PHAN LẠC TIẾP * NGƯỜI ĐÀN BÀ
Oâng Phan laïc Tieáp nguyeân laø moät Haïm Tröôûng, moät nhaø vaên. Ñeâm 29 raïng ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, oâng ñaõ taän löïc hoã trôï vò Haïm Tröôûng chieán haïm HQ 502, rôøi beán ñem theo treân 5000 ñoàng baøo thoaùt ñöôïc ra khôi.
Cuoái naêm 1979, khi laøn soùng ngöôøi vöôït bieån leân cao, vaø thaûm naïn cuûa thuyeàn nhaân trôû neân khuûng khieáp nhaát, oâng ñaõ cuøng Giaùo Sö Nguyeãn höõu Xöông thaønh laäp Uyû Ban Baùo Nguy Giuùp Ngöôøi Vöôït Bieån ( Boat People SOS Committee ). Lieân tuïc trong 11 naêm hoaït ñoäng, Uyû Ban naøy hôïp taùc vôùi nhöõng toå chöùc nhaân ñaïo theá giôùi, ñem taøu ra Bieån Ñoâng, cöùu vôùt ñöôïc 3103 thuyeàn nhaân, vaø xin ñònh cö cho haøng ngaøn ñoàng baøo taïi caùc quoác gia ñeä tam. Môùi ñaây Quoác Hoäi Tieåu Bang California, Hoa Kyø ñaõ göûi ñeán taëng nhaø vaên Phan laïc Tieáp moät baèng töôûng leä, vieát :
Certificate Of
Recognition
presented to
TIEP LAC PHAN
Saùng ngaøy 30 thaùng tö, con taøu lieät maùy, buoâng troâi ôû cöûa soâng. Bieån ôû tröôùc maët, soùng traéng xoâ xoâ töøng ñôït. Laïi nhöõng ñôït maùy bay töø phía Saøi Goøn tuùa ra. Nhuõng chieác tröïc thaêng bay thaáp, doïc theo hoâng taøu, thaáp hôn chieàu cao cuûa ñaøi chæ huy chieán haïm. Cöûa maùy bay môû roäng. Chuùng toâi thaáy trong loøng maùy bay chaät öù nhöõng ñaøn baø, treû con. Maáy baø giaø höôùùng veà chieán haïm, quy,ø cuùi gaäp ngöôøi, chaáp hai tay maø leã. Trong khi ñoù vieân phi coâng raø ñöôïc taàn soá cuûa chieán haïm. Baèng moät gioïng noùi ñaày khaáp thieát :” Anh em Haûi Quaân ôi, cöùu chuùng toâi vôùi. Chuùng toâi ñöôïc leänh bay ra bieån ñeå ñaùp xuoáng taøu Myõ. Nhöng tôùi ñieåm heïn chæ thaáy bieån moâng meânh, taøu Myõ ñaâu khoâng thaáy, neân phaûi quay veà. Taøu toâi chæ coøn 5 phuùt xaêng. Xin cöùu chuùng toâi, gia ñình toâi, meï toâi...”Khoâng caàm loøng ñöôïc, Haïm Tröôùng Nguyeãn vaên Taùnh vaø “ Ban Tham Möu “ chaáp nhaän nhöõng khoù khaên, baát chaéc, ñoàng yù laø cho tröïc thaêng ñaùp xuoáng saân chieán haïm. Saân chieán haïm ñoâng ñaëc nhöõng ngöôøi, luøng nhuøng nhöõng chieác meàn ñuû maøu caêng ra che söông gioù qua ñeâm. Naéng baét ñaàu oi aû. Taát caû phaûi giaûi toaû caáp kyø. Moïi ngöôøi phaûi xuoáng heát saân chieán xa. Saân taøu troáng vaéng. Chieác tröïc thaêng töø töø ñaùp xuoáng. Moät chieác. Laïi moät chieác nöõa. . .
Tôùi gaàn tröa ngaøy 30 thaùng 4, oâng Döông vaên Minh tuyeân boá ñaàu haøng. Caû taøu maáy ngaøn ngöôøi xoán xang, cuoáng quyùt. Coù nhöõng tieáng khoùc vôõ oaø ñaâu ñoù. Moät buoåi hoïp khaån caáp ñeå ñi ñeán quyeát ñònh : Baèng moïi giaù phaûi thoaùt ra khoûi laõnh haûi Vieät Nam. Phaûi ra ñi cho baèng ñöôïc. Toaùn thôï maùy keát hôïp laï luøng coá söûa chöõa. Maùy taøu noå, moät maùy. Taøu ra ñöôïc ngoaøi khôi, leát ñeán gaàn Coân Sôn, gaëp ñöôïc haïm ñoäi mình ôû ñoù. Leänh töø Soaùi Haïm HQ 3 chæ thò cho HQ16 tôùi keùo HQ502 ñi. Nhöõng ñeâm löø ñöø ôû ngoaøi khôi, ñoaøn taøu vöøa ñi vöøa ñôïi nhau. Nhöõng chieác ghe ñaày öù ngöôøi saùp vaøo chieán haïm. Khoâng theå laøm ngô, taøu thaû thang giaây, laïi vôùt theâm ngöôøi. Ñeâm xuoáng, haûi ñaêng Vuõng Taøu loeù leân töøng ñôït nhö thaùch thöùc, nhö môøi goïi,nhö nhöõng vaãy tay giaõ töø. Bôø bieån queâ höông ñaáy maø giôø ñaõ trôû neân kinh khieáp, chia lìa, ñôùn ñau. Ngaøy ñeâm, qua laøn soùng ñieän cuûa ñaøi Saøi Goøn, khoâng coøn laø nhöõng gioïng noùi thaân quen, maø laø nhöõng lôøi keâu goïi chaùt chuùa, ñe doaï cuûa keû thuø : “. . . quaân, caùn chính cuûa nguî quaân Saøi Goøn mau mau ra trình dieän “. Nhöõng ngaøy thieáu thoán, chaät choäi, chia nhau töøng nguïm nöôùc, töøng naém côm choã soáng, choã kheâ, choã thì thiu chua.
Maáy ngaøy sau, bôø bieån Phi Luaät Taân hieän ra, nuùi non chaäp chuøng ñen thaãm. Leã chaøo vaø haï Quoác Kyø VNCH laàn cuoái ñöôïc dieãn ra, ñôn giaûn nhöng voâ cuøng nghieâm trang maø raát ñôùn ñau. Laù Quoác Kyø neàn vaøng ba soïc ñoû bacï maøu töø töø ñöôïc keùo xuoáng, cuøng vôùi haøng ngaøn gioïng haùt, gìa, treû, nam, nöõ caát leân, vöø a huøng traùng, vöøa chaát chöùa nhöõng ngheïn ngaøo. Nhöõng lôøi haùt nhö truøm kín caû vuøng trôøi bieån nöôùc meânh moâng. Lôøi ca döùt. Nhöõng tieáng keâu khoùc boãng buøng vôõ. Nhìn ñaâu toâi cuõng chæ thaáy nhöõng caëp maét ñaàm ñaàm nöôùc maét. Trong nhöõng tieáng keâu khoùc thaûng thoát aáy, toâi thaáy coù tieáng keâu cuûa moät ngöôøi ñaøn baø :” Oái, con ôi, con ôi. . .” . Trong taäp buùt kyù vieát veà cuoäc di taûn naøy, toâi ñaõ khoâng queân ghi laïi tieáng keâu thaûng thoát, laï luøng naøy. Taiï sao toâi laïi khoâng ghi nhöõng tieáng keâu khoùc khaùc traøn öù quanh toâi treân con taøu Thò Naïi HQ 502 luùc ñoù. Toâi khoâng traû lôøi ñöôc. Vì khi vieát laïi giaây phuùt xuùc ñoäng lòch söû naøy, tay toâi nhö chæ tuaân theo nhöõng gì maø thaàn trí toâi ñaõ ghi daáu maø töï ñoäng vieát ra. Vieát ra nhö veõ laïi raát töï nhieân, khoâng coù moät söï löïa choïn naøo. Nhöng baây giôø thì toâi hieåu. Tình côø toâi ñaõ hieåu . Coù nhöõng hình aûnh tuy môø nhoaø, khi aån khi hieän, nhöng khoâng bao giôø bieán maát trong trí nhôù cuûa toâi. Toâi khoâng bao giôø queân. Toâi nhôù laïi roài. Toâi nhôù thaät roõ. Toâi hieåu taïi sao toâi laïi ghi laïi tieáng keâu naøy. Xin haõy cho toâi töø töø nhôù laïi.
