Pacifique
Ainsi mon odeur repart vers le cap du pays
Et touche doucement
Le dos de la douloureuse patrie ».
Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer et devenir citoyen à part entière ? Il n’y a toujours pas de
réponse précise à cette question. Néanmoins pour le grand philosophe ARISTOTE (384-322 av. JC) : « … le
citoyen authentique est celui qui exerce une fonction publique : soit qu’il gouverne, soit qu’il siège au tribunal
ou participé aux assemblées du peuple. La citoyenneté est donc la participation active aux affaires de la Cité.
C’est le fait de ne pas être simplement gouverné, mais aussi gouvernant. » D’où la force du bulletin de vote.
Lê Mông Nguyên (Paris)
* Communication faite par l’Académicien Lê Mông Nguyên au cours de la Journée de Rencontre entre
catholiques et représentants des religions d’Extrême-Orient de France au Centre Culturel Saint Thomas à
Strasbourg le 20 mars 2004, aux côtés de Son Exc. Monseigneur Joseph Doré, Archevêque de Strasbourg,
de Monseigneur Joseph Gaschy, Vicaire Général et du Vénérable Thich Minh Tam (de la Pagode Khanh Anh,
Paris).
L’immigration, l’intégration et la citoyenneté des Vietnamiens de toutes croyances établis en France *
Par Lê Mông Nguyên,
Membre de l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, juriste et politologue
(Suite de DL#71)
II.- NOS COMPATRIOTES D’OUTRE-MER : ASPECT SOCIOLOGIQUE ET CULTUREL DE
L’IMMIGRATION VIETNAMIENNE EN FRANCE (De l’immigration intégration à la citoyenneté)
Lors de la discussion qui a suivi sa communication à l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, Rue La Pérouse
à Paris 16e (le 3 mars 2000) sur « Les naufragés de la liberté », M. Michel Tauriac répondit ainsi à une
question sur le problème nous concernant : L’intégration vietnamienne est une grande réussite. On peut
même parler parfois d’assimilation, et comme notre ministre l’a souligné tout à l’heure, il est vrai que les
Vietnamiens sont écartelés entre deux cultures. Ils ont un pied dans chaque culture. Ils se sentent bien
malgré tout en France. Je suis un peu Viêt moi-même, vous savez. Les Vietnamiens ne sont pas en France
comme on peut l’être à l’étranger, comme on peut l’être aux Etats-Unis, en Australie, etc. La France, pour
eux, c’est un peu la continuation de leur pays sous une forme différente. Cette intégration est réussie malgré
cette peur, cette inquiétude qu’ils ont de perdre leurs racines et cette inquiétude de voir leurs enfants leur
échapper. C’est bien naturel parce que les enfants s’émancipent, ils sont nés en France, ils font parfois des
mariages mixtes, malgré eux, car les mariages arrangés existent toujours, ici comme au VietNam… » (cf.
Mondes et Cultures, Comptes Rendus Trimestriels des Séances de l’Académie des Sciences d’Outre-Mer,
Tome LIX – 3 – 4 – 1999, Tome – 1 – 2000, p. 300).
Notre Académicien a eu grosso modo raison de parler de réussite à propos de l’intégration de nos
compatriotes en France. J’ajoute que ceux-ci qui sont des croyants de toutes religions vivent en harmonie
entre eux et que les relations inter-religieuses ne soulèvent aucun problème… Mais avant d’entrer dans la
véritable question qui nous intéresse, une autre question fort importante de terminologies devra être examiné
au préalable. Et je reviens sur ce auquel Michel Tauriac a fait allusion : il a parlé du phénomène d’assimilation
comme exemple possible d’intégration réussie des anciens boat people en France. En vérité, l’intégration
ne doit pas être confondue avec l’ « assimilation ». Car, dans ce dernier cas, il y a une connotation
d’absorption, de négation de l’autre, donc de violence qu’ont connue les ressortissants d’anciennes colonies
françaises. L’assimilation aboutit sans aucun doute à l’annexion. L’intégration ne doit pas non plus être
confondue avec l’insertion : C’est en effet le mot lancé au début des années 1980 par la gauche , qui
consiste à accueillir des immigrés en France sans pour autant aller jusqu’à la confiscation de leur identité et
par conséquent de leur autonomie. L’insertion implique ainsi le droit à la différence. On se souvient de la
campagne gouvernementale « Vivons avec nos différences » en 1985 (sous le gouvernement Laurent
Fabius) avec les débuts de SOS-Racisme. On sait que ces thèmes sont aujourd’hui récupérés par l’extrême
droite lepéniste qui fait de la différence irréductible des étrangers une justification de leur non-admissibilité à
la société française, donc de leur exclusion. Vous rappelez-vous ce slogan : « La France : aimez-la ou
quittez-la » ? Alors que l’intégration dont nous allons parler à propos de l’immigration vietnamienne en
France suppose, selon Jacqueline Costa-Lacoux (« De l’immigré au citoyen », La Documentation. française
1989), que « Chacun accepte de se constituer partie du tout et s’engage à respecter l’intégrité de
l’ensemble ». L’intégration à cet égard, signifie le droit à l’indifférenciation . C’est M. Michel Rocard,
Premier ministre de 1988 à 1991, qui a consacré le succès du terme d’intégration. Par cette politique, les
pouvoirs publics d’alors ont voulu éviter la marginalisation d’une partie de la population et ce dans un but
précis, celui d’installer harmonieusement les immigrés dans le paysage français et de lutter contre toutes les
formes d’exclusion sociale, qui frappent non seulement les étrangers mais aussi certaines catégories de
Français comme les chômeurs, SDF, RMIstes, anciens harkis, Dom-Tom, gens du voyage, etc. Pour le Haut
Conseil à l’Intégration (HCI) : L’intégration est une sorte de voie moyenne entre l’assimilation et
l’insertion : - il s’agit de : susciter la participation active (selon un vocabulaire gaullien) à la société nationale
d’éléments variés et différents ; - il s’agit en même temps d’accepter la subsistance de spécificités
culturelles, sociales et morales et de tenir pour vrai que l’ensemble (la société française) s’enrichit de cette
variété, de cette complexité. C’est par conséquent aboutir au développement de la citoyenneté réelle dans
les quartiers en difficulté au-delà de la rénovation des bâtiments, qui constitue un axe de la politique de la
ville du gouvernement et une des finalités de l’action du Fonds d’Action Sociale (FAS) en faveur des
travailleurs immigrés et de leurs familles en France. Les outils d’intégration sont - d’égale valeur - : l’école
(éducation et culture, donc la langue y joue un rôle fondamental), le logement, l’emploi et l’égalité des droits
(Déclaration de 1789). En effet, dans son discours de réception du 23 janvier 1997 et en s’adressant à
l’écrivain Hector Bianciotti admis à l’Académie française, Jacqueline de Romilly déclarait : « Un jour est venu
où, installé à Paris et servant la littérature, vous vous êtes mis à vivre en français, à penser, à rêver dans
cette langue. Vous pouviez faire vôtre le mot de Supervielle : « Je me tais en français ». Quel bel exemple
d’intégration que celui de ce romancier d’origine argentine, installé en France depuis trois décennies et qui
s’est fait naturaliser Français en 1981 ! Auteur de nombreux ouvrages en espagnol, Hector Bianciotti a
cependant choisi d’écrire en français depuis 1985 et a été – suprême honneur pour un ancien immigré – reçu
à l’Académie française, au fauteuil d’André Frossard. Dans l’éloge de ce dernier, prononcé par le
récipiendaire, on trouve une autre vérité : « Pour André Frossard, la bonne réponse à une bonne question
était une autre question, et un problème résolu, un problème mal posé : le point final de tout discours
digne d’intérêt était, à ses yeux, un point d’interrogation ». La question qui nous préoccupe en ce
moment est : Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer ? La bonne réponse à cette question sera donc
une autre question : L’intégration en général et celle des Vietnamiens en particulier ne doit-elle pas aboutir à
la citoyenneté par la naturalisation ? A ce propos, (« Le Viêt-Nam au Présent », pp. 194-207, octobre 1992),
le sociologue Lê Huu Khoa cite Duong Thu Huong, femme écrivain, qui a écrit dans une Auto-Confession (Tu
Bach) : Dân tôc ta da chêt hàng triêu lân trong cái chêt (Notre peuple est obligé de mourir des millions de
fois d’une même mort), et de commenter : « D’après Duong Thu
Huong, le peuple vietnamien sait plutôt mourir que vivre. Et, aujourd’hui, pour réapprendre à vivre, il doit
apprendre à respecter la vérité et la justice (Trong le phai và su công bang) et de continuer : A ces deux
mots Vérité, Justice, il faut - pour l’auteur de cet article - en ajouter deux autres réservés spécifiquement à la
diaspora vietnamienne : Loyauté, Tolérance. Je retiens le mot LOYAUTÉ parce que nous autres
Vietnamiens, nous sommes loyaux avec la France qui nous accueille, qui nous donne la chance de refaire
notre vie, dans le cadre d’un Etat de droit respectueux des libertés. Et le sociologue de raconter l’histoire de
Tô Huu, vice-Premier ministre et responsable du Secrétariat du PCV, qui disait en 1979 sans vergogne au
cours d’une discussion avec des Vietnamiens au sujet de la naturalisation de la communauté vietnamienne
(je cite) : Le mot « passeport » se traduit en vietnamien par HÔ CHIÊU, si l’on ne retient que le dernier terme
« chiêu », il signifie « la natte », que l’on peut étendre, enrouler, garder ou jeter ». Le ministre du
gouvernement de la RSVN voulait-il dire par là que lorsqu’ un immigré obtient la nationalité du pays d’accueil,
cela se réduit simplement à l’obtention d’un simple papier ? Quelle importance si par la suite il veut ou la
changer ou la renier ? Et le sociologue français d’origine vietnamienne de s’indigner : « Nous refusons cette
attitude de tricheurs, nous avons des devoirs envers les pays qui nous ouvrent les bras, qui nous donnent la
possibilité d’envisager une autre existence. Nous devons être fiers d’obtenir la nationalité française
comme nous sommes fiers d’être citoyens français d’origine vietnamienne ».
A propos donc de la France, pays d’accueil par excellence pour des milliers de « naufragés de la liberté » qui
ont tout abandonné (je l’ai rappelé à l’Académie des Sciences d’Outre-Mer, séance du 3 mars 2000) , il faut
dire qu’à l’époque, dans les années 1976 et suivantes, nous étions successivement sous les gouvernements
de Jacques Chirac et de Raymond Barre, qui se déployèrent énormément pour l’insertion et l’intégration des
réfugiés vietnamiens ayant choisi la France comme pays de destination, comme pays de liberté. Je me
rappelle encore avec bonheur que le président Giscard d’Estaing avait donné des instructions très précises à
l’Administration française pour faciliter, simplifier et accélérer la procédure de naturalisation des réfugiés.
D’habitude, il leur fallait attendre des années pour aboutir. Après l’invasion du Sud par le Nord Vietnam en
avril 1975, suivie de la tragédie des boat people, mes compatriotes pouvaient – grâce à la présidence
giscardienne – se faire naturaliser Français en six, neuf mois ou un an, tout au plus. Je profite de cette
occasion pour exprimer notre gratitude à la France des Lumières et lui rendre un hommage d’affectueuse
reconnaissance.
Si l’intégration est généralement réussie, c’est parce que, confucéens de culture majoritairement, les
Vietnamiens notamment les ex-réfugiés arrivés en France entre 1954 et 1975, qui sont surtout étudiants,
intellectuels et commerçants, se ruent vers les secteurs techniques et scientifiques y compris médicaux et
pharmaceutiques (un vieux rêve des parents pour l’avenir de leurs enfants) et érigent l’instruction, c’est-à-dire
l’école au premier plan (de la vie humaine) dans le pays d’accueil. Sur le nombre des Vietnamiens en France,
Michel Tauriac a dit - en répondant à une de mes questions au cours de la séance de discussion du 3 mars
2000 en notre Académie sur « Les naufragés de la liberté » - : « … Je dirais qu’il y en a à peu près un million.
Pourquoi ? Taper sur le Minitel, le nom de « Nguyên » - c’est un peu le « Dupont » du Vietnam – et vous en
trouverez partout en France, dans toutes les villes, dans tous les départements. Vous avez près de 4 000
médecins Vietnamiens en France, et plus de 2 000 dentistes et pharmaciens, mais pour les Français, les
Vietnamiens sont tous des Chinois et tous restaurateurs… » (Chinatown ou « Le Triangle de Choisy » dans le
13ème arrondissement de Paris). A tous ces professionnels de haut niveau, il faut ajouter (selon Philippe
Devillers) beaucoup d’électroniciens (l’informatique étant un domaine où les Vietnamiens de la deuxième
génération notamment excellent) et de chercheurs scientifiques dans tous les domaines, également…
« On s’exile toujours avec ses ancêtres », tel est le sous-titre fort significatif de l’ouvrage du sociologue Le
Huu Khoa sur « L’immigration confucéenne en France » (Ed. L’Harmattan 1996, 127 p.). C’est par conséquent
avec le poids de la tradition que les immigrés vietnamiens essayent de s’intégrer dans la société française
tout en maintenant leurs liens avec leur pays d’origine. Pour l’auteur : « L’intégration semble être perçue et
comprise comme un processus et non comme un état, qui varie en fonction d’une logique d’ouverture par
laquelle le sujet asiatique se montre capable d’incorporer ses attitudes et ses aptitudes héritées du
confucianisme (harmonie du collectif) , du culte des ancêtres (de la filiation biologique à la pratique de
mémoire), puis du bouddhisme (la permanence et l’éphémère) et du taoïsme (entre relativisme et
pragmatisme) ». La tradition confucéenne veut que le Vietnamien (autrefois l’Annamite) respecte l’autorité, la
hiérarchie, pratique les vertus du « quân tu » (le sage, l’honnête homme ou « gentleman » anglais) : rectitude,
fidélité, loyauté. Il doit rechercher le « juste milieu » (le « milieu juste », disait Etiemble) et doit croire dans la
« méritocratie », d’où un amour sans partage pour les études et la fascination pour les diplômes
universitaires. Jadis pour devenir « mandarin », aujourd’hui pour réussir son intégration professionnelle et
sociale dans le pays d’accueil. C’est incontestablement l’enseignement confucéen, plus que celui du
Bouddha et de Lao Tseu ou du Christ, qui pousse l’immigré Vietnamien à aller toujours plus loin dans le
perfectionnement de ses qualités intellectuelles pour mériter la réussite de ce qu’il entreprend (sur le plan
économique) vis-à-vis de la France hospitalière. Il faut dire par ailleurs que l’esprit de famille qui réside dans
l’entraide des membres d’une même cellule, fait que le chômage qui touchait durement les immigrés
vietnamiens dans les années 80, n’a entraîné - selon une terminologie de sociologue - ni la marginalisation, ni
la fracture, ni l’exclusion (v. Buu Lich in « Le Médecin du Viêt-Nam », mai-juin 1997). Le clan familial souvent
se reconstitue en cette occasion : les jeunes au chômage sont hébergés par leurs parents et les vieux
parents à leur tour passent les dernières années de leur vie auprès de leurs enfants. C’est tout de même plus
agréable qu’une maison de retraite ou une pension pour personnes âgées, le culte des ancêtres étant ici
associé au culte des Anciens. S’il advient le plus souvent qu’existe une sorte d’ opposition entre d’un côté, la
1ère génération d’immigrés imbus de vertu confucéenne d’éducation hiérarchique familiale et de l’autre, la
2ème génération d’immigrés respectueuse des droits de l’homme et de l’individualisme occidental, il n’y a
vraiment pas de rupture car les Anciens imprégnés également de la doctrine confucéenne du « Juste
Milieu », acceptent l’éventualité d’une liberté individuelle de choix pour les jeunes dans le groupe dynastique.
Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer ? En réalité, il n’y a pas à proprement parler de réponse à
cette question. On se demande seulement (comme l’a fait le sociologue Lê Huu Khoa, cité supra ) : Quelle
est cette force de réminiscence du passé que les Asiatiques du monde sinisé en général et les Vietnamiens
en particulier portent en eux ? C’est , à l’évidence, la terre des ancêtres dont le culte perdure ailleurs, malgré
l’éloignement et dans le temps et dans l’espace et qui se trouve transposée en pays d’accueil par le biais
notamment d’une pagode où l’ « on dépose les cendres des ancêtres décédés en exil pour pouvoir à tout
moment assurer leur retour définitif dans le pays d’origine » à l’occasion de l’anniversaire de la mort de ses
parents, de la fête du Têt ou des vacances d’été. De toute façon, le retour périodique,
massif même depuis 1993, au pays natal de nos compatriotes, revêt un double aspect positif (parce que
c’est le signe d’une intégration réussie et normalisée) et négatif (parce que les anciens boat people se
trouvent ainsi confrontés à un régime d’ouverture économique certes, mais politiquement totalitaire). Si les
jeunes de la 2ème génération refusent cet état de choses, retourner dans son pays natal pour l’ ancien
immigré de la 1ère génération afin d’y rejoindre ses ancêtres demeurant une véritable obsession, le poète
Cao Tân n’a-t-il pas cherché tous les jours depuis son exil en Californie, son Viêt-Nam au-delà de l’océan ?
(Citons pour la démonstration ces quelques vers du poème de l’exilé, traduits par Le Huu Khoa) :
« Marcher vers la mer comme un idiot
Tremper les deux jambes dans le Pacifique
Ainsi mon odeur repart vers le cap du pays
Et touche doucement
Le dos de la douloureuse patrie ».
Faut-il se couper de ses racines pour s’intégrer et devenir citoyen à part entière ? Il n’y a toujours pas de
réponse précise à cette question. Néanmoins pour le grand philosophe ARISTOTE (384-322 av. JC) : « … le
citoyen authentique est celui qui exerce une fonction publique : soit qu’il gouverne, soit qu’il siège au tribunal
ou participé aux assemblées du peuple. La citoyenneté est donc la participation active aux affaires de la Cité.
C’est le fait de ne pas être simplement gouverné, mais aussi gouvernant. » D’où la force du bulletin de vote.
Lê Mông Nguyên (Paris)
* Communication faite par l’Académicien Lê Mông Nguyên au cours de la Journée de Rencontre entre
catholiques et représentants des religions d’Extrême-Orient de France au Centre Culturel Saint Thomas à
Strasbourg le 20 mars 2004, aux côtés de Son Exc. Monseigneur Joseph Doré, Archevêque de Strasbourg,
de Monseigneur Joseph Gaschy, Vicaire Général et du Vénérable Thich Minh Tam (de la Pagode Khanh Anh,
Paris).
TS. NGUYỄN BÁ LONG * ĐOÀN VIẾT HOẠT
NHAÄN DIEÄN VEÀ ÑOAØN
VIEÁT HOAÏT & NGUY HIEÅM CUÛA SÖÏ XOAY CHIEÀU!
NGUYEÃN BAÙ LONG
Coâng daân ôi, mau hieán thaân döôùi côø!
Coâng Daân ôi, mau laøm cho coõi bôø!
Thoaùt côn taøn phaù, veû vang noøi gioáng
Xöùng danh ngaøn naêm gioøng gioáng Laïc Hoàng!
(Trích "QUOÂ'C CA VIEÄT NAM")
Nhöõng ai ñaõ töøng soáng trong cheá ñoä CS, ñaõ töøng coù kinh nghieäm veà CS, ñeàu yù thöùc roõ
muoán ñaáu tranh thaéng lôïi vôùi CS phaûi giaûi quyeát vaán ñeà CS xaâm nhaäp vaø naèm vuøng, ñaët
bieät laø boïn traù hình quoác gia nhöng hoaït ñoäng cho VC. Baøi naøy chuù yù ñaëc bieät tôùi vaán ñeà
ÑVH vaø boïn traù hình quoác gia laøm tay sai CS, vì ñaây laø boïn nguy hieåm nhaát trong cuoäc tranh ñaáu
hieän nay.
Phaûi vaøo moät luùc tình hình quyeát lieät thì nhöõng keû giaû daïng nhöng thaät ra khoâng cuøng haøng
nguõ vôùi mình môùi loøi ñuoâi ra qua nhieàu laàn phaùt bieåu hoaëc haønh ñoäng. Moãi laàn nhö theá noù
chæ loøi ra moät ít hoaëc moät ñoâi yeáu toá nhoû vì voâ yù hoaëc töôûng chöøng voâ haïi. Nhöng sau khi
goäp laïi taát caû qua ghi nhaän moät thôøi gian daøi vaø nghieân cöùu kyõ thì ta coù theå thaåm ñònh ñöôïc
ngöôøi naøo ñoù laäp tröôøng thaät söï nhö theá naøo?
Trong caùi ruõi coù khi laïi coù caùi may! Nhaân vuï Ñoaøn Vieát Hoaït ñöa ra "breakthrough" veà "Côø
Vaøng - Côø Ñoû", qua giaûi phaùp meänh danh laø "Win - Win Situation", ngöôøi ta khaùm phaù ra yù ñoà
thaàm kín cuûa ÑVH nhaân vuï Ñai Hoïc Fullerton ôû Nam Cali gaëp phaûi vaán ñeà khoù giaûi quyeát veà
Côø Ñoû, Côø Vaøng, cuoái cuøng hoï ñaõ quyeát ñònh khoâng treo côø naøo. Chuùng toâi cho giaûi phaùp
"khoâng treo côø naøo" laø toát so vôùi giaûi phaùp treo hai côø. Trong khi ñoù ÑVH laïi cho raèng vieäc treo
hai laù Côø Vaøng vaø Ñoû cuøng nhau coù theå xem laø moâït breakthrough maø ÑVH goïi laø "Win - Win
Situation" trong chuyeän tranh chaáp giöõa hai laù côø naøy (tröôøng hôïp cuûa Fullerton thì ñaõ töøng treo
Côø Ñoû tröôùc ñaây). ÑVH vaø moät vaøi ngöôøi coù yù cho raèng trong tröôøng hôïp moät tröôøng ñaõ treo
Côø Ñoû, vaän ñoäng cho ñöôïc Côø Vaøng cuøng treo thì ñoù laø moät "Win - Win Situation" (töùc laø beân
naøo cuõng thaéng heát!). Thaät söï laø khoâng bao giôø neân vaän ñoäng ñeå Côø Vaøng caém chung vôùi
Côø Ñoû. Trong tröôøng hôïp nôi naøo coù laù Côø Ñoû, chuùng ta seõ duøng nhieàu bieän phaùp khaùc
nhau ñeå ñoái phoù vôùi vaán ñeà, ñi töø vaän ñoäng, thuyeát phuïc, ñeán taåy chay, nhöng tuyeät nhieân
khoâng bao giôø chaáp nhaän giaûi phaùp Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû. Ngöôøi chuû tröông
HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI thaáy ñeà nghò cuûa ÑVH taát nhieân phaûi laø möøng roài, nhöng ngöôøi Quoác
Gia thì khoâng bao giôø chaáp nhaän chuyeän Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû ñöôïc. VC taát nhieân
cuõng khoâng chaáp nhaän cho Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû trong nöôùc. Nhöng ôû haûi ngoaïi,
neáu maø caùi naõo traïng "Côø Vaøng - Côø Ñoû ñeà hueà" ñöôïc chaáp nhaän thì VC thaéng roài. VC chæ
caàn ñöa caùi naõo traïng ñoù vaøo coäng ñoàng thoâi (naõo traïng "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi"), chöa caàn
phaûi ñaõ ñöôïc theå hieän trong vieäc caém côø! Chæ caàn bieát moät ñieàu laø caùi naõo traïng ñoù
"nhöõ" ra maø eâm khoâng ai phaûn ñoái gì, thì VC hieåu raèng noù ñaõ coù con ñöôøng cho Côø Ñoû
thaønh moät thöïc theå coâng khai vaø phoå bieán taïi haûi ngoaïi. Ñaây laø böôùc ñaàu!, roài böôùc keá
tieáp theo laø seõ haï Côø Vaøng. Vaán ñeà cuûa chuùng ta vaø nguyeân taéc toái thöôïng cuûa chuùng ta
laø khoâng bao giôø chaáp nhaän caùi naõo traïng coù ngaøy hai caùi côø ñöôïc caém chung, caùi naøo
chæ ù moät thoâi! (VC cuõng theá, khoâng bao giôø VC chaáp nhaän ñeå Côø Ñoû caém chung vôùi Côø
Vaøng, neáu tình traïng ñoù xaûy ra taïi haûi ngoaïi, VC coi laø chieán thuaät taïm thôøi vaø seõ töø töø vaän
ñoäng baèng moïi caùch - vôùi theá tieàn baïc, kinh teá vaø ngoaïi giao cuûa VC, ñeå roài seõ deïp Côø
Vaøng, chæ giöõ Côø Ñoû. Ñoù laø caùi ngaøy haûi ngoaïi hoaøn toaøn bò VC thoân tính! Thaønh ra phaûi
hieåu "Win - Win Situation" cuûa ÑVH seõ ñöa ñeán caùi gì vaø haûi ngoaïi phaûi laøm gì ñeå khoâng bò CS
thoân tính sau naøy).
Coøn moät khi cheá ñoä CS bò giaûi theå vaø Quoác Hoäi cuûa VN daân chuû choïn moät laù côø vaø
Quoác Ca cho ñaát nöôùc thì ñoù laïi laø vieäc khaùc, vaø ta coù theå tin raèng Quoác Hoäi daân chuû seõ
choïn moät laù côø töôïng tröng cho truyeàn thoáng daân toäc nhö caùc nöôùc ôû Ñoâng AÂu vaø Nga ñaõ
laøm, chöù Quoác Hoäi daân chuû seõ khoâng taùi laäp Côø Maùu vaø Quoác Ca saét maùu cuûa VC maø
hoï cuøng toaøn daân ñaõ daøy coâng tranh ñaáu ñeå phaù boû cheá ñoä ñoù ñi. (Côø Vaøng laø laù côø
coù "TRUYEÀN THOÁNG DAÂN TOÄC". Lòch söû Vieät ñaõ ñaäm neùt Côø Vaøng töø khôûi nghiaõ Hai
Baø Tröng. Trong khi ñoù chöa ai noùi Côø Maùu cuûa CSVN xuaát phaùt töø truyeàn thoáng Daân Toäc
heát!. Coù theå noùi ñoù laø côø "COÄNG SAÛN"! Khi cheá ñoä CS chaám döùt laø noù seõ chaám döùt
theo. Chuùng ta theo Côø Vaøng vôùi QUOÁC CA VIEÄT NAM (daãn thöôïng), chuùng ta bieát chuùng ta
phaûi laøm gì ("Coâng daân ôi! Mau hieán thaân döôùi Côø!) ñeå Côø Vaøng trôû laïi vò theá cuûa noù trong
loøng Daân Toäc!).
A. CON NGÖÔØI, HOAØN CAÛNH, VAØ LYÙ DO TAÏI SAO ÑVH COÙ LAÄP TRÖÔØNG HHHG COÙ LÔÏI
CHO CS? LAÄP TRÖÔØNG AÁY COÙ NGUYEÂN UÛY TÖØ ÑAÂU?
Ñaõ töø laâu, chuùng toâi theo saùt quaù trình tranh ñaáu, giai ñoaïn ôû tuø, roài ra haûi ngoaïi, cuûa ÑVH
(vaø cuûa chò Thöùc - vôï anh) thì caøng ngaøy caøng naém ñöôïc nhieàu yeáu toá chöùng toû ÑVH ñaõ
khoâng coøn cuøng haøng nguõ tranh ñaáu cuûa ngöôøi Quoác Gia nöõa. Caùc yeáu toá sau ñaây khoâng
phaûi chæ laø ñoïc ñöôïc, maø coøn do söï giao tieáp vaø moái lieân heä vôùi chò Thöùc vaø ÑVH tröôùc
vaø sau ngaøy ÑVH ra haûi ngoaïi cho tôùi nay (thôøi gian khi môùi sang Hoa Kyø chò Traàn Thò Thöùc
vaän ñoäng caùc nôi nhieàu laém!).
Chuùng toâi bieát ÑVH coù söï giao tieáp maät thieát vôùi caùc caùnh "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi", töø Canada
cho ñeán Hoa Kyø vaø Phaùp. Vaø nguy haïi hôn nöõa, vì CS khoâng theå xaâm nhaäp vaøo caùc toå chöùc
quyeát lieät vôùi VC, neân saùch löôïc chung cuûa chuùng laø xaâm nhaäp vaøo caùc nhoùm chuû tröông
"Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi" ñeå tìm caùch laùi vaø naém caùc nhoùm naøy. Nhieàu hoaït ñoäng cuûa nhöõng
ngöôøi "thaäm thuït" vôùi CS, do tình baùo cuûa giôùi tranh ñaáu, cuûa ngöôøi Quoác Gia, vaø cuûa chính
nhöõng ngöôøi phaûn tænh vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc moùc noái cho bieát nhöõng ai nuùp trong haøng nguõ
meänh danh "ñaáu tranh cho daân chuû", nhöng lieân heä maät thieát vôùi VC (ôû Canada chaúng haïn, coù
moät soá nhöõng ngöôøi naøy, vaø chuùng toâi thöôøng xuyeân ñöôïc caäp nhaät veà caùc hoaït ñoäng cuûa
hoï, do caùc anh em hoaït ñoäng chung hoaëc tieáp xuùc vôùi nhöõng ngöôøi naøy, beân phiaù "ñaáu tranh
daân chuû", cho bieát). Toùm laïi laø VC khoâng xaâm nhaäp ñöôïc vaøo caùc ñoaøn theå choáng Coäng
quyeát lieät vaø sieát chaët haøng nguõ, thì VC xaâm nhaäp vaøo caùc ñoaøn theå coù chuû tröông "Hoøa
Hôïp Hoøa Giaûi" vaø caùc hoäi ñoaøn chæ bieát coù "tieàn" vaø "vaên ngheä, du hí" v.v., vì ñaây laø maõnh
ñaát beùo bôû ñeå VC coù moâi tröôøng loït vaøo haøng nguõ Quoác Gia. Nhieàu anh em Quoác Gia trong
caùc toå chöùc "ñaáu tranh daân chuû" ñaõ cho bieát vaán ñeà naøy vaø vaïch roõ nhöõng ai laø ngöôøi
caàn ghi daáu (vì ñaây laø tình baùo cho neân yeáu toá "baûo maät" vaø "phaûn giaùn" caàn phaûi ñöôïc aùp
duïng ñeå khai trieån keá hoaïch haønh ñoäng voâ hieäu hoùa caùc hoaït ñoäng cuûa CS. Neáu VC bieát
ñöôïc ai lieân heä vaø hoaït ñoäng cho chuùng ñaõ bò nhaän dieän thì chuùng seõ coù caùch ñoái phoù,
khoâng coù lôïi cho vieäc thu löôïm tin töùc vaø keá hoaïch haønh ñoäng cuûa chuùng ta).
ÑVH töø ñaàu ñöôïc xem laø coù caùc lieân heä vôùi giôùi Phaät Giaùo, nhaát laø qua vai troø Phoù Vieän
Tröôûngù, cuûa Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh (maø nhaø sö thaân Coäng Thích Minh Chaâu - hieän laø Ñaïi Bieåu
Quoác Hoäi CSVN, laø Vieän Tröôûng). Khoâng noùi gì chuùng ta cuõng bieát raèng tröôùc thaùng 4-75, CS
ñaõ gaøi ngöôøi vaøo nhieàu cô caáu Phaät Giaùo vì ñaây laø phong traøo quaàn chuùng lôùn nhaát maø CS
baèng moïi giaù phaûi xaâm nhaäp vaø vaän duïng. Caùc tieát loä cuûa tình baùo VNCH vaø caùc vaên kieän
giaûi maät veà caùc hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi naèm vuøng cho CS tröôùc ñaây trong Phaät Giaùo
cho bieát raèng moät soá ngöôøi ñaõ naèm vuøng trong Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh, trong Phaät Giaùo Thoáng
Nhaát, vaø vaøi nhoùm cuûa Phaät Giaùo vaø Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh ñaõ ra ñoùn quaân CS khi chuùng tieán
vaøo Saøi Goøn ngaøy 30-4-75, vaø ñaây laø chuyeän coù thaät. Quaû thaät ñuùng raèng coù nhieàu ngöôøi
beân phiaù Phaät Giaùo (ngay caû moät soá ôû Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh) ñaõ töøng coù yù töôûng raèng coù
theå soáng chung vôùi CS, vaø ngaøy 30-4-75 laø moät ngaøy "giaûi phoùng!". Nhöng hoï kòp thôøi vôõ
moäng khi Thöôïng Toïa Thích Thieän Minh (Giaùm Ñoác Tröôøng Thanh Nieân Phuïng Söï Xaõ Hoäi cuûa
PG) bò VC baét vaøo tuø vaø böùc töû trong tuø! Roài VC böùc baùch haøng giaùo phaåm GHPGVNTN
phaûi ñaàu haøng vaø gia nhaäp Giaùo Hoäi PGVN (Quoác Doanh) do VC laäp ra vaøo naêm 1981. Nhöõng
ngöôøi choáng laïi laàn löôït bò vaøo tuø, keå caû quùy Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang, Quaûng Ñoä vaø caùc
Thöôïng Toïa Trí Sieâu, Tueä Só (hai vò trí thöùc PG naøy bò keâu aùn töû hình nhöng sau Quoác Teá can
thieäp maïnh meõ, VC phaûi giaûm aùn xuoáng chung thaân). Phaûi noùi coâng taâm laø ÑVH trong giai
ñoaïn Phaät Giaùo bò aùp cheá vaø trieät ha ( thaäp nieân 80) ï ñaõ ñöùng veà phiaù ñaáu tranh, vaø sau ñoù
bò CS baét. ÑVH bò tuø, roài ñöôïc thaû, sau ñoù bò baét laïi vì chuû tröông hai dieãn ñaøn gì ñoù in baèng
roneùo. ÑVH bò keâu aùn (hình nhö 15 hay 20 naêm) vaø bò ñaøy ra caùc traïi tuø ôû Baéc maø coù luùc
Lyù Toáng ñaõ ôû tuø chung. Trong khoaûng caùc naêm 1991-1993, ÑVH vieát nhöõng baøi khaù saéc beùn
veà daân chuû vaø khoâng bieát caùch naøo ñaõ chuyeån ra ñöôïc haûi ngoaïi. Quoác teá vaø haûi ngoaïi
tích cöïc can thieäp cho ÑVH vaø BS NÑQ cuõng nhö caùc nhaø ñaáu tranh khaùc. Nhieàu nhaø ñaáu tranh
nhìn vaøo ÑVH nhö moät kim chæ nam (treân caû BS NÑQ) vì ngöôøi tañoïc ñöôïc trong caùc baøi vieát
cuûa ÑVH chuyeån ra haûi ngoaïi caùc yù töôûng coù theå laøm neàn cho moät nöôùc VN daân chuû. Dieãn
Ñaøn Quoác Teá Cuûa Caùc Phong Traøo Daân Chuû VN vaøo thôøi ñieåm ñoù cuõng laøm moät soá Khai
Thaùc Thò Tröôøng ñaëc bieät veà ÑVH (soá 11, naêm 1993) vaø nhôø ngöôøi chuyeån veà VN cho ÑVH.
Nghe noùi ÑVH ñaõ nhaän ñöôïc hai soá baùo naøy. Phaûi noùi laø Dieãn Ñaøn Quoác Teá coù caûm tình
ñaëc bieät vôùi hai nhaø tranh ñaáu ÑVH vaø NÑQ vaø ñaõ daønh rieâng hai soá baùo Khai Thaùc Thò
Tröôøng vieát veà hai nhaø tranh ñaáu naøy (soá baùo daønh cho BS NÑQ laø soá 12), vaø Dieãn Ñaøn
Quoác Teá luùc ñoù ñaùnh giaù cao ÑVH, cho laø nhöõng baøi vieát cuûa oâng coù lôïi cho tieán trình daân
chuû hoùa VN.
B. ÑVH HIEÄN NAY
Nhöng taïi sao ÑVH hieän taïi khoâng coøn laø ÑVH cuûa thaäp nieân 80 vaø ñaàu thaäp nieân 90? Muoán
hieåu vaán ñeà taïi sao, ta phaûi bieát naõo traïng nguyeân thuûy cuûa ÑVH veà Hoà Chí Minh vaø Ñaûng CS
nhö theá naøo? Trong moät xuaát baûn (Thô Hoaøng Haïc) maø chò Traàn Thò Thöùc coù laàn sang Toronto
ñaõ kính bieáu Chuû Nhieäm Dieãn Ñaøn Quoác Teá - TS Nguyeãn Baù Long, coù ñoaïn ÑVH coi Hoà Chí
Minh laø ñoàng haøng vôùi caùc nhaø caùch maïng nhö Phan Boäi Chaâu, Tröông Töû Anh v.v. Ñieàu ñoù
cho thaáy raèng thaâm taâm ÑVH chaáp nhaän HCM (ngöôøi laõnh ñaïo toái cao cuûa CSVN), nhö vaäy
chuyeän ÑVH chaáp nhaän CSVN khoâng coùù gì khoù heát! YÙ töôûng "hoøa hôïp hoøa giaûi" coù ngay
trong ñaàu ÑVH töø laâu roài, chaéc chaén laø tröôùc khi quyeån Thô Hoaøng Haïc ñöôïc xuaát baûn (tröôùc
khi ÑVH ñöôïc VC thaû ra khoûi tuø laàn cuoái cuøng). Vaán ñeà laø ÑVH ñaõ kheùo daáu laäp tröôøng
chaáp nhaän HCM vaø Ñaûng CS trong caùc baøi vieát ñaàu thaäp nieân 90, chöù theo chuùng toâi nghó,
ÑVH ñaõ coù yù naøy töø nguyeân thuûy; vì ñaây laø yù töôûng cô baûn hun ñuùc neân ÑVH. Caùc phaûn
öùng cuûa ÑVH veà ñaáu tranh trong caùc thaäp nieân 80 vaø 90 chæ laø vì ÑVH khoâng ñoàng yù vôùi
caùch ñoái xöû cuûa VC ñoái vôùi PG vaø ñoái vôùi baûn thaân ÑVH. Nhöng treân phöông dieän tö töôûng
vaø loâ gíc, ÑVH vaãn cho HCM laø moät nhaø aùi quoác, moät nhaø caùch maïng cuøng haøng vôùi Phan
Boäi Chaâu, Tröông Töû Anh v.v. Theá thì caên baûn tö töôûng cuûa ÑVH vaãn laø HCM (vaø ÑCS) coù
coâng, coù theå soáng chung ñöôïc, noùi noâm na laøø "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi".
Chuyeän Lyù Toáng keå laïi phong thaùi ñi xuoáng cuûa ÑVH trong tuø khi anh em tuyeät thöïc vaø oâng aên
gaø vaø noùi trong tuø laøm gì coù chuyeän chia xeû chæ laø moät khiaù caïnh cuûa vaán ñeà khí tieát,
nhöng vaán ñeà chính laø nhö theá naøy: CS ñaõ thaønh coâng trong vieäc thuyeát phuïc ÑVH töø moät
ngöôøi taâm phuïc vaø ñaùnh giaù cao HCM vaø coù chuû tröông coù theå chaáp nhaän CS ñöôïc,
sang coäng taùc vôùi cheá ñoä trong keá hoaïch "HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI" (theo yù CS) maø CS
tröôøng kyø mai phuïc bieát raèng theá naøo cuõng phaûi khai trieån keá hoaïch naøy trong töông lai,
nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi Vieät haûi ngoaïi. Vieäc CSVN ñaåy ÑVH ra haûi ngoaïi laø coá tình trong moät
keá hoaïch laâu daøi vaø ÑVH haün ñaõ bieát tröôùc keá hoaïch naøy khi laøm vieäc vôùi CS trong tuø vaø
ñöôïc nhieàu öu ñaõi, chaúng nhöõng cho ÑVH maø caû baø Traàn Thò Thöùc - vôï Hoaït, trong vieäc baø
Thöùc xuaát ngoaïi tröôùc (noùi laø ñeå ñoaøn tuï vôùi con baø ñaõ ôû haûi ngoaïi) vaø vieäc CS deã daøng
cho baø Thöùc veà VN thaêm choàng tröôùc khi ÑVH ñöôïc thaû ra. Chaéc chaén laø baø Thöùc vaø oâng
Hoaït ñeàu ñaõ bieát tröôùc vieäc baø Thöùc ra haûi ngoaïi thì oâng Hoaït seõ ñöôïc ñoaøn tuï cuøng vôï
khoâng laâu, chöù neáu baø Thöùc khoâng hy voïng oâng Hoaït seõ ñöôïc thaû vaø ra haûi ngoaïi cuøng baø
thì khoâng khi naøo baø Thöùc rôøi boû choàng ra haûi ngoaïi tröôùc trong nieàm voâ voïng laø seõ khoâng
coù ngaøy ñöôïc ñoaøn tuï vôùi choàng. Toùm laïi baø Thöùc vaø oâng Hoaït bieát tröôùc vieäc oâng Hoaït
seõ xuaát ngoaïi (ñoù laø yeáu toá laø cô baûn cho vieäc baø Thöùc chòu rôøi choàng khi choàng ñang ôû
tuø, noùi laø ñeå ñoaøn tuï vôùi con!). Nhöng maø ta phaûi hieåu caùi gì laø yeáu toá quyeát ñònh trong vieäc
baø Thöùc rôøi VN: baø ñaõ bieát tröôùc vieäc oâng Hoaït seõ ñoaøn tuï vôùi baø ôû Myõ!
ÑVH vôùi naõo traïng khaâm phuïc vaø ñaùnh giaù cao HCM (töø ñoù ÑVH chuû tröông HHHG), ôû trong tuø
ngaøy naøy qua thaùng khaùc ñöôïc caùc caùn boä cao caáp CS veà laøm vieäc noùi vôùi ÑVH ñaïi khaùi
raèng CS seõ thay ñoåi vaø ñang thay ñoåi, CS bieát troïng nhöõng ngöôøi taøi vaø coù uy tín nhö ÑVH, CS
höùa seõ thaû ÑVH, CS ñoái xöû vôùi ÑVH (vaø vôï) coù nhieàu öu ñaõi vaø töû teá v.v. Töï baûn thaân ÑVH
thaáy CS quaû coù thay ñoåi, vaø laäp tröôøng cuûa oâng töø caên baûn cuõng coù nhöõng ñieåm gaàn (nhö
coâng nhaän coâng traïng vaø loøng aùi quoác cuûa HCM ), cho neân ngaøy moät ngaøy hai, ÑVH ñaõ töø
ñoái khaùng chuyeån sang coäng taùc vôùi cheá ñoä, trong moät keá hoaïch tröôøng kyø laø ñöa haûi ngoaïi
vaøo löôùi HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI cuûa VC.
Ngay töø sau khi ÑVH ra haûi ngoaïi, moái gia taêng nghi ngôø trong haøng nguõ tranh ñaáu khi ÑVH chæ
sinh hoaït chung vôùi nhöõng ngöôøi vaø caùc nhoùm chuû tröông HHHG, maø xa liaø caùc nhoùm chuû
tröông ñaáu tranh quyeát lieät vôùi CS, nhaát laø caùc nhoùm phaùt ñoäng cuoäc caùch maïng Côø Vaøng
taïi haûi ngoaïi. Thaùi ñoä vaø haønh tung cuûa ÑVH ñaõ loä khi ÑVH ñi saùt vôùi nhöõng ngöôøi maø giôùi
tranh ñaáu vôùi tinh thaàn quyeát töû vôùi CS ñaõ quan taâm töø laâu. Chuùng toâi ôû Canada bieát roõ
nhöõng ngöôøi naøy neân khi ÑVH sang Toronto sinh hoaït, Chuû Nhieäm Dieãn Ñaøn Quoác Teá laø ngöôøi
töøng meán moä vaø hoã trôï ÑVH ñaàu thaäp nieân 90, ñaõ töø choái ñeán döï buoåi sinh hoaït naøy, sau
khi naém moät soá döõ kieän vöõng chaéc ÑVH ñang ñi vôùi ai.
Vieäc ÑVH töø ñoái khaùng vôùi CS sang thaønh laù baøi cuûa CS coù nhieàu nguyeân uûy coù theå hieåu
ñöôïc, nhö treân ñaõ noùi.
Vieäc ÑVH ñöa ra "Win -Win Situation" coù veû töï nhieân nhaân vuï tranh chaáp hai côø taïi Ñaïi Hoïc
Fullerton, nhöng thöïc söï keá hoaïch "HOAØ HÔÏP HOØA GIAÛI" ñaõ ñöôïc CSVN chuaån bò cho ÑVH töø
laâu, keå töø ngaøy ÑVH chaáp nhaän töø boû ñoái khaùng vaø hôïp taùc vôùi VC, ñeå ñoåi laïi nhieàu ñieàu
nhö treân ñaõ noùi, vaø cuõng phuø hôïp vôùi naõo traïng cuûa ÑVH, tröôùc khi ÑVH ñöôïc CS thaû ra.
Chuùng toâi raát tin lôøi anh huøng Lyù Toáng vì hieåu laø anh khoâng coù noùi gian cho ÑVH, vaø vôùi caùc
chöùng côù raát roõ raøng: Thô Hoaøng Haïc, laøm vieäc vaø sinh hoaït gaàn guõi vôùi caùc nhoùm HHHG,
khoâng chaøo Côø Vaøng (traùch TS Phan Vaên Song sao coøn ñeo Côø Vaøng treân vai aùo), coù nhieàu
lieân heä vôùi nhöõng ngöôøi chuùng toâi ñöôïc bieát laø quan heä gaàn guõi vôùi VC, töø ngaøy ra haûi
ngoaïi ñeán giôø ÑVH xa rôøi haün nhöõng ngöôøi Quoác Gia chaân chính (coù laàn Dieãn Ñaøn Quoác Teá
thöû ÑVH sau khi ra haûi ngoaïi laø yeâu caàu phoûng vaán ÑVH nhaân moät dòp ñaáu tranh, ÑVH ñaõ tìm
moïi caùch ñeå khoûi traû lôøi Dieãn Ñaøn Quoác Teá...). Chuùng toâi ñaõ bieát vaø aâm thaàm theo saùt.
Nay laø luùc hoaït ñoäng HOAØ HÔÏP HOØA GIAÛI theo yeâu caàu VC vaø theo Nghò Quyeát 36 ñöôïc
bung ra; chuùng toâi raát ñau loøng phaûi thaúng tay vôùi moät ngöôøi maø chính chuùng toâi vaø haûi
ngoaïi cuõng nhö ñaïi chuùng VN töøng mong caàu laø ngoïn haûi ñaêng cuûa Daân Toäc! Ñaây laø moät
maát maùt vaø ñau loøng lôùn, nhöng vì söï toàn vong cuûa Ñaát Nöôùc vaø cuûa chính haûi ngoaïi, chuùng
toâi phaûi thaúng tay beû gaõy!
Xin loãi hai vò ñaõ töøng coù söï quùy meán vaø xin chia xeû vôùi Ñoàng Baøo ñaõ maát moät nieàm tin!
Baéc Myõ ngaøy 25 thaùng 5 naêm 2004
T/M Dieãn Ñaøn Quoác Teá Cuûa Caùc Phong Traøo Daân Chuû VN
Nguyeãn Baù Long
NGUYEÃN BAÙ LONG
Coâng daân ôi, mau hieán thaân döôùi côø!
Coâng Daân ôi, mau laøm cho coõi bôø!
Thoaùt côn taøn phaù, veû vang noøi gioáng
Xöùng danh ngaøn naêm gioøng gioáng Laïc Hoàng!
(Trích "QUOÂ'C CA VIEÄT NAM")
Nhöõng ai ñaõ töøng soáng trong cheá ñoä CS, ñaõ töøng coù kinh nghieäm veà CS, ñeàu yù thöùc roõ
muoán ñaáu tranh thaéng lôïi vôùi CS phaûi giaûi quyeát vaán ñeà CS xaâm nhaäp vaø naèm vuøng, ñaët
bieät laø boïn traù hình quoác gia nhöng hoaït ñoäng cho VC. Baøi naøy chuù yù ñaëc bieät tôùi vaán ñeà
ÑVH vaø boïn traù hình quoác gia laøm tay sai CS, vì ñaây laø boïn nguy hieåm nhaát trong cuoäc tranh ñaáu
hieän nay.
Phaûi vaøo moät luùc tình hình quyeát lieät thì nhöõng keû giaû daïng nhöng thaät ra khoâng cuøng haøng
nguõ vôùi mình môùi loøi ñuoâi ra qua nhieàu laàn phaùt bieåu hoaëc haønh ñoäng. Moãi laàn nhö theá noù
chæ loøi ra moät ít hoaëc moät ñoâi yeáu toá nhoû vì voâ yù hoaëc töôûng chöøng voâ haïi. Nhöng sau khi
goäp laïi taát caû qua ghi nhaän moät thôøi gian daøi vaø nghieân cöùu kyõ thì ta coù theå thaåm ñònh ñöôïc
ngöôøi naøo ñoù laäp tröôøng thaät söï nhö theá naøo?
Trong caùi ruõi coù khi laïi coù caùi may! Nhaân vuï Ñoaøn Vieát Hoaït ñöa ra "breakthrough" veà "Côø
Vaøng - Côø Ñoû", qua giaûi phaùp meänh danh laø "Win - Win Situation", ngöôøi ta khaùm phaù ra yù ñoà
thaàm kín cuûa ÑVH nhaân vuï Ñai Hoïc Fullerton ôû Nam Cali gaëp phaûi vaán ñeà khoù giaûi quyeát veà
Côø Ñoû, Côø Vaøng, cuoái cuøng hoï ñaõ quyeát ñònh khoâng treo côø naøo. Chuùng toâi cho giaûi phaùp
"khoâng treo côø naøo" laø toát so vôùi giaûi phaùp treo hai côø. Trong khi ñoù ÑVH laïi cho raèng vieäc treo
hai laù Côø Vaøng vaø Ñoû cuøng nhau coù theå xem laø moâït breakthrough maø ÑVH goïi laø "Win - Win
Situation" trong chuyeän tranh chaáp giöõa hai laù côø naøy (tröôøng hôïp cuûa Fullerton thì ñaõ töøng treo
Côø Ñoû tröôùc ñaây). ÑVH vaø moät vaøi ngöôøi coù yù cho raèng trong tröôøng hôïp moät tröôøng ñaõ treo
Côø Ñoû, vaän ñoäng cho ñöôïc Côø Vaøng cuøng treo thì ñoù laø moät "Win - Win Situation" (töùc laø beân
naøo cuõng thaéng heát!). Thaät söï laø khoâng bao giôø neân vaän ñoäng ñeå Côø Vaøng caém chung vôùi
Côø Ñoû. Trong tröôøng hôïp nôi naøo coù laù Côø Ñoû, chuùng ta seõ duøng nhieàu bieän phaùp khaùc
nhau ñeå ñoái phoù vôùi vaán ñeà, ñi töø vaän ñoäng, thuyeát phuïc, ñeán taåy chay, nhöng tuyeät nhieân
khoâng bao giôø chaáp nhaän giaûi phaùp Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû. Ngöôøi chuû tröông
HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI thaáy ñeà nghò cuûa ÑVH taát nhieân phaûi laø möøng roài, nhöng ngöôøi Quoác
Gia thì khoâng bao giôø chaáp nhaän chuyeän Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû ñöôïc. VC taát nhieân
cuõng khoâng chaáp nhaän cho Côø Vaøng caém chung vôùi Côø Ñoû trong nöôùc. Nhöng ôû haûi ngoaïi,
neáu maø caùi naõo traïng "Côø Vaøng - Côø Ñoû ñeà hueà" ñöôïc chaáp nhaän thì VC thaéng roài. VC chæ
caàn ñöa caùi naõo traïng ñoù vaøo coäng ñoàng thoâi (naõo traïng "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi"), chöa caàn
phaûi ñaõ ñöôïc theå hieän trong vieäc caém côø! Chæ caàn bieát moät ñieàu laø caùi naõo traïng ñoù
"nhöõ" ra maø eâm khoâng ai phaûn ñoái gì, thì VC hieåu raèng noù ñaõ coù con ñöôøng cho Côø Ñoû
thaønh moät thöïc theå coâng khai vaø phoå bieán taïi haûi ngoaïi. Ñaây laø böôùc ñaàu!, roài böôùc keá
tieáp theo laø seõ haï Côø Vaøng. Vaán ñeà cuûa chuùng ta vaø nguyeân taéc toái thöôïng cuûa chuùng ta
laø khoâng bao giôø chaáp nhaän caùi naõo traïng coù ngaøy hai caùi côø ñöôïc caém chung, caùi naøo
chæ ù moät thoâi! (VC cuõng theá, khoâng bao giôø VC chaáp nhaän ñeå Côø Ñoû caém chung vôùi Côø
Vaøng, neáu tình traïng ñoù xaûy ra taïi haûi ngoaïi, VC coi laø chieán thuaät taïm thôøi vaø seõ töø töø vaän
ñoäng baèng moïi caùch - vôùi theá tieàn baïc, kinh teá vaø ngoaïi giao cuûa VC, ñeå roài seõ deïp Côø
Vaøng, chæ giöõ Côø Ñoû. Ñoù laø caùi ngaøy haûi ngoaïi hoaøn toaøn bò VC thoân tính! Thaønh ra phaûi
hieåu "Win - Win Situation" cuûa ÑVH seõ ñöa ñeán caùi gì vaø haûi ngoaïi phaûi laøm gì ñeå khoâng bò CS
thoân tính sau naøy).
Coøn moät khi cheá ñoä CS bò giaûi theå vaø Quoác Hoäi cuûa VN daân chuû choïn moät laù côø vaø
Quoác Ca cho ñaát nöôùc thì ñoù laïi laø vieäc khaùc, vaø ta coù theå tin raèng Quoác Hoäi daân chuû seõ
choïn moät laù côø töôïng tröng cho truyeàn thoáng daân toäc nhö caùc nöôùc ôû Ñoâng AÂu vaø Nga ñaõ
laøm, chöù Quoác Hoäi daân chuû seõ khoâng taùi laäp Côø Maùu vaø Quoác Ca saét maùu cuûa VC maø
hoï cuøng toaøn daân ñaõ daøy coâng tranh ñaáu ñeå phaù boû cheá ñoä ñoù ñi. (Côø Vaøng laø laù côø
coù "TRUYEÀN THOÁNG DAÂN TOÄC". Lòch söû Vieät ñaõ ñaäm neùt Côø Vaøng töø khôûi nghiaõ Hai
Baø Tröng. Trong khi ñoù chöa ai noùi Côø Maùu cuûa CSVN xuaát phaùt töø truyeàn thoáng Daân Toäc
heát!. Coù theå noùi ñoù laø côø "COÄNG SAÛN"! Khi cheá ñoä CS chaám döùt laø noù seõ chaám döùt
theo. Chuùng ta theo Côø Vaøng vôùi QUOÁC CA VIEÄT NAM (daãn thöôïng), chuùng ta bieát chuùng ta
phaûi laøm gì ("Coâng daân ôi! Mau hieán thaân döôùi Côø!) ñeå Côø Vaøng trôû laïi vò theá cuûa noù trong
loøng Daân Toäc!).
A. CON NGÖÔØI, HOAØN CAÛNH, VAØ LYÙ DO TAÏI SAO ÑVH COÙ LAÄP TRÖÔØNG HHHG COÙ LÔÏI
CHO CS? LAÄP TRÖÔØNG AÁY COÙ NGUYEÂN UÛY TÖØ ÑAÂU?
Ñaõ töø laâu, chuùng toâi theo saùt quaù trình tranh ñaáu, giai ñoaïn ôû tuø, roài ra haûi ngoaïi, cuûa ÑVH
(vaø cuûa chò Thöùc - vôï anh) thì caøng ngaøy caøng naém ñöôïc nhieàu yeáu toá chöùng toû ÑVH ñaõ
khoâng coøn cuøng haøng nguõ tranh ñaáu cuûa ngöôøi Quoác Gia nöõa. Caùc yeáu toá sau ñaây khoâng
phaûi chæ laø ñoïc ñöôïc, maø coøn do söï giao tieáp vaø moái lieân heä vôùi chò Thöùc vaø ÑVH tröôùc
vaø sau ngaøy ÑVH ra haûi ngoaïi cho tôùi nay (thôøi gian khi môùi sang Hoa Kyø chò Traàn Thò Thöùc
vaän ñoäng caùc nôi nhieàu laém!).
Chuùng toâi bieát ÑVH coù söï giao tieáp maät thieát vôùi caùc caùnh "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi", töø Canada
cho ñeán Hoa Kyø vaø Phaùp. Vaø nguy haïi hôn nöõa, vì CS khoâng theå xaâm nhaäp vaøo caùc toå chöùc
quyeát lieät vôùi VC, neân saùch löôïc chung cuûa chuùng laø xaâm nhaäp vaøo caùc nhoùm chuû tröông
"Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi" ñeå tìm caùch laùi vaø naém caùc nhoùm naøy. Nhieàu hoaït ñoäng cuûa nhöõng
ngöôøi "thaäm thuït" vôùi CS, do tình baùo cuûa giôùi tranh ñaáu, cuûa ngöôøi Quoác Gia, vaø cuûa chính
nhöõng ngöôøi phaûn tænh vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc moùc noái cho bieát nhöõng ai nuùp trong haøng nguõ
meänh danh "ñaáu tranh cho daân chuû", nhöng lieân heä maät thieát vôùi VC (ôû Canada chaúng haïn, coù
moät soá nhöõng ngöôøi naøy, vaø chuùng toâi thöôøng xuyeân ñöôïc caäp nhaät veà caùc hoaït ñoäng cuûa
hoï, do caùc anh em hoaït ñoäng chung hoaëc tieáp xuùc vôùi nhöõng ngöôøi naøy, beân phiaù "ñaáu tranh
daân chuû", cho bieát). Toùm laïi laø VC khoâng xaâm nhaäp ñöôïc vaøo caùc ñoaøn theå choáng Coäng
quyeát lieät vaø sieát chaët haøng nguõ, thì VC xaâm nhaäp vaøo caùc ñoaøn theå coù chuû tröông "Hoøa
Hôïp Hoøa Giaûi" vaø caùc hoäi ñoaøn chæ bieát coù "tieàn" vaø "vaên ngheä, du hí" v.v., vì ñaây laø maõnh
ñaát beùo bôû ñeå VC coù moâi tröôøng loït vaøo haøng nguõ Quoác Gia. Nhieàu anh em Quoác Gia trong
caùc toå chöùc "ñaáu tranh daân chuû" ñaõ cho bieát vaán ñeà naøy vaø vaïch roõ nhöõng ai laø ngöôøi
caàn ghi daáu (vì ñaây laø tình baùo cho neân yeáu toá "baûo maät" vaø "phaûn giaùn" caàn phaûi ñöôïc aùp
duïng ñeå khai trieån keá hoaïch haønh ñoäng voâ hieäu hoùa caùc hoaït ñoäng cuûa CS. Neáu VC bieát
ñöôïc ai lieân heä vaø hoaït ñoäng cho chuùng ñaõ bò nhaän dieän thì chuùng seõ coù caùch ñoái phoù,
khoâng coù lôïi cho vieäc thu löôïm tin töùc vaø keá hoaïch haønh ñoäng cuûa chuùng ta).
ÑVH töø ñaàu ñöôïc xem laø coù caùc lieân heä vôùi giôùi Phaät Giaùo, nhaát laø qua vai troø Phoù Vieän
Tröôûngù, cuûa Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh (maø nhaø sö thaân Coäng Thích Minh Chaâu - hieän laø Ñaïi Bieåu
Quoác Hoäi CSVN, laø Vieän Tröôûng). Khoâng noùi gì chuùng ta cuõng bieát raèng tröôùc thaùng 4-75, CS
ñaõ gaøi ngöôøi vaøo nhieàu cô caáu Phaät Giaùo vì ñaây laø phong traøo quaàn chuùng lôùn nhaát maø CS
baèng moïi giaù phaûi xaâm nhaäp vaø vaän duïng. Caùc tieát loä cuûa tình baùo VNCH vaø caùc vaên kieän
giaûi maät veà caùc hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi naèm vuøng cho CS tröôùc ñaây trong Phaät Giaùo
cho bieát raèng moät soá ngöôøi ñaõ naèm vuøng trong Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh, trong Phaät Giaùo Thoáng
Nhaát, vaø vaøi nhoùm cuûa Phaät Giaùo vaø Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh ñaõ ra ñoùn quaân CS khi chuùng tieán
vaøo Saøi Goøn ngaøy 30-4-75, vaø ñaây laø chuyeän coù thaät. Quaû thaät ñuùng raèng coù nhieàu ngöôøi
beân phiaù Phaät Giaùo (ngay caû moät soá ôû Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh) ñaõ töøng coù yù töôûng raèng coù
theå soáng chung vôùi CS, vaø ngaøy 30-4-75 laø moät ngaøy "giaûi phoùng!". Nhöng hoï kòp thôøi vôõ
moäng khi Thöôïng Toïa Thích Thieän Minh (Giaùm Ñoác Tröôøng Thanh Nieân Phuïng Söï Xaõ Hoäi cuûa
PG) bò VC baét vaøo tuø vaø böùc töû trong tuø! Roài VC böùc baùch haøng giaùo phaåm GHPGVNTN
phaûi ñaàu haøng vaø gia nhaäp Giaùo Hoäi PGVN (Quoác Doanh) do VC laäp ra vaøo naêm 1981. Nhöõng
ngöôøi choáng laïi laàn löôït bò vaøo tuø, keå caû quùy Hoøa Thöôïng Huyeàn Quang, Quaûng Ñoä vaø caùc
Thöôïng Toïa Trí Sieâu, Tueä Só (hai vò trí thöùc PG naøy bò keâu aùn töû hình nhöng sau Quoác Teá can
thieäp maïnh meõ, VC phaûi giaûm aùn xuoáng chung thaân). Phaûi noùi coâng taâm laø ÑVH trong giai
ñoaïn Phaät Giaùo bò aùp cheá vaø trieät ha ( thaäp nieân 80) ï ñaõ ñöùng veà phiaù ñaáu tranh, vaø sau ñoù
bò CS baét. ÑVH bò tuø, roài ñöôïc thaû, sau ñoù bò baét laïi vì chuû tröông hai dieãn ñaøn gì ñoù in baèng
roneùo. ÑVH bò keâu aùn (hình nhö 15 hay 20 naêm) vaø bò ñaøy ra caùc traïi tuø ôû Baéc maø coù luùc
Lyù Toáng ñaõ ôû tuø chung. Trong khoaûng caùc naêm 1991-1993, ÑVH vieát nhöõng baøi khaù saéc beùn
veà daân chuû vaø khoâng bieát caùch naøo ñaõ chuyeån ra ñöôïc haûi ngoaïi. Quoác teá vaø haûi ngoaïi
tích cöïc can thieäp cho ÑVH vaø BS NÑQ cuõng nhö caùc nhaø ñaáu tranh khaùc. Nhieàu nhaø ñaáu tranh
nhìn vaøo ÑVH nhö moät kim chæ nam (treân caû BS NÑQ) vì ngöôøi tañoïc ñöôïc trong caùc baøi vieát
cuûa ÑVH chuyeån ra haûi ngoaïi caùc yù töôûng coù theå laøm neàn cho moät nöôùc VN daân chuû. Dieãn
Ñaøn Quoác Teá Cuûa Caùc Phong Traøo Daân Chuû VN vaøo thôøi ñieåm ñoù cuõng laøm moät soá Khai
Thaùc Thò Tröôøng ñaëc bieät veà ÑVH (soá 11, naêm 1993) vaø nhôø ngöôøi chuyeån veà VN cho ÑVH.
Nghe noùi ÑVH ñaõ nhaän ñöôïc hai soá baùo naøy. Phaûi noùi laø Dieãn Ñaøn Quoác Teá coù caûm tình
ñaëc bieät vôùi hai nhaø tranh ñaáu ÑVH vaø NÑQ vaø ñaõ daønh rieâng hai soá baùo Khai Thaùc Thò
Tröôøng vieát veà hai nhaø tranh ñaáu naøy (soá baùo daønh cho BS NÑQ laø soá 12), vaø Dieãn Ñaøn
Quoác Teá luùc ñoù ñaùnh giaù cao ÑVH, cho laø nhöõng baøi vieát cuûa oâng coù lôïi cho tieán trình daân
chuû hoùa VN.
B. ÑVH HIEÄN NAY
Nhöng taïi sao ÑVH hieän taïi khoâng coøn laø ÑVH cuûa thaäp nieân 80 vaø ñaàu thaäp nieân 90? Muoán
hieåu vaán ñeà taïi sao, ta phaûi bieát naõo traïng nguyeân thuûy cuûa ÑVH veà Hoà Chí Minh vaø Ñaûng CS
nhö theá naøo? Trong moät xuaát baûn (Thô Hoaøng Haïc) maø chò Traàn Thò Thöùc coù laàn sang Toronto
ñaõ kính bieáu Chuû Nhieäm Dieãn Ñaøn Quoác Teá - TS Nguyeãn Baù Long, coù ñoaïn ÑVH coi Hoà Chí
Minh laø ñoàng haøng vôùi caùc nhaø caùch maïng nhö Phan Boäi Chaâu, Tröông Töû Anh v.v. Ñieàu ñoù
cho thaáy raèng thaâm taâm ÑVH chaáp nhaän HCM (ngöôøi laõnh ñaïo toái cao cuûa CSVN), nhö vaäy
chuyeän ÑVH chaáp nhaän CSVN khoâng coùù gì khoù heát! YÙ töôûng "hoøa hôïp hoøa giaûi" coù ngay
trong ñaàu ÑVH töø laâu roài, chaéc chaén laø tröôùc khi quyeån Thô Hoaøng Haïc ñöôïc xuaát baûn (tröôùc
khi ÑVH ñöôïc VC thaû ra khoûi tuø laàn cuoái cuøng). Vaán ñeà laø ÑVH ñaõ kheùo daáu laäp tröôøng
chaáp nhaän HCM vaø Ñaûng CS trong caùc baøi vieát ñaàu thaäp nieân 90, chöù theo chuùng toâi nghó,
ÑVH ñaõ coù yù naøy töø nguyeân thuûy; vì ñaây laø yù töôûng cô baûn hun ñuùc neân ÑVH. Caùc phaûn
öùng cuûa ÑVH veà ñaáu tranh trong caùc thaäp nieân 80 vaø 90 chæ laø vì ÑVH khoâng ñoàng yù vôùi
caùch ñoái xöû cuûa VC ñoái vôùi PG vaø ñoái vôùi baûn thaân ÑVH. Nhöng treân phöông dieän tö töôûng
vaø loâ gíc, ÑVH vaãn cho HCM laø moät nhaø aùi quoác, moät nhaø caùch maïng cuøng haøng vôùi Phan
Boäi Chaâu, Tröông Töû Anh v.v. Theá thì caên baûn tö töôûng cuûa ÑVH vaãn laø HCM (vaø ÑCS) coù
coâng, coù theå soáng chung ñöôïc, noùi noâm na laøø "Hoøa Hôïp Hoøa Giaûi".
Chuyeän Lyù Toáng keå laïi phong thaùi ñi xuoáng cuûa ÑVH trong tuø khi anh em tuyeät thöïc vaø oâng aên
gaø vaø noùi trong tuø laøm gì coù chuyeän chia xeû chæ laø moät khiaù caïnh cuûa vaán ñeà khí tieát,
nhöng vaán ñeà chính laø nhö theá naøy: CS ñaõ thaønh coâng trong vieäc thuyeát phuïc ÑVH töø moät
ngöôøi taâm phuïc vaø ñaùnh giaù cao HCM vaø coù chuû tröông coù theå chaáp nhaän CS ñöôïc,
sang coäng taùc vôùi cheá ñoä trong keá hoaïch "HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI" (theo yù CS) maø CS
tröôøng kyø mai phuïc bieát raèng theá naøo cuõng phaûi khai trieån keá hoaïch naøy trong töông lai,
nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi Vieät haûi ngoaïi. Vieäc CSVN ñaåy ÑVH ra haûi ngoaïi laø coá tình trong moät
keá hoaïch laâu daøi vaø ÑVH haün ñaõ bieát tröôùc keá hoaïch naøy khi laøm vieäc vôùi CS trong tuø vaø
ñöôïc nhieàu öu ñaõi, chaúng nhöõng cho ÑVH maø caû baø Traàn Thò Thöùc - vôï Hoaït, trong vieäc baø
Thöùc xuaát ngoaïi tröôùc (noùi laø ñeå ñoaøn tuï vôùi con baø ñaõ ôû haûi ngoaïi) vaø vieäc CS deã daøng
cho baø Thöùc veà VN thaêm choàng tröôùc khi ÑVH ñöôïc thaû ra. Chaéc chaén laø baø Thöùc vaø oâng
Hoaït ñeàu ñaõ bieát tröôùc vieäc baø Thöùc ra haûi ngoaïi thì oâng Hoaït seõ ñöôïc ñoaøn tuï cuøng vôï
khoâng laâu, chöù neáu baø Thöùc khoâng hy voïng oâng Hoaït seõ ñöôïc thaû vaø ra haûi ngoaïi cuøng baø
thì khoâng khi naøo baø Thöùc rôøi boû choàng ra haûi ngoaïi tröôùc trong nieàm voâ voïng laø seõ khoâng
coù ngaøy ñöôïc ñoaøn tuï vôùi choàng. Toùm laïi baø Thöùc vaø oâng Hoaït bieát tröôùc vieäc oâng Hoaït
seõ xuaát ngoaïi (ñoù laø yeáu toá laø cô baûn cho vieäc baø Thöùc chòu rôøi choàng khi choàng ñang ôû
tuø, noùi laø ñeå ñoaøn tuï vôùi con!). Nhöng maø ta phaûi hieåu caùi gì laø yeáu toá quyeát ñònh trong vieäc
baø Thöùc rôøi VN: baø ñaõ bieát tröôùc vieäc oâng Hoaït seõ ñoaøn tuï vôùi baø ôû Myõ!
ÑVH vôùi naõo traïng khaâm phuïc vaø ñaùnh giaù cao HCM (töø ñoù ÑVH chuû tröông HHHG), ôû trong tuø
ngaøy naøy qua thaùng khaùc ñöôïc caùc caùn boä cao caáp CS veà laøm vieäc noùi vôùi ÑVH ñaïi khaùi
raèng CS seõ thay ñoåi vaø ñang thay ñoåi, CS bieát troïng nhöõng ngöôøi taøi vaø coù uy tín nhö ÑVH, CS
höùa seõ thaû ÑVH, CS ñoái xöû vôùi ÑVH (vaø vôï) coù nhieàu öu ñaõi vaø töû teá v.v. Töï baûn thaân ÑVH
thaáy CS quaû coù thay ñoåi, vaø laäp tröôøng cuûa oâng töø caên baûn cuõng coù nhöõng ñieåm gaàn (nhö
coâng nhaän coâng traïng vaø loøng aùi quoác cuûa HCM ), cho neân ngaøy moät ngaøy hai, ÑVH ñaõ töø
ñoái khaùng chuyeån sang coäng taùc vôùi cheá ñoä, trong moät keá hoaïch tröôøng kyø laø ñöa haûi ngoaïi
vaøo löôùi HOØA HÔÏP HOØA GIAÛI cuûa VC.
Ngay töø sau khi ÑVH ra haûi ngoaïi, moái gia taêng nghi ngôø trong haøng nguõ tranh ñaáu khi ÑVH chæ
sinh hoaït chung vôùi nhöõng ngöôøi vaø caùc nhoùm chuû tröông HHHG, maø xa liaø caùc nhoùm chuû
tröông ñaáu tranh quyeát lieät vôùi CS, nhaát laø caùc nhoùm phaùt ñoäng cuoäc caùch maïng Côø Vaøng
taïi haûi ngoaïi. Thaùi ñoä vaø haønh tung cuûa ÑVH ñaõ loä khi ÑVH ñi saùt vôùi nhöõng ngöôøi maø giôùi
tranh ñaáu vôùi tinh thaàn quyeát töû vôùi CS ñaõ quan taâm töø laâu. Chuùng toâi ôû Canada bieát roõ
nhöõng ngöôøi naøy neân khi ÑVH sang Toronto sinh hoaït, Chuû Nhieäm Dieãn Ñaøn Quoác Teá laø ngöôøi
töøng meán moä vaø hoã trôï ÑVH ñaàu thaäp nieân 90, ñaõ töø choái ñeán döï buoåi sinh hoaït naøy, sau
khi naém moät soá döõ kieän vöõng chaéc ÑVH ñang ñi vôùi ai.
Vieäc ÑVH töø ñoái khaùng vôùi CS sang thaønh laù baøi cuûa CS coù nhieàu nguyeân uûy coù theå hieåu
ñöôïc, nhö treân ñaõ noùi.
Vieäc ÑVH ñöa ra "Win -Win Situation" coù veû töï nhieân nhaân vuï tranh chaáp hai côø taïi Ñaïi Hoïc
Fullerton, nhöng thöïc söï keá hoaïch "HOAØ HÔÏP HOØA GIAÛI" ñaõ ñöôïc CSVN chuaån bò cho ÑVH töø
laâu, keå töø ngaøy ÑVH chaáp nhaän töø boû ñoái khaùng vaø hôïp taùc vôùi VC, ñeå ñoåi laïi nhieàu ñieàu
nhö treân ñaõ noùi, vaø cuõng phuø hôïp vôùi naõo traïng cuûa ÑVH, tröôùc khi ÑVH ñöôïc CS thaû ra.
Chuùng toâi raát tin lôøi anh huøng Lyù Toáng vì hieåu laø anh khoâng coù noùi gian cho ÑVH, vaø vôùi caùc
chöùng côù raát roõ raøng: Thô Hoaøng Haïc, laøm vieäc vaø sinh hoaït gaàn guõi vôùi caùc nhoùm HHHG,
khoâng chaøo Côø Vaøng (traùch TS Phan Vaên Song sao coøn ñeo Côø Vaøng treân vai aùo), coù nhieàu
lieân heä vôùi nhöõng ngöôøi chuùng toâi ñöôïc bieát laø quan heä gaàn guõi vôùi VC, töø ngaøy ra haûi
ngoaïi ñeán giôø ÑVH xa rôøi haün nhöõng ngöôøi Quoác Gia chaân chính (coù laàn Dieãn Ñaøn Quoác Teá
thöû ÑVH sau khi ra haûi ngoaïi laø yeâu caàu phoûng vaán ÑVH nhaân moät dòp ñaáu tranh, ÑVH ñaõ tìm
moïi caùch ñeå khoûi traû lôøi Dieãn Ñaøn Quoác Teá...). Chuùng toâi ñaõ bieát vaø aâm thaàm theo saùt.
Nay laø luùc hoaït ñoäng HOAØ HÔÏP HOØA GIAÛI theo yeâu caàu VC vaø theo Nghò Quyeát 36 ñöôïc
bung ra; chuùng toâi raát ñau loøng phaûi thaúng tay vôùi moät ngöôøi maø chính chuùng toâi vaø haûi
ngoaïi cuõng nhö ñaïi chuùng VN töøng mong caàu laø ngoïn haûi ñaêng cuûa Daân Toäc! Ñaây laø moät
maát maùt vaø ñau loøng lôùn, nhöng vì söï toàn vong cuûa Ñaát Nöôùc vaø cuûa chính haûi ngoaïi, chuùng
toâi phaûi thaúng tay beû gaõy!
Xin loãi hai vò ñaõ töøng coù söï quùy meán vaø xin chia xeû vôùi Ñoàng Baøo ñaõ maát moät nieàm tin!
Baéc Myõ ngaøy 25 thaùng 5 naêm 2004
T/M Dieãn Ñaøn Quoác Teá Cuûa Caùc Phong Traøo Daân Chuû VN
Nguyeãn Baù Long
TS. NGUYỄN BÁ LONG * BIẾN CỐ THIÊN AN MÔN
NHÂN TƯỞNG NIỆM BIẾN CỐ THIÊN AN MÔN VÀO ĐẦU THÁNG 6
Diễn Đàn Quốc Tế Của Các Phong Trào Dân Chủ VN kêu gọi Thanh Niên, Sinh Viên,
Trí Thức VN dấy lên Phong Trào Sinh Viên, biểu dương tại các Đại Học Hà Nội và
Sài Gòn, đòi hỏi:
* Tự Do Thông Tin và Internet
* Thả Nguyễn Vũ Bình và các nhà đối kháng Internet vô điều kiện
* Yêu cầu Quốc Hội CSVN không phê chuẩn Hiệp Ước Nhượng Biển cho Trung Cộng
* Hỗ Trợ NHÓM VÌ CÔNG LÝ vừa được thành lập tại Hà Nội
Lại một lần nữa, Lễ Tưởng Niệm biến cố THIÊN AN MÔN lại đến sau 15 năm của cuộc đại
sát bằng xe tăng và Hồng Quăn giết chết hàng ngàn thanh niên, sinh viên Trung Quốc tranh
đấu cho dân chủ tại Công Trường Thiên An Môn tháng 6-1989. Năm nay có mấy điều quan
trọng mà biến cố này đánh thức lương tâm của giới trẻ và thanh niên VN yêu nước. Đó là
vụ Nhà Báo NGUYỄN VŨ BÌNH bị xử y án 7 năm tù và ba năm quản chế về tội liên lạc
với Hải Ngoại qua Internet (VC buộc tội là "gián điệp") tại Toà Phúc Thẩm Hà Nội ngày 9
tháng 5, 2004 và hiện đang TUYỆT THỰC nguy hiểm đến tính mạng. Thứ hai là vụ Quốc Hội
CSVN sắp phê chuẩn Hiệp Ước Nhượng Biển do Đảng CSVN dâng cho Trung Cộng.