Toâi boû chieác xe hôi nhoû ôû ngoaøi cöûa Haûi Quaân Coâng Xöôûng, saùt beân Beänh Xaù Baïch Ñaèng. Toâi ñi ñaàu, höôùng daãn caû gia ñình treân möôøi ngöôøi, theo ñoaøn ngöôøi luõ löôït chaïy boä doïc theo chieàu daøi cuûa Haûi Quaân Coâng Xöôûng. Vöøa chaïy vöøa ngoaùi coå nhìn trôû laïi ñeå kieåm soaùt ñoaøn “ roàng raén” cuûa gia ñình. Chæ sôï coù ngöôøi bò laïc. Laïc laø voâ cuøng khoán khoå, khoù khaên. Tìm ñeán caàu taøu tröôùc Boä Tö Leänh Haïm Ñoäi. Con taøu Thò Naïi, HQ 502 naèm ñoù, vò trí moät. Beân ngoaøi con taøu naøy coøn ba con taøu khaùc caëp song song. Taát caû boán con taøu xaùm ngaét, höôùng muõi phía haï gioøng. Ngöôøi töø phía sau traøn tôùi. Nhö ñaõ heïn, toâi seõ phaûi leân cho ñöôïc con taøu naøy. Con taøu do baïn thaân cuøng khoaù vôùi toâi laøm Haïm Tröôûng, Haûi Quaân Trung Taù Nguyeãn vaên Taùnh. Chuùng toâi cuõng ñaõ huøn tieàn mua theâm nhieàu gaïo, mì vaø nhöõng thöùc aên khoâ chaát saün ôû taøu naøy. Nöôùc laáy toái ña. Luùc naøy nöôùc thuyû trieàu daâng cao, baét ñaàu xuoáng. Ngöôøi ken saùt nhau nhö gaïch treân caàu taøu, nhích tôùi, nhích tôùi. Caùi thang daøi ñoäc nhaát döïng doác ngöôïc beân hoâng taøu. Toâi bieát raèng khi khaån caáp, chæ caàn thaû hai moái daây laø caùi thang töï ñoäng tuoài xuoáng caàu taøu, laên theo hai baùnh xe ghì treân maët ñaát, khoâng moät chuùt khoù khaên. Taøu seõ taùch beán deã daøng. Nhöng baây giôø röøng ngöôøi ñang uøn uøn tieán tôùi. Nhöõng quaân nhaân, trai traùng thì tìm moïi caùch baùm vaøo thaønh taøu maø leân. Gia ñình toâi taát caû möôøi ba ngöôøi, con soá tình côø khoâng vui, trong ñoù coù hai oâng baø nhaïc toâi oám yeáu, boán ñöùa con nhoû döôùi möôøi tuoåi. Chuùng toâi khoâng coù caùch naøo khaùc laø phaûi leo ngöôïc caàu thang nhoû, doác ngöôïc naøy ñeå leân taøu maø thoâi. Toâi leân ñaàu tieân, beá treân tay thaèng con uùt hai tuoåi buï söõa, naëng chóu. Treân löng ñeo moät ba-loâ quaàn aùo vaø caùc thöù caàn duøng. Moät tay saùch caùi va-ly nhoû ñöïng ñaày giaáy tôø, baûn thaûo vaø hình aûnh. Raát nhieàu hình aûnh. Caàu thang doác vaø trôn, toâi khieán tröôït chaân. Caùi va-ly trôû neân naëng quaù bung ra phía ngoaøi. Toâi buoâng tay, naém voäi vaøo sôïi giaây cable, caùi va-ly rôi toøm xuoáng nöôùc, maát taêm. Hai tay oâm chaët thaèng nhoû trong loøng. Toâi cuùi ngöôøi xuoáng ñeå ghì laáy maët thang. Trong phuùt choâng cheânh ñoù coù baøn tay ai raát maïnh giöõ chaët laáy caùnh tay toâi. Chæ trong moät saùt na kinh khieáp ñoù, toâi göôïng laïi ñöôïc vaø boø leân saøn taøu. Khoâng bieát caùnh tay aáy cuûa ai. Ai ñaõ cöùu boá con toâi. Ñaët con xuoáng saøn taøu tim toâi coøn ñaäp baäp buøng hoài hoäp. Toâi quay laïi cuøng caùc em toâi keùo vôï toâi, hai oâng baø nhaïc leân taøu. Kieåm ñieåm lai “ quaân soá “ gia ñình. Ñuû caû. Toâi quay laïi caàu thang, ñöùng chaân tröôùc chaân sau thaät vöõng treân saøn taøu. Moät tay vòn vaøo haøng raøo chaén, moät tay chìa ra keùo nhöõng ngöôøi ñang treøo ngöôïc thang leân. Bao nhieâu baøn tay toâi ñaõ naém. Coù bao nhieâu baøn tay beø baïn thaân quen, naém chaët tay nhau keùo leân, buoâng ra vôùi nhöõng nuï cöôøi. Anh Traàn vaên Taâm, ( nhaø vaên Traàn quaùn Nieäm ), anh Nguyeãn höng Quaûng, anh Nguyeãn ña Phuùc vaø bao nhieâu ngöôøi nöõa. Chuùng toâi xuùm nhau ôû ñoù ñeå tieáp tay, ñôõ ñaàn nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái. Coù bao nhieâu laø nhöõng baøn tay giaø nua, hay non daïi cuûa nhöõng ai toâi chöa bao giôø gaëp gôõ. Taát nhieân chuùng toâi cuõng ñaõ chuyeàn, beá bao nhieâu laø con treû ôû tuoåi caùc con toâi. Luùc keùo ngöôøi leân nhö theá, cuõng laø luùc toâi nhìn xuoáng khoaûng troáng giöõa thaønh taøu vaø caàu taøu, toâi khoâng coøn thaáy caùi va-ly cuûa toâi ñaâu caû. Nöôùc ñaõ cuoán noù ñi troâi noåi ôû goùc keït naøo. Khoaûng troáng doïc theo thaân taøu chæ ñoä boán möôi phaân thoâi, laø beà daøy cuûa traùi ñoän cao-su. Caùi khe naøy hun huùt ñen thaúm doïc theo thaân taøu daøi haøng traêm thöôùc. Döôùi saâu laø maët nöôùc, nhöõng laøn soùng nhoû, laáp laùnh aùnh ñeøn troâi ñi, troâi ñi. Toâi bieát söùc nöôùc troâng theá nhöng thaät laø maïnh meõ. Chaân caàu taøu luø xuø nhöõng veát xoø heán, taùc röôûi baùm ñaày. Neáu ban naõy toâi khoâng coù caùnh tay naøo baùm laáy, ngaõ xuoáng ñaây. . .Môùi thoaùng nghæ theá, toaøn thaân toâi nhö laïnh buoát. Toâi nghó ñeán con toâi. Ñöùa con uùt cuûa toâi.