Hai vụ này đã gây ra các làn sóng xôn xao từ trong nước ra tới Hải Ngoại hàng tháng nay.
Chúng ta phải làm gì để cứu nguy cho Nguyễn Vũ Bình và để chận đứng Quốc Hội CSVN
chấp hành lệnh bán nước của Đảng CSVN và phê chuẩn Hiệp Ước (mà là vụ bán nước
nghiêm trọng nhất liên hệ đến hàng chục ngàn cây số vuông lãnh hải quốc gia trong Vịnh
Bắc Bộ và các ưu tiên về nghề cá trong các vùng đánh cá lâu nay thuộc VN) vào tháng 6
này. Hai vụ này cực kỳ quan trọng mà Quốc Dân trong nước - đặc biệt tầng lớp thanh niên,
sinh viên - phải có phản ứng. Thời điểm phản ứng đã đến khi các lực lượng dân chủ tại
nhiều nơi trên thế giới tiến hành tưởng niệm biến cố THIÊN AN MÔN năm thứ 15 sắp tới.
Tình hình phát triển dân chủ trên thế giới và tại VN đã chín mùi để tầng lớp Trí Thức, Thanh
Niên, Sinh Viên, Học Sinh, Người CS Thức Tỉnh và Đồng Bào đứng lên đòi hỏi những gì thiết
thân nhất và những quyền căn bản không thể thiếu được đối với con người trong mọi xã hội
văn minh tiến bộ ngày nay: đó là quyền tự do thông tin, báo chí (kể cả tự do thông tin trên
Internet), tự do nghiệp đoàn, tự do hội họp và lập hội, tự do tôn giáo, quyền tự trị đại học v.v.,
như là Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền của LHQ và Hiến Chương 2000 của Việt Nam đã
khẳng định. Mới vừa đây, 8 Trưởng Văn Phòng Luật Sư tại Hà Nội và một số luật gia giàu
lương tâm nghề nghiệp và tâm huyết đã đứng ra thành lập NHÓM VÌ CÔNG LÝ có mục đích
đòi xét lại ca'c bản án "oan sai" (chữ dùng của Nhóm) vì trái thủ tục tố tụng, xử theo lệnh
v.v.; trong đó chắc chắn vụ án Nguyễn Vũ Bình là một án oan nổi cộm.
Con đường đi đến dân chủ cho VN đòi hỏi sự phối hợp các nhập lượng tri thức và hành động
của Quốc Nội và Hải Ngoại. Chúng tôi xin lập lại lộ trình này trước ngưỡng cửa những biến
động chứng tỏ VN sẽ phải thay đổi lớn lao, theo như được đề xuất trong TUYÊN NGÔN CỦA
HIẾN CHƯƠNG 2000 công bố tại Đại Hội Thế Giới Công Bố HIẾN CHƯƠNG 2000 ngày
26/11/2000 tại Hội Trường Quốc Tế FIAP, Paris. Điều 4 Tuyên Ngôn của Hiến Chương 2000 viết
như sau:
Điều 4: Trong bước đầu tiên, để tiến đến một xã hội dân sựï - tiền thân của một nền dân
chủ thựïc chất - tại Việt Nam; Hiến Chương 2000 - qua "DIỄN ĐÀN CÔNG DÂN"- phát động
toàn dân đứng dậy đòi hỏi các quyền tối thiết quy định bởi các điều khoản sau đây của
bản Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền:
1- Quyền tham gia việc nước của mọi người, mọi khuynh hướng, qua bầu cử/ứng cử tựï do và
trung thựïc, phổ thông đầu phiếu, trựïc tiếp, kín, định kỳ nơi Điều 21. Quyền này cũng được lập
lại - và được nói rõ thêm là "đa đảng" - trong nguyên tắc thứ nhất của Tuyên Ngôn Dân
Chủ Warsaw.
2- Quyền tựï do hội họp và lập hội, như được quy định nơi Điều 20.
3- Quyền được tựï do phát biểu, thu thập và truyền bá ý kiến, tức tựï do báo chí và truyền
thông, nơi Điều 19.
4- Quyền tựï do tư tưởng, tựï do lương tâm và tựï do tôn giáo nơi Điều 18. Để quyền này được
thựïc thi tại Việt Nam, cần phục hoạt các giáo hội truyền thống và trả lại các tài sản đã
cướp đoạt của các giáo hội bởi nhà nước Cộng Sản Việt Nam và các cơ chế hệ thuộc;
đồng thời, phục hồi hoàn toàn quyền tựï do hành đạo và truyền đạo, xuất bản và truyền bá
kinh sách, báo chí tôn giáo, cũng như mọi hoạt động văn hóa, giáo dục, từ thiện và xã hội
của các giáo hội truyền thống dân lập.
5- Quyền tựï do nghiệp đoàn, nơi Điều 23.
6- Quyền đòi hỏi các tiêu chuẩn đời sống thích đáng về thựïc phẩm, y tế, dịch vụ xã hội,
giáo dục và điều kiện làm việc không bị bóc lột nơi các Điều 25, 26 và 24. Thêm nữa là
quyền kinh tế nhằm bảo đảm công bằng và thuận lợi - nhất là đối với phụ nữ - trong tuyển
dụng và lương bổng, an toàn, sức khỏe, nghỉ ngơi..., nơi Điều 7 Công Ước Quốc Tế về Các
Quyền Kinh Tế, Xã Hội và Văn Hóa.
Để thựïc hiện các điều căn bản kể trên, và để mở lối thoát cho Dân Tộc, tiến đến một
nền kinh tế thị trường đáp ứng được bối cảnh toàn cầu hóa và một nền dân chủ đúng
nghiã; Hiến Chương 2000 - qua DIỄN ĐÀN CÔNG DÂN - vận động toàn dân đứng dậy đòi
hỏi hủy bỏ Điều 4 Hiến Pháp, ngưng thi hành Hiến Pháp 1992 của Cộng Sản Việt Nam,
thành lập một cơ chế chuyển tiếp, và hiệp thương để giải quyết vấn đề tìm một giải pháp
cho đất nước cũng như xúc tiến bầu cử tựï do, dân chủ, trung thựïc và đa đảng tại Việt Nam.
Paris, Pháp Quốc ngày 26 tháng 11 năm 2000
Thay mặt các thành viên ký kết Hiến Chương 2000
Bộ Phận Phát Ngôn Viên
- GS Nguyễn Cao Hách, GS Lê Đình Cai (Hoa Kỳ)
- TS Nguyễn Bá Long, LS Lâm Chấn Thọ (Canada & ÚÂc)
- GS Vũ Quốc Thúc, TS Lê Đình Thông (Tây Âu)
- Nhà Tranh Đấu Phạm Hoàng, Chiến Sĩ Dân Chủ Dương Văn Thưởng (Đông Âu, Nga & Quốc
Nội)
Đại Diện Bộ Phận Phát Ngôn Viên: TS NGUYỄN BÁ LONG
Vấn đề tiến đến dân chủ tại VN cần đáp ứng hai yếu tố:
- Lòng người và nhu cầu dân chủ hóa đất nước.
- Trào lưu tiến bộ của thế giới để hội nhập vào cộng đồng nhân loại vớiø dân chủ nghị
trường và đa đảng đúng nghiã như được mô tả trong HIẾN CHƯƠNG 2000 của VN (bản Toàn
Văn).
Đây là hai yếu tố không thể nào đi ngược được.
Tại sao các mưu toan thi hành Nghị Quyết 36 của Bộ Chính Trị Đảng CSVN cho cộng đồng Hải
Ngoại và sự vận dụng các con cờ mà CSVN đã mua chuộc được từ lâu như Nguyễn Cao Kỳ,
Đoàn Viết Hoạt v.v. sẽ hoàn toàn thất bại? Vì nó đi ngược lại yếu tố "lòng người" (đâu có ai
muốn Hòa hợp hòa giải" kiểu VC để làm tay sai CS phục vụ một chế độ vô đạo và để VC
khai thác Hải Ngoại như một con bò vắt sữa); trong khi chế độ này lại đi ngược lại trào lưu (dân
chủ) tiến bộ của thế giới. Chế độ Hà Nội hiện đang đàn áp đẩm máu các giáo hội độc
lập (như Phật Giáo, Tin Lành v.v.), người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, và các tầng lớp
đối kháng (cụ thể là các nhà đối kháng Internet như Nguyễn Vũ Bình).
Điều kiện tiên quyết là phải gở bỏ chuyên chính bằng các biện pháp mà các bên đều có
thể chấp nhận được, trước khi nói chuyện hiệp thương giải quyết các vấn đề của đất nước
giữa các khuynh hướng xã hội, chính trị, tôn giáo khác nhau. Nếu tiến hành các biện pháp
"thôn tính" và "áp đặt" như được mô tả trong Nghị Quyết 36 và dùng các "cò mồi" xuất ra
các chiêu "lừa bịp" hòng đưa Hải Ngoại và Quốc Dân vào cái bẫy "hoà Hợp Hòa Giải" của
Đảng CSVN, thì chắc chắn Hải Ngoại sẽ chống tới cùng, và Quốc Dân cũng như các giáo
hội tôn giáo trong nước thấy rõ các trò đàn áp và độc tôn của CS, sẽ vẫn tiếp tục đứng
lên đòi hỏi dân chủ đích thực. Vấn đề "BỊP" của Đảng CSVN như hồi 1945-1947 chắc chắn
sẽ không thể nào thành công trong bối cảnh VN và thế giới ngày nay. Muốn dân cộng tác,
muốn có sự hòa giải - nhất là đối với người hải Ngoại, tất cả phải là thật và đi theo chiều
hướng tiến bộ của thế giới mới có thể chấp nhận được. Còn chuyên chính CS là không bao
giờ có sự cộng tác của Hải Ngoại, dù VC có đưa ra một ngàn Đoàn Viết Hoạt hay Nguyễn
Cao Kỳ. VC đã tốn bao tâm lực và vận động để mua chuộc những con cờ này, nhưng mà kết
quả rất cay đắng là đưa ra con cờ nào chỉ cháy con cờ đó! Mới trong vòng hai ba tháng mà
VC đã cháy hai con cờ "tối thượng" rồi!. VC không nắm một điều căn bản là người Việt Hải
Ngoại không chấp nhận CS. Thấy một số Đồng Bào về thăm thân nhân hoặc du lịch VN, rồi
VC tưởng rằng đã thu phục được lòng người Hải Ngoại, thì đó là hoàn toàn sai lầm! Họ về VN
vì các lý do thân nhân và gia đình, thảng hoặc có kẻ về hưởng thụ hoặc "áo gấm về làng!",
nhưng từ đó kết luận rằng họ ưa VC thì lại hoàn toàn sai!. Muốn biết họ có tin VC hay không,
chỉ cần coi số người thực sựchịu đầu tư về VN trong tổng số 3 triệu người Việt Hải Ngoại.
Bao nhiêu kẻ còn ở lại, bao nhiêu kẻ đã "bỏ của chạy lấy người"? Tóm lại nan đề "huy
động toàn lực Dân Tộc" không bao giờ giải quyết được một khi còn chuyên chính CS trên đất
nước.
Diễn Đàn Quốc Tế Của Các Phong Trào Dân Chủ VN và Phong Trào Hiến Chương 2000 hết
lòng kêu gọi những người CS thức tỉnh, vì con đường sống của Dân Tộc, hãy đứng lên cùng
với giới Trí Thức, Thanh Niên, Sinh Viên, Học Sinh cùng Đồng Bào, nhân Tưởng Niệm biến cố
Thiên An Môn tháng 6 này, đòi hỏi: * Tự Do Thông Tin, Báo Chí và Internet trên toàn lãnh thổ
VN * Thả Nguyễn Vũ Bình và các nhà đối kháng Internet vô điều kiện * Yêu cầu Quốc Hội
CSVN không phê chuẩn Hiệp Ước Nhượng Biển cho Trung Cộng * Hỗ Trợ NHÓM VÌ CÔNG LÝ
vừa được thành lập tại Hà Nội tiến đến công khai hoạt động và phát triển, làm tiền đề cho
sự hình thành xã hội dân sự và công cuộc dân chủ hóa VN.
Chúng tôi hoàn toàn hỗ trợ và sẵn sàng cộng tác với Quốc Nội để phát triển và hình
thành các giải pháp và đường lối hành động đưa đến dân chủ hóa thật sự đất nước; do
các nhà đối kháng trong nước, các lực lượng tôn giáo và dân tộc, người CS thức tỉnh, tầng
lớp trí thức, thanh niên, sinh viên, học sinh, cùng toàn thể đồng bào tiến hành, mà sự thành
lập NHÓM VÌ CÔNG LÝ là bước đầu do trí thức Việt Nam đề xướng. "Đất Thăng Long nghìn
năm văn vật!": chúng tôi hãy còn một niềm tin!
Giữa tuyết lạnh, măng non vẫn mọc
Cạnh tre già, ruộng lúa trỗ bông
Trong biển máu Thanh Niên Trung Quốc
Đã dấy lên bao ngọn Sóng Thần
Khi thế giới vươn mình thức dậy
Đâu hỡi người tuổi trẻ Việt Nam?
Những Phù Đổng Thiên Vương thuở ấy
Có nghe chăng cả nước cơ hàn?
(Chiến Sĩ Nhân Quyền kiêm Nhà Thơ NGUYỄN DẬT LĨNH)
Hải Ngoại, ngày 22 tháng 5 năm 2004
T/M Diễn Đàn Quốc Tế Của Các Phong Trào Dân Chủ VN & Phong Trào Hiến Chương 2000
TS NGUYỄN BÁ LONG
Tổng Đại Diện kiêm Phát Ngôn Viên
LS. NGUYỄN HỮU THỐNG * VỤ ÁN NGUYỄN VŨ BÌNH
NHỮNG VI PHẠM LUẬT PHÁP
TRONG VỤ ÁN NGUYỄN VŨ BÌNH
LS. Nguyễn Hữu Thống
Nguyễn Vũ Bình 35 tuổi, tốt nghiệp khoa Kinh Tế Chính Trị Trường Đại Học Hà Nội, nguyên
biên tập viên Tạp Chí Cộng Sản đã bị Tòa Án Hà Nội kết án 7 năm tù và 3 năm quản
chế về tội gián điệp trong một phiên xử kín và chớp nhoáng ngày 31-12-2003.
Cũng như bản án Nguyễn Khắc Toàn ngày 20-12-2002 và bản án Phạm Hồng Sơn ngày
18-6-2003, bản án gián điệp Nguyễn Vũ Bình đã vi phạm nghiêm trọng luật pháp và hiến pháp
quốc gia cũng như các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết tham gia. Ngoài ra, với
bản án này nhà cầm quyền Hà Nội đã vi phạm và tước đoạt của bị can những quyền tự do
căn bản, như tự do phát biểu, tự do thông tin, tự do thân thể, tự do lập hội, tự do lập đảng,
quyền tham gia quản lý nhà nước và quyền tố cáo những hành vi lạm quyền của nhà nước.
I. TRẦN THUẬT NỘI VỤ
Theo bản cáo trạng Nguyễn Vũ Bình bị trách cứ về những hành vi sau đây:
Ngày 2-9-2000 bị can đệ đơn xin thành lập Đảng Tự Do Dân Chủ kèm theo bài nhận định "Việt
Nam và con đường phục hưng đất nước". Theo tác giả, Việt Nam hiện nay đang đứng trước một
cuộc khủng hoảng toàn diện về chính trị, kinh tế và xã hội. Trong tương lai không xa sẽ có
cuộc thay đổi về chế độ xã hội. Do đó, sự có mặt của một chính đảng đối lập là yêu
cầu tất yếu để giảm thiểu những tổn thất của nhân dân trong quá trình thay đổi. Vì tương lai
của đất nước và lợi ích của dân tộc, tác giả xin thành lập Đảng Tự Do Dân Chủ.
Khoảng 2 năm sau, ngày 19-7-2002, theo lời yêu cầu của bà Lora Sanchez, Dân Biểu Quốc
Hội Hoa Kỳ, Nguyễn Vũ Bình đã viết một bản Điều Trần về tình trạng nhân quyền tại Việt
Nam, tường trình về những vụ đàn áp nhân quyền mới nhất tại Việt Nam. Thực ra tác giả chỉ
sao chép bản Kiến Nghị Tập Thể ngày 6-7-2002 của gần 20 chiến sĩ Dân Chủ, thuộc các
thành phần cách mạng lão thành, cựu chiến binh và trí thức văn nghệ sĩ gửi phe lãnh đạo
Đảng, Nhà Nước, Chính Phủ và Quốc Hội. Vì không nhận được phúc đáp, sau một thời gian,
phe Dân Chủ đã chuyển bản Kiến Nghị Tập Thể lên internet để phổ biến cho cộng đồng
nhân loại văn minh.
Những vi phạm nhân quyền điển hình trong bản Điều Trần ngày 19-7-2002 liên quan đến vụ bắt
giam ông Vũ Cao Quận vì những bài viết của ông về nhân quyền; vụ cướp đoạt bản ghi chép
những cảm nhận của Tướng Trần Độ; vụ các ông Phạm Quế Dương, Trần Khuê, Hoàng Minh
Chính cùng khoảng 20 chiến sĩ Dân Chủ bị bắt bớ hay sách nhiễu khi nộp đơn xin thành lập
Hội Nhân Dân Chống Tham Nhũng; những vụ đấu tố các ông Hoàng Minh Chính, Phạm Quế
Dương, Nguyễn Thanh Giang, Lê Chí Quang; vụ chặn bắt và quản thúc nhà thơ Bùi Minh Quốc
sau chuyến đi tìm hiểu về vụ nhượng đất biên giới Bắc Việt; vụ Bộ Văn Hóa và Thông Tin truy
tầm và tiêu hủy một số sách của những người Dân Chủ; vụ bắt giam độc đoán các chiến
sĩ trẻ trong nhóm Dân Chủ như Nguyễn Khắc Toàn, Lê Chí Quang và Phạm Hồng Sơn; vụ cắt
điện thoại của các ông Hoàng Minh Chính, Phạm Quế Dương, Hoàng Tiến, Trần Khuê, Trần
Dũng Tiến, Hà Sĩ Phu, Nguyễn Đan Quế, Bùi Minh Quốc, Nguyễn Thanh Giang, Nguyễn Vũ
Bình; vụ sách nhiễu và bắt giam các tín đồ và các nhà lãnh đạo các tôn giáo...
Trong phần kết luận Nguyễn Vũ Bình đề nghị một số biện pháp khả dĩ có thể hạn chế,
ngăn chặn và tiến tới xóa bỏ tình trạng vi phạm nhân quyền. Ngoài ra anh còn bầy tỏ sự
cảm kích đối với các vị Dân Biểu Quốc Hội Hoa Kỳ trong việc thông qua Dự Luật Nhân
Quyền cho Việt Nam với 410 phiếu thuận và 1 phiếu chống.
II. TRANH LUẬN PHÁP LÝ
Trong chế độ dân chủ pháp trị các yếu tố cấu thành tội gián điệp phải được luật pháp quy
định minh bạch, không quá bao quát và không mơ hồ. Tòa án phải áp dụng luật pháp không
cưỡng ép, phải giải thích hình luật chặt chẽ và không xuyên tạc.
Chiếu Điều 15 Công Ước Quốc Tế về Những Quyền Dân Sự và Chính Trị: "Không ai có thể
bị kết án về một tội hình sự do những điều mình đã làm, nếu những điều ấy không cấu
thành tội hình sự chiếu theo luật pháp quốc gia hay luật pháp quốc tế hiện hành. Luật pháp
quốc tế là những nguyên tắc luật pháp tổng quát được thừa nhận bởi cộng đồng các
quốc gia".
Theo luật pháp phổ thông và hình luật đối chiếu, tại các quốc gia dân chủ văn minh, muốn
cấu thành tội gián điệp phải hội đủ 4 yếu tố:
1) Cung cấp các tin tức tài liệu liên quan đến an ninh quốc gia (như các bí mật quân sự, bí mật
quốc phòng, bí mật nguyên tử)
2) Cho nước ngoài (cho một ngoại bang thù địch)
3) Để nước này sử dụng chống lại quốc gia
4) Và gây nguy hại cho quốc gia
Đạo Luật Gián Điệp Hoa Kỳ quy định tội gián điệp với đầy đủ 4 yếu tố tội trạng ghi trên:
Điều 793 phạt tối đa 10 năm tù tội gián điệp bằng cách cung cấp các tin tức tài liệu về an
ninh quốc phòng cho nước ngoài để nước này sử dụng chống lại quốc gia và gây nguy hại cho
quốc gia.
Điều 794 phạt đến tử hình tội gián điệp trong thời chiến tranh, hay trong trường hợp bị can cung
cấp cho nước ngoài các tin tức tài liệu tối quan trọng về an ninh quốc phòng như các bí mật
trong việc chế tạo và điều hành võ khí nguyên tử. Sở dĩ quốc gia phải chế tài nghiêm khắc
tội gián điệp, vì trong thời chiến tranh, quốc gia đang phải chiến đấu cho sự sống còn của
mình. Hơn nữa các bí mật nguyên tử cung cấp cho ngoại bang, có thể được ngoại bang sử dụng,
đe dọa đời sống của hàng triệu đồng bào. Vì an ninh của quốc dân và sự tồn vong của đất
nước, quốc gia phải chế tài tội gián điệp bằng hình phạt đến tử hình. Đây là một biện pháp
tự vệ chính đáng.
Tại Việt Nam, do sự quy định các yếu tố tội trạng quá bao quát và mơ hồ, Điều 80 Hình Luật
đã vi phạm luật pháp quốc gia và những nguyên tắc luật pháp phổ thông, đồng thời vi phạm
hiến pháp quốc gia và các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết tham gia.
A. VI PHẠM LUẬT PHÁP QUỐC GIA VÀ NHỮNG NGUYÊN TẮC LUẬT PHÁP PHỔ
THÔNG.
Trong Bộ Luật Hình Sự ban hành năm 1997, Điều 80 nằm trong Phần Các Tội Phạm, Chương 1
Mục A nói về "Các Tội Đặc Biệt Nguy Hiểm Xâm Phạm An Ninh Quốc Gia". Cũng như tội phản
quốc và tội phản nghịch (hoạt động nhằm lật đổ chính quyền), tội gián điệp có thể phạt
đến tử hình. Do đó muốn cấu thành tội gián điệp phải có yếu tố xâm phạm an ninh quốc
gia. Chẳng hạn như cung cấp cho ngoại bang những bí mật quân sự (liên quan đến an ninh quốc
gia) để ngoại bang sử dụng chống lại quốc gia và gây nguy hại cho quốc gia. Theo luật pháp
phổ thông nếu đương sự chỉ cung cấp cho nước ngoài những tin tức tài liệu không phải là bí
mật quốc phòng hay không liên quan đến an ninh quốc gia thì không phạm tội gián điệp.
Điều 80 Khoản 1 Điểm C Hình Luật phạt từ 12 năm tù đến tử hình:
1) hành vi cung cấp các bí mật Nhà Nước cho nước ngoài, 2) hành vi cung cấp các tin tức tài
liệu khác (không thuộc bí mật Nhà Nước) cho nước ngoài, để nước này sử dụng chống Nhà
Nước Việt Nam.
1) Như vậy Điều 80 đã không quy định yếu tố xâm phạm an ninh quốc gia trong tội gián điệp.
Do đó nó đi trái với tinh thần và bản văn của chương nói về các tội đặc biệt nguy hiểm
xâm phạm an ninh quốc gia. Vì chỉ trong trường hợp có sự nguy hiểm đặc biệt xâm phạm an
ninh quốc gia, luật pháp mới có thể quy định, và tòa án mới có thể tuyên hình phạt tử hình
cho tội gián điệp.
Dầu là bí mật Nhà Nước, những tin tức cung cấp cho nước ngoài, nếu không liên quan đến
an ninh quốc gia, cũng không phải là yếu tố cấu thành tội gián điệp.
Chỉ riêng về điểm này Điều 80 Hình Luật đã vi luật vì đi trái tinh thần và bản văn luật pháp
nơi chương nói về các tội xâm phạm an ninh quốc gia (nay là Chương 11 Bộ Luật Hình Sự 1999).
Sở dĩ có sự vi luật vì nhà làm luật đã quy định những yếu tố tội trạng quá bao quát và mơ
hồ. Thay vì đòi phải có yếu tố xâm phạm an ninh quốc gia, Điều 80 chỉ đề cập đến hành vi
cung cấp cho nước ngoài những bí mật Nhà Nước hay những tin tức tài liệu khác, để nước
này sử dụng chống lại Nhà Nước Việt Nam.
2) Yếu tố chống lại Nhà Nước cũng quá bao quát và mơ hồ. Nó có thể chỉ là một bài
viết phê phán chủ thuyết Mác Lê, hay phê phán chính sách kinh tế nhà nước không liên
quan đến an ninh quốc gia. Theo luật pháp phổ thông ngoài yếu tố chống lại Nhà Nước phải
có yếu tố gây nguy hại cho Nhà Nước.
3) Trong chế độ độc tài Cộng Sản, đảng lãnh đạo nhà nước. Do đó bí mật của đảng cũng
là bí mật Nhà Nước, dầu rằng bí mật này chỉ che dấu nhữngï hành vi tham nhũngï lạm quyền
của phe lãnh đạo, hay những tranh chấp nội bộ trong đảng. Vì vậy bí mật Nhà Nước không
nhất thiết là bí mật quốc phòng cần phải bảo vệ.
Vả lại bí mật Nhà Nước đã được giải thích tùy tiện. Trong vụ án Hà Sĩ Phu năm 1996, bản
phúc trình của Võ Văn Kiệt gửi Trung Ương Đảng Bộ đã được coi là bí mật Nhà Nước. Cho
đến cuối năm 2001, Hiệp Ước Biên Giới Việt Trung (1999) và Hiệp Ước Vịnh Bắc Bộ (2000)
ký kết lén lút cũng được coi là mật ước hay bí mật Nhà Nước.
4) Những tin tức tài liệu khác có tính quá bao quát, vì liên hệ đến tất cả các sinh hoạt quốc
gia về tôn giáo, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục v...v...
Thí dụ khi một ký giả phổ biến cho chính giới Hoa Kỳ những tin tức liên quan đến việc nhà
cầm quyền Hà Nội vi phạm nhân quyền (như đàn áp đối lập, đàn áp tôn giáo), để Hoa Kỳ
sử dụng tại Ủy Ban Nhân Quyền Quốc Hội, thì người ký giả này có thể bị tòa án Việt
Nam kết án tử hình về tội gián điệp!
Đó chính là trường hợp của Nguyễn Vũ Bình.
5) Nếu quốc hội đã soạn thảo Điều 80 vi luật bằng cách quy định các yếùu tố tội trạng quá
bao quát và mơ hồ, thì tòa án đã áp dụng luật pháp tùy tiện và giải thích luật pháp xuyên
tạc để tuyên những bản án tiền chế theo chỉ thị của đảng Cộng Sản.
Thay vì phải có sự cung cấp tin tức tài liệu cho nước ngoài, tòa án đã phạt bị can chỉ vì đã
cung cấp tin tức tài liệu ra nước ngoài cho một số "phần tử phản động".
6) Thông thường công tác gián điệp nhằm lén lút, giấu giếm cung cấp cho một quốc gia thù
địch các bí mật quốc phòng liên quan đến sự an ninh và phòng thủ quốc gia. Không ai làm
gián điệp mà lại công khai phổ biến những tin tức, tài liệu tình báo trên internet cho hàng
triệu người hay biết!
B. VI PHẠM HIẾN PHÁP QUỐC GIA VÀ CÔNG ƯỚC QUỐC TẾ
Khi gửi Bản Điều Trần cho Quốc Hội Hoa Kỳ, Nguyễn Vũ Bình chỉ hành sử những dân
quyền và nhân quyền ghi trong Hiến Pháp Quốc Gia và Công Ứớc Quốc Tế. Đó là quyền
tự do phát biểu và tự do thông tin được long trọng xác nhận nơi điều 69 Hiến pháp Việt Nam và
Điều 19 Công Ứớc Quốc Tế về Các Quyền Dân Sự và Chính Trị.
Năm 1977, Việt Nam gia nhập Liên Hiệp Quốc nên có nghĩa vụ pháp lý phải tôn trọng và
thực thi Hiến Chương Liên Hiệp Quốc (1945), Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền (1948), và Phụ
Đính Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền (1998).
Năm 1982 Việt Nam ký kết tham gia Công Ước Quốc Tế về Những Quyền Dân Sự và Chính
Trị. Công Ước Quốc Tế này đã được quốc hội phê chuẩn nên có giá trị là một hiệp ước
quốc tế, và có hiệu lực cao hơn hiến pháp và luật pháp quốc gia.
1) Điều 19 Công Ước Quốc Tế bảo đảm cho mọi người "quyền được tự do phát biểu, tự do
phổ biến các tin tức, ý kiến bằng mọi phương tiện truyền thông, không kể biên giới quốc
gia. Việc hành sử quyền tự do phát biểu chỉ bị giới hạn bởi luật pháp, vì nhu cầu bảo vệ an
ninh quốc gia".
Vì không quy định yếu tố xâm phạm an ninh quốc gia trong tội gián điệp, điều 80 Hình Luật đã
vi phạm Hiến Pháp Quốc Gia (Điều 69) và vi phạm Công Ước Quốc Tế (Điều 19).
2) Trong các quốc gia dân chủ, tòa án được thiết lập để ban phát công lý cho người dân, và
luật pháp được ban hành để bảo vệ sinh mạng, tự do, danh dự và tài sản cho mọi người. Tại
Việt Nam ngày nay, quốc hội thông qua những điều luật không minh bạch, và tòa án xét xử
không công minh. Do đó quyền tự do thân thể và an ninh thân thể của người dân quy định
trong Điều 71 Hiến Pháp Quốc Gia và Điều 9 Công Ước Quốc Tế, đã bị vi phạm thô bạo.
3) Phụ Đính Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền (1998) (ban hành nhân dịp kỷ niệm 50 năm
Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền) trong Phần Mở Đầu đã xác nhận nhu cầu "hợp tác giữa
các quốc gia nhằm góp phần loại trừ hữu hiệu các vi phạm nhân quyền và những quyền tự
do căn bản của người dân. Vì quốc gia có trách nhiệm tiên khởi phải đề xướng và bảo vệ
nhân quyền và những quyền tự do căn bản."
Điều 6 Phụ Đính Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền thừa nhận cho mọi người quyền tự do
công bố, phổ biến và thông tri cho người khác (và cho nước ngoài), những tin tức ý kiến về
nhân quyền và vi phạm nhân quyền.
Do đó quyền của Nguyễn Vũ Bình trong việc cung cấp cho Quốc Hội Hoa Kỳ bản Điều Trần
về tình trạng nhân quyền tại Việt Nam, đã được Liên Hiệp Quốc thừa nhận và bảo vệ.
4) Bản cáo trạng trách cứ Nguyễn Vũ Bình đã viết một số bài có tác dụng chống phá Nhà
Nước, như bài "Việt Nam và con đường phục hưng đất nước", "Thư gửi Bộ Chính Trị một số vấn
đề giải trình bổ sung và kiến nghị", và đặc biệt là bản "Điều Trần về tình trạng nhân quyền
tại Việt Nam".
Về mặt pháp lý những bài viết này, dầu mang nội dung chống đối chính quyền, vẫn được
bảo vệ bởi Hiến Pháp Quốc Gia (Điều 69) bởi Phụ Đính Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền
(Điều 6), và bởi Công Ước Dân Sự Chính Trị (Điều 19).
Hơn nữa khi phổ biến các bài viết, Nguyễn Vũ Bình chỉ hành sử hợp pháp quyền tham gia
chính quyền được thừa nhận trong Điều 53 Hiến Pháp và Điều 25 Công Ước Dân Sự Chính Trị.
Tham gia chính quyền có thể trực tiếp bằng cách ứng cử vào các chức vụ công cử, gián
tiếp bằng cách bầu lên các đại biểu dân cử, hay gửi thỉnh nguyện lên nhà cầm quyền
yêu cầu sửa đổi đường lối chính sách quốc gia. Điều 53 Hiến Pháp bảo đảm cho công dân
quyền tham gia quản lý nhà nước, quyền tham gia thảo luận về các vấn đề chung của đất
nước, cũng như quyền lập kiến nghị với nhà cầm quyền.
5) Ngoài ra chiếu Điều 74 Hiến Pháp và Điều 2 Công Ước Quốc Tế về Các Quyền Dân Sự
và Chính Trị, công dân có quyền khiếu nại, khiếu kiện và tố cáo các nhân viên hay cơ quan
Nhà Nước về những hành vi lạm quyền để đòi bồi thường thiệt hại.
Do đó tố cáo những vi phạm nhân quyền trước Tòa Án Việt Nam, trước Quốc Hội Việt Nam
hay trước Quốc Hội Hoa Kỳ, không phải là hành vi phạm pháp và lẽ tất nhiên không phải
là hành vi gián địệp.
Về mặt chính trị và ngoại giao, Hoa Kỳ không phải là một nước thù địch với Việt Nam. Từ
năm 1977 Hoa Kỳ đã không sử dụng quyền phủ quyết để ngăn cản Việt Nam gia nhập Liên
Hiệp Quốc. Hoa Kỳ đã đơn phương bãi bỏ cấm vận và thiết lập bang giao với Việt Nam. Mới
đây Hoa Kỳ đã dành cho Việt Nam quy chế tối huệ quốc và đã ký Hiệp Ước Thương Mãi
với Việt Nam để tạo cơ hội cho Việt Nam phát triển.
6) Tham gia Hội Nhân Dân Chống Tham Nhũng với Phạm Quế Dương và Trần Khuê, hay đệ đơn
xin thành lập Đảng Tự Do Dân Chủ đối lập, cũng không phải là những hành vi gián điệp
phạm pháp. Vì Điều 69 Hiến Pháp và Điều 22 Công Ước Dân Sự Chính Trị đã thừa nhận cho
người dân quyền tự do lập hội (hội dân sự) như Hội Nhân Dân Chống Tham Nhũng và quyền
tự do lập đảng (hội chính trị) như Đảng Tự Do Dân Chủ. Với trào lưu dân chủ toàn cầu hóa,
việc thành lập các chính đảng đối lập công khai và hợp pháp tại Việt Nam là một nhu cầu
thiết yếu trong việc thiết lập chế độ Dân Chủ Pháp Trị.
Nguyễn Vũ Bình là chiến sĩ tiền phong trên Mặt Trận Dân Chủ. Rồi đây khi Cách Mạng Dân
Chủ thành công, anh sẽ là một trong những người có công đầu trong việc khởi xướng chế
độ Dân Chủ Đa Đảng.
Vì những lý do nói trên, bản án tuyên phạt Nguyễn Vũ Bình 7 năm tù và 3 năm quản chế
về tội gián điệp, chẳng những vi hiến, vi luật mà còn vi phạm và tước đoạt của bị can những
nhân quyền và những quyền tự do căn bản ghi trong Hiến Pháp Quốc Gia và Công Ước
Quốc Tế.
Tòa Án Cộng Sản đúng là tòa án của loài đại thửû, và Luật Pháp Cộng Sản là luật
rừng xanh của loài cầm thú.
T.M. ỦY BAN LUẬT GIA BẢO VỆ DÂN QUYỀN
LS. Nguyễn Hữu Thống
(Posted by yen@vlink.com, Dien Dan Tin Tuc, 5/12/04, 1.32PM)
ĐẶNG PHÙNG QUÂN * MẶT NẠ
Tôùi ñaát Myõ, chaøng chöa coù moät döï kieán trong ñaàu. Nhö chæ
vöøa thoaùt khoûi cöûa nguïc. Khi con ngöôøi bay leân treân khoâng trung,
nhìn xuoáng chaëng kieåm soaùt cuoái, thuû tuïc, hình aûnh, lyù lòch - taát caû
mang daáu hieäu thôøi chieán. ÔÛ taàm bay cao chæ thaáy nhöõng taám thaûm
naâu saãm laãn trong nhöõng ñôït maây boâng, coù phaûi nôi ñoù laø queâ höông
khi ta ra ñi. Ngaøy nhaän ñöôïc giaáy tôø leân ñöôøng, nhö moät baát ngôø.
Chaéc haún baïn beø ñang xoân xao baøn taùn caùi may maén cuûa moät teân
"löøng khöøng" coù cô hoäi ñaøo nguõ (thöïc söï haén ñaâu chaáp nhaän ñöùng
trong haøng nguõ, tuïi chính quyeàn thaät ñui muø, ngu ngoác ñaõ caáp cho
haén phöông tieän ñaøo thoaùt hôïp phaùp). Moät chieáu khaùn tôùi ñaát Myõ. Coù
theå chaøng bieát roõ nguyeân uyû caùi may maén naøy. Töø nhöõng lieân heä mô
hoà. Töø moät chæ thò. Coù theå chaøng chaúng hieåu taïi sao trong soá öùng
vieân, vôùi nhöõng ñieàu kieän bình thöôøng nhö keû khaùc, chaøng ñöôïc tuyeån
choïn. Con ngöôøi khoâng theå gaäm nhaám nhöõng suy tö veà hoaøn caûnh,
hôn nöõa laïi ôû moät tröôøng hôïp sung söôùng nhö theá naøy. Phaûi hoäi nhaäp
vôùi cuoäc soáng tröôùc ñaõ.
Sau maáy ngaøy ñaàu laøm thuû tuïc caàn thieát, chaøng quyeát ñònh töø
boû nôi taïm truù deå tìm moät caên phoøng troï. Con ñöôøng doïc voøng quanh
thò traán, phía beân traùi laø xa loä vó ñaïi vôùi möôøi tuyeán ñöôøng xuoâi
ngöôïc, phía beân maët ñi saâu veà höôùng nam laø phi tröôøng quoác teá
Nhöõng caên nhaø trong khu ñaïi hoïc kieåu coå, töông phaûn vôùi daãy ñoài
bieät thöï beân kia khuoân vieân, söøng söõng nhö moät chuûng vieän trang
nghieâm beân leà doøng ñoài phoàn hoa naùo nhieät. Chaøng khoâng gaëp khoù
khaên tìm ra caên nhaø theo lôøi chæ daãn, nhöng thaät ngôõ ngaøng tröôùc moät
thieáu nöõ toùc vaøng môû cöûa. Chaúng coù gì laàm laãn - naøng giaûi thích -
ngöôøi baïn trai ñang treân ñöôøng qua AÂu chaâu, ñeå laïi caên nhaø naøy cho
naøng trong thôøi gian vaéng maët. Neáu anh ta ñaõ coù yù nhöôøng moät caên
phoøng laïi, naøng saün saøng ñeå chaøng ôû. Naøng ñaõ cöôøi aàm leân khi chaøng
toû veû ngaàn ngaïi, neâu ra vaøi ñieàu baát tieän. Ñaây laø nöôùc Myõ, naøng nhaán
maïnh vaø toâi thaät thích thuù ñöôïc nghe anh noùi veà xöù sôû anh,chieán
tranh, ñôøi soáng tình duïc, phuï nöõ. Böôùc vaøo trong nhaø, chaøng nhìn thaáy
vaät ñaàu tieân ñaäp vaøo thò giaùc laø quyeån saùch laät ngöûa treân baøn (chaéc
haún naøng ñang ñoïc), quyeån saùch cuûa Sade. Gioøng chöõ treân ñaàu trang,
Philosophy in the Bedroom. Trong cuoäc ñôøi ñi hoïc, chaøng ñaõ ñoïc
nguyeân taùc moät laàn. Quyeån saùch coù theå laøm caâu chuyeän cuûa hoï thaân
maät töï nhieân deã daøng hôn. Ñeán töø moät vuøng ñaát loaïn laïc, chaøng chæ
nghe noùi ñeán phong traøo giaûi phoùng phuï nöõ - thöù xa xæ phaåm ñoái vôùi
xaõ hoäi ngheøo. Nhöng yù nghó cuûa naøng thaät laï, vaán ñeà phuï nöõ mang
tính rieâng khoâng theå giaûi quyeát baèng cuoäc caùch maïng xaõ hoäi cuûa ñaøn
oâng.Thöïc söï ngöôøi ta chöa bao giôø hieåu bieát ñaøn baø. Keå caû veà maët
tình duïc. Nhö vaäy, nhöõng ngaøy ñaàu tieân cuûa chaøng treân ñaát Myõ khoâng
phaûi taäp laøm quen vôùi phong thoå, taäp quaùn xöù ngöôøi, nhöõng con
ñöôøng (ñi vaøo moät thaønh phoá laï, quaû thaät nhö laïc vaøo moät theá giôùi bí
hieåm, con ngöôøi phaûi doø daãm khaùm phaù), nhöng ñeå laøm quen, khaùm
phaù moät ngöôøi ñaøn baø.
Ñoïc Sade ? Toâi muoán ñi tìm caùi thuyeát bình ñaúng trong tieåu
thuyeát cuûa Sade ngay nôi nhöõng toäi aùc ñöôïc pheùp, ñi tìm nhöõng
Unique Beings trong moät theá giôùi baát traéc. Khoâng phaûi trieát lyù ñaâu.
Maø laø thaùnh kinh cuûa caùch maïng tình duïc. Coù phaûi xöù sôû anh cuõng
ñang laøm moät cuoäc caùch maïng cuûa ngöôøi ngheøo. Chaøng muoán hoûi, coâ
ñang theo hoïc moân gì, nhöng nghó caâu hoûi coøn quaù sôùm hoaëc khoâng
caàn thieát ñoái vôùi moät thieáu nöõ môùi quen. Coù theå naøng khoâng nghó nhö
vaäy. Khoâng phaûi naøng chæ töï nhieân, naøng coøn cho chaøng caùi caûm töôûng
nhö moät ngöôøi baïn cuõ. Naøng khoâng nghó ñeán vieäc chaøng môùi ñaët chaân
ñeán thaønh phoá naøy laàn ñaàu, coøn bôõ ngôõ vôùi taát caû. Döôøng nhö ngay
sau ñoù, naøng queân baüng nhöõng yù kieán veà quyeån saùch ñang ñoïc. Naøng
daãn chaøng vaøo caên phoøng qua moät haønh lang ngaén, keä saùch troå saâu
vaøo töôøng, cöûa phoøng ôû saùt beân moät khung cöûa kính hình voøm cung
nhìn ra beân ngoaøi, nhöõng boâng hoa tím giöõa caønh laù sum seâ. Ngoaøi
chieác giöôøng saét nhoû, moät caùi baøn nguû, troáng trôn. Naøng baûo, nhöõng
ñoà ñaïc naøy anh coù theå söû duïng. Anh ta coù ñaày ñuû duïng cuï laøm beáp
(naøng muoán noùi ñeán ngöôøi vaéng maët), nhöng buoåi chieàu hoâm nay, anh
neân môøi toâi ñeán moät quaùn aên Taøu khoâng xa ñaây laém.
Chaøng ñaõ coù dòp tieâu nhöõng ñoàng tieàn maët ñaàu tieân - moät caùch
laõng phí, khaù lôùn so vôùi hoïc boång chaøng ñöôïc höôûng - bôûi vì nhöõng
ngaøy sau ñoù, ñi vaøo neà neáp ñôøi soáng, traû chi phí haøng thaùng, chaøng
caûm thaáy thaám thía söï thieáu huït cuûa moät tröông muïc nhaát dònh, tröôùc
ñaây haún chaøng khoâng coù kinh nghieäm ñoù (ngöôøi ta soáng baèng nhöõng
ñoàng tieàn kieám ñöôïc vaø nhöõng ñoàng tieàn cuûa baèng höõu vaây quanh,
thöøa thaõi).
Quaû thaät, ngöôøi baïn gaùi môùi gaëp gôõ naøy saønh soûi tieâu tieàn.
Naøng choïn moùn aên moät caùch töï tin, khi ngöôøi haàu baøn mang muoãng,
nóa, dao vaø khaên aên laïi, haén cuõng mang theo hai bao giaáy ñoû daøi (taát
nhieân ñöïng ñuõa beân trong vaø nhöõng lôøi chæ daãn caùch söû duïng baèng
tieáng Anh in ngoaøi maët, caùi voán lieáng chöõ Taøu cuûa chaøng thaät ngheøo
naøn khieán chaøng khoâng theå ñoïc ñöôïc haøng chöõ ngoaèn ngoeøo nhö
phöôïng muùa roàng bay), chaøng töôûng chöøng caàm ñoâi ñuõa cuõng xa laï
nhö naøng vaäy, maëc daàu naøng söû duïng nhöõng ngoùn tay khaù kheùo leùo.
Naøng thöôûng thöùc moùn aên taän tình. Döôøng nhö khoâng coù ñieàu
gì ñaùng chuù yù hôn. Trong khi chaøng khoâng nghó ñeán, coù theå khaåu vò
khoâng thích hôïp (chaøng khoâng thích nhöõng moùn aên caàu kyø ôû tieäm cao
laâu, chaøng chæ öa moät nôi taïp nhaïp nhö trong saân moät caùi ñeàn cuûa
bang Quaûng Ñoâng Chôï Lôùn, yù nghó naøy coù noùi ra naøng cuõng khoâng
theå hieåu, moät nôi ôû theá giôùi thaät xa). Chaøng nhìn ngöôøi ñaøn baø tröôùc
maët, caùi ngaãu nhieân quen bieát trong khoaûnh khaéc, ôû nôi naøy, lieäu coù
gì xaûy ra sau ñoù, ôû moät töông lai gaàn, hay cuoäc gaëp gôõ naøy cuõng
thoaùng phoâi pha, caùi yù nghó laøm tình vôùi moät ngöôøi khaùc phaùi luùc trôû
veà sau böõa aên, coù phaûi laø thoùi quen cuûa chaøng ? Chaøng ngaïi nguøng,
ngöôøi ñaøn baø kia khoâng deã phuïc tuøng. Haún nhöõng vi khuaån noåi loaïn
ñang aên saâu trong boä naõo cuûa naøng. Nhöng , nhöõng ngöôøi ñaøn baø noåi
loaïn aáy coù theå laøm gì trong cuoäc caùch maïng ñaày maøu saéc tö baûn aáy?
Bao giôø seõ coù moät ngöôøi böôùc chaân vaøo Toøa Nhaø Traéng, ñeå laøm noå
nhöõng traùi bom haïch nhaân môùi. Boãng nhieân chaøng noùi ra nhöõng ñieàu
thaùch ñoá aáy vôùi baïn, giöõa luùc naøng ñang caén mieáng tröùng cuùt xinh xaén
treân ñoâi moâi ñoû moïng noùng boûng yù nghóa quyeán ruõ môøi goïi. Naøng
thoát phaù leân cöôøi thích thuù, quaû thaät anh coù nhöõng suy nghó cuûa moät
ngöôøi ñeán töø xöù sôû ñang laøm caùch maïng, muoán ñöôïc vieäc ngöôøi ta
phaûi cöôùp quyeàn haønh tröôùc ñaõ. Phaûi coù quyeàn, yù chí quyeàn löïc chöa
ñuû. Chuùng toâi phaûi hoïc ngheä thuaät noåi daäy cuûa daân toäc anh môùi ñöôïc
Nhöng veà phaàn nhöõng ngöôøi ñaøn baø ôû nöôùc anh, hoï laøm gì ? Chaøng
khoâng theå traû lôøi, ngoân ngöõ khoâng theå dieãn taû nhöõng baát löïc cuûa haønh
ñoäng. Ngoân ngöõ coù haønh ñoäng rieâng cuûa noù. Naøng thaät söï quan taâm
ñeán ñieàu ñoù chaêng, khi hoï ñaõ ra khoûi tieäm aên, naøng laùi xe ñöa chaøng
trôû laïi nhaø, choïn trong chuøm chìa khoùa coøn gaén ôû oå ñieän laáy ra moät
chieác giao cho chaøng, naøng baûo, anh ñeå laïi hoäp thö ngoaøi cöûa cho toâi,
baây giôø toâi coù moät caùi heïn, toâi seõ giôùi thieäu anh vôùi nhöõng ngöôøi baïn
trong moät dòp khaùc. Bye.
Laàn ñaàu tieân naèm trong caên phoøng töø nay seõ laø nôi troï laâu daøi,
taâm hoàn chaøng raùo hoaûnh, laâu laém môùi coù moät ñeâm coâ tòch, khoâng
raøng buoäc baän bòu vôùi ngoaïi caûnh, baèng höõu vôùi nhöõng maâu thuaãn
xung ñoät, chaøng nhö traûi qua moät kinh nghieäm löu ñaøy, toâi dang ôû cöù
ñieåm thaät xa queâ höông, khoâng ngöôøi thaân, maët ñaát ñang chuyeån ñoäng
trong quyõ ñaïo rieâng, cuõng trô lì bí maät nhö hoaøn caûnh cuûa chaøng,
ngaøy mai seõ phaûi tuaàn töï tieán haønh coâng vieäc (coù phaûi laø coâng vieäc ?
chaøng khoâng theå xaùc ñònh) theo ñaø thuùc ñaåy ngoaïi taïi. Toâi cuõng chòu
ñöïng moät aùp löïc voâ hình khoâng theå choïn löïa, bôûi neáu töø boû, chaøng seõ
trôû veà choán khoâng, choã khôûi ñaàu ñaõ ra ñi, nhö moät hình phaït cuûa keû
ñaøo nguõ. Nhöng trong ñeâm nay, chaøng kieåm ñieåm laïi tình theá, quaû
thaät chaøng chöa thöïc söï coù moät ngöôøi ñaøn baø trong ñôøi. Nhöõng cuoäc
laøm tình ñaõ qua, trong nhieàu naêm sau tuoåi tröôûng thaønh, nhöõng huït
haãng cuûa moät haønh traïng sinh lyù, coù gì ñaùng nhôù keå caû nhöõng giaây
phuùt khoaùi laïc cöïc ñieåm. Taïi sao laïi xaûy ñeán moät aùm aûnh tình duïc,
giöõa nhöõng ngoån ngang öu tö veà tri thöùc. Chaøng khoâng baên khoaên
nöõa, hay thaät söï giaác nguû ñaõ laøm hoân meâ yù thöùc.
Naøng thaät laø moät traùi bom soâi noåi trong cuoäc soáng ñoâi baïn
(chaøng khoâng heà nghó caùi run ruûi tình côø veà söï vaéng maët laâu daøi töø
nôi ngöôøi tình cuûa naøng, treân con ñöôøng du lòch, y khaùm phaù ra moät
nôi ñieàn daõ haáp daãn trong vieäc nghieân cöùu daân toäc hoïc ñeå thöïc hieän
luaän aùn chuyeân moân vaø y quyeát ñònh ôû laïi vôùi soá taøi trôï dö daû trong
xaõ hoäi baùn khai ñoù, y coù theå traû phaàn tieàn nhaø cho naøng neáu naøng
muoán ñeå khoâng phaûi lo laéng ñeán nhöõng vaät sôû höõu vaø tuû saùch cuûa y,
chaøng cuõng ñoàng yù laø caùi thö vieän rieâng nhoû b“ ñoù khaù höõu ích cho
vieäc hoïc taäp cuûa chaøng). Coøn moät ñieàu khaùc nöõa, ngöôøi ñaøn baø theo
phong traøo giaûi phoùng phuï nöõ aáy cuõng thaät caàn thieát cho söï thaêng
baèng tình duïc nôi chaøng, hoï tìm kieám ôû nhau caùi trao ñoåi ngang giaù,
neáu coù theå goïi nhö vaäy thay vì tieáng "tình yeâu" tröøu töôïng, laïc loõng. Vaû
laïi, naøng cuõng chaúng cöïc ñoan ñeán noãi gheâ tôûm tình yeâu ( naøng
thöôøng cheá nhaïo - tình yeâu laø phaûn öùng töï nhieân cuûa naïn nhaân ñoái vôùi
keû cöôõng daâm, caâu noùi aáy möôïn cuûa Atkinson, nhöng ai laø keû cöôõng
daâm, ngoaøi nhöõng teân suøng baùi döông vaät). Naøng thöôûng thöùc giao
hôïp nhö khoaùi moùn aên Taøu vôùi baïn. Chaøng khoâng theå traùnh khoûi yù
nghó moät laàn nöõa laïi rôi vaøo hoaøn caûnh may maén, ngaãu nhieân soáng
beân caïnh moät ngöôøi ñaøn baø, khoâng baän bòu vì nhöõng raøng buoäc tình
caûm, khoâng quan taâm ñeán nhöõng luùc vaéng maët. Chæ söï hieän dieän laø
ñuû. Söï hieän dieän cuûa nhöõng ñeâm soáng bieät laäp vôùi laàn cöûa ñoùng beân
ngoaøi, queân heát saùch vôû, ngoân ngöõ ñeå thaáy xaùc thaân naùo nhieät, hôi thôû
ñieân cuoàng, taän tuïy vôùi nhöõng khaùm phaù khoaùi caûm treân töøng vuøng da
thòt. Nhöõng khoaûnh khaéc tìm kieám ñam meâ baïo daâm, khoå daâm laãn
loän.
ÔÛ naøng thaät söï laø moät keû khaùc. Khoâng phaûi moät ngöôøi tình.
Nhöng moät ngöôøi baïn ñoàng tình, khoâng maûy may e ngaïi nhöõng ngaên
caùch quaùn leä xaõ hoäi, chuûng toäc, phaùi tính. Chuùng toâi soáng baát keå raøng
buoäc. Chuùng toâi saùng taïo nhöõng ñònh cheá xaõ hoäi môùi. Nhö nhöõng ñeâm
thaép saùng ngoïn neán caàu nguyeän cho moät hoøa bình theá giôùi trong caùi
hoãn loaïn traät töï xaõ hoäi cuõ. Chaøng cuõng hieän dieän giöõa nhöõng tieáng ca
thoáng thieát cuûa buoåi ñoát theû tröng binh, ngoïn löûa choùi leân daáu hieäu
phaûn chieán. - Anh coù phaûi laø ngöôøi ñoàng chí giöõa chuùng toâi ? Naøng
ñaõ hoûi, nhö moät xaùc ñònh. Chuùng toâi ñaây aùm chæ nhoùm khuynh taû môùi.
Chaøng gia nhaäp phong traøo trong nhöõng bieán ñoäng aøo aït treân maët ñaát
naøy, cuoäc chieán traøn vaøo caùc thaønh phoá ôû ñaát nöôùc chaøng ñaõ boû ñi, xe
taêng taán coâng thuû phuû Praha, sinh vieân noåi daäy ôû kinh ñoâ AÙnh Saùng.
Baïo löïc thaät quyeán ruõ chaøng nhö moät lieàu kích thích.
Vaøo dòp ñoù, khi chaøng tìm kieám ngöôøi baûo trôï, naøng ñaõ giôùi
thieäu cho chaøng moät giaùo sö quen bieát. OÂng ta gôïi yù, haõy vieát veà theá
löïc caùch maïng nöôùc anh. Chuùng toâi caàn thieát ñieàu ñoù. Nhö moät meänh
leänh. (Coù phaûi chaøng ñaõ caân nhaéc lôïi haïi khi baét tay vaøo moät cuoäc
haønh trình lyù luaän thaät baát ngôø, bôûi vì trong cuoäc ñôøi chaøng chöa coù
moät choïn löïa nhaát ñònh, quaû thaät toâi ñang rôi vaøo moät quyõ ñaïo aûnh
höôûng khoâng troïng löïc, nhieàu laàn toâi ñaõ soi maët trong göông ñeå tìm
ra chaân dung baûn ngaõ, toâi khoâng thaáy toâi, chæ thaáy hình aûnh moät teân
cynic ñaåy ñöa theo tình theá. Chaúng khaùc naøo moái baän taâm cuûa boïn
chieán löôïc gia trong meâ hoàn traän ñang loay hoay tìm caùch "how to get
out...".Coâng trình cuûa anh seõ ñoùng goùp vaøo ñieàu ñoù).
Cuõng khoaûng thôøi gian naøy, ngöôøi laõnh tuï giaø ñaõ naèm xuoáng.
Xaùc oâng ta ñöôïc öôùp trong laêng kieán truùc ñoà soä giöõa moät quaûng
tröôøng. Coøn chaøng, cuõng ñang bôi theo gioøng thaùc meänh leänh.(Khoâng
coù choïn löïa naøo khaùc, toâi ñaõ tôùi ñaây, tuaân theo moät öôùc leä, thöïc hieän
moät coâng vieäc, ñeå mau choùng ñaït tôùi thaønh coâng, phaûi thoûa hieäp vôùi
quyeàn bính cai trò, ñoù laø quy luaät). Quaû thaät, ñoái vôùi chaøng, oâng ta
nhö moät keû laï maët. Giôø ñaây, oâng ta chæ coøn laø moät xaùc öôùp, ôû moät
choán naøo, chaøng thaät döûng döng. Chæ coù ngoân ngöõ. Chaøng ñoái dieän
ngoân ngöõ. Nhöõng maâu thuaãn giaû traù cuûa chöõ vieát. Nhöng ñoù laø thöïc
taïi. Khôûi ñaàu moät con ñöôøng. Chaøng ñaùnh daáu chaëng thöù nhaát (khi
ñöa ra thaûo luaän vôùi giaùo sö baûo trôï): I supported the October
Revolution only instinctively, not yet grasping all its historic
importance. OÂng ta xöùng ñaùng laø nhaân vaät thôøi cô chuû nghóa. Cuõng
nhö chaøng, nhöõng nhaân vaät khaùc thöïc söï ñaõ cheát. Keå caû Maùc. Chæ coøn
coâng cuï voâ thöùc cuûa lòch söû. Vaø oâng ta vieát: Leninism is...a miraculous
"book of the wise". Quyeån saùch, chaøng ngôø vöïc thöù kinh ñieån ñaõ huyû
dieät tö töôûng. Toâi coù theå tin vaøo ngoân töø, chaéc haún giôø ñaây, chæ coøn
laïi ngoân töø. Larvatus prodeo. Toâi chæ coøn thöù thaïch cao ñoù, loaïi vaät
lieäu thoâ sô ñaép thaønh nhöõng hình töôïng, nhöõng trang saùch tieáp theo
nhöõng trang saùch, baát keå ngaøy ñeâm ôû moät vuøng trôøi naøo ñoù trong
khoaûnh khaéc, nhöõng taán bom doäi xuoáng thieâu chaùy caây coû sinh linh,
côn ñòa chaán baïo ñoäng xoâ ñaåy nhöõng böôùc chaân ñi vaøo coõi cheát treân
con ñöôøng moøn xaâm thöïc (döôøng nhö con ngöôøi ñang xeáp haøng qua
cöûa ngoõ töï saùt - chaøng coù yù thöùc ñieàu ñoù ? trong khi vieát), khoâng, ñoù
laø moät lòch söû khaùc. Chaøng vaãn loay hoay vôùi oâng ta, chieác maët naï kyø
dò aùm aûnh suoát nhöõng chaëng ñöôøng tìm kieám, nhö moät keû gaây haán
giöõa ñaùm ñoâng, moät nhaân vaät duøng theá voõ bí hieåm xieát chaët laáy töï
thaân chaøng, oâng ta ñoâi luùc bieán thaønh ngöôøi giaùo sö baûo trôï, khieán
chaøng gh“t cay daéng caùi boä maët daøi nhö quaû tröùng, caùi traùn soùi cao
ngaïo, troâng cuõng nham hieåm nhö goø löôõng quyeán khaéc khoå nhoâ treân
khuoân maù hoùp giaø nua. Quaû thaät oâng ta ñaõ phaùn nhöõng lôøi truyeàn kyø
qua boä maët quaû tröùng kia, vaøo luùc chaøng muoán boû cuoäc vì moät chöùng
nhöùc ñaàu haønh haï. Chaøng khoâng vuøng thoaùt khoûi côn ñau aâm æ noäi taïi.
Coù phaûi, nhöõng trang saùch daèn vaët khi chaøng du mình treân sôïi giaây ñu
ñeå tìm laïi thaêng baèng (Maõi veà sau, chaøng gaëp laïi yù nghó aáy ôû moät nhaø
vaên Ñöùc cuøng theá heä. Sonst gehe ich namlich von mir selber und dem
eigenen Kram aus, lose mich mit dem fortschreitenden Schreibvorgang
immer mehr davon und lasse schliesslich mich und den Kram fahren,
als Arbeitsprodukt und Warenangebot (Handke). Anh ta sung söôùng
hôn khi vieát veà cuoäc töï töû cuûa ngöôøi m—, bôûi vì nieàm hoan laïc khuûng
cuï ñaõ taïo thaønh noãi vui töôûng nhôù, produziert aus der Schreckens -
eine Erinnerungsseligkeit), coøn chaøng trong cuoäc haønh trình daøi daëc vaøo
nhöõng ngoõ ngaùch bieán ñoäng chæ thaáy nieàm kinh haõi döûng döng. Söï doàn
neùn ñeán ngoäp thôû. Chöa bao giôø trong ñôøi, chaøng caàn thieát giaûi quyeát
sinh lyù nhö vaäy.
Khi naøng trôû veà, hoûi thaêm coâng vieäc tieán haønh theá naøo, chaøng baøy
toû söï theøm muoán. Ñeå dòu côn ñau. Khoâng, trong luùc nhaäp cuoäc, chaøng
hieåu ra chính côn ñau taïo thaønh noãi thoáng khoaùi tình duïc. Caûm nghó
chôi vôi nhö theå toâi ñang bieán ñi vaøo theå xaùc cuûa naøng, ngöôøi chuû
ñoäng quaû thaät laø naøng, chaøng khoâng caàn nghó ngôïi nhieàu, naøng coù lyù,
naøng ñang môû ra nhöõng ngoïn trieàu giaûi phoùng tình duïc. Baây giôø vai
troø thay ñoåi thöïc söï, xaùc thaân toâi laøm noâ leä cho nhöõng ñaùp öùng soâi noåi
nôi ngöôøi ñaøn baø. Naøng chæ cho, khi naøng thích. Nhöõng rung ñoäng beân
trong cô theå, haïch baøi tieát chaát nhôøn nhö theå moãi laàn laøm tình, laïi
moät cuoäc phieâu löu môùi.
Sau muøa xuaân ñoù, chaøng hoaøn taát luaän aùn. Nhö moät con ngöôøi
tieân tri ñaõ naém vöõng ñöôïc quy luaät taát yeáu cuûa lòch söû. Thaät ra, nhöõng
cuoäc laøm tình ñaõ cöùu roãi chaøng khoûi côn khuûng hoaûng thaàn kinh suy
nhöôïc.. Chaøng ñaõ thaéng. Caên phoøng troï ñaõ traû laïi chuû. Kheá öôùc chaám
döùt. Chaøng xin ñöôïc coâng taùc ôû moät hoïc vieän Ñoâng Nam AÙ. Treân
danh nghóa, coâng trình cuûa chaøng ñöôïc ñaùnh giaù nhö moät taùc phaåm
tieán boä. Nhöõng trí thöùc khuynh taû ñeàu noùi nhö vaäy. Trong cuoäc ñieän
ñaøm giaõ bieät, naøng ñang ôû moät nôi xa - ngöôøi ñaøn baø aáy ñaõ ruõ caùnh
hoàng moûi meät trong cuoäc chieán giaûi phoùng phuï nöõ, coù theå vì naøng
caûm thaáy saép söûa böôùc vaøo tuoåi giaø. Naøng hoûi, anh seõ trôû veà nöôùc ?
khoâng theå, toâi laïi treân ñöôøng ñaøo thoaùt. Chaøng chöa coù moät döï kieán
naøo khaùc.
THÁI VĂN KIỂM * TRUYỆN ẤN ĐỘ
Vieän Só Haøn Laâm Khoa Hoïc Haûi Ngoaïi - Phaùp
Sau khi nghe truyeän Taøu, chuùng ta neân böôùc sang phiaù AÁn Ñoä ñeå tìm thieân anh huøng ca maø
toaøn daân AÁn treân 300 trieäu (thôøi tröôùc) ñeàu thoâng hieåu vaø thuoäc loøng nhieàu ñoaïn. Ñoù laø
truyeän Ramayana goàm hai möôi boán ngaøn song cuù, thô vaên xen keõ, traûi ra baûy quyeån, do Valmiki saùng taùc, keå laïi cuoäc ñôøi kyø laï vaø coâng traän hieån haùch cuûa anh huøng Rama. Voán laø thieân thaàn Rama phaûi chieán ñaáu quyeát lieät vôùi hung thaàn Ravana, thuû laõnh boïn quæ Raksasa ñeå giaønh laïi coâng chuùa Sita, nhôø söï giuùp ñôû taän tình cuûa con khæ Hanuman (truyeän naøy daønh cho naêm Khæ, nhöng kyø tröôùc khoâng ñuû choå ñaêng neân nay ñaêng tieáp), vì chæ mình noù coù khaû
naêng quaùn chuùng nhaûy töø AÁn Ñoä sang taän Tích Lan, nôi boïn quûi ñang giaáu kín coâng chuùa Sina trong moät hang nuùi voâ cuøng hieåm hoùc. Nhöng moät khi giaûi cöùu xong, Rama laïi ñoái xöû laïnh luøng vôùi Sita vì nghi kî naøng ñaõ thaát thaân vôùi Ravana, maëc duø naøng ñaõ baèng loøng chòu pheùp thöû löûa vôùi thaàn Agni, leân hoûa ñaøn maø vaãn khoâng bò chaùy. Roát cuoäc Rama cuõng thuaän ñöa Sita veà xöù Ayodhya ñeå leân ngai vaøng. Truyeän Ramayana (Con ñöôøng Rama) ñöôïc truyeàn tuïng khaép vuøng Ñoâng AÙ vaø Nam AÙ, ñöôïc ñòa phöông hoùa vaø bieán hoùa, theâm bôùt hoaëc ruùt goïn thaønh nhöõng truyeän ngaén vaø nhöõng tuoàng haùt. Ramayana khieán ta nhôù tôùi nhöõng truyeän Thaïch Sanh Cheùm Chaèng, Teà Thieân Ñaïi Thaùnh v.v. Höông Giang Thaùi Vaên Kieåm (Paris)
NGUYỄN THIÊN THỤ * . HỒI KÝ CỦA LA QUÝ BA VÀ CÁC TƯỚNG TRUNG CỘNG
. HỒI KÝ CỦA LA QUÝ BA VÀ CÁC TƯỚNG TRUNG CỘNG
ĐÃ SANG GIÚP VIỆT NAM TRONG KHOẢNG 1950-1955
ĐÃ SANG GIÚP VIỆT NAM TRONG KHOẢNG 1950-1955
Sau trận đánh vào các tỉnh biên
giới Việt Hoa, mối bất đồng giữa Việt Hoa không còn thể che đậy được nữa. Lê
Duẩn công khai chửi Trung Quốc, và sai bộ ngoại giao viết bạch thư năm 1979 kết
tội Trung Quốc. Phía Trung Quốc cũng đã trả lời bạch thư của Việt Cộng.
Như vậy cũng chưa đủ, Trung Quốc ra lệnh cho các tướng Trung Cộng đã sang giúp Việt Cộng trong khoảng 1950-1955 viết hồi ký. Các tướng này đã viết hoặc nhờ các văn nô viết thay cho đến 2001 mới hoàn thành, do nhà xuất bản Lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc, Bắc Kinh, in năm 2002. Sau Dương Danh Dy dịch tài liệu này.
Bản bạch thư của Việt Cộng năm 1979 kết tội Trung Cộng âm mưu giữ nguyên trạng hai nước Việt Nam và bắt Việt cộng tuân lệnh:
Sau khi ký kết hiệp định Genève năm 1954, giới lãnh-đạo Bắc Kinh muốn duy trì vô hạn định sự phân chia Việt Nam. Nhưng nhân dân Việt Nam đã anh dũng đứng lên chống Mỹ gây hấn để cứu nước và đã đạt những chiến thắng càng ngày càng nhiều.. . . Cũng như sau Hiệp-Định Genève 1954 về Đông Dương,giới lãnh đạo Trung Hoa,sau khi ký Hiệp-Định Ba-Lê về Việt Nam năm 1973,đã mong muốn duy trì nguyên-trạng ở Nam Việt Nam. BẠCH THƯ BỘ NGOẠI GIAO CHXHCNVN 1979
Bạch thư cũng tố cáo dã tâm Trung Quốc muốn xâm luợc châu Á:
Chủ tịch Mao Trạch Đông,trong một buổi họp chánh trị bộ của ủy ban trung ương đảng cộng sản Trung Hoa đã xác nhận như sau :
"Chúng ta bằng mọi giá phải đặt tay lên Đông Nam Á bao gồm Nam Việt Nam,Thai Lan,Miến Điện,Mã Lai và Tân Gia Ba...Đông Nam Á rất giàu về khoáng sản,nó đáng được người ta trả một giá để chinh phục...Một khi nó lọt vào tay chúng ta,chúng ta có thể gia tăng thế lực của chúng ta trong vùng,lúc đó chúng có thể đối đầu cả với Liên Bang Sô Viết-Đông Âu,gió Đông sẽ thắng gió Tây."
Để tiến đến châu Á, Trung Quốc phải dùng Việt Nam để mở lối. Bạch thư viết:
Giới cầm quyền Trung Hoa đã tìm cách cưỡng chế Việt Nam để kiểm soát toàn bán đảo Đông Dương.Trong cuộc gặp gỡ với các đại biểu bốn đảng cộng sản Việt Nam,Trung Hoa,Indonésie và Lào ở Kouang tung vào tháng chín 1963, thủ tướng Chou En-lai đã nói:
"Nước của chúng tôi lớn,nhưng không có lối thoát, vì thế chúng tôi hết sức mong muốn là đảng lao-đông Việt Nam vạch cho chúng tôi một con đường mới hướng về Đông Nam Á"
Sau khi ký kết hiệp định Genève năm 1954,đế quốc Mỹ can thiệp càng ngày càng nhiều vào Việt Nam trong mục tiêu biến Nam Việt Nam thành một thuộc địa kiểu mới,một căn cứ quân sự của Hoa Kỳ ở Đông-Nam Á. Giới lãnh-đạo Bắc Kinh muốn duy trì vô hạn định sự phân chia Việt Nam. Nhưng nhân dân Việt Nam đã anh dũng đứng lên chống Mỹ gây hấn để cứu nước và đã đạt những chiến thắng càng ngày càng nhiều.
Sau khi xâm chiếm Á châu, Trung Cộng sẽ xâm lăng toàn cầu. Việt Cộng tố cáo tham vọng của Mao:
Trong một khoá họp của Ủy Ban Trung Ương đảng cộng sản Trung Hoa năm 1956,chủ tịch Mao Trạch Đông đã nói:"Chúng ta phải bằng mọi giá trở nên một cường quốc thế giới hàng đầu trong các lãnh vực văn hoá,khoa học kỹ thuật và kỹ nghệ..Từ đây đến vài thập niên nữa,nếu nước chúng ta không đạt đến đó thì là điều không thể chấp nhận được ! ". Vào tháng chín 1953,trong một khóa họp của quân ủy đảng,chủ tịch Mao Trạch Đông còn nói:"Chúng ta phải chinh phục địa cầu. Đó là mục tiêu của chúng ta."
Như vậy cũng chưa đủ, Trung Quốc ra lệnh cho các tướng Trung Cộng đã sang giúp Việt Cộng trong khoảng 1950-1955 viết hồi ký. Các tướng này đã viết hoặc nhờ các văn nô viết thay cho đến 2001 mới hoàn thành, do nhà xuất bản Lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc, Bắc Kinh, in năm 2002. Sau Dương Danh Dy dịch tài liệu này.
Bản bạch thư của Việt Cộng năm 1979 kết tội Trung Cộng âm mưu giữ nguyên trạng hai nước Việt Nam và bắt Việt cộng tuân lệnh:
Sau khi ký kết hiệp định Genève năm 1954, giới lãnh-đạo Bắc Kinh muốn duy trì vô hạn định sự phân chia Việt Nam. Nhưng nhân dân Việt Nam đã anh dũng đứng lên chống Mỹ gây hấn để cứu nước và đã đạt những chiến thắng càng ngày càng nhiều.. . . Cũng như sau Hiệp-Định Genève 1954 về Đông Dương,giới lãnh đạo Trung Hoa,sau khi ký Hiệp-Định Ba-Lê về Việt Nam năm 1973,đã mong muốn duy trì nguyên-trạng ở Nam Việt Nam. BẠCH THƯ BỘ NGOẠI GIAO CHXHCNVN 1979
Bạch thư cũng tố cáo dã tâm Trung Quốc muốn xâm luợc châu Á:
Chủ tịch Mao Trạch Đông,trong một buổi họp chánh trị bộ của ủy ban trung ương đảng cộng sản Trung Hoa đã xác nhận như sau :
"Chúng ta bằng mọi giá phải đặt tay lên Đông Nam Á bao gồm Nam Việt Nam,Thai Lan,Miến Điện,Mã Lai và Tân Gia Ba...Đông Nam Á rất giàu về khoáng sản,nó đáng được người ta trả một giá để chinh phục...Một khi nó lọt vào tay chúng ta,chúng ta có thể gia tăng thế lực của chúng ta trong vùng,lúc đó chúng có thể đối đầu cả với Liên Bang Sô Viết-Đông Âu,gió Đông sẽ thắng gió Tây."
Để tiến đến châu Á, Trung Quốc phải dùng Việt Nam để mở lối. Bạch thư viết:
Giới cầm quyền Trung Hoa đã tìm cách cưỡng chế Việt Nam để kiểm soát toàn bán đảo Đông Dương.Trong cuộc gặp gỡ với các đại biểu bốn đảng cộng sản Việt Nam,Trung Hoa,Indonésie và Lào ở Kouang tung vào tháng chín 1963, thủ tướng Chou En-lai đã nói:
"Nước của chúng tôi lớn,nhưng không có lối thoát, vì thế chúng tôi hết sức mong muốn là đảng lao-đông Việt Nam vạch cho chúng tôi một con đường mới hướng về Đông Nam Á"
Sau khi ký kết hiệp định Genève năm 1954,đế quốc Mỹ can thiệp càng ngày càng nhiều vào Việt Nam trong mục tiêu biến Nam Việt Nam thành một thuộc địa kiểu mới,một căn cứ quân sự của Hoa Kỳ ở Đông-Nam Á. Giới lãnh-đạo Bắc Kinh muốn duy trì vô hạn định sự phân chia Việt Nam. Nhưng nhân dân Việt Nam đã anh dũng đứng lên chống Mỹ gây hấn để cứu nước và đã đạt những chiến thắng càng ngày càng nhiều.
Sau khi xâm chiếm Á châu, Trung Cộng sẽ xâm lăng toàn cầu. Việt Cộng tố cáo tham vọng của Mao:
Trong một khoá họp của Ủy Ban Trung Ương đảng cộng sản Trung Hoa năm 1956,chủ tịch Mao Trạch Đông đã nói:"Chúng ta phải bằng mọi giá trở nên một cường quốc thế giới hàng đầu trong các lãnh vực văn hoá,khoa học kỹ thuật và kỹ nghệ..Từ đây đến vài thập niên nữa,nếu nước chúng ta không đạt đến đó thì là điều không thể chấp nhận được ! ". Vào tháng chín 1953,trong một khóa họp của quân ủy đảng,chủ tịch Mao Trạch Đông còn nói:"Chúng ta phải chinh phục địa cầu. Đó là mục tiêu của chúng ta."
Trước những lời tố cáo của Việt
Cộng, Trung Cộng liền trả lời, nội dung là nói Việt Cộng vô ơn và dối trá.