Rôøi caàu thang quay goùt trôû laïi vôùi gia ñình, toâi vöøa quay goùt, coù tieáng ngöôøi ñaøn baø thaûng thoát keâu leân : “ Con toâi, con toâi rôi . . . roài. Oái con ôi laø con ôi...” . Toâi quay phaét laïi, ngöôøi ta ñen ñaëc, ñang keùo ngöôøi ñaøn baø vaøo saøn taøu. ÔÛ phía caàu thang ngöôøi vaãn cöù uøn taán leân khoâng döùt. Ngöôøi ñaøn baø khoán khoå, maát con nhö meâ ñi, ñang ñöôïc ngöôøi ta xuùm laïi chöõa chaïy, giöït toùc, boâi daàu. Hình nhö khoâng ai quan tam gì ñeán soá phaän cuûa ñöùa nhoû vöøa rôøi tay meï rôi xuoáng caàu taøu, maát taêm. Voâ phöông cöùu tìm. Maø ai coøn coù thì giôø ñaâu ñeå ngoù xuoáng caùi khe ñen thaúm ñoù. Ngöôøi caøng luùc caøng leân theâm, ñöùng ñen ñaëc caû saøn taøu. Khoâng ai bieát, chaúng ai quan taâm ñeán caûnh huoáng bi thaûm vöøa môùi xaåy ra. Ñeâm moãi luùc moãi saâu. Noãi khoán khoå cuûa ngöôøi meï maát con nhö bay theo, maát huùt giöõa ñeâm ñen moãi luùc moãi theâm kinh sôï.
Leân ñöôïc treân taàu, tìm gaëp baïn toâi, HQ Trung Taù Nguyeãn vaên Taùnh, Haïm Tröôûng, anh nhöôøng phoøng cuûa anh cho gia ñình toâi. Toâi ngaàn ngaïi, nhöng anh baûo : toâi coøn caùi phoøng nhoû treân Trung Taâm Haønh Quaân. Taïm yeân taâm, toâi saùt caùnh cuøng anh, taäp hoïp taát caû nhöõng quaân nhaân coù maët, tìm moïi caùch ñeå ñem taøu ra khôi. Ngöôøi thì chaät cöùng ôû saân boong chính, ôû haàm chieán xa, vaø la lieät caû haønh lang, moïi choã. Nhöng nhö anh Taùnh sau naøy cho bieát thì “ nhaân vieân cô höõu treân 100 nay chæ coøn coù 9 ngöôøi...” Tình traïng chieán haïm thì coøn ñang söûa chöõa : “ Hai maùy chaùnh raùp xong, nhöng chöa thöû taïi choã. Hai maùy ñieän chöa ñöôïc raùp song song. Bôm nöôùc ngoït vaø boâm cöùu hoaû chöa raùp. Bình cöùu hoaû CO2 coøn naèm treân Haûi Quaân Coâng Xöông. Hai maùy neo tröôùc vaø sau baát khieån duïng. Saøn taøu caét môû loái ñem maùy chaùnh leân chöa haøn laïi”. Bieát bao nhieâu la trôû ngaïi, khoù khaên, nguy hieåm. Khi khôûi ñoäng ñöôïc maùy thì tay laùi baát khieån duïng. Giaây cable laùi bò caét ñöùt. Noùi ra khoâng heát nhöõng nguy khoán cuûa cuoäc ñi naøy. Bao nhieâu ñieàu, bao nhieâu hình aûnh vaãn ñaày aép trong trí nhôù cuûa toâi. Nhöng hình nhö tieáng keâu voâ voïng, thaûng thoát cuûa ngöôøi ñaøn baø khoán khoå ñoù ñaõ thaám nhaäp saâu ñaäm vaøo trí naõo toâi. Luùc môø luùc toû, nhöng tieáng keâu ñoù khoâng bao giôø maát ñöôïc trong tieàm thöùc cuûa toâi. Khi coù nhöõng söï töông quan, hình aûnh aáy seõ töï ñoäng hieän ra maø lyù trí toâi hình nhö khoâng theå can döï vaøo. Vaø söï vieäc ñaõ ñöôïc xaåy ra raát tình côø môùi ñaây, gaàn 30 naêm xa caùch.
Trong moät buoåi gaëp gôõ thu heïp cuûa maáy baø baïn cöïu nöõ sinh Tröng Vöông cuûa baø xaõ toâi taïi San Jose, chuyeän troø ñang noå nhö caùi chôï, boãng khöïng laïi, khi tình côø chò D. N. noùi : “ Theá ra gia ñình tao cuøng di taûn treân con taøu Thò Naïi HQ 502 vôùi tuïi maøy aø. A, sao caû tuaàn leã treân taøu maø mình khoâng gaëp ñöôïc nhau. ÖØ, ngöôøi ñoâng nhö kieán. Treân 5000 ngöôøi. Khieáp thaät !”. Anh Ng., choàng chò N. noùi:” Khi ôû treân taøu toâi xung phong trong toaùn nhaø beáp, noùng nhö caùi haàm. Luùc coù ñieän luùc khoâng. Côm naáu suoát ngaøy maø khoâng ñuû. Luùc soáng, luùc kheâ. Khi ra ñi ñaïi gia ñình chuùng toâi coù 20 ngöôøi. Neáu keå caû thaèng chaùu P. bò rôi ôû caàu taøu laø 21. Baây giôø toång soá ñaõ laø 40. . .” Loøng toâi nhö coù ñieän giöït. Caû moät khung trôøi kinh khieáp ñeâm 29 raïng 30 thaùng 4 naêm cuõ laïi hieän ra roõ raøng. Caùi khe saâu daøi doïc theo caàu taøu ñen thaãm, laáp laùnh nhöõng löôïn soùng troâi ñi, troâi ñi. Tieáng keâu thaûng thoát cuûa ngöôøi ñaøn baø :” con toâi, con toâi rôi roài. . Oái con ôi laø con ôi.” Laï nhæ. Quaû ñaát troøn thaät. Toâi phaûi tìm gaëp cho ñöôc ngöôøi ñaøn baø aáy.
Baø D. t. L, qua ñieän thoaïi keå leå :”……. . .moät tay toâi caàm caùi tuùi. Moät tay toâi daét thaèng chaùu P. böôùc leân caàu thang doác ngöôïc cuûa con taøu. Ngöôøi töø phía döôùi cöù noáng leân. Maø laø ngöôøi nhaø mình caû chöù ñaâu. Goùt giaøy toâi nhö keït vaøo khe caàu thang, chaân toâi boãng nghieâng ñi, lao chao muoán ngaõ. Theá laø toâi buoâng tay thaèng nhoû ra. Noù rôi ngay xuoáng khe taøu, maát tieâu. Tai toâi nhö chæ coøn thaáy tieáng chaùu keâu : meï L…. . .. Toâi keâu leân, nhöng coù ai giuùp ñöôïc gì ñaâu. Maø coù ai thaáy gì ñaâu maø giuùp. Tay toâi boãng troáng khoâng. Toâi ñöôïc ngöôøi ta keùo leân saøn taøu. Toâi meâ ñi chaúng coøn bieát gì nöõa saát. Beân tai toâi cöù nhö loaùng thoaùng tieáng keâu cuûa noù. Töø ñoù, noùi oâng boû quaù ñi cho, toâi cöù ngô ngaån, chaû coøn thieát gì nöõa caû. Toâi naèm nhö cheát ôû saøn taøu, chaû thieát aên uoáng gì . Khi ñoaøn taøu söûa soaïn vaøo caûng ôû Phi Luaät Taân, moïi ngöôøi leân saân chính ñeå chaøo quoác kyø laàn cuoái, trong tai toâi vaãn vang vang lôøi keâu cuûa chaùu : Meï L. ôi ... Vì theá, trong giôø phuùt aáy toâi boãng oaø khoùc vaø keâu leân . . .”Vaãn lôøi keå cuûa baø L. :” Luùc aáy chaùu T t. P. ñöôïc 6 tuoåi röôõi. Chaùu nhôø trôøi cuõng chòu aên, chòu chôi neân cuõng coù da coù thòt, chaéc nòch. Moãi khi chaùu traùi naéng, trôû trôøi chaùu cöù hay keâu : Meï L. ôi cöùu P. Toâi khoâng queân ñöôïc tieáng keâu aáy cuûa chaùu, oâng aø. Tieáng keâu aáy cöù vang vang ôû trong ñaàu toâi, hình nhö khoâng luùc naøo döùt. Luùc thöùc, luùc nguû, luùc tuïng kinh, khoâng luùc naøo toâi khoâng nghe thaáy tieáng keâu aáy cuûa con toâi, neân toâi nghó raèng con toâi coøn soáng. Vì theá suoát maáy chuïc naêm, ngaøy naøo toâi cuõng thaép höông caàu Phaät Baø Quan Aâm cöùu khoå cöùu naïn phuø hoä ñoä trì cho chaùu. Sau naøy chuùng toâi trôû laïi ñaïo, toâi haøng ngaøy laïi caàu xin Ñöùc Meï Maria che chôû cho chaùu. Toâi tin töôûng hoaøn toaøn vaøo ñaáng thieâng lieâng vaø toâi vaãn tin raèng chaùu coøn soáng oâng aø.”
Vaãn lôøi keå cuûa baø L. : “Roài caùch ñaây ít naêm, ngöôøi Vieät Nam töø haûi ngoaïi veà nöôùc moãi luùc moãi ñoâng. Toâi cuõng veà thaêm laïi laøng xoùm, thaêm thaân nhaân. Trong caâu chuyeän qua laïi giöõa baø con, coù ngöôøi nhaéc raèng : neáu chò tin laø chaùu coøn soáng, thì phaûi coù ngöôøi vôùt ñöôïc chaùu. Chò thöû ñaêng baùo tìm xem theá naøo. Khoâng thieáu nhöõng tröôøng hôïp thaát laïc con caùi, roài ngöôøi ta cuõng tìm laïi ñöôïc ñaáy. Theá laø toâi nhôø ñaêng tin tìm chaùu ôû baùo Tuoåi Treû, thì coù 6 ngöôøi cuøng tuoåi vôùi chaùu lieân laïc vôùi toâi. Ngöôøi thì ôû ngay trong thaønh phoá Saøi Goøn, ngöôøi thì ôû döôùi queâ. Cuõng laø ngöôøi töû teá caû. Coù anh noùi : thoâi con khoâng qua Myõ ñaâu. Ñaõ coù vôï con vaø soáng ôû ñaây quen roài, meï coù thöông con thì cho con ít caây (vaøng), con mua maáy maãu ruoäng. Thì nghe theá bieát theá, toâi cuõng chöa coù gì ñích xaùc ñeå quyeát ñònh caû. Trong 6 ngöôøi nhaän laø con toâi, coù moät anh cao, gioáng thaèng con toâi hieän ôû Myõ. Anh naøy hieän hoïc ngheà Ñoâng Y, chöa vôï con gì caû. Vôùi toâi anh aáy ñoái söû lòch söï, bình thöôøng, khoâng voàn vaõ maø chaúng ñeà nghò xin soû gì. Vì theo baø meï nuoâi cuûa anh keå laïi thì caâu chuyeän khaù daøi, nhieàu uaån khuùc laém”.
Vaãn theo lôøi keå cuûa baø L. : “ Baø naøy giaàu co ùlaém. Tröôùc 75 baø laø döôïc só, coù tieäm thuoác taây raát lôùn. Baø ñaõ coù gaàn 10 ngöôøi con do baø ñeû ra. Nhöng trong hoaøn caûnh tang thöông cuûa thôøi loaïn laïc, coù maáy ngöôøi khoâng nuoâi ñöôïc con, ñem cho baø, baø ñeàu nhaän heát. Baø saên soùc treân möôøi ñöùa con, con ñeû cuõng nhö con nuoâi, nhö nhau. Ñöùa naøo hoïc ñöôïc baø cho ñi hoïc. Nhieàu ñöùa thaønh taøi laø kyõ sö, baùc só. Coù ñöùa lôùn leân xin veà nhaø boá meï ñeû, baø cuõng vui loøng, coøn caáp voán lieáng cho ñeå laøm aên. Coù ñöùa laøm aên thaát baïi laïi boø leân xin ôû laïi vôùi baø, baø laïi nhaän nuoâi naáng caû gia ñình vôï con noù nhö xöa. Baây giôø trong thôøi ñoåi môùi, baø ñang kinh doanh veà ngaønh du lòch. Baø mua caû moät khu röøng xaây khaùch saïn, ñaép nuùi non, vöôøn caûnh. Trong ñoù coù nhöõng nhaùnh soâng, baø cho xaây caây caàu qua laïi thaät laø ñeïp. Noùi ra coù leõ khoù ai tin ñöôïc. Thaät caùi nhaø cuûa toâi beân Myõ khoâng baèng caùi nhaø xe cuûa baø aáy. Baø aáy noùi vôùi toâi raèng thaèng Myõ do moät baø baùn cheø ôû beán soâng Saøi Goøn cho baø aáy. Thaèng nhoû naøy troâi treân soâng Saøi Goøn, coù moät ngöôøi laùi ñoø vôùt ñöôïc, ñöa leân bôø. Thaèng beù bô vô, reùt möôùt khoùc quaù xaù, neân cho ñöùng taïm caïnh baø baùn xoâi cheø, ñôïi boá meï noù tìm ñeán. Nhöng chaû thaáy boá meï noù ñaâu, baø haøng xoâi tìm ñeán baø döôïc só baûo raèng : baø laøm phöôùc nuoâi duøm theâm ñöùa nhoû naøy. Hoûi boá meï con ñaâu, noù noùi trong nöôùc maét : ñi Myõ roài. Do ñoù baø döôïc só môùi ñaët teân noù laø Myõ.”
Vaãn lôøi cuûa baø L. :”Caùi anh teân Myõ naøy lôùn leân trong gia ñình baø döôïc só. Duø khoâng ai nhaéc nhôû, nhöng anh ta vaãn tin raèng seõ coù luùc anh ta phaûi qua Myõ ñoaøn tuï vôùi cha meï ruoät. Thôøi gian vuøn vuït troâi, gaàn ba möôi naêm cô hoäi chöa ñeán. Trong khi chôø ñôïi, anh ta quyeát khoâng laäp gia ñình, sôï loâi thoâi khi ñi ñoaøn tuï. Vaø ñeå coù moät ngheà qua Myõ khoâng caàn hoïc laïi, anh ta hoïc ngheà ñoâng-y-syõ. Baø döôïc só noùi vôùi toâi raèng, tuy laø con nuoâi, nhöng toâi thöông thaèng Myõ nhö con ruoät. Noù muoán gì, toâi khoâng tieác. Ñaáy caùi cöûa hieäu ñoâng y ñaáy, raát khang trang, ñuû moïi thöù thuoác, töø saâm nhung haûo haïng, ñeán caùc thöù queá ñaét tieàn, thöù gì toâi cuõng ñaët mua ñaày ñuû. Noù vöøa söûa soaïn laø thaày lang vöøa laøm ngöôøi baøo cheá, raát maùt tay tuy chöa ra tröôøng nhöng cuõng ñoâng khaùch laém. Sang Myõ chöa chaéc gì ñaõ coù moät cô sôû vöõng vaøng nhö theá. Nhöng noù bieát, noù tin laø noù khoâng ôû ñaây laâu ñaâu. Theá naøo noù cuõng qua Myõ ñoaøn tuï vôùi boá meï ruoät cuûa noù. Noù muoán theá, toâi cuõng saün saøng giuùp noù ñöôïc toaïi yù khi cô hoäi ñeán. Neáu noù thöïc söï laø con baø, baø chöùng minh ñöôïc noù laø con baø, toâi seõ coá gaéng tìm moïi caùch ñeå noù veà vôùi baø.”