Chúng tôi luôn luôn nghĩ rằng đó đã là một nghĩa vụ quốc tế đối với nhân dân Trung Hoa để đem lại một sự giúp đỡ cho nhân dân Việt Nam.Và sự giúp đỡ mang tính cách hỗ tương.Chúng tôi chẳng bao giờ hối tiếc đã giúp đỡ nước này trong quá khứ,ngay như hiện nay dù có sự chống đối của giới thẩm quyền Việt Nam đối với Trung Quốc.Bởi vì,những điều kiện lịch sử lúc đó đã đòi hỏi chúng tôi phải hành xử như thế. Bạch thư của Bộ ngoại giao Việt Nam chỉ là một thứ tạp nham và là một thú nhận sự chối bỏ toàn di ện tình thân hữu hoa việt.Đó cũng là một hành vi đáng khinh bỉ,một điều hiếm có trong các biên niên của bang giao quốc tế. TRUNG CỘNG TRẢ LỜI BẠCH THƯ VIỆT NAM
Chúng tôi luôn luôn nghĩ rằng đó đã là một nghĩa vụ quốc tế đối với nhân dân Trung Hoa để đem lại một sự giúp đỡ cho nhân dân Việt Nam.Và sự giúp đỡ mang tính cách hỗ tương.Chúng tôi chẳng bao giờ hối tiếc đã giúp đỡ nước này trong quá khứ,ngay như hiện nay dù có sự chống đối của giới thẩm quyền Việt Nam đối với Trung Quốc.Bởi vì,những điều kiện lịch sử lúc đó đã đòi hỏi chúng tôi phải hành xử như thế. Bạch thư của Bộ ngoại giao Việt Nam chỉ là một thứ tạp nham và là một thú nhận sự chối bỏ toàn di ện tình thân hữu hoa việt.Đó cũng là một hành vi đáng khinh bỉ,một điều hiếm có trong các biên niên của bang giao quốc tế. TRUNG CỘNG TRẢ LỜI BẠCH THƯ VIỆT NAM
Tập Hồi Ký này có mục đích phụ
họa với bức thư trả lời của Trung Quốc về bạch thư của Việt Cộng. Tập Hồi Ký
này gồm 11 chương, do 6 tác giả viết:
Chương I.La Quý Ba:Hồ Chí Minh đi Bắc kinh cầu viện.
Chương II. Trương Quảng Hoa :Hồ Chí Minh đi Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa
Chương III. Vu Hóa Thầm: Vai trò Vi Quốc Thanh
Chương IV, V, VI.Vương Nguyên Tuyền: Vai trò Trần Canh
Chương VII. Độc Kim Ba: Tổng kết tình hình
Chương VIII. Trương Quảng Hoa : Điện Biên Phủ
Chương IX. Như Phụng Nhất: Điện Biên Phủ
Chương X. Trương Quảng Hoa . Tổng kết công cuộc viện trợ
Chương XI. Trương Quảng Hoa: Kết
Vì nhiều tác giả viết cùng một sự kiện, một mục đích nên có nhiều chỗ trùng lặp.
So sánh quan điểm hai bên Hoa Việt, nhất là qua các văn bản kể trên với các hồi ký, ta thấy có nhiều điểm khác nhau.
I. LÝ DO VIỆN TRỢ
Trung quốc vẫn khoe khoang là viện trợ vô vị lợi, chiến đấu là vì tinh thần vô sản quốc tế trong khi Việt Nam tố cáo Trung Quốc có dã tâm:
1. Trung quốc viện trợ là do Hồ Chí Minh van xin, cầu cạnh:
Trung Quốc mới ra đời chưa được bao lâu, mùa đông năm 1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương gửi thư cho Mao Chủ tịch, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, yêu cầu Trung Quốc cung cấp viện trợ và cử người sang giúp Việt Nam.
Tháng 1/1950, Hồ Chí Minh đích thân bí mật đến Bắc Kinh, yêu cầu Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc viện trợ Việt Nam chống Pháp.(La Quý Ba I)
2. Viện trợ là do Liên Xô phân nhiệm:
Stalin không muốn giúp Việt Nam, đẩy cho Trung Quốc:
“ Thắng lợi của cách mạng Trung Quốc chứng minh Trung Quốc đã trở thành trung tâm cách mạng của Châu Á, chúng tôi cho rằng, công tác chi viện và giúp đỡ Việt Nam chủ yếu do Trung Quốc gánh vác thì tốt ”.
2. Trung quốc đã ban ơn cho Việt Nam:
+Trung Quốc là nước đầu tiên công nhận nước VNDCCH:
Nước Cộng Hoà nhân dân Trung Hoa là nước đầu tiên công nhận Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và thiết lập quan hệ ngoại giao. Sau đó, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa tiếp tục công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và thiết lập quan hệ ngoại giao.
+ Liên Xô khinh bỉ ông Hồ, chỉ có Trung Quốc sẵn lòng giúp Việt Nam:
Ngay tối hôm 6/2 Hồ Chí Minh đến Moskva, Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô mở tiệc hoan nghênh. Stalin không đến dự. Mao Trạch Đông rất rõ tâm trạng của Stalin lúc này, Stalin lo lắng Hồ Chí Minh là người theo chủ nghĩa dân tộc, là Tito thứ hai . (HK2, Trương Quảng Hoa)
+Viện trợ cho Việt nam vô vị lợi:
Mao Trạch Đông nói tại cuộc họp : “ Chúng ta viện trợ Việt Nam là hoàn toàn không hoàn lại, không có bất cứ điều kiện gì. Tôi thấy hễ là nhu cầu thực tế của Việt Nam, chúng ta lại có thì hết sức cung cấp, phải cung cấp vật tư, cũng phải cử cố vấn quân sự ”.
(HK2, Trương Quảng Hoa)
+Viện trợ theo tinh thần vô sản quốc tế:
Mao Chủ tịch nói : “ Không phải tôi muốn cử các đồng chí đi Việt Nam, mà là Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu tôi. Ai bảo cách mạng chúng ta thắng lợi trước, thì phải giúp đỡ người ta, đó gọi là chủ nghĩa quốc tế.
Kim Độc Ba cũng nhắc lại lời Mao:
Người cộng sản là người quốc tế chủ nghĩa, chủ nghĩa quốc tế tức là không chỉ giải phóng quốc gia dân tộc mình, mà còn phải giải phóng tất cả các quốc gia và dân tộc bị áp bức trên thế giới, kể cả nhân dân bị áp bức của nước đế quốc, xây dựng xã hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa trên toàn thế giới. (HK. VII)
Vương Nghiên Tuyền viết:
Sự hợp tác chặt chẽ giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và đồng chí Trần Canh trong chiến dịch Biên Giới, thực là một mẫu mực của chủ nghĩa quốc tế vô sản.(HK. V)
II. THÀNH QUẢ:
Các tướng Trung Quốc đã khoe khoang thành tích giúp đỡ Việt Nam.
Theo Độc Kim Ba,Trung Quốc đã giúp chấn chỉnh quân đội :
Quân đội Việt Nam phần lớn là tác chiến du kích, chưa qua chiến đấu tiêu diệt binh lực một đại đội địch trở lên. Trước mắt đã thành lập Đại đoàn tức đại đoàn 308, binh đoàn số 4 quân khu Vân Nam Trung Quốc cử đồng chí Vương Nghiên Tuyền làm cố vấn, được Trung Quốc, trang bị đầy đủ đã tiến hành chỉnh huấn, hiện đã di chuyển đến vùng Tây Bắc Cao Bằng. Đại đoàn này có 3 trung đoàn, một tiểu đoàn pháo binh. Hai đại đoàn khác đang thành lập là đại đoàn 304 và đại đoàn 312. Hai đại đoàn này do đang biên chế tổ chức trang bị, chưa thể đảm nhận nhiệm vụ tác chiến lớn.
Cố vấn của đại đoàn 304 là đồng chí Chu Hạc Vân là cán bộ của quân khu Hoa Đông cử đến, lần này sang Việt Nam cùng với Ban chỉ huy đoàn cố vấn. Ngoài ra có hai trung đoàn độc lập đã trang bị đầy đủ, tức trung đoàn 174 và trung đoàn 209. Trung đoàn 74 đã có cố vấn là đồng chí Trương Chí Thiện. Còn có 1 trung đoàn pháo binh, tức trung đoàn 95, đã trang bị đầy đủ sơn pháo, do Trung Quốc trang bị, đã trải qua mấy tháng huấn luyện, đang tập kết ở bắc Cao Bằng. Còn có một số tiểu đoàn độc lập. Chủ lực có thể tham gia tác chiến là đại đoàn 308, trung đoàn 174, 209, trung đoàn pháo binh 95 và 2 tiểu đoàn bộ binh độc lập. Ban chỉ huy đại đoàn chưa chỉ huy tập trung tác chiến ba trung đoàn, Ban chỉ huy trung đoàn cũng rất ít có kinh nghiệm tập trung tác chiến ba tiểu đoàn.
Còn lại là đội du kích, trải khắp cả nước, nằm ở vùng nông thôn rộng lớn, tiến hành tác chiến du kích nhỏ. Võ Nguyên Giáp từng nói đùa : “Đại đoàn 308 tượng trưng Bát lộ quân của Tây Bắc, cho nên các đồng chí Bát lộ quân trước đây làm cố vấn, đại đoàn 304 tượng trưng Tân tứ quân của Trung Quốc, thì do các đồng chí Tân tứ quân trước đây làm cố vấn. (HK VII)
Trương Quảng Hoa là cây bút chính trong tập này. Ông tổng kết thành tích:
Trong chiến tranh Việt Nam chống Pháp, Trung Quốc là nước duy nhất viện trợ số lớn quân sự không hoàn lại. Theo tài liệu hữu quan, Trung Quốc viện trợ cho quân đội nhân dân Việt Nam hơn 150.000 khẩu súng, hơn 3.000 khẩu pháo và số lớn đạn dược, xe cộ, quần áo, lương thực, thực phẩm phụ và đồ dùng hằng ngày khác như màn, khăn bông, bát tráng men v.v..(HK II)
Trong thời gian hơn 5 năm, Đoàn cố vấn quân sự chủ yếu làm mấy việc dưới đây.
+Thứ nhất : Giúp Quân đội nhân dân tổ chức chỉ huy tác chiến, giành thắng lợi chiến tranh chống Pháp.
+Thứ hai : Giúp quân đội nhân dân tăng cường xây dựng quân sự, nâng cao tố chất quân sự của bộ đội
+Thứ ba : Giúp Quân đội nhân dân tăng cường xây dựng chính trị, nâng cao tố chất chính trị của quân đội.
+Thứ tư : Giúp Quân đội nhân dân đào tạo huấn luyện cán bộ, nâng cao tố chất của đội ngũ cán bộ.
+Thứ năm : Giúp Quân đội nhân dân tăng cường xây dựng hậu cần, nâng cao năng lực bảo đảm hậu cần.
+Thứ sáu : Hỗ trợ làm tốt công tác viện trợ vật tư quân sự cho Việt Nam, bảo đảm nhu cầu tác chiến và xây dựng của Quân đội nhân dân.(HK .X)
III. TRUNG QUỐC NHẬN ĐỊNH VỀ VIỆT NAM
Khi các tướng Trung Quốc sang Việt Nam, họ nhìn quân đội Việt Cộng bằng cặp mắt khinh bỉ.
Trong các cây bút, Kim Độc Ba nhận xét gay gắt nhất về quân đội Việt Cộng. Trong chương VII, ông viết nhiều điều, tôi xin nêu vài điểm mà thôi:
(1). Không có tinh thần quyết chiến.
Trong quá trình phía Việt Nam giới thiệu tình hình, chúng tôi hiểu được phía Việt Nam từ Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp đến người phụ trách chủ chốt các cơ quan đều nói đang chuẩn bị “tổng phản công”. Tổng phản công có nghĩa là quyết chiến, nhưng theo tình hình Việt Nam lúc bấy giờ, phải nói là không có tình hình đó.
(2). Pháo binh kém:
Họ lại không có kinh nghiệm nuôi lừa ngựa, cũng không có thức ăn tinh gồm các loại đậu v.v.. đều chăn thả ăn cỏ dại, nên lừa ngựa rất gầy yếu, có con bệnh tật không thể thồ nổi súng. . . Khi họ hành quân, các chiến sĩ thường vác pháo, rất ít dùng đến lừa ngựa, cho nên cũng không luyến tiếc ngựa mấy. Như vậy đến khi tác chiến, hoả pháo của trung đoàn không thể dùng hết được, chiến sĩ vác pháo hành động cũng chậm chạp, trong tình hình khẩn cấp rất khó kịp thời tham gia chiến đấu. ... (HK. VII)
(3). Hao binh:
Chúng tôi được biết ở chỗ đồng chí Trương Chí Thiện cố vấn trung đoàn 174 ; lần này trung đoàn 174 thương vong rất lớn, nhưng họ không biết con số thực tế, phía Việt Nam không nói thực, đồng chí dự tính số người thương vong có thể lớn gấp đôi số địch bị diệt, là cuộc chiến đấu lợi bất cập hại. Nguyên nhân là cán bộ chỉ huy đại đội trở lên của quân đội Việt Nam không dám áp sát mặt trận chỉ huy, sau khi đánh vào cứ điểm bộ đội tự tác chiến, rất hỗn loạn, cho nên thương vong nhiều không cần thiết.
(4). Tướng và binh hèn nhát:
Bộ chỉ huy tiền phương Bộ Tổng quân đội Việt Nam thấy binh lực địch quá lớn, có chút do dự không nghiêm khắc yêu cầu cấp dưới tiến công. Lúc này chúng tôi kiến nghị với Hoàng Văn Thái đánh dã chiến là cơ hội tốt binh lực địch tuy nhiều, nhưng không tấn công Đông Khê mà lại kêu cứu chứng tỏ địch hoang mang, không nên bỏ lỡ thời cơ tốt. Hoàng Văn Thái tuy có nói với Võ Nguyên Giáp, thấy điệu bộ của Võ Nguyên Giáp nên chưa hạ quyết tâm đánh tiếp. Chúng tôi lập tức báo cáo với tham mưu trưởng Mai, Mai nói với Trần, Vi. Lúc đó Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Trần Canh, Vi Quốc Thanh cả ba người ở trong một bản gần đó. Trần, Vi nêu kiến nghị với Hồ. Thái độ Hồ kiên quyết lệnh cho Võ Nguyên Giáp nghiêm khắc yêu cầu bộ đội nhất định phải nắm lấy thời cơ tiêu diệt toán địch này. Tối hôm đó, bộ đội của đại đoàn 308, cơ bản đến đông đủ, việc bố trí mới gọi là hoàn tất. Tuy chưa đánh lớn, nhưng địch lại đi lên dựa vào hướng tây, quân đội Việt Nam lại tiến gần mấy cây số, xa lòng chảo Đông Khê, đi vào trong rừng, điều kiện phòng không tốt hơn nhiều. Nhưng chỉ bắn tỉa địch, không xung phong.. . .
Ý của Võ Nguyên Giáp đã đánh 4 hôm bộ đội thật ra rất mệt, nên xem xét ý kiến của bộ đội. Chúng tôi kiến nghị Hoàng Văn Thái, trong giờ phút then chốt này không nên ngừng công kích, không thể để cho địch được dịp xả hơi. Lúc này Võ Nguyên Giáp bảo Hoàng Văn Thái bảo đại đoàn 308 chờ lệnh. . . . Quân đội Việt Nam muốn ngừng công kích tiến hành chỉnh đốn chủ yếu là vì chiến đấu bốn ngày liên tục, khi truy kích binh đoàn Lepage, hành động trong rừng nguyên thuỷ rất khó khăn, bộ đội mệt mỏi, tác phong không nhanh nhẹ, sợ khổ, sợ hy sinh, vả lại chủ yếu là vấn đề cán bộ.
(5). Báo cáo sơ sài, trống rỗng:
Ngày hôm sau được biết Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đến đại đoàn, nhưng sau khi trời sáng lại đi. Chúng tôi nghe đại đoàn báo cáo tình hình chiến đấu vừa qua với Võ Nguyên Giáp, là Tham mưu trưởng báo cáo, không nói khuyết điểm nhiều chỉ nói chỉ huy các cấp giỏi như thế nào, nội dung trống rỗng.
(6). Kém chỉ huy
Trong quá trình này, tôi phát hiện chức vụ cán bộ chỉ huy càng cao, càng không hiểu rõ tình hình chiến đấu cụ thể, họ có thể chỉ huy bộ đội khi tiếp cận địch, cũng có thể chỉ huy khi hai bên bắn nhau, một khi bắt đầu xung kích thì họ không hiểu tình hình. Ngược lại, cán bộ cơ sở đa số là tiểu đội trưởng, tiểu đội phó cũng có vài trung đội trưởng và chiến sĩ, khi kể về xung kích, vu hồi hoặc đột kích trận địa địch, đánh như thế nào, bắt địch như thế nào, kể rất cụ thể, và đều là hành động tự động, không có chỉ huy của cấp trên.
(7). Tình báo Việt Nam không chính xác.
IV. NHỮNG BẤT ĐỒNG Ý KIẾN
Trung Quốc là thầy mà Việt Nam cũng có nhiều ý kiến bất đồng. Theo các tướng Trung Quốc, Việt Nam bất đồng nhiều điểm. Tuy ban đầu có bất đồng nhưng cuối cùng , Việt Nam phải tuân lệnh Trung Quốc bởi vì ở đây là quan hệ chủ nô, và suy nghĩ về quyền lợi. Và đó là nguyên tắc chung trong thế giới này. Việt Nam cầu viện Trung Quốc tất phải theo lệnh Trung Quốc. Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp không muốn bị sa thải hoặc bị giết, tất phải nghe lệnh Mao chủ tịch vĩ đại.
Vì vậy, ta không ngạc nhiên cuối cùng Hồ Chí Minh phải cam tâm làm nô lệ Trung Quốc để được thắng lợi. Võ Nguyên Giáp ban đầu không thuận nhưng khi các tướng Trung Quốc nổi giận, gửi điện cho Mao, hay viết thư cho Hồ. Mao gọi Hồ rầy la, Hồ mắng Giáp, thế là Giáp phải nghe theo. Đúng là "cui đánh đục, đục đánh săng". Sau đây là những trường hợp cụ thể:
1. Trì chiến và tốc chiến.
Trung Quốc ỷ người đông nên thường coi khinh mạng người bởi vậy họ đã dùng chiến thuật biển người và tốc chiến tốc thắng trong khi Việt Cộng binh ít cho nên xảy ra bất đồng.
Tối ngày 4, Bộ chỉ huy Tiền phương Quân đội Việt Nam ra lệnh cho bộ đội tạm ngừng tấn công để nghỉ ngơi chỉnh đốn. Đồng thời Võ Nguyên Giáp gọi điện thoại cho Trần Canh nói : “ Căn cứ phán đoán tình hình địch, hai cánh quân địch sẽ có thể nhanh chóng gặp nhau, lực lượng sẽ được tăng cường. Bộ đội đã đánh liên tiếp 3 ngày liền, tương đối mệt nên chăng rút về nghỉ ngơi chỉnh đốn ? ”
Trần Canh nghe thế vội nói ngay : “ Một trận như thế này mà không đánh nữa thì không có trận nào nữa đâu ”. Võ Nguyên Giáp vẫn kiên trì ý kiến của mình : “ Bộ đội quá mệt tôi thấy rất khó tiến công...” Nhìn thấy thời cơ rất tốt sắp bỏ qua, Trần Canh cũng không nhẫn nhịn được nữa, nói to trước ống nghe : “ Nếu trận này không đánh nữa thì tôi xin cuốn gói chuồn ”. Ngừng một lát, Trần Canh lại nói : “ Vào giờ phút then chốt này, bộ chỉ huy mà dao động thì chôn vùi thời cơ rất tốt để chiến dịch thắng lợi ”. Trần Canh dập máy xuống.
Trần Canh suy nghĩ một lát để bình tâm trở lại rồi lập tức cầm bút viết thư cho Hồ Chí Minh . . .. Hồ Chí Minh tiếp nhận kiến nghị của Trần Canh, lập tức ra chỉ thị cho bộ đội tiền tuyến.
Ngày 6/10, Mao Trạch Đông điện trả lời Trần Canh, nêu rõ : “ Các đồng chí phải nhanh chóng, kiên quyết, triệt để tiêu diệt quân địch ở tây nam Đông Khê, cho dù thương vong tương đối lớn cũng không nên quá lo, không nên dao động (phải tính đến trong cán bộ có thể có tình hình đó), ngoài ra, phải bám chặt bọn địch trốn khỏi Cao Bằng, không để chúng chạy thoát. Và phải có bố trí trước việc quân địch ở Lạng Sơn có thể đưa quân chi viện. Chỉ cần ba việc trên được xử lý xác đáng thì thắng lợi thuộc về các đồng chí ”.
Trần Canh xem điện trả lời của Mao Trạch Đông rất phấn khởi, lập tức báo cáo với Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh cũng rất phấn khởi. Quân đội Việt Nam được Hồ Chí Minh cổ vũ tinh thần phấn chấn hẳn lên. Trải qua chiến đấu quyết liệt, binh đoàn Lepage đã không chống cự nổi. Chiều ngày 6, Lepage dẫn tàn binh bại tướng lùi về trong hang Dơi cố thủ. Sáng ngày 7, tiểu đoàn 130 quân đội Việt Nam bao vây hang này, người phó của Lepage vừa ra cửa hang, bị một tràng đạn của quân đội Việt Nam bắn chết. Lepage và nhân viên tham mưu đành phải nộp súng đầu hàng quân đội Việt Nam. (HK.III, Vũ Hóa Thầm)
2. Đông Khê và Cao Bằng
Độc Kim Ba viết:
Khi nghiên cứu trận đầu của chiến dịch, ra tay từ đâu, Trần Canh, Vi Quốc Thanh và các đồng chí cố vấn quân sự nhất trí cho rằng, trận đầu nên tấn công Đông Khê, đánh lấy Đông Khê, quyền chủ động toàn bộ chiến dịch nắm chắc trong tay quân đội Việt Nam. Không ít cán bộ trung đoàn trở lên của quân đội Việt Nam chủ trương đánh Cao Bằng trước, nói nếu đánh Đông Khê trước, địch tăng cường phòng ngự Cao Bằng thì càng khó đánh Cao Bằng. Để thuyết phục cán bộ quân đội Việt Nam, tại hội nghị cán bộ ngày 23, 24 tháng 8, tập đoàn cứ điểm và Vi Quốc Thanh đã trình bày lý lẽ có lợi vì sao đánh Đông Khê trước, cuối cùng thống nhất tư tưởng vào kế hoạch đánh Đông Khê trước. (HK. VII)
3. Tây Bắc và đồng bằng
Quan điểm Việt Công là đánh Tây Bắc sẽ gặp nhiều khó khăn, chi bằng đánh đồng bằng trước. Trung Quốc có ý kiến ngược lại:
Ngay từ tháng 8/1950, khi Bộ Tổng tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam giới thiệu tình hình cho những cán bộ đi theo đồng chí Trần Canh, nói rất rõ ràng, vùng Tây Bắc Việt Nam là vùng tập trung dân tộc thiểu số, ngôn ngữ không thông, công tác cơ sở yếu, núi cao rừng rậm, đất rộng người thưa, thiếu thốn lương thực, giao thông không tiện, tác chiến đại binh đoàn rất khó khăn, và nói dù cho giải phóng vùng núi Tây Bắc cũng không giải quyết nổi những vấn đề mà Việt Nam đối mặt lúc bấy giờ, cho nên sau khi chiến dịch biên giới sẽ chuẩn bị phát triển về vùng trung du hoặc phát triển theo hướng Hoà Bình ; vùng trung du tức là vùng đồng bằng phía bắc Hà Nội. Sau chiến dịch biên giới, quân đội Việt Nam hành động theo phương án dự kiến này.(HKVI)
Sau chiến dịch Trung Du, Vi Quốc Thanh đề xuất với Việt Nam, kết quả của chiến dịch Trung Du cho thấy, tác chiến với quân Pháp ở vùng đồng bằng có rất nhiều điều bất lợi, không dễ đánh tiêu diệt chiến, chi bằng chuyển sang vùng Tây Bắc, mở chiến trường Tây Bắc. Ý kiến của Vi Quốc Thanh vẫn không được phía Việt Nam chấp nhận. Sau hai tháng nghỉ ngơi chỉnh đốn, quân đội Việt Nam lại mở chiến dịch Đông Bắc vào hạ tuần tháng 3. Lựa chọn chiến trường chính của chiến dịch Đông Bắc là vùng phụ cận Uông Bí trên quốc lộ 18 cách Hải Phòng hơn 30 km về phía bắc. Sau khi nghiên cứu hệ thống phòng ngự trên tuyến quốc lộ 18 của quân Pháp, Vi Quốc Thanh cảm thấy binh lực của địch ở vùng gần Uông Bí quả là tương đối mỏng yếu, cùng phía Việt Nam nghiên cứu và xác định bố trí tác chiến : sử dụng mỗi sư 2 trung đoàn của ba sư 308, 312, 316, tất cả binh lực là 7 trung đoàn, vẫn áp dụng cách đánh tấn công các cứ điểm, đánh chặn viện, lấy tiêu tiêu diệt một số tiểu đoàn địch và giải phóng một số vùng làm mục tiêu tác chiến.. .
Hồ Chí Minh bày tỏ hoàn toàn tán thành kiến nghị này. Các vị lãnh đạo lại thảo luận thêm vấn đề tác chiến vùng Tây Bắc và đi đến ý kiến nhất trí.
Hồ Chí Minh nêu ra với Mao Trạch Đông, chiến dịch Tây Bắc sắp bắt đầu vô cùng quan trọng, tốt nhất mời Vi Quốc Thanh sang lại Việt Nam giúp đánh tốt trận này. Mao Trạch Đông đồng ý ngay yêu cầu của Hồ Chí Minh (HK. IV)
Điểm này, chúng ta nên xét kỹ. Phải chăng Võ Nguyên Giáp và các tướng Việt Cộng không thuận đánh Tây Bắc nên Vi Quốc Thanh tức giận bỏ về nước. Hồ Chí Minh sợ hãi phải tuân theo quyết định của Trung Quốc và phải đich thân sang lạy lục Vi Quốc Thanh, mời y trở lại Việt Nam?
4. Chỉnh trị và quân sự: Học tập chính trị và lập đảng ủy trong quân đội
Tháng 8/1950, sau khi đoàn cố vấn Trung Quốc đến Việt Nam, phía Việt Nam chỉ cần cố vấn giúp đỡ về công tác quân sự, còn về công tác chính trị không muốn để cho cố vấn nhúng tay vào..
.... Tăng cường công tác chính trị tư tưởng cho bộ đội đi sâu tiến hành giáo dục chính trị cơ bản, đó là kiến nghị của cố vấn Trung Quốc được nhiều lần nêu ra kể từ khi bắt đầu công tác giúp đỡ quân đội Việt Nam tháng 8/1950, là kiến nghị mà đồng chí Trần Canh nhiều lần nhấn mạnh trong công tác giúp đỡ quân đội Việt Nam ở Việt Nam năm 1950, nhưng năm 1950, 1951 không được phía Việt Nam coi trọng, thậm chí có cán bộ lãnh đạo không đồng ý. (HK VI)
Cuối cùng, Hồ Chí Minh ra lệnh cho việc học tập chính trị và thành lập đảng ủy trong quân đội.
Theo tinh thần nghị quyết hội nghị toàn thể lần thứ 3 Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, năm 1952, dưới sự giúp đỡ của cố vấn Trung Quốc, Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra “ nghị quyết về chế độ Đảng uỷ trong bộ đội chủ lực ”, quy định rõ ràng nhiệm vụ, quyền hạn của Đảng uỷ các cấp trong quân đội Việt Nam và quan hệ với đảng uỷ cao cấp địa phương, nghị quyết đó có tác dụng quan trọng trong việc Đảng Lao động Việt Nam tăng cường sự lãnh đạo đối với bộ đội, tăng cường xây dựng chi bộ của đảng. Bộ tổng còn ra chỉ thị coi trọng đề bạt cốt cát chiến đấu công nông bổ sung đội ngũ cán bộ, nhằm tư tưởng coi thường cốt cán, công nông tồn tại khá phổ biến, ngay sau đó đã mạnh dạn đề bạt một loạt cốt cán chiến đấu đã trải qua thử thách chiến đấu, làm lãnh đạo các cấp từ trung đoàn trở xuống. (HK .VI)
5. Cải cách ruộng đất
Mao Trạch Đông nhiều lần thôi thúc Việt Cộng thực thi CCRD nhưng Việt Cộng ngần ngừ.
Trước đó, Chủ tịch Mao Trạch Đông đã nhiều lần nêu kiến nghị với Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị lãnh đạo khác của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam về việc thực hành giảm tô, giảm tức, giảm nhẹ gánh nặng của nông dân, cải thiện đời sống nông dân ở vùng giải phòng Việt Nam, các cố vấn Trung Quốc trong Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng sớm cảm thấy nếu không thực hành giảm tô, giảm tức, phát động hơn nữa nhiệt tình của nông dân tham gia chiến đấu thì muốn kiên trì cuộc chiến tranh chống Pháp lâu dài đến thắng lợi cuối cùng là có khó khăn.
Tuy nhiên, cuối cùng Hồ Chí Minh tuân theo lệnh Trung Xô thực hiện CCRD.
Tháng 1/1953, Trung ương Đảng Lao động Việt Nam triệu tập hội nghị toàn thể lần thứ 4, thông qua “ Dự thảo cương lĩnh về chính sách ruộng đất ”, quyết định phát động đông đảo nông dân vùng giải phóng tiến hành triệt để giảm tô, giảm tức động viên hơn nữa tính tích cực của đông đảo nông dân tham gia chiến tranh chống Pháp trên các mặt chính trị, kinh tế. Đó là một quyết định có ý nghĩa lịch sử. Trước đó, Chủ tịch Mao Trạch Đông đã nhiều lần nêu kiến nghị với Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị lãnh đạo khác của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam về việc thực hành giảm tô, giảm tức, giảm nhẹ gánh nặng của nông dân, cải thiện đời sống nông dân ở vùng giải phòng Việt Nam, các cố vấn Trung Quốc trong Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng sớm cảm thấy nếu không thực hành giảm tô, giảm tức, phát động hơn nữa nhiệt tình của nông dân tham gia chiến đấu thì muốn kiên trì cuộc chiến tranh chống Pháp lâu dài đến thắng lợi cuối cùng là có khó khăn. Sau khi Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra quyết định phát động nông dân thực hành giảm tô, giảm tức, toàn thể cố vấn đều phấn khởi vui mừng, cho rằng, một vấn đề cơ bản trong chiến tranh chống Pháp mong đợi đã lâu bắt đầu được giải quyết, cơ sở quần chúng của chiến tranh chống Pháp sẽ càng thêm sâu rộng hơn, cùng với sự chuyển hướng chiến lược quyết định năm 1952, tăng cường công tác chính trị cho bộ đội, nâng cao giác ngộ chính trị của cán bộ chỉ huy nhất định sẽ thúc đẩy rất mạnh mẽ cuộc chiến tranh chống Pháp phát triển, thắng lợi của chiến tranh chống Pháp có thể đếm từng ngày. (HK. VI)
Hồ Chí Minh không phải thương dân mà trì hoãn CCRD , chẳng qua là nếu CCRD trước 1954 , thì dân chạy về vùng quốc gia mất. Còn sau 1975, Việt Cộng đã tiến hành đấu tranh với tư bản tại Miền Nam. Người đầu tiên được lựa chọn là ông Phạm Sanh, chủ ngân hàng Tín Nghĩa. Vì ông Phạm Sanh đã giúp đỡ dân Quảng Nam, Quảng Ngãi, lập hãng dệt, làm nhà cửa cho họ ở vùng Ngã Tư Bảy Hiền nên họ cương quyết không đấu tố ân nhân của họ. Vì vậy mà cộng sản tạm lui. Sau đó là vụ Việt Miên, Việt Hoa rối mù, cộng sản không dám tiến hành chứ không phải họ thương dân hay họ giác ngộ.(1)
Chương I.La Quý Ba:Hồ Chí Minh đi Bắc kinh cầu viện.
Chương II. Trương Quảng Hoa :Hồ Chí Minh đi Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa
Chương III. Vu Hóa Thầm: Vai trò Vi Quốc Thanh
Chương IV, V, VI.Vương Nguyên Tuyền: Vai trò Trần Canh
Chương VII. Độc Kim Ba: Tổng kết tình hình
Chương VIII. Trương Quảng Hoa : Điện Biên Phủ
Chương IX. Như Phụng Nhất: Điện Biên Phủ
Chương X. Trương Quảng Hoa . Tổng kết công cuộc viện trợ
Chương XI. Trương Quảng Hoa: Kết
Vì nhiều tác giả viết cùng một sự kiện, một mục đích nên có nhiều chỗ trùng lặp.
So sánh quan điểm hai bên Hoa Việt, nhất là qua các văn bản kể trên với các hồi ký, ta thấy có nhiều điểm khác nhau.
I. LÝ DO VIỆN TRỢ
Trung quốc vẫn khoe khoang là viện trợ vô vị lợi, chiến đấu là vì tinh thần vô sản quốc tế trong khi Việt Nam tố cáo Trung Quốc có dã tâm:
1. Trung quốc viện trợ là do Hồ Chí Minh van xin, cầu cạnh:
Trung Quốc mới ra đời chưa được bao lâu, mùa đông năm 1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương gửi thư cho Mao Chủ tịch, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, yêu cầu Trung Quốc cung cấp viện trợ và cử người sang giúp Việt Nam.
Tháng 1/1950, Hồ Chí Minh đích thân bí mật đến Bắc Kinh, yêu cầu Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc viện trợ Việt Nam chống Pháp.(La Quý Ba I)
2. Viện trợ là do Liên Xô phân nhiệm:
Stalin không muốn giúp Việt Nam, đẩy cho Trung Quốc:
“ Thắng lợi của cách mạng Trung Quốc chứng minh Trung Quốc đã trở thành trung tâm cách mạng của Châu Á, chúng tôi cho rằng, công tác chi viện và giúp đỡ Việt Nam chủ yếu do Trung Quốc gánh vác thì tốt ”.
2. Trung quốc đã ban ơn cho Việt Nam:
+Trung Quốc là nước đầu tiên công nhận nước VNDCCH:
Nước Cộng Hoà nhân dân Trung Hoa là nước đầu tiên công nhận Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và thiết lập quan hệ ngoại giao. Sau đó, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa tiếp tục công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và thiết lập quan hệ ngoại giao.
+ Liên Xô khinh bỉ ông Hồ, chỉ có Trung Quốc sẵn lòng giúp Việt Nam:
Ngay tối hôm 6/2 Hồ Chí Minh đến Moskva, Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô mở tiệc hoan nghênh. Stalin không đến dự. Mao Trạch Đông rất rõ tâm trạng của Stalin lúc này, Stalin lo lắng Hồ Chí Minh là người theo chủ nghĩa dân tộc, là Tito thứ hai . (HK2, Trương Quảng Hoa)
+Viện trợ cho Việt nam vô vị lợi:
Mao Trạch Đông nói tại cuộc họp : “ Chúng ta viện trợ Việt Nam là hoàn toàn không hoàn lại, không có bất cứ điều kiện gì. Tôi thấy hễ là nhu cầu thực tế của Việt Nam, chúng ta lại có thì hết sức cung cấp, phải cung cấp vật tư, cũng phải cử cố vấn quân sự ”.
(HK2, Trương Quảng Hoa)
+Viện trợ theo tinh thần vô sản quốc tế:
Mao Chủ tịch nói : “ Không phải tôi muốn cử các đồng chí đi Việt Nam, mà là Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu tôi. Ai bảo cách mạng chúng ta thắng lợi trước, thì phải giúp đỡ người ta, đó gọi là chủ nghĩa quốc tế.
Kim Độc Ba cũng nhắc lại lời Mao:
Người cộng sản là người quốc tế chủ nghĩa, chủ nghĩa quốc tế tức là không chỉ giải phóng quốc gia dân tộc mình, mà còn phải giải phóng tất cả các quốc gia và dân tộc bị áp bức trên thế giới, kể cả nhân dân bị áp bức của nước đế quốc, xây dựng xã hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa trên toàn thế giới. (HK. VII)
Vương Nghiên Tuyền viết:
Sự hợp tác chặt chẽ giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và đồng chí Trần Canh trong chiến dịch Biên Giới, thực là một mẫu mực của chủ nghĩa quốc tế vô sản.(HK. V)
II. THÀNH QUẢ:
Các tướng Trung Quốc đã khoe khoang thành tích giúp đỡ Việt Nam.
Theo Độc Kim Ba,Trung Quốc đã giúp chấn chỉnh quân đội :
Quân đội Việt Nam phần lớn là tác chiến du kích, chưa qua chiến đấu tiêu diệt binh lực một đại đội địch trở lên. Trước mắt đã thành lập Đại đoàn tức đại đoàn 308, binh đoàn số 4 quân khu Vân Nam Trung Quốc cử đồng chí Vương Nghiên Tuyền làm cố vấn, được Trung Quốc, trang bị đầy đủ đã tiến hành chỉnh huấn, hiện đã di chuyển đến vùng Tây Bắc Cao Bằng. Đại đoàn này có 3 trung đoàn, một tiểu đoàn pháo binh. Hai đại đoàn khác đang thành lập là đại đoàn 304 và đại đoàn 312. Hai đại đoàn này do đang biên chế tổ chức trang bị, chưa thể đảm nhận nhiệm vụ tác chiến lớn.
Cố vấn của đại đoàn 304 là đồng chí Chu Hạc Vân là cán bộ của quân khu Hoa Đông cử đến, lần này sang Việt Nam cùng với Ban chỉ huy đoàn cố vấn. Ngoài ra có hai trung đoàn độc lập đã trang bị đầy đủ, tức trung đoàn 174 và trung đoàn 209. Trung đoàn 74 đã có cố vấn là đồng chí Trương Chí Thiện. Còn có 1 trung đoàn pháo binh, tức trung đoàn 95, đã trang bị đầy đủ sơn pháo, do Trung Quốc trang bị, đã trải qua mấy tháng huấn luyện, đang tập kết ở bắc Cao Bằng. Còn có một số tiểu đoàn độc lập. Chủ lực có thể tham gia tác chiến là đại đoàn 308, trung đoàn 174, 209, trung đoàn pháo binh 95 và 2 tiểu đoàn bộ binh độc lập. Ban chỉ huy đại đoàn chưa chỉ huy tập trung tác chiến ba trung đoàn, Ban chỉ huy trung đoàn cũng rất ít có kinh nghiệm tập trung tác chiến ba tiểu đoàn.
Còn lại là đội du kích, trải khắp cả nước, nằm ở vùng nông thôn rộng lớn, tiến hành tác chiến du kích nhỏ. Võ Nguyên Giáp từng nói đùa : “Đại đoàn 308 tượng trưng Bát lộ quân của Tây Bắc, cho nên các đồng chí Bát lộ quân trước đây làm cố vấn, đại đoàn 304 tượng trưng Tân tứ quân của Trung Quốc, thì do các đồng chí Tân tứ quân trước đây làm cố vấn. (HK VII)
Trương Quảng Hoa là cây bút chính trong tập này. Ông tổng kết thành tích:
Trong chiến tranh Việt Nam chống Pháp, Trung Quốc là nước duy nhất viện trợ số lớn quân sự không hoàn lại. Theo tài liệu hữu quan, Trung Quốc viện trợ cho quân đội nhân dân Việt Nam hơn 150.000 khẩu súng, hơn 3.000 khẩu pháo và số lớn đạn dược, xe cộ, quần áo, lương thực, thực phẩm phụ và đồ dùng hằng ngày khác như màn, khăn bông, bát tráng men v.v..(HK II)
Trong thời gian hơn 5 năm, Đoàn cố vấn quân sự chủ yếu làm mấy việc dưới đây.