Vaãn lôøi cuûa baø L. :” Toâi trôû laïi Hoa Kyø, toâi cöù nhôù caùi thaèng Myõ naøy quaù. Chaéc chaén noù laø con toâi. Nhöng baûo raèng chöùng minh cuï theå thì toâi chöa coù caùch. Toâi coù ñem chuyeän naøy hoûi oâng baùc só gia ñình. Oâng baùc só noùi raèng : Deã laém. Neáu noù laø con baø, chæ ñem ñi thöû maùu, thöû DNA laø ra ngay. Thì caùi vuï thöû nghieäm naøy thì chaéc roài. Nhöng toâi laïi khoâng muoán laøm theá. Toâi tin töôûng maïnh meõ raèng, nhôø toâi thaønh taâm leã baùi, khaån caàu, neân ñaáng thieâng lieâng ñaõ ñöa ñaåy cho toâi tìm thaáy chaùu. Baây giôø laïi ñem thöû nghieäm thì coù khaùc gì khoâng tin vaøo ñaáng linh thieâng nöõa, neân toâi khoâng laøm. Nghe theá, oâng baùc só ngoài thöø ra hoài laâu roài hoûi toâi. Neáu noù laø con baø, thì noù khoâng gioáng oâng baø caùi tai, cuõng phaûi gioáng caùi toùc chöù. Ba ønhìn noù baø coù thaáy noù gioáng ai trong nhaø khoâng, chaéc laø phaûi gioáng oâng noù nhaø toâi. Khoán noãi oâng nhaø toâi sang beân Myõ ñöôïc ít naêm thì maát. Oâng maát cuõng laø taïi toâi moät phaàn. Oâng cöù caèn nhaèn toâi bao nhieâu naêm : sao ñang naém tay noù baø laïi buoâng tay ra. Laøm gì cuõng phaûi coù yù coù töù chöù. Naém thaät chaët tay thì noù ñaâu coù rôi ñöôïc. Ñaønh raèng theá, nhöng naøo toâi coù muoán buoâng tay ra ñaâu. Trôøi xui ñaát khieán noù hoaù nhö theá, chöù coù ngöôøi meï naøo laïi nôõ buoâng con ra cho noù rôi xuoáng soâng hôû oâng. Theá laø bao nhieâu naêm ñaèng ñaüng xoùt sa, roài oâng aáy maát. Luùc maát hình nhö oâng aáy coøn goïi treân noù trong phuùt laâm chung. Theá laø bao noãi cay ñaéng ñoå caû treân ñaàu toâi. Thoâi thì traêm söï toâi troâng vaøo ñaáng linh thieâng, Ñöùc Quan Theá Aâm khi tröôùc vaø baây giôø laø Ñöùc Meï Maria. Ñeâm naøo toâi cuõng thaép höông, caàu khaån.”
Vaãn lôøi baø L. :”Toâi thaãn thôø ñau khoå, luùc naøo cuõng chæ nghó ñeán noù. Coøn thaèng em noù haàu nhö toâi queân baüng ñeå maëc cho oâng nhaø toâi troâng nom. Nhaø toâi maát ñi, treân baøn thôø baây giôø coù hình oâng aáy nhaø toâi nöõa. Haøng ngaøy khi ñoïc kinh, nhìn hình oâng nhaø toâi treân baøn thô,ø toâi baûo : OÂng coù khoân thieâng thì oâng maùch baûo cho toâi tìm ra thaèng P. Moät hoâm, em thaèng P. ñi ñaùnh banh veà, töø trong nhaø taém ñi ra, noù ngoài tröôùc maët toâi, laáy khaên loâng lau ñoâi baøn chaân. Noù lau kyõ laém, khieán toâi chuù yù. Sao maø hai ngoùn chaân caùi cuûa noù laïi xoeø ra nhö ngöôøi Giao Chæ ngaøy xöa. Toâi hoûi noù sao theá. Noù baûo thì ngoùn chaân con noù theá. Ñi giaày thì hai ngoùn chaân caùi eùp laïi. Ñeå chaân khoâng, noù laïi xoeø ra. Toâi trôû laïi Vieät Nam, trôû laïi nhaø baø döôïc só. Baø vaãn aân caàn, nieàm nôû ñoùn toâi, vaø vaãn moät möïc noùi : toâi seõ traû con cho baø, vôùi ñieàu kieän baø phaûi chöùng minh ñöôïc noù ñòch thöïc laø con baø. Thì cuõng laø tình côø thoâi, hoâm aáy thaày-lang-Myõ loäi xuoáng khuùc soâng tröôùc nhaø, bôi, taém. Taém xong, luùc ngoài ôû nhaø ngang anh ta ngoài lau chaân, trôøi ôi, hai ngoùn chaân caùi cuûa thaèng Myõ cuõng xoeø ra nhö thaèng con toâi, em noù ôû beân Myõ. Khoâng sai ñöôïc nöõa roài. Toâi boãng baät khoùc vaø keâu leân P. ôi, con ôi. Thaày-lang-Myõ troá maét nhìn toâi. Baø döôïc só cuõng thaûng thoát, ñöùng leân. Ba chuùng toâi oâm choaøng laáy nhau, nöôùc maét chan hoaø. Thaèng P. oâm toâi vaø noùi : con laø P. cuûa meï ñaây, meï L. ôi. Baø döôïc só thì baûo : “ Sao tröôùc ñaây baø khoâng cho toâi bieát teân noù tröôùc ñaây laø P..”
Vaãn lôøi baø L. :” Baø döôïc só noùi raèng : haøng ngaøy chuùng toâi keâu noù laø Myõ.Nhöng nhöõng khi ñau oám, meâ saûng, noù ñeàu keâu : Meï L. ôi cöùu P. Nhöng quaû ñuùng 100% noù laø con baø, baø döôïc só laïi hoûi toâi, vöøa cöôøi vöøa noùi, trong ngöôøi noù coù veát tích gì ñaëc bieät khoâng. Toâi ñaùp ngay : moâng ñít noù coù moät veát chaøm. Theá laø chuùng hai chuùng toâi laïi oâm laáy nhau laàn nöõa. Vaø laàn naøy thì baø döôïc só daønh doït noùi : Ñuùng thaèng Myõ ñaây, khi beù coù treân laø P. Noù ñích thöïc laø con baø. Toâi daøn duïa nöôùc maét xaø laïi oâm laáy P. Hai meï con chuùng toâi oâm nhau thaät chaët. Toâi baáu vaøo vai noù. Toâi naém chaët caùnh tay noù. Khoâng rôøi ra ñöôïc nöõa ñaâu. Vaø trong luùc xuùc ñoäng naøy, toâi laïi hoát hoaûng keâu leân : Oâi, con ôi, con ôi. . .” Toâi buoâng P. ra, buoâng con toâi ra, toâi chaáp tay, ñoïc thaàm moät ñoaïn kinh taï ôn Chuùa, taï ôn Trôøi, Phaät .Nöôùc maét toâi tuoân nhö möa. Toâi quyø xuoáng, toâi vaùi töù phöông. Toâi goïi teân nhaø toâi. Oâng ôi, toâi tìm thaáy con. . . roài. Hai meï con toâi quay laïi, thaáy baø döôïc só ñöùng nhìn chuùng toâi, meáu maùo vôùi hai haøng leä chaûy. Chuùng toâi, meï con toâi tieán tôùi, choaøng tay oâm chaët baø vaøo loøng. Toâi noùi : Baø ôi! Baø laø aân nhaân cuûa chuùng toâi, baø môùi thaät laø meï noù. Trôøi, Phaät ñaõ daãn daét noù laø con baø. Con toâi cuõng noùi : Con xin ña taï meï…. . . Thaät, chöa bao giôø toâi vui söôùng nhö theá maø cuõng khoùc nhieàu nhö theá. Vaø cuõng chöa bao giôø toâi tin töôûng maïnh meõ nhö theá vaøo söï huyeàn dieäu cuûa caùc ñaáng thieâng lieâng.”
Cho ñeán khi chuùng toâi vieát nhöõng gioøng naøy thì Baø L. daõ hoaøn taát moïi thuû tuïc ñeå ñöa ngöôøi con trai teân P. sang Myõ ñoaøn tuï vôùi gia ñình. Khi moïi vieäc ñaõ xong, teân tuoåi nhöõng ngöôøi lieân heä seõ ñöôïc in ñaày ñuû trong baøi vieát.
Gaàn 30 naêm ñaõ qua. Moät thôøi gian ñuû daøi ñeå moät theá heä ñöôïc sinh ra, lôùn leân vaø tröôûng thaønh. Nhöõng con em chuùng ta khi ra ñi coøn beù daïi, nay ñaõ khoâng thieáu nhöõng ngöôøi thaønh taøi, coù maët trong haàu heát nhöõng sinh hoaït cao caáp nôi queâ höông môùi, laø nieàm vui söôùng vaø haõnh dieän cho cha meï, cho coäng ñoàng. Nhaân caâu chuyeän treân, ngöôøi vieát ñang thu thaäp nhöõng göông thaønh coâng cuûa con em nhöõng gia ñình ra ñi treân Döông Vaän Haïm Thò Naïi, HQ 502, ñeå vieát theâm vaøo phaàn cuoái cuoán buùt kyù di taûn naøy, nhö phaàn thöôûng cho loøng can tröôøng, lieàu cheát ra ñi vì Töï Do, vì töông lai cuûa con caùi. Raát mong ñöôïc ñoùn nhaän nhöõng keát quaû ñeïp ñeõ cuûa nhöõng ai cuøng ñi treân chuyeán taøu treân. Moïi lieân laïc xin göûi veà cho ngöôøi vieát, PO Box 888, La Jolla, Ca 92088. Ñt : (858) 484-9193.
E Mail tphan2@san.rr.com
Baøi vieát coù theå vieát baèng tieáng Vieät hay tieáng Anh. Neáu khoâng coù gì trôû ngaïi, cuoán buùt kyù di taûn cuûa taùc giaû vaø nhöõng göông thaønh coâng cuûa con caùi chuùng ta di taûn treân Döông Vaän Haïm Thò Naïi, HQ 502 seõ ñöôïc xuaát baûn ñeå kyû nieäm 30 naêm di taûn.
Phan laïc Tieáp
THƠ VÕ ĐẠI TÔN
50 Năm Ngậm Ngùi
· Nhân dịp chiêm ngưỡng cuộc Triển Lãm một phần di sản của Viện Bảo Tàng Quân Đội
VNCH do Khóa Cương Quyết Đà Lạt 54 (Họp Khóa 50 Năm Ngậm Ngùi, 1954- 2004) tổ chức tại
Phòng Sinh Hoạt Nhật Báo Người Việt, Quận Cam, ngày 27 và 28 tháng 3 năm 2004.
· Thân tặng văn hữu Giao Chỉ (Vũ Văn Lộc), người phối hợp tổ chức cuộc triển lãm hi hữu
đầy xúc động này.
Võ Đại Tôn
50 năm về sau
Các Anh và tôi không còn nữa.
Cõi phù sinh tro tàn tắt lửa
Bóng tinh cầu ngơ ngác trời đêm.
Mộ phương nào còn có tiếng ru êm
Đọng trên từng ngọn cỏ ?
Lời của Mẹ đong đưa vờn theo gió
Vọng về đâu hai tiếng Nhục – Vinh ?
Bước chân em, dù chung thủy – đọạn tình
Khô ngấn lệ trên thẻ bài hoen rỉ.
50 năm ! – trường chinh không toại chí
Ngọn dáo ngang tàng chưa thỏa cung mây.
Ngày hôm nay còn lại những gì đây
Trao hậu thế bao tấm lòng Trung Nghĩa.
Hàng mộ bia đất xưa thành hoang địa
Màn sương khói ngậm ngùi.
Cỏ điêu tàn màu Thương Tiếc khôn nguôi
Chiều rơi lạnh thêm mờ trang sử lạnh.
Huy chương ngời sao lấp lánh
Màu chiến thắng vinh quang
Triển lãm giờ đây, nhớ phút huy hoàng
Kèn xung trận dâng đời lên Tổ Quốc.
Hiên ngang giữa lòng Dân Tộc
Ngẩng cao đầu nối gót Cha Anh.
Nhưng đau thương đứt đoạn bước quân hành
Chung một nước lại thành dân biệt xứ.
Chốn lưu đày nơi rừng sâu núi dữ
Nuốt thay cơm bao cay đắng nhục hình.
Mang về đây từng dấu vết điêu linh
Trên thân tù cạn máu.
Lon "guigoz", nâng niu dường châu báu
Luộc thời gian từng lớp khói đen mờ.
Miếng nhôm mỏng mài thêm sáng nguồn mơ
Thành trâm-lược, quà yêu về tóc cũ.
Khúc tre khô – bao mộng đời ấp ủ –
"Điếu cày" chôn tâm sự thuở trầm luân.
Áo tù xưa hằn sâu vết gian truân
Màu xanh thẫm bạc phơ thành tang trắng.
Thân bức tử dãi dầu mưa nắng
Hận nghìn năm xuống ngựa buông cương.
Tượng đá đen thương nấm mộ ven đường
Cây súng gãy, giày "saut" bên nón sắt
Cùng trăng sao vằng vặc
Dù sông cạn núi mòn
50 năm – về sau nữa vẫn còn
Trao gửi lại tấm lòng son của Lính.
Cho mai hậu giữa cồn dâu suy thịnh
Để người sau còn nhớ đến hôm nay.
Một trang sử lưu đày
Vết chàm sâu nét mực.
Tội Ác hòa chung Bạo Lực
Dày xéo cả non sông.
Thời gian vẫn xuôi dòng
50 năm – hay đến nghìn năm nữa
Hận lòng sôi núi lửa
Vẫn còn nguyên – hực đỏ – chẳng hề phai
Xin trao về cho thế hệ tương lai.
Để hiểu rằng : chúng tôi đổ máu
Suốt một đời chiến đấu
Vì Lẽ Sống : CON NGƯỜI !
Võ Đại Tôn
Nam Cali, 27.3.2004
· Nhân dịp chiêm ngưỡng cuộc Triển Lãm một phần di sản của Viện Bảo Tàng Quân Đội
VNCH do Khóa Cương Quyết Đà Lạt 54 (Họp Khóa 50 Năm Ngậm Ngùi, 1954- 2004) tổ chức tại
Phòng Sinh Hoạt Nhật Báo Người Việt, Quận Cam, ngày 27 và 28 tháng 3 năm 2004.
· Thân tặng văn hữu Giao Chỉ (Vũ Văn Lộc), người phối hợp tổ chức cuộc triển lãm hi hữu
đầy xúc động này.
Võ Đại Tôn
50 năm về sau
Các Anh và tôi không còn nữa.
Cõi phù sinh tro tàn tắt lửa
Bóng tinh cầu ngơ ngác trời đêm.
Mộ phương nào còn có tiếng ru êm
Đọng trên từng ngọn cỏ ?
Lời của Mẹ đong đưa vờn theo gió
Vọng về đâu hai tiếng Nhục – Vinh ?
Bước chân em, dù chung thủy – đọạn tình
Khô ngấn lệ trên thẻ bài hoen rỉ.
50 năm ! – trường chinh không toại chí
Ngọn dáo ngang tàng chưa thỏa cung mây.
Ngày hôm nay còn lại những gì đây
Trao hậu thế bao tấm lòng Trung Nghĩa.
Hàng mộ bia đất xưa thành hoang địa
Màn sương khói ngậm ngùi.
Cỏ điêu tàn màu Thương Tiếc khôn nguôi
Chiều rơi lạnh thêm mờ trang sử lạnh.
Huy chương ngời sao lấp lánh
Màu chiến thắng vinh quang
Triển lãm giờ đây, nhớ phút huy hoàng
Kèn xung trận dâng đời lên Tổ Quốc.
Hiên ngang giữa lòng Dân Tộc
Ngẩng cao đầu nối gót Cha Anh.
Nhưng đau thương đứt đoạn bước quân hành
Chung một nước lại thành dân biệt xứ.
Chốn lưu đày nơi rừng sâu núi dữ
Nuốt thay cơm bao cay đắng nhục hình.
Mang về đây từng dấu vết điêu linh
Trên thân tù cạn máu.
Lon "guigoz", nâng niu dường châu báu
Luộc thời gian từng lớp khói đen mờ.