+Thứ nhất : Giúp Quân đội nhân dân tổ chức chỉ huy tác chiến, giành thắng lợi chiến tranh chống Pháp.
+Thứ hai : Giúp quân đội nhân dân tăng cường xây dựng quân sự, nâng cao tố chất quân sự của bộ đội
+Thứ ba : Giúp Quân đội nhân dân tăng cường xây dựng chính trị, nâng cao tố chất chính trị của quân đội.
+Thứ tư : Giúp Quân đội nhân dân đào tạo huấn luyện cán bộ, nâng cao tố chất của đội ngũ cán bộ.
+Thứ năm : Giúp Quân đội nhân dân tăng cường xây dựng hậu cần, nâng cao năng lực bảo đảm hậu cần.
+Thứ sáu : Hỗ trợ làm tốt công tác viện trợ vật tư quân sự cho Việt Nam, bảo đảm nhu cầu tác chiến và xây dựng của Quân đội nhân dân.(HK .X)
III. TRUNG QUỐC NHẬN ĐỊNH VỀ VIỆT NAM
Khi các tướng Trung Quốc sang Việt Nam, họ nhìn quân đội Việt Cộng bằng cặp mắt khinh bỉ.
Trong các cây bút, Kim Độc Ba nhận xét gay gắt nhất về quân đội Việt Cộng. Trong chương VII, ông viết nhiều điều, tôi xin nêu vài điểm mà thôi:
(1). Không có tinh thần quyết chiến.
Trong quá trình phía Việt Nam giới thiệu tình hình, chúng tôi hiểu được phía Việt Nam từ Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp đến người phụ trách chủ chốt các cơ quan đều nói đang chuẩn bị “tổng phản công”. Tổng phản công có nghĩa là quyết chiến, nhưng theo tình hình Việt Nam lúc bấy giờ, phải nói là không có tình hình đó.
(2). Pháo binh kém:
Họ lại không có kinh nghiệm nuôi lừa ngựa, cũng không có thức ăn tinh gồm các loại đậu v.v.. đều chăn thả ăn cỏ dại, nên lừa ngựa rất gầy yếu, có con bệnh tật không thể thồ nổi súng. . . Khi họ hành quân, các chiến sĩ thường vác pháo, rất ít dùng đến lừa ngựa, cho nên cũng không luyến tiếc ngựa mấy. Như vậy đến khi tác chiến, hoả pháo của trung đoàn không thể dùng hết được, chiến sĩ vác pháo hành động cũng chậm chạp, trong tình hình khẩn cấp rất khó kịp thời tham gia chiến đấu. ... (HK. VII)
(3). Hao binh:
Chúng tôi được biết ở chỗ đồng chí Trương Chí Thiện cố vấn trung đoàn 174 ; lần này trung đoàn 174 thương vong rất lớn, nhưng họ không biết con số thực tế, phía Việt Nam không nói thực, đồng chí dự tính số người thương vong có thể lớn gấp đôi số địch bị diệt, là cuộc chiến đấu lợi bất cập hại. Nguyên nhân là cán bộ chỉ huy đại đội trở lên của quân đội Việt Nam không dám áp sát mặt trận chỉ huy, sau khi đánh vào cứ điểm bộ đội tự tác chiến, rất hỗn loạn, cho nên thương vong nhiều không cần thiết.
(4). Tướng và binh hèn nhát:
Bộ chỉ huy tiền phương Bộ Tổng quân đội Việt Nam thấy binh lực địch quá lớn, có chút do dự không nghiêm khắc yêu cầu cấp dưới tiến công. Lúc này chúng tôi kiến nghị với Hoàng Văn Thái đánh dã chiến là cơ hội tốt binh lực địch tuy nhiều, nhưng không tấn công Đông Khê mà lại kêu cứu chứng tỏ địch hoang mang, không nên bỏ lỡ thời cơ tốt. Hoàng Văn Thái tuy có nói với Võ Nguyên Giáp, thấy điệu bộ của Võ Nguyên Giáp nên chưa hạ quyết tâm đánh tiếp. Chúng tôi lập tức báo cáo với tham mưu trưởng Mai, Mai nói với Trần, Vi. Lúc đó Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Trần Canh, Vi Quốc Thanh cả ba người ở trong một bản gần đó. Trần, Vi nêu kiến nghị với Hồ. Thái độ Hồ kiên quyết lệnh cho Võ Nguyên Giáp nghiêm khắc yêu cầu bộ đội nhất định phải nắm lấy thời cơ tiêu diệt toán địch này. Tối hôm đó, bộ đội của đại đoàn 308, cơ bản đến đông đủ, việc bố trí mới gọi là hoàn tất. Tuy chưa đánh lớn, nhưng địch lại đi lên dựa vào hướng tây, quân đội Việt Nam lại tiến gần mấy cây số, xa lòng chảo Đông Khê, đi vào trong rừng, điều kiện phòng không tốt hơn nhiều. Nhưng chỉ bắn tỉa địch, không xung phong.. . .
Ý của Võ Nguyên Giáp đã đánh 4 hôm bộ đội thật ra rất mệt, nên xem xét ý kiến của bộ đội. Chúng tôi kiến nghị Hoàng Văn Thái, trong giờ phút then chốt này không nên ngừng công kích, không thể để cho địch được dịp xả hơi. Lúc này Võ Nguyên Giáp bảo Hoàng Văn Thái bảo đại đoàn 308 chờ lệnh. . . . Quân đội Việt Nam muốn ngừng công kích tiến hành chỉnh đốn chủ yếu là vì chiến đấu bốn ngày liên tục, khi truy kích binh đoàn Lepage, hành động trong rừng nguyên thuỷ rất khó khăn, bộ đội mệt mỏi, tác phong không nhanh nhẹ, sợ khổ, sợ hy sinh, vả lại chủ yếu là vấn đề cán bộ.
(5). Báo cáo sơ sài, trống rỗng:
Ngày hôm sau được biết Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đến đại đoàn, nhưng sau khi trời sáng lại đi. Chúng tôi nghe đại đoàn báo cáo tình hình chiến đấu vừa qua với Võ Nguyên Giáp, là Tham mưu trưởng báo cáo, không nói khuyết điểm nhiều chỉ nói chỉ huy các cấp giỏi như thế nào, nội dung trống rỗng.
(6). Kém chỉ huy
Trong quá trình này, tôi phát hiện chức vụ cán bộ chỉ huy càng cao, càng không hiểu rõ tình hình chiến đấu cụ thể, họ có thể chỉ huy bộ đội khi tiếp cận địch, cũng có thể chỉ huy khi hai bên bắn nhau, một khi bắt đầu xung kích thì họ không hiểu tình hình. Ngược lại, cán bộ cơ sở đa số là tiểu đội trưởng, tiểu đội phó cũng có vài trung đội trưởng và chiến sĩ, khi kể về xung kích, vu hồi hoặc đột kích trận địa địch, đánh như thế nào, bắt địch như thế nào, kể rất cụ thể, và đều là hành động tự động, không có chỉ huy của cấp trên.
(7). Tình báo Việt Nam không chính xác.
IV. NHỮNG BẤT ĐỒNG Ý KIẾN
Trung Quốc là thầy mà Việt Nam cũng có nhiều ý kiến bất đồng. Theo các tướng Trung Quốc, Việt Nam bất đồng nhiều điểm. Tuy ban đầu có bất đồng nhưng cuối cùng , Việt Nam phải tuân lệnh Trung Quốc bởi vì ở đây là quan hệ chủ nô, và suy nghĩ về quyền lợi. Và đó là nguyên tắc chung trong thế giới này. Việt Nam cầu viện Trung Quốc tất phải theo lệnh Trung Quốc. Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp không muốn bị sa thải hoặc bị giết, tất phải nghe lệnh Mao chủ tịch vĩ đại.
Vì vậy, ta không ngạc nhiên cuối cùng Hồ Chí Minh phải cam tâm làm nô lệ Trung Quốc để được thắng lợi. Võ Nguyên Giáp ban đầu không thuận nhưng khi các tướng Trung Quốc nổi giận, gửi điện cho Mao, hay viết thư cho Hồ. Mao gọi Hồ rầy la, Hồ mắng Giáp, thế là Giáp phải nghe theo. Đúng là "cui đánh đục, đục đánh săng". Sau đây là những trường hợp cụ thể:
1. Trì chiến và tốc chiến.
Trung Quốc ỷ người đông nên thường coi khinh mạng người bởi vậy họ đã dùng chiến thuật biển người và tốc chiến tốc thắng trong khi Việt Cộng binh ít cho nên xảy ra bất đồng.
Tối ngày 4, Bộ chỉ huy Tiền phương Quân đội Việt Nam ra lệnh cho bộ đội tạm ngừng tấn công để nghỉ ngơi chỉnh đốn. Đồng thời Võ Nguyên Giáp gọi điện thoại cho Trần Canh nói : “ Căn cứ phán đoán tình hình địch, hai cánh quân địch sẽ có thể nhanh chóng gặp nhau, lực lượng sẽ được tăng cường. Bộ đội đã đánh liên tiếp 3 ngày liền, tương đối mệt nên chăng rút về nghỉ ngơi chỉnh đốn ? ”
Trần Canh nghe thế vội nói ngay : “ Một trận như thế này mà không đánh nữa thì không có trận nào nữa đâu ”. Võ Nguyên Giáp vẫn kiên trì ý kiến của mình : “ Bộ đội quá mệt tôi thấy rất khó tiến công...” Nhìn thấy thời cơ rất tốt sắp bỏ qua, Trần Canh cũng không nhẫn nhịn được nữa, nói to trước ống nghe : “ Nếu trận này không đánh nữa thì tôi xin cuốn gói chuồn ”. Ngừng một lát, Trần Canh lại nói : “ Vào giờ phút then chốt này, bộ chỉ huy mà dao động thì chôn vùi thời cơ rất tốt để chiến dịch thắng lợi ”. Trần Canh dập máy xuống.
Trần Canh suy nghĩ một lát để bình tâm trở lại rồi lập tức cầm bút viết thư cho Hồ Chí Minh . . .. Hồ Chí Minh tiếp nhận kiến nghị của Trần Canh, lập tức ra chỉ thị cho bộ đội tiền tuyến.
Ngày 6/10, Mao Trạch Đông điện trả lời Trần Canh, nêu rõ : “ Các đồng chí phải nhanh chóng, kiên quyết, triệt để tiêu diệt quân địch ở tây nam Đông Khê, cho dù thương vong tương đối lớn cũng không nên quá lo, không nên dao động (phải tính đến trong cán bộ có thể có tình hình đó), ngoài ra, phải bám chặt bọn địch trốn khỏi Cao Bằng, không để chúng chạy thoát. Và phải có bố trí trước việc quân địch ở Lạng Sơn có thể đưa quân chi viện. Chỉ cần ba việc trên được xử lý xác đáng thì thắng lợi thuộc về các đồng chí ”.
Trần Canh xem điện trả lời của Mao Trạch Đông rất phấn khởi, lập tức báo cáo với Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh cũng rất phấn khởi. Quân đội Việt Nam được Hồ Chí Minh cổ vũ tinh thần phấn chấn hẳn lên. Trải qua chiến đấu quyết liệt, binh đoàn Lepage đã không chống cự nổi. Chiều ngày 6, Lepage dẫn tàn binh bại tướng lùi về trong hang Dơi cố thủ. Sáng ngày 7, tiểu đoàn 130 quân đội Việt Nam bao vây hang này, người phó của Lepage vừa ra cửa hang, bị một tràng đạn của quân đội Việt Nam bắn chết. Lepage và nhân viên tham mưu đành phải nộp súng đầu hàng quân đội Việt Nam. (HK.III, Vũ Hóa Thầm)
2. Đông Khê và Cao Bằng
Độc Kim Ba viết:
Khi nghiên cứu trận đầu của chiến dịch, ra tay từ đâu, Trần Canh, Vi Quốc Thanh và các đồng chí cố vấn quân sự nhất trí cho rằng, trận đầu nên tấn công Đông Khê, đánh lấy Đông Khê, quyền chủ động toàn bộ chiến dịch nắm chắc trong tay quân đội Việt Nam. Không ít cán bộ trung đoàn trở lên của quân đội Việt Nam chủ trương đánh Cao Bằng trước, nói nếu đánh Đông Khê trước, địch tăng cường phòng ngự Cao Bằng thì càng khó đánh Cao Bằng. Để thuyết phục cán bộ quân đội Việt Nam, tại hội nghị cán bộ ngày 23, 24 tháng 8, tập đoàn cứ điểm và Vi Quốc Thanh đã trình bày lý lẽ có lợi vì sao đánh Đông Khê trước, cuối cùng thống nhất tư tưởng vào kế hoạch đánh Đông Khê trước. (HK. VII)
3. Tây Bắc và đồng bằng
Quan điểm Việt Công là đánh Tây Bắc sẽ gặp nhiều khó khăn, chi bằng đánh đồng bằng trước. Trung Quốc có ý kiến ngược lại:
Ngay từ tháng 8/1950, khi Bộ Tổng tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam giới thiệu tình hình cho những cán bộ đi theo đồng chí Trần Canh, nói rất rõ ràng, vùng Tây Bắc Việt Nam là vùng tập trung dân tộc thiểu số, ngôn ngữ không thông, công tác cơ sở yếu, núi cao rừng rậm, đất rộng người thưa, thiếu thốn lương thực, giao thông không tiện, tác chiến đại binh đoàn rất khó khăn, và nói dù cho giải phóng vùng núi Tây Bắc cũng không giải quyết nổi những vấn đề mà Việt Nam đối mặt lúc bấy giờ, cho nên sau khi chiến dịch biên giới sẽ chuẩn bị phát triển về vùng trung du hoặc phát triển theo hướng Hoà Bình ; vùng trung du tức là vùng đồng bằng phía bắc Hà Nội. Sau chiến dịch biên giới, quân đội Việt Nam hành động theo phương án dự kiến này.(HKVI)
Sau chiến dịch Trung Du, Vi Quốc Thanh đề xuất với Việt Nam, kết quả của chiến dịch Trung Du cho thấy, tác chiến với quân Pháp ở vùng đồng bằng có rất nhiều điều bất lợi, không dễ đánh tiêu diệt chiến, chi bằng chuyển sang vùng Tây Bắc, mở chiến trường Tây Bắc. Ý kiến của Vi Quốc Thanh vẫn không được phía Việt Nam chấp nhận. Sau hai tháng nghỉ ngơi chỉnh đốn, quân đội Việt Nam lại mở chiến dịch Đông Bắc vào hạ tuần tháng 3. Lựa chọn chiến trường chính của chiến dịch Đông Bắc là vùng phụ cận Uông Bí trên quốc lộ 18 cách Hải Phòng hơn 30 km về phía bắc. Sau khi nghiên cứu hệ thống phòng ngự trên tuyến quốc lộ 18 của quân Pháp, Vi Quốc Thanh cảm thấy binh lực của địch ở vùng gần Uông Bí quả là tương đối mỏng yếu, cùng phía Việt Nam nghiên cứu và xác định bố trí tác chiến : sử dụng mỗi sư 2 trung đoàn của ba sư 308, 312, 316, tất cả binh lực là 7 trung đoàn, vẫn áp dụng cách đánh tấn công các cứ điểm, đánh chặn viện, lấy tiêu tiêu diệt một số tiểu đoàn địch và giải phóng một số vùng làm mục tiêu tác chiến.. .
Hồ Chí Minh bày tỏ hoàn toàn tán thành kiến nghị này. Các vị lãnh đạo lại thảo luận thêm vấn đề tác chiến vùng Tây Bắc và đi đến ý kiến nhất trí.
Hồ Chí Minh nêu ra với Mao Trạch Đông, chiến dịch Tây Bắc sắp bắt đầu vô cùng quan trọng, tốt nhất mời Vi Quốc Thanh sang lại Việt Nam giúp đánh tốt trận này. Mao Trạch Đông đồng ý ngay yêu cầu của Hồ Chí Minh (HK. IV)
Điểm này, chúng ta nên xét kỹ. Phải chăng Võ Nguyên Giáp và các tướng Việt Cộng không thuận đánh Tây Bắc nên Vi Quốc Thanh tức giận bỏ về nước. Hồ Chí Minh sợ hãi phải tuân theo quyết định của Trung Quốc và phải đich thân sang lạy lục Vi Quốc Thanh, mời y trở lại Việt Nam?
4. Chỉnh trị và quân sự: Học tập chính trị và lập đảng ủy trong quân đội
Tháng 8/1950, sau khi đoàn cố vấn Trung Quốc đến Việt Nam, phía Việt Nam chỉ cần cố vấn giúp đỡ về công tác quân sự, còn về công tác chính trị không muốn để cho cố vấn nhúng tay vào..
.... Tăng cường công tác chính trị tư tưởng cho bộ đội đi sâu tiến hành giáo dục chính trị cơ bản, đó là kiến nghị của cố vấn Trung Quốc được nhiều lần nêu ra kể từ khi bắt đầu công tác giúp đỡ quân đội Việt Nam tháng 8/1950, là kiến nghị mà đồng chí Trần Canh nhiều lần nhấn mạnh trong công tác giúp đỡ quân đội Việt Nam ở Việt Nam năm 1950, nhưng năm 1950, 1951 không được phía Việt Nam coi trọng, thậm chí có cán bộ lãnh đạo không đồng ý. (HK VI)
Cuối cùng, Hồ Chí Minh ra lệnh cho việc học tập chính trị và thành lập đảng ủy trong quân đội.
Theo tinh thần nghị quyết hội nghị toàn thể lần thứ 3 Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, năm 1952, dưới sự giúp đỡ của cố vấn Trung Quốc, Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra “ nghị quyết về chế độ Đảng uỷ trong bộ đội chủ lực ”, quy định rõ ràng nhiệm vụ, quyền hạn của Đảng uỷ các cấp trong quân đội Việt Nam và quan hệ với đảng uỷ cao cấp địa phương, nghị quyết đó có tác dụng quan trọng trong việc Đảng Lao động Việt Nam tăng cường sự lãnh đạo đối với bộ đội, tăng cường xây dựng chi bộ của đảng. Bộ tổng còn ra chỉ thị coi trọng đề bạt cốt cát chiến đấu công nông bổ sung đội ngũ cán bộ, nhằm tư tưởng coi thường cốt cán, công nông tồn tại khá phổ biến, ngay sau đó đã mạnh dạn đề bạt một loạt cốt cán chiến đấu đã trải qua thử thách chiến đấu, làm lãnh đạo các cấp từ trung đoàn trở xuống. (HK .VI)
5. Cải cách ruộng đất
Mao Trạch Đông nhiều lần thôi thúc Việt Cộng thực thi CCRD nhưng Việt Cộng ngần ngừ.
Trước đó, Chủ tịch Mao Trạch Đông đã nhiều lần nêu kiến nghị với Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị lãnh đạo khác của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam về việc thực hành giảm tô, giảm tức, giảm nhẹ gánh nặng của nông dân, cải thiện đời sống nông dân ở vùng giải phòng Việt Nam, các cố vấn Trung Quốc trong Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng sớm cảm thấy nếu không thực hành giảm tô, giảm tức, phát động hơn nữa nhiệt tình của nông dân tham gia chiến đấu thì muốn kiên trì cuộc chiến tranh chống Pháp lâu dài đến thắng lợi cuối cùng là có khó khăn.
Tuy nhiên, cuối cùng Hồ Chí Minh tuân theo lệnh Trung Xô thực hiện CCRD.
Tháng 1/1953, Trung ương Đảng Lao động Việt Nam triệu tập hội nghị toàn thể lần thứ 4, thông qua “ Dự thảo cương lĩnh về chính sách ruộng đất ”, quyết định phát động đông đảo nông dân vùng giải phóng tiến hành triệt để giảm tô, giảm tức động viên hơn nữa tính tích cực của đông đảo nông dân tham gia chiến tranh chống Pháp trên các mặt chính trị, kinh tế. Đó là một quyết định có ý nghĩa lịch sử. Trước đó, Chủ tịch Mao Trạch Đông đã nhiều lần nêu kiến nghị với Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị lãnh đạo khác của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam về việc thực hành giảm tô, giảm tức, giảm nhẹ gánh nặng của nông dân, cải thiện đời sống nông dân ở vùng giải phòng Việt Nam, các cố vấn Trung Quốc trong Quân đội Nhân dân Việt Nam cũng sớm cảm thấy nếu không thực hành giảm tô, giảm tức, phát động hơn nữa nhiệt tình của nông dân tham gia chiến đấu thì muốn kiên trì cuộc chiến tranh chống Pháp lâu dài đến thắng lợi cuối cùng là có khó khăn. Sau khi Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra quyết định phát động nông dân thực hành giảm tô, giảm tức, toàn thể cố vấn đều phấn khởi vui mừng, cho rằng, một vấn đề cơ bản trong chiến tranh chống Pháp mong đợi đã lâu bắt đầu được giải quyết, cơ sở quần chúng của chiến tranh chống Pháp sẽ càng thêm sâu rộng hơn, cùng với sự chuyển hướng chiến lược quyết định năm 1952, tăng cường công tác chính trị cho bộ đội, nâng cao giác ngộ chính trị của cán bộ chỉ huy nhất định sẽ thúc đẩy rất mạnh mẽ cuộc chiến tranh chống Pháp phát triển, thắng lợi của chiến tranh chống Pháp có thể đếm từng ngày. (HK. VI)
Hồ Chí Minh không phải thương dân mà trì hoãn CCRD , chẳng qua là nếu CCRD trước 1954 , thì dân chạy về vùng quốc gia mất. Còn sau 1975, Việt Cộng đã tiến hành đấu tranh với tư bản tại Miền Nam. Người đầu tiên được lựa chọn là ông Phạm Sanh, chủ ngân hàng Tín Nghĩa. Vì ông Phạm Sanh đã giúp đỡ dân Quảng Nam, Quảng Ngãi, lập hãng dệt, làm nhà cửa cho họ ở vùng Ngã Tư Bảy Hiền nên họ cương quyết không đấu tố ân nhân của họ. Vì vậy mà cộng sản tạm lui. Sau đó là vụ Việt Miên, Việt Hoa rối mù, cộng sản không dám tiến hành chứ không phải họ thương dân hay họ giác ngộ.(1)
KẾT
LUẬN
Tập hồi ký này có mục đích kể công ơn của Trung Quốc đối với Việt Nam. Đây là một tài liệu tuyên truyền cho nên người ta nói tốt mà thôi.
Tài liệu này có nhiều điều chưa nói hết:
+Trung Quốc viện trợ hoàn toàn cho không hay có phần tính lãi?
+Trung Quốc không cho biết bọn Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng đã ký kết những gì?
+Có thật Trung Quốc muốn duy trì hai nước Việt Nam như Lê Duẩn và bộ ngoại giao Việt Cộng tố cáo?Tại sao?
+Trong chiến tranh 1950-1954, Trung Quốc gửi cố vấn đã đành, còn gửi lính sang Việt Nam không? Không lẽ đem tướng mà không đem quân? Trong thư trả lời Bạch Thư Việt Nam, có đoạn " Trong những năm chiến tranh. . .rất nhiều người Trung Hoa "vị nghĩa hi sinh" (martyrs) được chôn cất ở trên đất Việt.. .
Trong chiến tranh ở miền Nam, Trung Quốc đã công khai yểm trợ:
Mùa Hè 1962, chủ tịch HCM và đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã qua TH để thỉnh cầu một sự viện trợ quân sự cho các lực lượng võ trang của nhân dân miền Nam. Chỉ trong một chuyến giao hàng, TH đã cung cấp cho họ 90.000 vũ khí nhẹ. Trong những năm sau đó, TH đã cung cấp một sự viện trợ to lớn hơn với súng trường, súng đại bác, cũng như vải vóc, thóc lúa ..v..v.. khi nhân dân miền Nam bị sự phong tỏa của Mỹ ngoài biển cả cũng như trên không phận, sự phong tỏa này đã cắt đứt các đường tiếp tế thóc lúa, các thủy thủ TH, bất chấp những hiểm nguy chết người dưới sự dội bom của Mỹ đã lèo lái các tàu ngoài khơi bờ biển Nam Việt và thả những bao gạo, bọc kín trong bao nhựa. Chính thủy triều dâng lên đã đưa những món quà đó của nhân dân TH đến cho nhân dân Nam VN. Có những thủy thủ TH đã hy sinh tính mạng trong công tác đó.. .. Đầu tháng 4/1965, Lê Duẩn cầm đầu một phái đoàn VN đến Bắc Kinh, thỉnh cầu chính phủ TH gởi quân lính sang hổ trợ cho VN. Ông ta tuyên bố vào dịp đó : « Chúng tôi muốn có những phi công tự nguyện, những chiến sĩ tự nguyện…và những nhân sự cần thiết, kể cả nhân sự chuyên về ngành tái thiết đường xá và cầu cống ». Để đáp lại những đòi hỏi của VN, chính phủ TH và VN đã ký những công ước. Từ tháng giêng 1965 đến tháng 3/1968, TH đã gởi qua VN trên 320.000 binh lính vào những đơn vị phòng không, công binh, hỏa xa và tiếp liệu, có lúc đến 175.000 người trong một năm. Hòa hợp với nhân dân VN, các binh sĩ TH tại VN, đã đem xương máu và sinh mạng của mình ra để bảo vệ không phận Bắc Việt, bảo đảm sự thông trên các trục lộ Bắc Việt. Điều đó đã cho phép quân đội nhân dân VN gởi một số quan trọng bộ đội để chiến đấu tại miền Nam.
Không có tài liệu nào nói rõ nhưng có tướng ắt phải có quân vì người Trung Quốc nhiều. chết không tiếc. Hơn nữa, trong CCRD, người Trung Quốc đã về tận xã thôn miền Bắc. Như vậy, chinh quân đội Trung Quốc bao gồm tướng tá và quân lính đã đóng vai trò chính trong chiến tranh Việt Nam.
Những đều ân nghĩa đó nay thì đã rõ ràng nó nằm trong một âm mưu của người câu cá " buông dây dài để bắt cá lớn", và cũng năm trong chủ nghĩa Đại Hán đế quốc thực dân khi Trung Quốc chiếm Hoàng Sa, Trường Sa, lấn biên giới Việt Nam và xâm chiếm châu Phi và các nước khác bằng con đường kinh tế và thực dân.
Tập Hồi Ký cũng cho biết Võ Nguyên Giáp cũng có nhiều ý kiến độc lập, và hai bên mâu thuẫn nhau. Chúng ta không phải là nhà quân sự nên không rõ quan điểm ai hay hơn.
Tuy nhiên, chúng ta thấy ông Hồ, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng và Võ Nguyên Giáp dù biết suy nghĩ nhưng cuối cùng phải tuân lệnh quan thầy mà làm thân nô lệ bán nước và hại dân. Những sai lầm lớn nhất của họ là:
+Theo cộng sản phản lại dân tộc.
+Đọa đày nhân dân trong việc học tập chính trị, kiểm thảo và phê bình.Chính bọn chính ủy bóp chẹt các văn nghệ sĩ trong quân đội vì vậy Trần Dần, Tử Phác đã phản đối và NHân Văn Giai Phẩm đã đứng lên đòi tự do, dân chủ.
+Cải cách ruộng đất: giết hại dân lành, cướp tài sản nhân dân
+Chỉnh đốn đảng: Loại bỏ các giai cấp trí phú, địa hào và tư sản, đưa nông dân và công nhân ngu dốt phá hoại đất nước, giết hại và loại bỏ những người yêu nước.
+Chiến thuật biển người sẽ tiêu tan trước vũ khí tối tân như bom hạch nhân, bom vi trùng. . .
Việc kể công và khinh thị cũng là bệnh bình thường của con người có chút thành công và cũng là bệnh của "Sô vanh nước lớn".
Mấy đời bánh đúc có xương,
Mấy đời ca sĩ mà thương nhau cùng!
Mấy đời bánh đúc có xương,
Mấy đời tướng tá mà thương nhau cùng!
Mâu thuẫn giữa Võ Nguyên Giáp và các tướng Trung Cộng cũng là đương nhiên. Tuy nhiên, Võ Nguyên Giáp và các người khác đã nói về chiến thuật của ông tốt hơn kiểu thí quân của Trung Cộng.( Võ Nguyên Giáp .Chương ba GIẢI PHÓNG BIÊN GIỚI, trong ĐƯỜNG TỚI ĐIỆN BIÊN PHỦ, nxb Quân đội Nhân dân, 2001; Trung tá Đặng Văn Việt ("hùm xám đường 4") : DE LA RC4 A LA RN4, La campagne des frontières, Ed Le Capucin, 2000)
Nói và viết sách là một chuyện, thực tế thì ai phải theo lệnh ai? Trong nhà binh, lệnh trên ban ra ai dám cãi?
Nguyễn Sơn chê Võ Nguyên Giáp và ông Hồ. Quân Võ Nguyên Giáp chê Văn Tiến Dũng. Quân Văn Tiến Dũng chê Võ Nguyên Giáp. . Trần Văn Trà là đàn em nhưng trong quyển sách của ông Kết thúc cuộc chiến tranh 30 năm (gồm nhiều tập, mới in tập 5 thì bị thu hồi do quan điểm bị coi là không chính thống, nên các tập sau không được xuất bản), ông cho ông là tài gỉỏi và can đảm đã đánh thắng Mỹ , còn Lê Duẩn, Lê Đức Thọ là hèn nhát , kém cỏi., sợ Mỹ .. Lẽ tất nhiên dưới mắt Trần Văn Trà, các tướng Mỹ ngụy là đồ rơm rác, không đáng kể! Hồi ký này cũng cho ta bài học: "Qua sông nên phải lụy đò" và thân phận nhược tiểu!
Nói chung, tập hồi ký này mang nhiều tính chủ quan, nhất là giọng điệu khúm núm tôn sùng Mao Trạch Đông, mỗi câu, mỗi hàng đều kính cẩn nhắc lời Mao Trạch Đông. Đó là văn phong của bộ hạ Mao Trạch Đông mà cũng là quy cách của văn chương cộng sản nói chung xuyên suốt từ Lenin, Stalin, Mao và Hồ.
____
Tập hồi ký này có mục đích kể công ơn của Trung Quốc đối với Việt Nam. Đây là một tài liệu tuyên truyền cho nên người ta nói tốt mà thôi.
Tài liệu này có nhiều điều chưa nói hết:
+Trung Quốc viện trợ hoàn toàn cho không hay có phần tính lãi?
+Trung Quốc không cho biết bọn Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng đã ký kết những gì?
+Có thật Trung Quốc muốn duy trì hai nước Việt Nam như Lê Duẩn và bộ ngoại giao Việt Cộng tố cáo?Tại sao?
+Trong chiến tranh 1950-1954, Trung Quốc gửi cố vấn đã đành, còn gửi lính sang Việt Nam không? Không lẽ đem tướng mà không đem quân? Trong thư trả lời Bạch Thư Việt Nam, có đoạn " Trong những năm chiến tranh. . .rất nhiều người Trung Hoa "vị nghĩa hi sinh" (martyrs) được chôn cất ở trên đất Việt.. .
Trong chiến tranh ở miền Nam, Trung Quốc đã công khai yểm trợ:
Mùa Hè 1962, chủ tịch HCM và đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã qua TH để thỉnh cầu một sự viện trợ quân sự cho các lực lượng võ trang của nhân dân miền Nam. Chỉ trong một chuyến giao hàng, TH đã cung cấp cho họ 90.000 vũ khí nhẹ. Trong những năm sau đó, TH đã cung cấp một sự viện trợ to lớn hơn với súng trường, súng đại bác, cũng như vải vóc, thóc lúa ..v..v.. khi nhân dân miền Nam bị sự phong tỏa của Mỹ ngoài biển cả cũng như trên không phận, sự phong tỏa này đã cắt đứt các đường tiếp tế thóc lúa, các thủy thủ TH, bất chấp những hiểm nguy chết người dưới sự dội bom của Mỹ đã lèo lái các tàu ngoài khơi bờ biển Nam Việt và thả những bao gạo, bọc kín trong bao nhựa. Chính thủy triều dâng lên đã đưa những món quà đó của nhân dân TH đến cho nhân dân Nam VN. Có những thủy thủ TH đã hy sinh tính mạng trong công tác đó.. .. Đầu tháng 4/1965, Lê Duẩn cầm đầu một phái đoàn VN đến Bắc Kinh, thỉnh cầu chính phủ TH gởi quân lính sang hổ trợ cho VN. Ông ta tuyên bố vào dịp đó : « Chúng tôi muốn có những phi công tự nguyện, những chiến sĩ tự nguyện…và những nhân sự cần thiết, kể cả nhân sự chuyên về ngành tái thiết đường xá và cầu cống ». Để đáp lại những đòi hỏi của VN, chính phủ TH và VN đã ký những công ước. Từ tháng giêng 1965 đến tháng 3/1968, TH đã gởi qua VN trên 320.000 binh lính vào những đơn vị phòng không, công binh, hỏa xa và tiếp liệu, có lúc đến 175.000 người trong một năm. Hòa hợp với nhân dân VN, các binh sĩ TH tại VN, đã đem xương máu và sinh mạng của mình ra để bảo vệ không phận Bắc Việt, bảo đảm sự thông trên các trục lộ Bắc Việt. Điều đó đã cho phép quân đội nhân dân VN gởi một số quan trọng bộ đội để chiến đấu tại miền Nam.
Không có tài liệu nào nói rõ nhưng có tướng ắt phải có quân vì người Trung Quốc nhiều. chết không tiếc. Hơn nữa, trong CCRD, người Trung Quốc đã về tận xã thôn miền Bắc. Như vậy, chinh quân đội Trung Quốc bao gồm tướng tá và quân lính đã đóng vai trò chính trong chiến tranh Việt Nam.
Những đều ân nghĩa đó nay thì đã rõ ràng nó nằm trong một âm mưu của người câu cá " buông dây dài để bắt cá lớn", và cũng năm trong chủ nghĩa Đại Hán đế quốc thực dân khi Trung Quốc chiếm Hoàng Sa, Trường Sa, lấn biên giới Việt Nam và xâm chiếm châu Phi và các nước khác bằng con đường kinh tế và thực dân.
Tập Hồi Ký cũng cho biết Võ Nguyên Giáp cũng có nhiều ý kiến độc lập, và hai bên mâu thuẫn nhau. Chúng ta không phải là nhà quân sự nên không rõ quan điểm ai hay hơn.
Tuy nhiên, chúng ta thấy ông Hồ, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng và Võ Nguyên Giáp dù biết suy nghĩ nhưng cuối cùng phải tuân lệnh quan thầy mà làm thân nô lệ bán nước và hại dân. Những sai lầm lớn nhất của họ là:
+Theo cộng sản phản lại dân tộc.
+Đọa đày nhân dân trong việc học tập chính trị, kiểm thảo và phê bình.Chính bọn chính ủy bóp chẹt các văn nghệ sĩ trong quân đội vì vậy Trần Dần, Tử Phác đã phản đối và NHân Văn Giai Phẩm đã đứng lên đòi tự do, dân chủ.
+Cải cách ruộng đất: giết hại dân lành, cướp tài sản nhân dân
+Chỉnh đốn đảng: Loại bỏ các giai cấp trí phú, địa hào và tư sản, đưa nông dân và công nhân ngu dốt phá hoại đất nước, giết hại và loại bỏ những người yêu nước.
+Chiến thuật biển người sẽ tiêu tan trước vũ khí tối tân như bom hạch nhân, bom vi trùng. . .
Việc kể công và khinh thị cũng là bệnh bình thường của con người có chút thành công và cũng là bệnh của "Sô vanh nước lớn".
Mấy đời bánh đúc có xương,
Mấy đời ca sĩ mà thương nhau cùng!
Mấy đời bánh đúc có xương,
Mấy đời tướng tá mà thương nhau cùng!
Mâu thuẫn giữa Võ Nguyên Giáp và các tướng Trung Cộng cũng là đương nhiên. Tuy nhiên, Võ Nguyên Giáp và các người khác đã nói về chiến thuật của ông tốt hơn kiểu thí quân của Trung Cộng.( Võ Nguyên Giáp .Chương ba GIẢI PHÓNG BIÊN GIỚI, trong ĐƯỜNG TỚI ĐIỆN BIÊN PHỦ, nxb Quân đội Nhân dân, 2001; Trung tá Đặng Văn Việt ("hùm xám đường 4") : DE LA RC4 A LA RN4, La campagne des frontières, Ed Le Capucin, 2000)
Nói và viết sách là một chuyện, thực tế thì ai phải theo lệnh ai? Trong nhà binh, lệnh trên ban ra ai dám cãi?
Nguyễn Sơn chê Võ Nguyên Giáp và ông Hồ. Quân Võ Nguyên Giáp chê Văn Tiến Dũng. Quân Văn Tiến Dũng chê Võ Nguyên Giáp. . Trần Văn Trà là đàn em nhưng trong quyển sách của ông Kết thúc cuộc chiến tranh 30 năm (gồm nhiều tập, mới in tập 5 thì bị thu hồi do quan điểm bị coi là không chính thống, nên các tập sau không được xuất bản), ông cho ông là tài gỉỏi và can đảm đã đánh thắng Mỹ , còn Lê Duẩn, Lê Đức Thọ là hèn nhát , kém cỏi., sợ Mỹ .. Lẽ tất nhiên dưới mắt Trần Văn Trà, các tướng Mỹ ngụy là đồ rơm rác, không đáng kể! Hồi ký này cũng cho ta bài học: "Qua sông nên phải lụy đò" và thân phận nhược tiểu!
Nói chung, tập hồi ký này mang nhiều tính chủ quan, nhất là giọng điệu khúm núm tôn sùng Mao Trạch Đông, mỗi câu, mỗi hàng đều kính cẩn nhắc lời Mao Trạch Đông. Đó là văn phong của bộ hạ Mao Trạch Đông mà cũng là quy cách của văn chương cộng sản nói chung xuyên suốt từ Lenin, Stalin, Mao và Hồ.
____
(1). Phản biện của người dịch:
Về diễn biến ở Điện Biên Phủ cho thấy rõ Vương Nghiên Tuyền đã không ngần ngại bóp méo sự việc để tranh công, khiến cho người đọc phải nghi ngờ cả những phần khác, có thể nói đúng về công tích thực sự của các cố vấn.