Miếng nhôm mỏng mài thêm sáng nguồn mơ
Thành trâm-lược, quà yêu về tóc cũ.
Khúc tre khô – bao mộng đời ấp ủ –
"Điếu cày" chôn tâm sự thuở trầm luân.
Áo tù xưa hằn sâu vết gian truân
Màu xanh thẫm bạc phơ thành tang trắng.
Thân bức tử dãi dầu mưa nắng
Hận nghìn năm xuống ngựa buông cương.
Tượng đá đen thương nấm mộ ven đường
Cây súng gãy, giày "saut" bên nón sắt
Cùng trăng sao vằng vặc
Dù sông cạn núi mòn
50 năm – về sau nữa vẫn còn
Trao gửi lại tấm lòng son của Lính.
Cho mai hậu giữa cồn dâu suy thịnh
Để người sau còn nhớ đến hôm nay.
Một trang sử lưu đày
Vết chàm sâu nét mực.
Tội Ác hòa chung Bạo Lực
Dày xéo cả non sông.
Thời gian vẫn xuôi dòng
50 năm – hay đến nghìn năm nữa
Hận lòng sôi núi lửa
Vẫn còn nguyên – hực đỏ – chẳng hề phai
Xin trao về cho thế hệ tương lai.
Để hiểu rằng : chúng tôi đổ máu
Suốt một đời chiến đấu
Vì Lẽ Sống : CON NGƯỜI !
Võ Đại Tôn
Nam Cali, 27.3.2004
THÙY LAM * QUÀ CƯỚI CHO CON
QUAØ CÖÔÙI CHO CON
THUØY LAM
Roài tình yeâu ñaõ hoaù thaønh haïnh phuùc
Beân ngöôì yeâu con ñeïp töïa hoa hoàng
Trong lôøi vui vang lôøi möøng tieáng chuùc
-Leân xe hoa con coù roän raøng khoâng?
Leân xe hoa con veà beân nhaø môùi
Theâm meï, theâm cha, theâm anh chò thöông chieàu
Tröôùc maët con ñöôøng töông lai roäng loái
Con böôùc chaân vaøo troïn veïn thöông yeâu
Boû laïi sau löng moät thôøi con gaùi
Moät thôøi moäng mô - aùo traéng noâ ñuøa
Tuoåi thô ñi, coù bao giôø trôû laïi
Chuyeän moät thôøi - boãng choác hoaù ngaøy xöa....
Trong ngaøy con vui meï khoâng bieát noùi
Chæ mong con giöõ maõi veû hoàn nhieân
Meï cuõng möøng nhaø mình theâm reå môùi
Vaø nhaéc con caâu "daâu thaûo, vôï hieàn"
THUYØ LAM (Vieät Nam)
THUØY LAM
Roài tình yeâu ñaõ hoaù thaønh haïnh phuùc
Beân ngöôì yeâu con ñeïp töïa hoa hoàng
Trong lôøi vui vang lôøi möøng tieáng chuùc
-Leân xe hoa con coù roän raøng khoâng?
Leân xe hoa con veà beân nhaø môùi
Theâm meï, theâm cha, theâm anh chò thöông chieàu
Tröôùc maët con ñöôøng töông lai roäng loái
Con böôùc chaân vaøo troïn veïn thöông yeâu
Boû laïi sau löng moät thôøi con gaùi
Moät thôøi moäng mô - aùo traéng noâ ñuøa
Tuoåi thô ñi, coù bao giôø trôû laïi
Chuyeän moät thôøi - boãng choác hoaù ngaøy xöa....
Trong ngaøy con vui meï khoâng bieát noùi
Chæ mong con giöõ maõi veû hoàn nhieân
Meï cuõng möøng nhaø mình theâm reå môùi
Vaø nhaéc con caâu "daâu thaûo, vôï hieàn"
THUYØ LAM (Vieät Nam)
VÕ PHONG VÂN * RỰC RỠ VÀNG BAY
Voõ Phong Vaân Röïc rôõ vaøng bay trong naéng xuaân
Hoàn thieâng soâng nuùi baùo tin möøng
Möôøi phöông aùp löïc thaønh gioâng baõo
Taùm höôùng kieân taâm keát giaõi ñoàng
Chính nghiaõ saùng ngôøi danh chính nghiaõ
Hung taøn muoân kieáp vaãn hung taøn
Töï do seõ ñeán cho daân Vieät
Röïc rôõ vaøng bay trong naéng xuaân
Röïc rôõ vaøng bay trong naéng xuaân
Phuïc ñaàu hoân ñaát leä traøo daâng
Bao naêm uaát ngheïn trong saàu haän
Moät thoaùng böøng leân töïa soùng thaàn
Daân chuû, daân quyeàn vang chính nghiaõ
Ôn ngöôøi, ôn baïn ñaõ vinh danh
Saøi Goøn, Haø Noäi ngaøy mai seõ
Röïc rôõ vaøng bay trong naéng xuaân
Voõ Phong Vaân (Tacoma, W.A. )
TRẦN VĂN LƯƠNG * PHỤ NỮ VIỆT NAM
PHỤ NỮ VIỆT NAM!
Thơ TRẦN VĂN LƯƠNG
DẪN:
Mấy ngày nay, cộng đồng VN hải ngoại đang xôn xao và đau lòng về việc một số phụ nữ VN bị rao bán đấu giá
trên Ebay . Việc này gợi tôi nhớ lại cách đây không lâu, trong một dịp tình cờ, đã được xem một cuốn băng của
Trung Tâm Asia nói về các cô gái Việt nam, vì hoàn cảnh gia đình nghèo đói, đã phải hy sinh "lấy chồng" ngoại quốc (hầu hết là Tàu) để đổi lấy một chút vốn nhỏ nhoi cho gia đình có phương tiện sinh sống. Tuy mang tiếng là
"lấy chồng", nhưng trên thực tế phải nói là đi làm nô lệ thì đúng hơn. Trong số những cô gái bất hạnh đó, vài người lại còn kém may mắn hơn nữa . Họ bị đem đi tận Tân Cương để làm nô lệ tình dục, không phải chỉ cho một người, mà là cho cả một số đông, vì tình trạng thiếu đàn bà ở những nơi xa xôi hẻo lánh đó. Không cần nói cũng biết số phận những cô gái này thê thảm đến chừng nào .
Chưa bao giờ dân Việt mình gặp nhiều thảm trạng bi thương như dưới chế độ Cộng sản bây giờ. (Một
chuyện đau lòng khác còn kinh khủng hơn và làm rúng động lương tâm thế giới là chuyện các bé gái VN tuổi từ 5
đến 11 bị bán sang Căm Bốt để làm nghề mại dâm. Hỡi ơi!). Những việc làm phi nhân này chắc chắn có sự
đồng ý, nếu không muốn nói là đồng lõa tiếp tay hay dự mưu của các tai to mặt lớn trong ngụy quyền Việt cô.ng.
"Đêm Tân Cương" khóc thương số phận của một người con gái Việt bất hạnh đang đem thân xác mình trả
nợ ở Tân Cương, và cũng là tiếng khóc than cho nỗi thống khổ chung của một dân tộc bị đọa đày .
(Phần ghi chú về các địa danh được đính kèm ở cuối bài).
DẠO:
Mây chiều đỏ rực Thiên San,
Buồn khô đất Rợ, sầu khan mây Tần.
THƠ
Đêm Tân Cương
Chuẩn Cát Nhĩ trời rực lên màu máu,
Mây Thiên San che khuất dấu đường quê,
Khói Côn Luân nghi ngút tỏa lối về,
Gió Tháp Khắc tái tê lòng biệt xứ .
Bơ phờ người thiếu nữ,
Sau cơn mưa dữ dập dồn
Nhìn xác thân nhơ nhớp, dạ buồn nôn,
Nỗi thống khổ vắt hồn ra nước mắt.
Tay lấm bụi vụng về lem luốc mặt,
Tiễn gió về Nam, quặn thắt tim gan
Quê hương cách vạn quan san,
Một bước lỡ, ngàn năm ôm hận.