Cũng cần nhấn mạnh là bài viết
này cho thấy rõ : (1) Mao Trạch Đông và đoàn cố vấn Trung Quốc đã liên tục gây
sức ép tiến hành cải cách ruộng đất và thanh lọc quân đội ngay từ năm 1950 --
cũng phải nói thêm : sức ép đầu tiên đến từ Stalin ; (2) Hồ Chí Minh và ĐCSVN
đã nhiều lần trì hoãn, cuối cùng đến năm 1953 đã tiến hành "giảm tô giảm
tức" (trên thực tế, những cuộc đấu tố đã được tổ chức ngay trong thời kì
nảy), tháng 12.1953 thì làm thí điểm cải cách ruộng đất ở Thái Nguyên (nạn nhân
đầu tiên, như ta biết, là bà Cát Hưng Long, người dã nuôi dưỡng bộ đội và nhiều
cán bộ lãnh đạo). Sau Hiệp định Genève, 5 đợt cải cách ruộng đất mới được tổ
chức, với những sai lầm tác hại, những tội ác ghê gớm và những hậu quả nghiêm
trọng mà mọi người đều biết. Ở đây không phải chỗ để bàn sâu về mối quan hệ
giữa cải cách ruộng đất & chỉnh huấn và chiến thắng Điện Biên Phủ, nhưng có
thể nêu ra một vài ý để phản biện những luận điểm "mao... nhiều" của
cố vấn họ Vương :
* ở mặt trận Điện Biên Phủ, bộ đội và cán bộ chưa bị tác động tai hại của cải cách ruộng đất : các sĩ quan, phần lớn là thành phần tiểu tư sản, chưa bị thanh lọc nhiều, bộ đội, hầu hết là nông dân, lên tình thần nhờ những hứa hẹn về ruộng đất ; những cuộc "chỉnh huấn" tuy đã nặng mùi mao có lẽ chưa biến chất được long yêu nước của binh sĩ, các phần tử lưu manh, tố điêu chưa được đề bạt nhiều để gây tác hại lớn ; tóm lại, hứa hẹn cải cách ruộng đất có lẽ đã tác động tích cực lên tinh thần chiến sĩ trong khi những tác hại "tả khuynh" trong giảm tô giảm tức chưa kịp ảnh hưởng tới bộ đội và cán bộ (theo nhiều chứng từ, tác động tiêu cực sẽ ập tới sau ngày toàn thắng ở Điện Biên)
** không thể viết lại lịch sử, nhưng có thể giả sử : nếu ĐCSVN tiến hành cải cách ruộng đất ngay từ năm 1951, với những hậu quả tai hại thấy rõ hai năm sau đó, thì kháng chiến Việt Nam có khả năng giành chiến thẳng như ở Điện Biên Phủ không ?
*** Tháng 10.1956, lãnh đạo ĐCSVN đã công khai xin lỗi nhân dân và đảng viên về những sai lầm trong cải cách ruộng đất, nhưng vì những lí do đáng được tìm hiểu cặn kẽ hơn, ĐCSVN chưa hề thực sự rút kinh nghiệm rạch ròi về cuộc cải cách ruộng đất. Cái nhìn sáng suốt, tỉnh táo, và cái nhìn giáo điều, mù quáng vẫn "chung sống hoà bình" trong giới lãnh đạo. Một mặt, ta biết rằng trong thời kì 1953-54, ông Lê Duẩn, bí thư Trung ương cục, đã sáng suốt cương quyết không tiến hành cải cách ruộng đất ở Nam Bộ. Mặt khác, nhiều chứng từ cho biết khoảng năm 1964-65, đại tướng Nguyễn Chí Thanh còn có ý tiến hành cải cách ruộng đất ở miền Nam (với mục đích rất thiện ý là động viên nông dân, chuẩn bị cuộc tiến công 1968). May sao, nhiều cán bộ miền Nam (Trần Bạch Đằng, Ban nông thôn...) đã cực lực phản đối, và họ được một bức điện của chủ tịch Hồ Chí Minh ủng hộ : "Bác nghe nói chú T có chủ trương phát động quần chúng cải cách ruộng đất một cách toàn diện triệt để. Bác khuyên chú đừng làm, làm là sai, dứt khoát sai thôi" (chứng từ của ông Mười Thơ, xem Đặng Phong, Lịch sử kinh tế Việt Nam 1945-1975, tập II, nxb Khoa học xã hội, 2005, trang 1004).
* ở mặt trận Điện Biên Phủ, bộ đội và cán bộ chưa bị tác động tai hại của cải cách ruộng đất : các sĩ quan, phần lớn là thành phần tiểu tư sản, chưa bị thanh lọc nhiều, bộ đội, hầu hết là nông dân, lên tình thần nhờ những hứa hẹn về ruộng đất ; những cuộc "chỉnh huấn" tuy đã nặng mùi mao có lẽ chưa biến chất được long yêu nước của binh sĩ, các phần tử lưu manh, tố điêu chưa được đề bạt nhiều để gây tác hại lớn ; tóm lại, hứa hẹn cải cách ruộng đất có lẽ đã tác động tích cực lên tinh thần chiến sĩ trong khi những tác hại "tả khuynh" trong giảm tô giảm tức chưa kịp ảnh hưởng tới bộ đội và cán bộ (theo nhiều chứng từ, tác động tiêu cực sẽ ập tới sau ngày toàn thắng ở Điện Biên)
** không thể viết lại lịch sử, nhưng có thể giả sử : nếu ĐCSVN tiến hành cải cách ruộng đất ngay từ năm 1951, với những hậu quả tai hại thấy rõ hai năm sau đó, thì kháng chiến Việt Nam có khả năng giành chiến thẳng như ở Điện Biên Phủ không ?
*** Tháng 10.1956, lãnh đạo ĐCSVN đã công khai xin lỗi nhân dân và đảng viên về những sai lầm trong cải cách ruộng đất, nhưng vì những lí do đáng được tìm hiểu cặn kẽ hơn, ĐCSVN chưa hề thực sự rút kinh nghiệm rạch ròi về cuộc cải cách ruộng đất. Cái nhìn sáng suốt, tỉnh táo, và cái nhìn giáo điều, mù quáng vẫn "chung sống hoà bình" trong giới lãnh đạo. Một mặt, ta biết rằng trong thời kì 1953-54, ông Lê Duẩn, bí thư Trung ương cục, đã sáng suốt cương quyết không tiến hành cải cách ruộng đất ở Nam Bộ. Mặt khác, nhiều chứng từ cho biết khoảng năm 1964-65, đại tướng Nguyễn Chí Thanh còn có ý tiến hành cải cách ruộng đất ở miền Nam (với mục đích rất thiện ý là động viên nông dân, chuẩn bị cuộc tiến công 1968). May sao, nhiều cán bộ miền Nam (Trần Bạch Đằng, Ban nông thôn...) đã cực lực phản đối, và họ được một bức điện của chủ tịch Hồ Chí Minh ủng hộ : "Bác nghe nói chú T có chủ trương phát động quần chúng cải cách ruộng đất một cách toàn diện triệt để. Bác khuyên chú đừng làm, làm là sai, dứt khoát sai thôi" (chứng từ của ông Mười Thơ, xem Đặng Phong, Lịch sử kinh tế Việt Nam 1945-1975, tập II, nxb Khoa học xã hội, 2005, trang 1004).
XV. MA CHIẾN HỮU
Truyện "Ma Chiến
Hữu" của nhà văn Trung Quốc là Mạc Ngôn do Dân Tộc xuất bản năm 2004, Trần
Văn Hỷ dịch ra Việt văn, do Văn Học chi nhánh phía Nam kết hợp với công ty
Phương Nam ấn hành đầu quý I/2008, dày 198 trang, tái bản vào tháng 1/2009, dày
214 trang .Mặc Ngôn là một nhà văn nổi tiếng đã có bảy tác phẩm. Tác phẩm này ở
Việt Nam đã gây nên một cuộc tranh luận và sách bán rất chạy. Nội dung viết về
cuộc chiến tranh Việt Hoa năm 1979.
Trước đây,
người Trung Quốc đã viết về chuyện ma quái, thần tiên như Tây Du Ký,Phong Thần,
Liêu Trai Chí Dị. Sau Mao Trạch Đông lên cầm quyền giở giọng Mac xit khoa học,
bài phong phản đế, cấm loại văn chương ma quái và lãng mạn.Việt Nam cũng theo
đuôi ông thầy Trung Quốc vĩ đại. Ấy thế mà gần đây Bảo Ninh đã viết về truyện
ma trong quân đội và Mạc Ngôn cũng vậy.
Truyện này là truyện ma, là cuộc
gặp gỡ và chuyện trò giữa hồn ma và người sống. Hồn ma cho biết hồn và 1207
đồng chí trú ngụ tại nghĩa trang liệt sĩ Ma Pha ở Vân Nam. Hồn thuật lại đời
sống của hồn lúc sinh tiền và sau khi chết đi.
Mở đầu là một cảnh lụt ở miền Nam Trung Quốc. Triệu Kim là người thuật chuyện định băng qua cầu đang ngập nước để về nhà nhưng có tiếng kêu gọi Triệu Kim trở lại, khuyên Triệu Kim đừng qua cầu vì nước sẽ cuốn trôi cầu. Triệu Kim nghe lời, leo lên cây nói chuyện với người kia. Triệu Kim nhìn thấy người đối thoại là Tiền Anh Hào, bạn đồng đội đã cùng chiến đấu tại chiến trường biên giới và cũng là bạn đồng hương đã quen nhau từ nhỏ. Tiền Anh Hào đã chết trong ngày đầu tiên cuộc chiến, sau 13 năm, hai bên âm dương mới gặp lại nhau.
Đúng như tên truyện theo nguyên tác " Chiến Hữu Trùng Phùng", đây là cuộc tái ngộ của các chiến hữu. Tác phẩm hé mở cho ta thấy con người và đất nước của Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình.
I.CUỘC ĐỜI VÔ NGHĨA.
1.Sống vô nghĩa.
Tiền Anh Hào là một chiến sĩ
giỏi, môn cận chiến, ném lưu đạn, xạ kích, gài bộc phá môn nào cũng khá, đã đạt
thành tích phá kỷ lục toàn quân về môn ném lưu đạn (tr.16).Tiền Anh Hào là
người lanh lợi thế mà không được đề bạt làm tiểu đội trưởng và kết nạp đảng và
cũng không được phục viên bởi vì có đánh giặc ở phía nam ( tr.16, 17). Tiền Anh
Hào như cái tên cha mẹ đặt ra là ôm giấc mộng trở thành anh hùng như Đổng Tồn
Thụy , và anh cũng rât xứng đáng làm anh hào nhưng tiếc thay vận hậu chẳng ra
gì (35). Khi ra trận, anh chưa lập được công trạng gì thì đã chết một cách lãng
xẹt vì anh bạn đồng đội La Nhị Hổ phía trước nhổm đít lên cao làm lộ mục
tiêu.(28)
2. Chết cũng vô nghĩa.
Hồn nói về sinh hoạt ở cõi âm. Tiền Anh Hào nói rằng cái chết của anh là vô nghĩa:
Triệu Kim à, cậu có thấy tớ chết oan không? Vừa vào chiến trường, một phát súng chưa kịp bắn ra, một quả lựu đạn chưa kịp ném đi mà người ta lại hồ đồ. Giấy chứng nhận liệt sĩ bố tớ đã có, nhưng thực tế tớ chết chẳng ra gì…” (tr. 28).
Triệu Kim cũng cho rằng cái chết của Tiền Anh Hào là vô nghĩa:
" Tớ đau khổ nhưng không phải vì cậu chết mà vì cái chết của cậu chẳng có ý vị hùng tráng nào"
(28).
Cuộc đời, nhất là cuộc đời nhà binh mất tự do, xuống cõi âm, các hồn ma cũng mất tự do, vẫn là một trại lính: "Nói cho cậu hay, đừng bao giờ nghĩ rằng bọn tớ đã chết là hoàn toàn tự do. Không có chút tự do nào hết (27).
Họ vẫn ở trong quân ngũ, vẫn vào ra trình giấy tờ, điểm danh, tập họp, quay trái, quay phải, bước đều (40). Họ vẫn sinh hoạt văn nghệ, vẫn có những trò ma mảnh lường gạt nhau, hoặc những trò ngốc nghếch đưa những đưá ngu dốt ,khờ dại làm cấp chỉ huy (28).
Chúng tớ lập thành một trung đoàn. Trung đoàn trường vốn là một trung đoàn trưởng khi còn sống , sau khi chết vẫn được đề bạt làm trung đoàn trưởng (27).
Chết rồi mà vẫn tổ chức binh bị để làm gì? Phải chăng Mạc Ngôn muốn nói cái chết chỉ là cuộc sống nối dài đầy đau khổ và vô nghĩa. Danh từ giải thoát của nhà Phật là vô nghĩa, là không bao giờ có.
II. CHIẾN TRANH VÔ NGHĨA
Mục đích chính của Mạc Ngôn là nói về chiến tranh Hoa Việt. Mạc Ngôn cho rằng đây là một cuộc chiến tranh phi lý.
Cái phi lý thứ nhất là hai bên đều là cộng sản. Họ có thời liên hệ mật thiết, đã gọi nhau là "đồng chí anh em" trong phong trào " quốc tế vô sản", chứ không phải là đấu tranh giai cấp giữa tư bản và cộng sản. Tại Việt Nam, Nguyễn Duy đã nói:
AQ túm tóc Chí Phèo/ để hai bác lính nhà nghèo đều thua."
Đấy không phải là cuộc đấu tranh giai cấp nhằm giải phóng nhân loại khỏi áp bức, bóc lột mà là một cuộc chiến tranh giữa hai ông lãnh chúa, cuộc chiến tranh giữa nước lớn và nước nhỏ.
Cái phi lý thứ hai là giả dối. Vì quyền lợi, vì tham vọng, vì sự tức giận cá nhân, hai bên xua quân đánh nhau bất chấp sinh mạng binh sĩ và nhân dân. Chiến tranh Trung Xô , chiến tranh Trung Việt và chiến tranh Miên Việt chỉ là cuộc tranh chấp của các đại vương muốn tỏ ra mình mạnh. Họ là những kẻ hiếu chiến thế mà luôn nói hòa bình thế giới và tự do, dân chủ.
Bọn lãnh đạo đảng và chỉ huy quân đội luôn lên tiếng dạy dỗ binh sĩ, giáo dục nhân dân, tỏ ra vì dân vì đảng, nhưng thật ra là vì tham vọng của họ. Họ giết dân, khủng bố dân, không thực thi dân chủ, bắt nhân dân và binh sĩ phải tuyệt đối phục tòng:
“- Đồng chí này, tư tưởng của cậu có vấn đề rồi đó… Trên thế giới này không hề có tình bạn vĩnh viễn cũng không hề có một kẻ thù vĩnh viễn. Quan hệ giữa con người và con người là như vậy, quan hệ giữa nước này và nước khác cũng như vậy. Mâu thuẫn tích lũy đến một mức độ nhất định nào đó tất sẽ đánh nhau, đánh nhau thì tất sẽ có dừng. Không đánh nhau ắt không có ngày hòa bình hôm nay, cậu có hiểu không?
- Không hiểu! – Hoa Quang Trung lắc đầu nói.
- Không hiểu cũng chẳng sao, chuyện quốc gia đại sự không cần dân đen lo lắng, cũng chẳng cần người chết phải bận tâm”(56).
Câu giải thích trên là do bọn lãnh đạo cao cấp truyền xuống để che đậy đường lối chính trị ngoắt ngoéo của chúng. Marx quan niệm vô sản phải chôn sống tư bản, Stalin đưa ra quan điểm phân biệt bạn thù, không khoan nhượng với kẻ thù. Mao rất tức giận khi Khrushchev tố cáo tội ác Stalin và chủ trương sống chung hòa bình với tư bản.
Vậy thì lời nói trên là trái với Marx, Stalin và Mao. Chủ nghĩa Marx cương quyết đấu tranh, làm sao lại có quan niệm có thể sống chung, bắt tay với kẻ thù? Câu này mà nói vào thời Mao chắc chắn là đi chầu Các Mac-Le nin sớm!
Câu nói trên cũng mở ra một khoảng trời bao la và phức tạp trên phương diện thực tế và lý luận. Nào có phải chiến tranh Hoa Việt 1979 là vô nghĩa, là phi lý, mà phần lớn cuộc chiến tranh của Cộng sản , nhất là cộng sản Trung Quốc đều phi lý và vô nghĩa. Trung Quốc nhờ Liên Xô viện trợ thế mà lại chống Liên Xô! Trung Quốc chống Mỹ mà sau lại hợp tác với Mỹ rồi lại chống Mỹ! Trung Quốc nói lên 16 chữ vàng nhân nghĩa mà thực tế xâm lăng Việt Nam. Trung Quốc hô hào bảo vệ hòa bình thế giới lại đơn phương muốn chiếm biển Đông và xâm lược thế giới. Mạc Ngôn không nói nhưng thực ra ông nói rất nhiều. Ông quả là một người Trung Hoa hiểu biết và nhân hậu, yêu hòa bình.
Con người luôn giả dối. Họ đề cao lòng yêu nước, tính anh hùng của quân nhân. Họ đã bắt lính học chính trị, họ đã mở tiệc tiễn quân ra trận.Họ bày nhiều trò, nào là cắt máu viết lời thề (17, 32). Họ nói những lời rất đẹp : Chúc đồng chí lập nhiều công, giết nhiều địch để làm rạng danh quan đội anh hùng (17).. .Cá nhân phải phục tùng tổ chức, thiểu số phục tùng đa số, tăng cường tính kỷ luật, cách mạng mới có thể thắng lợi…” (19)
2. Chết cũng vô nghĩa.
Hồn nói về sinh hoạt ở cõi âm. Tiền Anh Hào nói rằng cái chết của anh là vô nghĩa:
Triệu Kim à, cậu có thấy tớ chết oan không? Vừa vào chiến trường, một phát súng chưa kịp bắn ra, một quả lựu đạn chưa kịp ném đi mà người ta lại hồ đồ. Giấy chứng nhận liệt sĩ bố tớ đã có, nhưng thực tế tớ chết chẳng ra gì…” (tr. 28).
Triệu Kim cũng cho rằng cái chết của Tiền Anh Hào là vô nghĩa:
" Tớ đau khổ nhưng không phải vì cậu chết mà vì cái chết của cậu chẳng có ý vị hùng tráng nào"
(28).
Cuộc đời, nhất là cuộc đời nhà binh mất tự do, xuống cõi âm, các hồn ma cũng mất tự do, vẫn là một trại lính: "Nói cho cậu hay, đừng bao giờ nghĩ rằng bọn tớ đã chết là hoàn toàn tự do. Không có chút tự do nào hết (27).
Họ vẫn ở trong quân ngũ, vẫn vào ra trình giấy tờ, điểm danh, tập họp, quay trái, quay phải, bước đều (40). Họ vẫn sinh hoạt văn nghệ, vẫn có những trò ma mảnh lường gạt nhau, hoặc những trò ngốc nghếch đưa những đưá ngu dốt ,khờ dại làm cấp chỉ huy (28).
Chúng tớ lập thành một trung đoàn. Trung đoàn trường vốn là một trung đoàn trưởng khi còn sống , sau khi chết vẫn được đề bạt làm trung đoàn trưởng (27).
Chết rồi mà vẫn tổ chức binh bị để làm gì? Phải chăng Mạc Ngôn muốn nói cái chết chỉ là cuộc sống nối dài đầy đau khổ và vô nghĩa. Danh từ giải thoát của nhà Phật là vô nghĩa, là không bao giờ có.
II. CHIẾN TRANH VÔ NGHĨA
Mục đích chính của Mạc Ngôn là nói về chiến tranh Hoa Việt. Mạc Ngôn cho rằng đây là một cuộc chiến tranh phi lý.
Cái phi lý thứ nhất là hai bên đều là cộng sản. Họ có thời liên hệ mật thiết, đã gọi nhau là "đồng chí anh em" trong phong trào " quốc tế vô sản", chứ không phải là đấu tranh giai cấp giữa tư bản và cộng sản. Tại Việt Nam, Nguyễn Duy đã nói:
AQ túm tóc Chí Phèo/ để hai bác lính nhà nghèo đều thua."
Đấy không phải là cuộc đấu tranh giai cấp nhằm giải phóng nhân loại khỏi áp bức, bóc lột mà là một cuộc chiến tranh giữa hai ông lãnh chúa, cuộc chiến tranh giữa nước lớn và nước nhỏ.
Cái phi lý thứ hai là giả dối. Vì quyền lợi, vì tham vọng, vì sự tức giận cá nhân, hai bên xua quân đánh nhau bất chấp sinh mạng binh sĩ và nhân dân. Chiến tranh Trung Xô , chiến tranh Trung Việt và chiến tranh Miên Việt chỉ là cuộc tranh chấp của các đại vương muốn tỏ ra mình mạnh. Họ là những kẻ hiếu chiến thế mà luôn nói hòa bình thế giới và tự do, dân chủ.
Bọn lãnh đạo đảng và chỉ huy quân đội luôn lên tiếng dạy dỗ binh sĩ, giáo dục nhân dân, tỏ ra vì dân vì đảng, nhưng thật ra là vì tham vọng của họ. Họ giết dân, khủng bố dân, không thực thi dân chủ, bắt nhân dân và binh sĩ phải tuyệt đối phục tòng:
“- Đồng chí này, tư tưởng của cậu có vấn đề rồi đó… Trên thế giới này không hề có tình bạn vĩnh viễn cũng không hề có một kẻ thù vĩnh viễn. Quan hệ giữa con người và con người là như vậy, quan hệ giữa nước này và nước khác cũng như vậy. Mâu thuẫn tích lũy đến một mức độ nhất định nào đó tất sẽ đánh nhau, đánh nhau thì tất sẽ có dừng. Không đánh nhau ắt không có ngày hòa bình hôm nay, cậu có hiểu không?
- Không hiểu! – Hoa Quang Trung lắc đầu nói.
- Không hiểu cũng chẳng sao, chuyện quốc gia đại sự không cần dân đen lo lắng, cũng chẳng cần người chết phải bận tâm”(56).
Câu giải thích trên là do bọn lãnh đạo cao cấp truyền xuống để che đậy đường lối chính trị ngoắt ngoéo của chúng. Marx quan niệm vô sản phải chôn sống tư bản, Stalin đưa ra quan điểm phân biệt bạn thù, không khoan nhượng với kẻ thù. Mao rất tức giận khi Khrushchev tố cáo tội ác Stalin và chủ trương sống chung hòa bình với tư bản.
Vậy thì lời nói trên là trái với Marx, Stalin và Mao. Chủ nghĩa Marx cương quyết đấu tranh, làm sao lại có quan niệm có thể sống chung, bắt tay với kẻ thù? Câu này mà nói vào thời Mao chắc chắn là đi chầu Các Mac-Le nin sớm!
Câu nói trên cũng mở ra một khoảng trời bao la và phức tạp trên phương diện thực tế và lý luận. Nào có phải chiến tranh Hoa Việt 1979 là vô nghĩa, là phi lý, mà phần lớn cuộc chiến tranh của Cộng sản , nhất là cộng sản Trung Quốc đều phi lý và vô nghĩa. Trung Quốc nhờ Liên Xô viện trợ thế mà lại chống Liên Xô! Trung Quốc chống Mỹ mà sau lại hợp tác với Mỹ rồi lại chống Mỹ! Trung Quốc nói lên 16 chữ vàng nhân nghĩa mà thực tế xâm lăng Việt Nam. Trung Quốc hô hào bảo vệ hòa bình thế giới lại đơn phương muốn chiếm biển Đông và xâm lược thế giới. Mạc Ngôn không nói nhưng thực ra ông nói rất nhiều. Ông quả là một người Trung Hoa hiểu biết và nhân hậu, yêu hòa bình.
Con người luôn giả dối. Họ đề cao lòng yêu nước, tính anh hùng của quân nhân. Họ đã bắt lính học chính trị, họ đã mở tiệc tiễn quân ra trận.Họ bày nhiều trò, nào là cắt máu viết lời thề (17, 32). Họ nói những lời rất đẹp : Chúc đồng chí lập nhiều công, giết nhiều địch để làm rạng danh quan đội anh hùng (17).. .Cá nhân phải phục tùng tổ chức, thiểu số phục tùng đa số, tăng cường tính kỷ luật, cách mạng mới có thể thắng lợi…” (19)
Một số binh sĩ đã nghe lời họ.
Tiền Anh Hào, Quách Kim Khố, La Nhị Hổ và
bao anh lính nông dân khi ra trận vẫn ôm mộng thành anh hùng quân giải phóng, làm
những Đổng Tồn Thụy, Hoàng Kế Quang, Khâu Thiếu Vân như trong các phim ảnh
tuyên truyền của Trung Cộng(tr.33) . Cái trò này cũng đã do Mao Trạch Đông
truyền qua Việt Nam mà có những Lê Văn Tám, La Văn Cầu, Nguyễn Văn Trỗi! Cái
danh hão một thời làm con người trở nên cuồng tín, mù quáng.
Người lính Trung Quốc đã tuân
theo lời lãnh tụ và cấp chỉ huy lăn xả vào quân địch mà chết. " Cậu
đeo trên người 18 quả lựu đạn, một khẩu liên thanh với 180 viên đạn nhưng chưa
kịp bắn một viên đạn, chưa kịp ném một quả lựu đạn nào mà đã chết, tiếc ơi là
tiếc!"... . Lại một loạt pháo nữa nổ vang kinh động cả đất trời. Một phát
súng lệnh nổ lên , tất cả cùng gào lên, cùng chồm dậy, cùng vất súng và
lao về phía trước (33).
Cách đánh của Trung Quốc rất lạ. và cũng rất giản dị. Họ dùng chiến thuật biển người. Khi cấp trên ra lệnh xung phong, không cần cầm súng, binh sĩ cứ xông vào. Địch bắn hết đạn, hoặc súng đỏ lòng lên, rốt cuộc phải bỏ chạy. Tại Việt Nam người ta cũng làm vậy. Tất cả phải lăn vào cõi chết. Ai không xông lên là bị cấp chỉ huy ở đàng sau xử tử. Ai đào ngũ bị xử tử. Người ta còn xích người lính vào đại bác và xe tăng. Người lính không thể chạy đi đâu mà chỉ có thể "hy sinh anh dũng" để thành những liệt sĩ cho đảng quang vinh!
+Cuộc chiến tranh này mang tính
cách bi hài vì cả hai đều dùng chung một loại vũ khí, cùng chung một kỹ thuật
chiến tranh và cùng theo chủ nghĩa Mác:
Một tiểu đoàn thiện chiến của địch chiếm cứ cao điểm Không tên, với những vũ khí là súng tiểu liên xung kích, trung liên và pháo cối. Tất cả đều là súng do Trung Quốc chế tạo. Vũ khí Trung Quốc đối đầu với vũ khí Trung Quốc thắng hay bại đều do con người quyết định (31).
+Các lãnh tụ, các tướng tá sống trong nhung lụa, không biết nỗi đau của chiến sĩ như hồn một liệt sĩ đã làm thơ gửi mẹ:
“Ai da! Đau quá! Đau quá, mẹ ơi! Đau quá,
Thân hình con đã bị đạn xuyên qua.
Viên đạn xuyên qua đập vào thân cây con đang tựa,
Nó cũng bị thương rồi kêu lên thê thảm: Mẹ ơi!
Tiếng kêu thương ấy vẫn văng vẳng bên tai con,
Tôi chẳng tội tình gì sao bắn vỡ đầu tôi
Nó ngăn trở giòng máu trong tôi, tôi sắp chết
Vĩnh biệt mẹ, mẹ yêu, vĩnh biệt! (41)
Không phải một vài linh hồn hồn bất mãn mà hàng ngàn, hàng vạn, hàng triệu tử sĩ đã khóc vì chiến tranh phi lý và phi nghĩa:
Một tiểu đoàn thiện chiến của địch chiếm cứ cao điểm Không tên, với những vũ khí là súng tiểu liên xung kích, trung liên và pháo cối. Tất cả đều là súng do Trung Quốc chế tạo. Vũ khí Trung Quốc đối đầu với vũ khí Trung Quốc thắng hay bại đều do con người quyết định (31).
+Các lãnh tụ, các tướng tá sống trong nhung lụa, không biết nỗi đau của chiến sĩ như hồn một liệt sĩ đã làm thơ gửi mẹ:
“Ai da! Đau quá! Đau quá, mẹ ơi! Đau quá,
Thân hình con đã bị đạn xuyên qua.
Viên đạn xuyên qua đập vào thân cây con đang tựa,
Nó cũng bị thương rồi kêu lên thê thảm: Mẹ ơi!
Tiếng kêu thương ấy vẫn văng vẳng bên tai con,
Tôi chẳng tội tình gì sao bắn vỡ đầu tôi
Nó ngăn trở giòng máu trong tôi, tôi sắp chết
Vĩnh biệt mẹ, mẹ yêu, vĩnh biệt! (41)
Không phải một vài linh hồn hồn bất mãn mà hàng ngàn, hàng vạn, hàng triệu tử sĩ đã khóc vì chiến tranh phi lý và phi nghĩa:
“Hoa Trung Quang… cúi đầu lặng
lẽ khóc. Tiếng khóc rất dễ lây lan, nhiều chiến sĩ cũng bật lên nức nở. Tiếng
khóc to dần, phát triển thành đợt cao trào. Có những tiếng khóc rất nhọn sắc
như cố ý ngẩng cao cổ lên để phát ra tiếng khóc quái dị” (tr. 171).
Năm tháng họ sẽ bị quên lãng khi
nắm xương tàn của họ cũng đã mục nát.Đặng Trần Côn đã viết hàng mấy thế kỷ
trước:
Chinh phu, tử sĩ mấy người,
Chinh phu, tử sĩ mấy người,
Nào ai mạc mặt, nào ai gọi
hồn.
Người Trung Hoa có câu"
Nhất tướng công thành vạn cốt khô"( Phơi xương trăm họ nên công một
người). Bọn lãnh tụ hưởng hết những công lao động của công nông và thành tích
của chiến sĩ để thành những bí thư, tỉnh ủy, trung ương ủy viên, bộ chính trị,
còn trong chiến tranh Việt Hoa, chiến sĩ chết đi thì thành ma, còn người sống
cũng thành quỷ. Quách Kim Khố là một chiến binh tiêu biểu cho hàng ngàn, hàng
vạn thương bệnh binh trong cuộc chiến Việt Hoa. Anh nói:
“- Tai tớ bị đạn làm cho điếc rồi… Miệng tớ cũng bị lửa đạn thiêu cho cháy sém… nhưng cái gì chờ tớ nào? Phục viên! Đ. mẹ nhân gian sao mà bất công!” (tr. 131); “Bây giờ thì bộ dạng tớ thế này, có ra thể thống gì đâu, trắng tay hoàn tay trắng… sống không bằng chết” (tr.137).
+Năm tháng trôi qua lạnh lùng. Hết đánh nhau người ta lại sống chung hòa bình với 16 chữ vàng. Nhân dân hai nước và hồn các tử sĩ đều bất mãn cho những hy sinh vô nghĩa trước đây. Hồn Hoa Trung Quang tiêu biểu cho nhân dân và quân đội Trung Quốc bất mãn về mối liên hệ Việt Trung. Anh nói: Tôi càng nghĩ càng cảm thấy mình chết thật là oan uổng (56).
Bọn lãnh tụ cũng biết nhân dân và chiến sĩ oán hận. Chúng ra sức thuyết phục mong xóa tan bất mãn của nhân dân:
Trong thời gian gần đây , chung quanh vấn đề mở cửa biên giới, nhân dân hai nước nối lại tình hữu nghị truyền thống, có một số người cảm thấy trong lòng có chút uất ức, có người còn bình luận không mấy tốt về vấn đề này, nào là "máu của chúng ta đổ vô ích", nào là hy sinh của chúng ta chẳng có giá trị gì". . . Các đồng chí! Những suy nghĩ này vô cùng nguy hiểm.Các đồng chí! Chúng ta là quân nhân, thiên chức của chúng ta là phục tùng mệnh lệnh. Cấp trên bảo chúng ta đánh tới đâu, chúng ta phải xông lên tới đó. Tình hình thế giới không ngừng thay đổi. Quan hệ giữa các nước với nhau cũng không ngừng thay đổi ( 171).
III.XÃ HỘI NGHÈO ĐÓI, BẤT CÔNG VÀ THAM NHŨNG
Trung Quốc và một số học giả ngoại quốc ca tụng Trung Quốc giàu mạnh, nhưng dưới mắt Mạc Ngôn, Trung Quốc là một nước vô cùng bi đát.
1. Trung Quốc nghèo đói thê thảm:
Mao và Đặng huyên hoang đảng cộng sản Trung Quốc là đảng của nông dân, tranh đấu cho nông dân, nhưng nông dân có lợi gì? Nông dân khổ bằng hay khổ hơn thời quân chủ? Bố mẹ, vợ con của những binh sĩ này có hơn AQ của Lỗ Tấn không?
“- Tai tớ bị đạn làm cho điếc rồi… Miệng tớ cũng bị lửa đạn thiêu cho cháy sém… nhưng cái gì chờ tớ nào? Phục viên! Đ. mẹ nhân gian sao mà bất công!” (tr. 131); “Bây giờ thì bộ dạng tớ thế này, có ra thể thống gì đâu, trắng tay hoàn tay trắng… sống không bằng chết” (tr.137).
+Năm tháng trôi qua lạnh lùng. Hết đánh nhau người ta lại sống chung hòa bình với 16 chữ vàng. Nhân dân hai nước và hồn các tử sĩ đều bất mãn cho những hy sinh vô nghĩa trước đây. Hồn Hoa Trung Quang tiêu biểu cho nhân dân và quân đội Trung Quốc bất mãn về mối liên hệ Việt Trung. Anh nói: Tôi càng nghĩ càng cảm thấy mình chết thật là oan uổng (56).
Bọn lãnh tụ cũng biết nhân dân và chiến sĩ oán hận. Chúng ra sức thuyết phục mong xóa tan bất mãn của nhân dân:
Trong thời gian gần đây , chung quanh vấn đề mở cửa biên giới, nhân dân hai nước nối lại tình hữu nghị truyền thống, có một số người cảm thấy trong lòng có chút uất ức, có người còn bình luận không mấy tốt về vấn đề này, nào là "máu của chúng ta đổ vô ích", nào là hy sinh của chúng ta chẳng có giá trị gì". . . Các đồng chí! Những suy nghĩ này vô cùng nguy hiểm.Các đồng chí! Chúng ta là quân nhân, thiên chức của chúng ta là phục tùng mệnh lệnh. Cấp trên bảo chúng ta đánh tới đâu, chúng ta phải xông lên tới đó. Tình hình thế giới không ngừng thay đổi. Quan hệ giữa các nước với nhau cũng không ngừng thay đổi ( 171).
III.XÃ HỘI NGHÈO ĐÓI, BẤT CÔNG VÀ THAM NHŨNG
Trung Quốc và một số học giả ngoại quốc ca tụng Trung Quốc giàu mạnh, nhưng dưới mắt Mạc Ngôn, Trung Quốc là một nước vô cùng bi đát.
1. Trung Quốc nghèo đói thê thảm:
Mao và Đặng huyên hoang đảng cộng sản Trung Quốc là đảng của nông dân, tranh đấu cho nông dân, nhưng nông dân có lợi gì? Nông dân khổ bằng hay khổ hơn thời quân chủ? Bố mẹ, vợ con của những binh sĩ này có hơn AQ của Lỗ Tấn không?
Ta hãy nghe Khương Bảo Châu,
người lính Trung Quốc kể lể về bố mẹ mình và vợ con mình:
Bố mình mắc bệnh lao, chỉ cần cử động mạnh là thở không ra hơi. Chẳng biết làm gì để có cái ăn. Chính quyền đã có chính sách hỗ trợ nhưng chỉ dựa vào khoản trợ cấp này thì liệu có sống được không? Do vậy mà phải cắm cúi ngoài đồng. Ai làm việc nặng nhọc nhất. Chỉ dựa vào mẹ mình thôi . . . Vợ mình quá khổ. Một mình chăn sóc và trồng đến hàng mẫu bông, mang gùi trên lưng cả cả ngày ngoài đồng hái lá thuốc, bỏ đứa con chỉ mới đầy tháng ở nhà. Con bé nửa tuổi của mình chỉ mặc một chiếc áo ngắn che đến rốn, còn thân dưới thì hoàn toàn trần truồng, mình sờ tay vào mông nó thấy lạnh căm căm (49).
Trung Quốc thu về hàng chục tỷ, hàng trăm tỷ mỗi năm, vậy đảng công nông của Mao, Đặng có chia cho nông dân vài đồng nguyên không?
Gia đình người lính như thế, bối cảnh xung quanh cũng thế. Không có tiện nghi , không có nồi niêu, không có phích nước, và không có nước để uống:
“Ngay cả nước sôi cũng chẳng có, mẹ mình vét mấy hạt cơm dưới đáy nồi bỏ vào phích nước đã hỏng…, lát sau mở ra đã ngửi thấy một thứ mùi quái dị xông lên. Con mình uống cái thứ nước ấy” (tr. 47)
Đa số thanh niên không muốn đi lính nhưng trong chế độ cộng sản, một số thanh niên thích đi lính vì đi lính có cơm ăn, áo mặc còn ở nhà thì hoàn toàn đói rét.
Chúng mình trong bộ đội được ăn cơm trắng bánh mì thơm, con cái ở nhà, ngụm nước sôi cũng không có. Bạn biết rồi đó, nguồn nước vùng mình vừa có phèn, vừa mặn, mùi vị còn khó uống hơn cả mùi thuốc bắc, con bé làm sao có thể uống (49).
Bố mình mắc bệnh lao, chỉ cần cử động mạnh là thở không ra hơi. Chẳng biết làm gì để có cái ăn. Chính quyền đã có chính sách hỗ trợ nhưng chỉ dựa vào khoản trợ cấp này thì liệu có sống được không? Do vậy mà phải cắm cúi ngoài đồng. Ai làm việc nặng nhọc nhất. Chỉ dựa vào mẹ mình thôi . . . Vợ mình quá khổ. Một mình chăn sóc và trồng đến hàng mẫu bông, mang gùi trên lưng cả cả ngày ngoài đồng hái lá thuốc, bỏ đứa con chỉ mới đầy tháng ở nhà. Con bé nửa tuổi của mình chỉ mặc một chiếc áo ngắn che đến rốn, còn thân dưới thì hoàn toàn trần truồng, mình sờ tay vào mông nó thấy lạnh căm căm (49).
Trung Quốc thu về hàng chục tỷ, hàng trăm tỷ mỗi năm, vậy đảng công nông của Mao, Đặng có chia cho nông dân vài đồng nguyên không?
Gia đình người lính như thế, bối cảnh xung quanh cũng thế. Không có tiện nghi , không có nồi niêu, không có phích nước, và không có nước để uống:
“Ngay cả nước sôi cũng chẳng có, mẹ mình vét mấy hạt cơm dưới đáy nồi bỏ vào phích nước đã hỏng…, lát sau mở ra đã ngửi thấy một thứ mùi quái dị xông lên. Con mình uống cái thứ nước ấy” (tr. 47)
Đa số thanh niên không muốn đi lính nhưng trong chế độ cộng sản, một số thanh niên thích đi lính vì đi lính có cơm ăn, áo mặc còn ở nhà thì hoàn toàn đói rét.
Chúng mình trong bộ đội được ăn cơm trắng bánh mì thơm, con cái ở nhà, ngụm nước sôi cũng không có. Bạn biết rồi đó, nguồn nước vùng mình vừa có phèn, vừa mặn, mùi vị còn khó uống hơn cả mùi thuốc bắc, con bé làm sao có thể uống (49).
Tình trạng những người dân, người
lính Trung Quốc này giống tình trạng người dân, người thanh niên miền Trung
Việt Nam. Những dân miền Trung sỏi đá, có nơi quanh năm ăn khoai sắn, bắp,
thỉnh thoảng mới được ăn cơm, quanh năm đói rét nên thích đi lính, thích làm
công an và vào đảng để đổi đời! Ông bố chiến sĩ Trung Quốc quan niệm đi lính là
lên thiên đàng:
Hai năm rời khỏi nhà, ăn được hai năm cơm ngon, mặc được hai năm áo mới, coi như chẳng uổng phí một đời (52).
2. Trung Quốc tham nhũng và bất công xã hội
Mạc Ngôn không nói nhiều nhưng qua câu chuyện của hai ông bố chiến sĩ thôn quê, ta có thể thấy hết cái nghèo và tệ tham nhũng của chế độ Mao và Đặng.
Cứ xem là nhà tôi đã khá. Thằng con tôi trước đây cũng đã từng làm công việc tẹp nhẹp trên huyện, cúi đầu xếp vó trước người ta. Tôi đã khích lệ nó, bán một con lợn to đùng, chặt ba cây ngô đồng, tất tần tật được ba trăm đồng mua đủ loại rượu và thuốc lá đi thăm tất cả lãnh đạo ở huyện rồi yên tâm mà chờ đến đợt cải tổ nhân sự, ngay lập tức con tôi được đề bạt lên chức cục trưởng, quản lý đến mấy nghìn người. Bây giờ nó ngồi xe con bóng lộn, thuốc lá thơm ngoại nhập, uống rượu hảo hạng, bữa ăn nào cũng bảy, tám món, ăn một mà nhìn đến hai ba phần, trong nhà nuôi con chó béc giê chỉ biết ăn thịt ăn cá, ăn đến nỗi lông bóng mượt, không sủa gâu gâu mà sủa oang oang, chẳng giống chó mà xem ra giống hổ hơn. Vợ con nó cứ ngồi hưởng phúc, phúc còn cao hơn cả núi, sâu hơn cả biển (52- 53).
Người ta cho rằng quân Tàu Ô của Tưởng Giới Thạch nghèo đói, bệ rạc, và quan lại Tưởng Giới Thạch tham nhũng nên Mỹ phải rút lui. Thật ra quân Mao Trạch Đông cũng nghèo đói, tham nhũng và thêm vào đó là tàn ác.Việt Nam và Trung Quốc là hai ông đồng bệnh! Cả hai đã theo Mác, cả hai đã đi xuống tận cùng của XHCN, cả hai đã trở lại tư bản chủ nghĩa và cả hai đã bóc lột nhân dân , cướp tài sản nhân dân.
Hai năm rời khỏi nhà, ăn được hai năm cơm ngon, mặc được hai năm áo mới, coi như chẳng uổng phí một đời (52).
2. Trung Quốc tham nhũng và bất công xã hội
Mạc Ngôn không nói nhiều nhưng qua câu chuyện của hai ông bố chiến sĩ thôn quê, ta có thể thấy hết cái nghèo và tệ tham nhũng của chế độ Mao và Đặng.
Cứ xem là nhà tôi đã khá. Thằng con tôi trước đây cũng đã từng làm công việc tẹp nhẹp trên huyện, cúi đầu xếp vó trước người ta. Tôi đã khích lệ nó, bán một con lợn to đùng, chặt ba cây ngô đồng, tất tần tật được ba trăm đồng mua đủ loại rượu và thuốc lá đi thăm tất cả lãnh đạo ở huyện rồi yên tâm mà chờ đến đợt cải tổ nhân sự, ngay lập tức con tôi được đề bạt lên chức cục trưởng, quản lý đến mấy nghìn người. Bây giờ nó ngồi xe con bóng lộn, thuốc lá thơm ngoại nhập, uống rượu hảo hạng, bữa ăn nào cũng bảy, tám món, ăn một mà nhìn đến hai ba phần, trong nhà nuôi con chó béc giê chỉ biết ăn thịt ăn cá, ăn đến nỗi lông bóng mượt, không sủa gâu gâu mà sủa oang oang, chẳng giống chó mà xem ra giống hổ hơn. Vợ con nó cứ ngồi hưởng phúc, phúc còn cao hơn cả núi, sâu hơn cả biển (52- 53).
Người ta cho rằng quân Tàu Ô của Tưởng Giới Thạch nghèo đói, bệ rạc, và quan lại Tưởng Giới Thạch tham nhũng nên Mỹ phải rút lui. Thật ra quân Mao Trạch Đông cũng nghèo đói, tham nhũng và thêm vào đó là tàn ác.Việt Nam và Trung Quốc là hai ông đồng bệnh! Cả hai đã theo Mác, cả hai đã đi xuống tận cùng của XHCN, cả hai đã trở lại tư bản chủ nghĩa và cả hai đã bóc lột nhân dân , cướp tài sản nhân dân.
Những người ngây thơ, phải chăng
trong đó có Marx, tin rằng sau khi cướp tài sản tư bản, giết và bỏ tù tư sản
thì không còn ai bóc lột, không còn bất công xã hội, thế giới hoà bình. Họ đều
lầm. Con người vốn có lòng tham. Anh thanh niên trong tác phẩm " Sống
và Chết ở Thượng Hải," lúc theo Mao, lúc theo Giang Thanh và bọn bốn tên,
lúc hăng say học Anh văn để làm tôi tớ cho tư bản, hành vi khác nhau nhưng tất
cả đều cùng một mục đích vị lợi. Ông Hồ viết "Sưả Đổi Lề Lối Làm
Việc", chống quan liêu, tham ô, lãng phí, nhưng ngay từ buổi đầu
trường kỳ kháng chiến gian khổ, chân tay thân tín của ông, Trần Dụ Châu là một
đại tham nhũng. Ông Hồ ra lệnh giết Trần Dụ Châu là giết thật hay giết giả?
Cái tâm lý làm quan không phải
chỉ ở trong thời quân chủ mà thời CHXHCN cũng có mà còn có mạnh hơn. Cái tâm lý
ưa giàu sang thể hiện ở các câu ca dao, tục ngữ như tâm lý thích 4Đ (đảng,
Đổng, Đài, Đạp ) là vào đảng, đeo dồng hồ, mang radio, và đi xe đạp là biểu
hiệu của giàu sang, quyền thế ở nông thôn Việt Nam khoảng 1950-1960.
Sau 1975, thì tham vọng đó tiến lên cao hơn:
Ti vi, tủ lạnh, Honda,
Không ba thứ ấy, không ra con người!
Cái tham nhũng là do lòng tham. Cách mạng theo cộng sản là giết người để cướp tài sản địa vị. Không bao giờ hết đấu tranh giai cấp vì giai cấp bị trị cướp chính quyền là trở thành giai cấp thống trị, lại ăn trên, ngồi trước, còn tệ hơn hạng người trước. Cách mạng của cộng sản chỉ là giết người, không cải tạo được xã hội và không giáo dục được con người tốt hơn. Đấu tranh giai cấp, phân biệt bạn và thù là xô con người đi vào bất nhân, tàn ác. Đạo đức cách mạng, bãi bỏ tư hữu là chuyện dối trá.
Chỉ có bậc thánh là không tham lam, là diệt hết dục, là yêu hết mọi chúng sinh. Cộng sản thực ra còn tàn ác hơn bọn cướp. Cái mầm tham nhũng nó nằm ngay trong lòng người dân nghèo. Tiền Anh Hào, Quách Kim Khố, La Nhị Hổ và bao nông dân đều muốn từ binh nhất leo lên quan, lên làm anh hùng. Bà mẹ Khương Bảo Châu cũng nuôi mộng ước con mình ra đi sẽ trở thành quan chức vinh quang:
Chỉ mong anh rời khỏi nhà để có thể kiếm một chức tước gì đấy. Chuyện kiếm tiền ít nhiều thì không kể. chỉ muốn anh làm cho bố mẹ được mở mặt mở mày với mọi người ( 50 ).
Ông bạn của bố của Khương Bảo Châu quả là thành thực và khôn ngoan, hiểu rõ nhân tình thế thái và con đường đi lên của những kẻ hèn kém. Ông già Ba Tri này đã thành thật khuyên bạn và con bạn:
Bảo bố anh bỏ ra tí máu mua một ít quà cáp ở quê mang về đơn vị biếu cho tiểu đoàn trưởng, chính trị viên, nhất định sẽ có chỗ tốt… Bố ho sù sụ, nói: “Làm gì còn máu mà chích nữa hả ông?... Dùng mũi giáo mà đâm xuyên qua người tôi cũng chẳng có giọt máu nào chảy ra đâu. . . . Cứ tin lời tôi, lần này Bảo Châu về đơn vi, ông hãy bỏ ra khoảng ba trăm mà lo liệu, chờ cho đến khi Bảo Châu làm quan quân đội, nó sẽ thu về, ông chẳng lỗ vốn đâu mà sợ. . . Con người muốn sống phải xông về phía trước, bay lên cao . . . Không thả mồi thì không bắt được sói, không móc châu chấu thì cá chẳng cắn câu (52-53).
3. Quân đội thối nát
Sau 1975, thì tham vọng đó tiến lên cao hơn:
Ti vi, tủ lạnh, Honda,
Không ba thứ ấy, không ra con người!
Cái tham nhũng là do lòng tham. Cách mạng theo cộng sản là giết người để cướp tài sản địa vị. Không bao giờ hết đấu tranh giai cấp vì giai cấp bị trị cướp chính quyền là trở thành giai cấp thống trị, lại ăn trên, ngồi trước, còn tệ hơn hạng người trước. Cách mạng của cộng sản chỉ là giết người, không cải tạo được xã hội và không giáo dục được con người tốt hơn. Đấu tranh giai cấp, phân biệt bạn và thù là xô con người đi vào bất nhân, tàn ác. Đạo đức cách mạng, bãi bỏ tư hữu là chuyện dối trá.
Chỉ có bậc thánh là không tham lam, là diệt hết dục, là yêu hết mọi chúng sinh. Cộng sản thực ra còn tàn ác hơn bọn cướp. Cái mầm tham nhũng nó nằm ngay trong lòng người dân nghèo. Tiền Anh Hào, Quách Kim Khố, La Nhị Hổ và bao nông dân đều muốn từ binh nhất leo lên quan, lên làm anh hùng. Bà mẹ Khương Bảo Châu cũng nuôi mộng ước con mình ra đi sẽ trở thành quan chức vinh quang:
Chỉ mong anh rời khỏi nhà để có thể kiếm một chức tước gì đấy. Chuyện kiếm tiền ít nhiều thì không kể. chỉ muốn anh làm cho bố mẹ được mở mặt mở mày với mọi người ( 50 ).
Ông bạn của bố của Khương Bảo Châu quả là thành thực và khôn ngoan, hiểu rõ nhân tình thế thái và con đường đi lên của những kẻ hèn kém. Ông già Ba Tri này đã thành thật khuyên bạn và con bạn:
Bảo bố anh bỏ ra tí máu mua một ít quà cáp ở quê mang về đơn vị biếu cho tiểu đoàn trưởng, chính trị viên, nhất định sẽ có chỗ tốt… Bố ho sù sụ, nói: “Làm gì còn máu mà chích nữa hả ông?... Dùng mũi giáo mà đâm xuyên qua người tôi cũng chẳng có giọt máu nào chảy ra đâu. . . . Cứ tin lời tôi, lần này Bảo Châu về đơn vi, ông hãy bỏ ra khoảng ba trăm mà lo liệu, chờ cho đến khi Bảo Châu làm quan quân đội, nó sẽ thu về, ông chẳng lỗ vốn đâu mà sợ. . . Con người muốn sống phải xông về phía trước, bay lên cao . . . Không thả mồi thì không bắt được sói, không móc châu chấu thì cá chẳng cắn câu (52-53).
3. Quân đội thối nát
Trong quân đội một số chỉ huy bất
tài làm cho binh sĩ bất phục. Tiền Anh Hào là người giỏi nhưng không được đề
bạt làm tiểu đội trưởng và kết nạp đảng. Tên chính trị viên là kẻ lưu manh,
gian ác, chính y đã đè nén Tiền Anh Hào, ác cảm với Tiền Anh Hào. Tên tiểu đội
trưởng họ La luôn lên giọng cấp trên bắt bẻ, hành hạ Tiền Anh Hào về những việc
nhỏ mọn như gập chăn không vuông vắn. Ngày xuất quân, tên chính trị viên đến
bên Tiền Anh Hào nhưng bị anh mắng cho:
“Đừng quấy rầy tôi, đồ giả
tình giả nghĩa. . .chớ có diễn vở kịch thối như cứt mèo ấy làm gì” (tr.
17-18).
Một số tin tưởng các chính trị viên, các tiểu đội trưởng, trung đội trưởng ; một số bu lại nịnh hót, nhưng đa số bộ đội ghét những tay chính trị viên, và các cấp chỉ huy nói xạo và nói như con vẹt, Triệu Kim đã nói với tiểu đội trưởng La Nhị Hổ người Tứ Xuyên như sau:
“Đúng, đúng… trình độ lý luận chính trị của anh còn cao hơn cả Tư lệnh Trung tâm Quân dự bị… Bái phục! Bái phục!”..
-“Cao quái gì… Toàn là những lời giáo huấn nhắc đi nhắc lại thôi” (tr.19).
Một số tin tưởng các chính trị viên, các tiểu đội trưởng, trung đội trưởng ; một số bu lại nịnh hót, nhưng đa số bộ đội ghét những tay chính trị viên, và các cấp chỉ huy nói xạo và nói như con vẹt, Triệu Kim đã nói với tiểu đội trưởng La Nhị Hổ người Tứ Xuyên như sau:
“Đúng, đúng… trình độ lý luận chính trị của anh còn cao hơn cả Tư lệnh Trung tâm Quân dự bị… Bái phục! Bái phục!”..
-“Cao quái gì… Toàn là những lời giáo huấn nhắc đi nhắc lại thôi” (tr.19).
La Nhị Hổ sau khi chết được đề
bạt làm tiểu đoàn trưởng. Y là một chỉ huy tồi tệ.Lúc bình thường thì to miệng,
luôn lên giọng chính trị cao, giọng Mac xit, nhưng lúc ra trận thì chân nhũn
ra, tay ôm lấy đầu, ném lựu đạn thì quên rút chốt, đánh bộc phá thì chẳng giật
nụ xòe , khi tấn công vào một điểm cao vô danh, nếu hắn không giơ cái mông quá
cao làm lộ mục tiêu để mời hai quả pháo ập đến thì hắn đâu đến nỗi phải chết” (tr.28).
Một số binh sĩ được đề cao, phong là anh hùng nhưng sự thật không phải thế. Đó là trường hợp Trương Tư Quốc:
“Cậu ta trong tiểu đội phá mìn… cậu ta bị thương… ở phía sau đều trông thấy rõ ràng cậu ta bò lên trên sườn dốc cao rồi lăn lông lốc xuống… sau đó tiếng mìn nổ vang rền… Lúc ấy ai cũng nghĩ rằng cậu ta dùng thân thể kích thích cho mìn nổ, mở đường cho thắng lợi… người ta ghi công cậu ấy… chuẩn bị tài liệu báo với Quân uỷ Trung ương phong danh hiệu “anh hùng phá mìn”… Nhưng cái cậu này … nói với hai chuyên viên Cục Chính trị rằng: Tôi không hề phá mìn, ở chỗ đó chẳng có quả mìn nào cả, trời lại đang mưa, khi bị thương vào chân tôi đã bò lên sườn đồi, chiếc chân bị thương không có sức nên bị trượt xuống, lúc ấy có hai tiếng nổ vang lên. Tôi là chuyên gia phá mìn, viêc gì phải lấy thân mình kích nổ mìn, làm như thế không phải là tự tìm cái chết sao?” (tr.193).
IV. TÍNH CHẤT
Một số binh sĩ được đề cao, phong là anh hùng nhưng sự thật không phải thế. Đó là trường hợp Trương Tư Quốc:
“Cậu ta trong tiểu đội phá mìn… cậu ta bị thương… ở phía sau đều trông thấy rõ ràng cậu ta bò lên trên sườn dốc cao rồi lăn lông lốc xuống… sau đó tiếng mìn nổ vang rền… Lúc ấy ai cũng nghĩ rằng cậu ta dùng thân thể kích thích cho mìn nổ, mở đường cho thắng lợi… người ta ghi công cậu ấy… chuẩn bị tài liệu báo với Quân uỷ Trung ương phong danh hiệu “anh hùng phá mìn”… Nhưng cái cậu này … nói với hai chuyên viên Cục Chính trị rằng: Tôi không hề phá mìn, ở chỗ đó chẳng có quả mìn nào cả, trời lại đang mưa, khi bị thương vào chân tôi đã bò lên sườn đồi, chiếc chân bị thương không có sức nên bị trượt xuống, lúc ấy có hai tiếng nổ vang lên. Tôi là chuyên gia phá mìn, viêc gì phải lấy thân mình kích nổ mìn, làm như thế không phải là tự tìm cái chết sao?” (tr.193).
IV. TÍNH CHẤT
- Ma quái:
Truyện có tính cách ma quái. Từ
đầu đến cuối đều có tính cách ma quái. Tác giả đã tả các ma hội họp, than khóc
trong nghĩa trang và tả Tiền Anh Hào rất huyền hoặc.
“Bộ quân phục của anh ta đã mục nát, tôi vừa chộp tay vào là nó đã rách toác trông như một loại giấy bồi bị thấm nước… Gương mặt đầy mụn sần sùi màu đỏ bầm đã kề sát mặt tôi (13).
“Bộ quân phục của anh ta đã mục nát, tôi vừa chộp tay vào là nó đã rách toác trông như một loại giấy bồi bị thấm nước… Gương mặt đầy mụn sần sùi màu đỏ bầm đã kề sát mặt tôi (13).
2.Châm
biếm
Ngọn bút của Mạc Ngôn nhiều khi
châm biếm kín đáo như châm biếm Tiền Anh Hào là một chiến sĩ cấp trung đoàn
nhưng chưa bắn phát đạn nào đã chết; việc Trương Tư Quốc suýt được báo cáo lên
Quân ủy trung ương.
Chuyện các hồn ma vừa là phê phán vừa là châm biếm nhẹ nhàng của hài hước. Cái nhìn phê phán của Mạc Ngôn với cuộc chiến tranh Việt Hoa thật ra đã có từ lâu, ít nhất cũng khoảng 1977. Cuộc chiến này đã được tác giả nói lên qua tâm trạng đau xót của một ngàn hai trăm linh bảy hồn ma lính Trung Quốc tử trận. Đó là nỗi đau về thể xác, như lời bài thơ của một thi sĩ - tử sĩ trong quân đội Trung Quốc đã nói ở trên.
Chuyện các hồn ma vừa là phê phán vừa là châm biếm nhẹ nhàng của hài hước. Cái nhìn phê phán của Mạc Ngôn với cuộc chiến tranh Việt Hoa thật ra đã có từ lâu, ít nhất cũng khoảng 1977. Cuộc chiến này đã được tác giả nói lên qua tâm trạng đau xót của một ngàn hai trăm linh bảy hồn ma lính Trung Quốc tử trận. Đó là nỗi đau về thể xác, như lời bài thơ của một thi sĩ - tử sĩ trong quân đội Trung Quốc đã nói ở trên.
3. Hiện thực
Nghệ thuật của Mạc Ngôn rất cao.
Truyện của Mạc Ngôn là những búc tranh hiện thực và linh động. Đoạn tả cảnh khổ
của nông dân trên cánh đồng, và đời sống của các bô lão, phụ nữ và trẻ con rất
linh hoạt. Đoạn tả mối tình của cô Ngưu Lệ Phương và Triệu Kim rất linh động,
rất hiện thực khi họ tán tỉnh và làm tình gần hố xí
(111- 173). Đoạn tả cuộc biểu diễn ném hạt đậu của hai bộ đôi cũng rất
sống động.
Đoạn tả việc Triệu Kim đến thăm cựu chiến hữu Quách Kim Khố rất hay. Quách Kim Khố bảo vợ thiết đãi khi cựu chiến hữu Triệu Kim đến thăm:
- Mẹ nó à, chiến hữu của tôi là Thượng úy Triệu Kim đến thăm, mau đun nước pha trà đi!
Cô ta nhấp nháy đôi mắt chửi:
-Coi cái bộ mặt say đến nhừ tử nhà ông kia!
-Mau đun nước pha trà, Quach Kim Khố ra lệnh:
- Cỏ không có một cọng, trà không có một cánh, vậy đốt bằng lông… bố ông, pha bằng lông… mẹ ông à…
Người đàn bà nói như súng liên thanh với những lời cực kỳ ngoa ngoắt. Nói xong cô ta lận từ lưng quần ra một củ cải cắn một đoạn to rồi nhai rau ráu.
- Cả đời của tao đã chịu bao điều xúi quẩy với con mụ thối tha nhà mày, bữa nay
cả hai thanh toán cho sòng phẳng đây. Tao sẽ giết mày!
Người đàn bà ưỡn cái bụng thè lè ra… - … Nhằm vào đây mà đánh cho văng cái đồ chết dẫm này ra ngoài để mai mốt bà đây tái giá khỏi phải lôi theo.(137)
Mạc Ngôn đã vẽ ra hai người đàn bà khác nhau. Vợ Quách Kim Khố thì chua ngoa, đanh đá còn vợ Khương Bảo Châu thì mệt mỏi, lạnh lùng. Khương Bảo Châu thuật lại buổi gặp lại vợ sau bao năm xa cách:
Đến khuya vợ mình mới về. Cô ấy vứt cái bao đầy bông nặng trình trịch trên vai xuống, lạnh lẽo gật đầu chào mình, chẳng quan tâm gì đến chuyện ăn một miếng cơm, ôm lấy con bé (54).
Tác phẩm Ma Chiến Hữu rất đặc sắc. Mạc Ngôn có nghĩa là không nói nhưng trong tác phẩm Ma Chiến Hữu, ông đã nói rất nhiều. Đó là tiếng nói phản đối chiến tranh Hoa Việt năm 1979. Tác phẩm của ông rất có giá trị về tư tưởng, lịch sử và nghệ thuật. Chính quyền Trung Quốc tỏ ra rộng lượng khi cho ấn hành tác phẩm Chiến Hữu Trùng Phùng, một tác phẩm dám chống đối đường lối hiếu chiến của Đặng Tiểu Bình.
Trong khi đó, tại Việt Nam, có một tác phẩm cùng đề tài, nhưng bị chính quyền Việt Cộng bóp chết. Đó là tập truyện"Rồng Đá" của hai nhà văn Vũ Ngọc Tiến và Lê Mai do nhà xuất bản Đà Nẵng ấn hành bị thu hồi vì một số truyện lấy bối cảnh chiến tranh biên giới 1979. Tại sao vậy? Vì quan chức xuất bản Việt Nam sợ bị bọn Nông Đức Mạnh trừng trị và sợ thiên triều quở phạt.
Trong tập Rồng Đá có truyện Chù Mìn Phủ và Tôi viết về cuộc chiến Việt Trung 1979. Tác phẩm Ma Chiến Hữu không tả trận đánh giữa hai bên, còn Rồng Đá thì viết rất rõ về cái dã man và phi lý của hai bên.
Truyện khởi đầu là ba người lính trinh sát gồm người kể truyện, Chù Mìn Phủ và cô Thào A Máy . Cả ba qua bên kia biên giới bị dân chúng phát giác, họ phải giết "quân thù" rồi chạy về. Về đến đơn vị, họ lại nhận lệnh mới:
Ba người chúng tôi được lệnh băng rừng đến ngay quả đồi nằm trên trục đường từ Thanh Vân đi cửa Nghĩa Thuận, dẫn giải tù binh về để khai thác tình hình quân địch. Vừa đến nơi, một cảnh tượng kinh hoàng hiện ra trước mắt nhóm trinh sát.
Đoạn tả việc Triệu Kim đến thăm cựu chiến hữu Quách Kim Khố rất hay. Quách Kim Khố bảo vợ thiết đãi khi cựu chiến hữu Triệu Kim đến thăm:
- Mẹ nó à, chiến hữu của tôi là Thượng úy Triệu Kim đến thăm, mau đun nước pha trà đi!
Cô ta nhấp nháy đôi mắt chửi:
-Coi cái bộ mặt say đến nhừ tử nhà ông kia!
-Mau đun nước pha trà, Quach Kim Khố ra lệnh:
- Cỏ không có một cọng, trà không có một cánh, vậy đốt bằng lông… bố ông, pha bằng lông… mẹ ông à…
Người đàn bà nói như súng liên thanh với những lời cực kỳ ngoa ngoắt. Nói xong cô ta lận từ lưng quần ra một củ cải cắn một đoạn to rồi nhai rau ráu.
- Cả đời của tao đã chịu bao điều xúi quẩy với con mụ thối tha nhà mày, bữa nay
cả hai thanh toán cho sòng phẳng đây. Tao sẽ giết mày!
Người đàn bà ưỡn cái bụng thè lè ra… - … Nhằm vào đây mà đánh cho văng cái đồ chết dẫm này ra ngoài để mai mốt bà đây tái giá khỏi phải lôi theo.(137)
Mạc Ngôn đã vẽ ra hai người đàn bà khác nhau. Vợ Quách Kim Khố thì chua ngoa, đanh đá còn vợ Khương Bảo Châu thì mệt mỏi, lạnh lùng. Khương Bảo Châu thuật lại buổi gặp lại vợ sau bao năm xa cách:
Đến khuya vợ mình mới về. Cô ấy vứt cái bao đầy bông nặng trình trịch trên vai xuống, lạnh lẽo gật đầu chào mình, chẳng quan tâm gì đến chuyện ăn một miếng cơm, ôm lấy con bé (54).
Tác phẩm Ma Chiến Hữu rất đặc sắc. Mạc Ngôn có nghĩa là không nói nhưng trong tác phẩm Ma Chiến Hữu, ông đã nói rất nhiều. Đó là tiếng nói phản đối chiến tranh Hoa Việt năm 1979. Tác phẩm của ông rất có giá trị về tư tưởng, lịch sử và nghệ thuật. Chính quyền Trung Quốc tỏ ra rộng lượng khi cho ấn hành tác phẩm Chiến Hữu Trùng Phùng, một tác phẩm dám chống đối đường lối hiếu chiến của Đặng Tiểu Bình.
Trong khi đó, tại Việt Nam, có một tác phẩm cùng đề tài, nhưng bị chính quyền Việt Cộng bóp chết. Đó là tập truyện"Rồng Đá" của hai nhà văn Vũ Ngọc Tiến và Lê Mai do nhà xuất bản Đà Nẵng ấn hành bị thu hồi vì một số truyện lấy bối cảnh chiến tranh biên giới 1979. Tại sao vậy? Vì quan chức xuất bản Việt Nam sợ bị bọn Nông Đức Mạnh trừng trị và sợ thiên triều quở phạt.
Trong tập Rồng Đá có truyện Chù Mìn Phủ và Tôi viết về cuộc chiến Việt Trung 1979. Tác phẩm Ma Chiến Hữu không tả trận đánh giữa hai bên, còn Rồng Đá thì viết rất rõ về cái dã man và phi lý của hai bên.
Truyện khởi đầu là ba người lính trinh sát gồm người kể truyện, Chù Mìn Phủ và cô Thào A Máy . Cả ba qua bên kia biên giới bị dân chúng phát giác, họ phải giết "quân thù" rồi chạy về. Về đến đơn vị, họ lại nhận lệnh mới:
Ba người chúng tôi được lệnh băng rừng đến ngay quả đồi nằm trên trục đường từ Thanh Vân đi cửa Nghĩa Thuận, dẫn giải tù binh về để khai thác tình hình quân địch. Vừa đến nơi, một cảnh tượng kinh hoàng hiện ra trước mắt nhóm trinh sát.
Có dăm người dân quân địa
phương ngồi quanh đống lửa uống rượu ngô và ba xác chết trần truồng, thi thể
bầm dập nằm lăn lóc trên bãi cỏ, hai trai, một gái. Xác người con gái nằm ngửa,
không bị đánh đập, nhưng hai đùi bị banh ra, cột chặt vào hai cái cọc được đóng
sâu xuống đất, cửa mình vẫn còn củ sắn to bự cắm vào, máu lênh láng chảy ướt
đầm mặt cỏ. Hai xác người đàn ông to vật vã, đầy những vết đánh thâm tím, bộ
phận sinh dục bị cắt rời nguyên cả cụm, ném vào đống lửa, bốc lên mùi thịt
nướng…
Mùi thịt người và cái dương vật xém vàng, nứt vỡ, xèo xèo trong lửa làm tôi nôn ọe, ghê tởm đến cùng cực. Người tôi run lên, mắt cay xè, hàm răng lập bập, chĩa súng vào đám dân quân hỏi: “Sao chúng mày ác thế, có còn là giống người nữa không?” Họ thản nhiên đáp: “Mày thì biết gì. Chúng nó còn ác hơn nữa kia. Chúng tao vây bắt, chúng nó chạy ngược vào bản đốt nhà để lừa cho mọi người mải dập lửa, chúng nó thừa cơ chạy trốn vào rừng.
Nhiều lần như thế lắm rồi. Người, ngựa chết và ngô, thóc cháy rụi, ai thương cho dân bản? Mày ư? Thương cái xương chúng tao có lúc chẳng còn.” Lúc này Chù Mìn Phủ đứng gần tôi, từ từ khụy xuống, nằm úp mặt vào đất, gào rống lên: “Giời ơi! Quả báo sắp đến rồi... Chúng mình sang bên kia cũng có khác gì họ đâu.” Anh lăn lộn giữa ba cái xác người nức nở khóc than, khiến Thào A Máy cũng ôm lấy anh khóc theo.
Trong đám dân quân lao xao bàn cãi. Có lẽ tiếng khóc của hai người làm họ tỉnh rượu, có phần ân hận và lo sợ sẽ bị tôi trừng phạt. Tôi chỉ nghe lõm bõm tiếng Mông lẫn tiếng Dao, nhưng cũng lơ mơ hiểu. Họ được lệnh giải tù binh ra quả đồi chờ giao cho bộ đội, vừa ngồi chờ họ vừa nướng sắn uống với rượu ngô.
Hơi men ngà ngà, họ quay sang tranh cãi với tù binh. Một bên chửi Việt Nam vô ơn, giở mặt theo đuôi bọn xét lại Nga Xô. Một bên chửi quân “bành trướng” Trung Quốc, vô cớ đánh bạn láng giềng “môi hở răng lạnh”. Toàn là những lời lẽ của mấy ông cán bộ tuyên huấn hai bên, chứ họ nào hiếu gì đâu cơ chứ. Thế là hơi men, sự cuồng tín và nỗi căm tức vì mất nhà, mất người thân đã xui khiến đám dân quân hò nhau xông vào lột hết quần áo, đánh đập hai người đàn ông cho đến chết.
Lúc đầu họ không nỡ đánh đàn bà, định sẽ giao nộp cho bộ đội, nhưng rồi cũng tại hơi men và cả tại máu của hai xác người đàn ông đã đánh thức bản năng thú vật của những con đực. Họ thay nhau hãm hiếp cô chưa đủ, sẵn có củ sắn mang theo, một gã thuận tay tống mạnh vào cửa mình còn đang ướt nhóet của cô cho hả giận rồi cả đám cười lên man rợ…Tôi đang bàng hoàng đau xót, không biết nên giận hay nên thương những gã trai miền sơn cước rách rưới, gầy nhom, đen nhẻm kia đã bị cuộc chiến biến thành bầy thú dữ, chợt tiếng kêu thất thanh của Thào A Máy làm tôi càng thêm kinh hãi.
Cô nhận ra xác người con gái chính là đứa bạn cùng xóm, lấy chồng bên kia biên giới. Hai người thân nhau từ nhỏ, mới xa cách nhau vài năm, giờ đã ra nông nỗi này. Chù Mìn Phủ vừa mới nguôi ngoai đôi chút, thấy vậy lại hộc lên những tiếng kêu rên: “Giời ơi! Ác giả ác báo, quả báo sắp đến rồi. Giời ơi là giời ơi!...” Đến nước này thì cả tôi cũng thành điên dại. Nhóm trinh sát ba đứa chỉ còn biết ôm nhau mà khóc đến khàn hơi, kiệt sức. Khi tôi và Chù Mìn Phủ cố hết sức dìu được Thào A Máy về đơn vị thì cả ba đứa cùng mê man thiếp đi suốt mấy ngày đêm, người hầm hập sốt. Tỉnh dậy, Thào A Máy hóa điên thực sự. Những ngày đầu, cô chỉ gào thét, đập phá, bới đất, nhai cỏ.
Nếu so sánh Ma Chiến Hữu và Rồng Đá, ta thấy Ma Chiến Hữu trừu tượng hơn, bóng bảy, nhẹ nhàng hơn còn Rồng Đá thì hiện thực hơn. Cả hai tác giả đều là những người có ý thức về thiện ác giữa bao kẻ hăng say gào thét đấu tranh giai cấp, ca tụng đảng quang vinh và bảo vệ quốc hòa bình để giết người, cướp của.
Mùi thịt người và cái dương vật xém vàng, nứt vỡ, xèo xèo trong lửa làm tôi nôn ọe, ghê tởm đến cùng cực. Người tôi run lên, mắt cay xè, hàm răng lập bập, chĩa súng vào đám dân quân hỏi: “Sao chúng mày ác thế, có còn là giống người nữa không?” Họ thản nhiên đáp: “Mày thì biết gì. Chúng nó còn ác hơn nữa kia. Chúng tao vây bắt, chúng nó chạy ngược vào bản đốt nhà để lừa cho mọi người mải dập lửa, chúng nó thừa cơ chạy trốn vào rừng.
Nhiều lần như thế lắm rồi. Người, ngựa chết và ngô, thóc cháy rụi, ai thương cho dân bản? Mày ư? Thương cái xương chúng tao có lúc chẳng còn.” Lúc này Chù Mìn Phủ đứng gần tôi, từ từ khụy xuống, nằm úp mặt vào đất, gào rống lên: “Giời ơi! Quả báo sắp đến rồi... Chúng mình sang bên kia cũng có khác gì họ đâu.” Anh lăn lộn giữa ba cái xác người nức nở khóc than, khiến Thào A Máy cũng ôm lấy anh khóc theo.
Trong đám dân quân lao xao bàn cãi. Có lẽ tiếng khóc của hai người làm họ tỉnh rượu, có phần ân hận và lo sợ sẽ bị tôi trừng phạt. Tôi chỉ nghe lõm bõm tiếng Mông lẫn tiếng Dao, nhưng cũng lơ mơ hiểu. Họ được lệnh giải tù binh ra quả đồi chờ giao cho bộ đội, vừa ngồi chờ họ vừa nướng sắn uống với rượu ngô.
Hơi men ngà ngà, họ quay sang tranh cãi với tù binh. Một bên chửi Việt Nam vô ơn, giở mặt theo đuôi bọn xét lại Nga Xô. Một bên chửi quân “bành trướng” Trung Quốc, vô cớ đánh bạn láng giềng “môi hở răng lạnh”. Toàn là những lời lẽ của mấy ông cán bộ tuyên huấn hai bên, chứ họ nào hiếu gì đâu cơ chứ. Thế là hơi men, sự cuồng tín và nỗi căm tức vì mất nhà, mất người thân đã xui khiến đám dân quân hò nhau xông vào lột hết quần áo, đánh đập hai người đàn ông cho đến chết.
Lúc đầu họ không nỡ đánh đàn bà, định sẽ giao nộp cho bộ đội, nhưng rồi cũng tại hơi men và cả tại máu của hai xác người đàn ông đã đánh thức bản năng thú vật của những con đực. Họ thay nhau hãm hiếp cô chưa đủ, sẵn có củ sắn mang theo, một gã thuận tay tống mạnh vào cửa mình còn đang ướt nhóet của cô cho hả giận rồi cả đám cười lên man rợ…Tôi đang bàng hoàng đau xót, không biết nên giận hay nên thương những gã trai miền sơn cước rách rưới, gầy nhom, đen nhẻm kia đã bị cuộc chiến biến thành bầy thú dữ, chợt tiếng kêu thất thanh của Thào A Máy làm tôi càng thêm kinh hãi.
Cô nhận ra xác người con gái chính là đứa bạn cùng xóm, lấy chồng bên kia biên giới. Hai người thân nhau từ nhỏ, mới xa cách nhau vài năm, giờ đã ra nông nỗi này. Chù Mìn Phủ vừa mới nguôi ngoai đôi chút, thấy vậy lại hộc lên những tiếng kêu rên: “Giời ơi! Ác giả ác báo, quả báo sắp đến rồi. Giời ơi là giời ơi!...” Đến nước này thì cả tôi cũng thành điên dại. Nhóm trinh sát ba đứa chỉ còn biết ôm nhau mà khóc đến khàn hơi, kiệt sức. Khi tôi và Chù Mìn Phủ cố hết sức dìu được Thào A Máy về đơn vị thì cả ba đứa cùng mê man thiếp đi suốt mấy ngày đêm, người hầm hập sốt. Tỉnh dậy, Thào A Máy hóa điên thực sự. Những ngày đầu, cô chỉ gào thét, đập phá, bới đất, nhai cỏ.
Nếu so sánh Ma Chiến Hữu và Rồng Đá, ta thấy Ma Chiến Hữu trừu tượng hơn, bóng bảy, nhẹ nhàng hơn còn Rồng Đá thì hiện thực hơn. Cả hai tác giả đều là những người có ý thức về thiện ác giữa bao kẻ hăng say gào thét đấu tranh giai cấp, ca tụng đảng quang vinh và bảo vệ quốc hòa bình để giết người, cướp của.
Xin đọc:
No comments:
Post a Comment