Dập vùi theo số phận,
Từ khi chấp nhận đưa chân,
Nhắm mắt liều đánh đổi xác thân,
Cho cha mẹ bớt đôi phần túng quẫn.
Tưởng được cảnh vợ chồng êm ấm,
Ngờ đâu là vực thẳm đắng cay .
Thân bơ vơ trôi giạt đến nơi đây,
Làm nô lệ cho một bầy dã thú .
Cành xuân vừa hé nụ,
Giông gió phũ phàng rơi,
Thân xác sớm tả tơi,
Giấc mơ đời tan vỡ.
Thời gian như thoa mỡ,
Đôi vai gầy, bóng đổ xiêu xiêu,
Nhạt nhòa trên cát đá quạnh hiu,
Nghe thương nhớ chín chiều trong tâm khảm.
Nhớ tha thiết xóm tranh nghèo ảm đạm,
Đám trai làng làn da sạm nắng mưa .
Nhớ đường quê xanh ngắt bóng cây dừa,
Nhịp cầu khỉ đong đưa từng bước nhỏ.
Nhớ câu vọng cổ,
Buồn như lá đổ chiều đông,
Nhớ giọng hò đàn gái trẻ bên sông,
Ngày ngày gửi nỗi lòng theo sóng nước.
Nhớ khuôn mặt gầy thiếu ăn xanh lướt,
Của đàn em khi đứng trước nồi cơm.
Gạo trộn khoai không trọn một vòng đơm,
Thương cha mẹ quanh năm thường nhịn đói .
Trời cao hỡi, con làm chi nên tội,
Để giờ đây chịu lắm nỗi nhục nhằn,
Một mình nơi miền đất Rợ xa xăm,
Đêm ngày phải đớn đau nằm trả nợ.
Chốn quê cũ, quây quần bên bếp lửa,
Mẹ cha còn nhớ tới đứa con xa,
Và đàn em, với ngày tháng phôi pha,
Còn nghĩ đến người chị đà xa cách ?
Dù thân xác như một nùi giẻ rách,
Con không hề buồn oán trách mẹ cha .
Chỉ luôn luôn khấn nguyện với trời xa,
Cho cha mẹ trong tuổi già bớt khổ .
Chàng trai cũ, lời thương chưa dám ngỏ,
Biết giờ đây có tỏ lối nhà ai,
Hay đêm đêm trông tiếng trống miệt mài,
Mà nuối tiếc những tháng ngày qua vội .
Đường xa quá, trăng kia còn nhớ lối,
Hãy làm ơn tối tối ghé quê nhà,
Nhắn giùm lời thăm hỏi đến mẹ cha,
Đến người đó câu xót xa tạ lỗi .
Rồi mai mốt, từng đứa con vô tội
Sẽ ra đời, tiếp nối kiếp khổ đau .
Dòng máu hoang, lòng mẹ biết nói sao,
Khi con hỏi kẻ nào là cha chúng?
Người thiếu nữ, tay đặt hờ lên bụng,
Mắt lờ đờ nhìn khoảng trống lặng câm.
Đôi tay gầy vùng xiết mạnh vào thân,
Như muốn bóp nghẹt mống mầm oan nghiệt .
Cơn đau đớn làm xác hồn tê liệt,
Ánh mắt buồn thoáng hiện nét cuồng điên.
Mong manh giọt ngọc Hòa Điền,
Chầm chậm rớt, thấm mềm manh áo trắng.
Tiếng nấc nghẹn lịm dần trong thanh vắng,
Giọng kèn Duy văng vẳng khóc thương lơi .
Mây đơn côi về chết tận cuối trời,
Đêm hắc ám như lòng người dị tộc
Trần Văn Lương
Cali 3/2004
Ghi chú :
Tân Cương là vùng đất rộng độ 16 triệu cây số vuông nằm về mạn cực tây của Tàu, phía nam giáp Tây Tạng, Ấn Độ và Hồi Quốc, phía đông giáp các tỉnh Thanh Hải, Cam Túc và nước Mông Cổ, phía tây và bắc giáp Nga và nhiều nước thuộc Liên bang Sô Viết cũ. Dân số khoảng 17 triệu, gồm 47 giống khác nhaụ Nước Tàu bắt đầu đô hộ một phần lãnh thổ này vào thế kỷ 18, và đến giữa thế kỷ 20 thì hoàn toàn làm chủ. Và để xoa dịu các sắc dân ở đó như Uygur, Kazakh, Kyrgyz..., Trung Cộng chính thức thiết lập danh xưng Vùng Tân Cương Tự Trị (Xinjiang Autonomous Region) vào năm 1955 và cho các sắc dân này (không phải Tàu) một số quyền lợi và tự do nho nhỏ. Nhưng chính quyền Trung Cộng lưu manh đưa người Tàu (gọi là Hán) đến đó sinh sống để lấn dần các sắc dân khác.
(Người Tàu, hay là Hán, hiện chiếm khoảng nửa dân số Tân Cương.Riêng thủ phủ Urumqi có 1.4 triệu thì đã đến khoảng 1 triệu là người Hán)
Sau đây là một số địa danh được dùng trong bài:
- Chuẩn Cát Nhĩ (Junggar hay Dzungharian Basin) : tên một trong hai vùng bình nguyên lớn (địa thế như lòng chảo) của Tân Cương, vùng kia là Tháp Lý Mộc (Tarim Basin ).
- Thiên San (Tianshan Mountain): dãy núi lớn ở giữa Tân Cương.
- Côn Luân (Kunlun Mountain): dãy núi lớn ở cực nam.
- Tháp Khắc : tức sa mạc Tháp Khắc Lạp Mã Cán (Taklimakan Desert), một sa mạc lớn của Tân Cương. Một sa mạc lớn khác là sa mạc Cổ Nhĩ Ban Thông Cổ Đặc (Gurbantuggut Desert)
- Duy : tức Duy Ngô Nhĩ (Uigur hay Uygur hay Uighur), một giống dân độ 7 triệu người sống ở Tân Cương, ngôn ngữ thuộc gia đình Turkic.
- Hòa Điền(Hetian hay Hotan): tên một thành phố ở Nam Tân Cương nổi tiếng về sản xuất ngọc.
Thơ TRẦN VĂN LƯƠNG
DẪN:
Mấy ngày nay, cộng đồng VN hải ngoại đang xôn xao và đau lòng về việc một số phụ nữ VN bị rao bán đấu giá
trên Ebay . Việc này gợi tôi nhớ lại cách đây không lâu, trong một dịp tình cờ, đã được xem một cuốn băng của
Trung Tâm Asia nói về các cô gái Việt nam, vì hoàn cảnh gia đình nghèo đói, đã phải hy sinh "lấy chồng" ngoại quốc (hầu hết là Tàu) để đổi lấy một chút vốn nhỏ nhoi cho gia đình có phương tiện sinh sống. Tuy mang tiếng là
"lấy chồng", nhưng trên thực tế phải nói là đi làm nô lệ thì đúng hơn. Trong số những cô gái bất hạnh đó, vài người lại còn kém may mắn hơn nữa . Họ bị đem đi tận Tân Cương để làm nô lệ tình dục, không phải chỉ cho một người, mà là cho cả một số đông, vì tình trạng thiếu đàn bà ở những nơi xa xôi hẻo lánh đó. Không cần nói cũng biết số phận những cô gái này thê thảm đến chừng nào .
Chưa bao giờ dân Việt mình gặp nhiều thảm trạng bi thương như dưới chế độ Cộng sản bây giờ. (Một
chuyện đau lòng khác còn kinh khủng hơn và làm rúng động lương tâm thế giới là chuyện các bé gái VN tuổi từ 5
đến 11 bị bán sang Căm Bốt để làm nghề mại dâm. Hỡi ơi!). Những việc làm phi nhân này chắc chắn có sự
đồng ý, nếu không muốn nói là đồng lõa tiếp tay hay dự mưu của các tai to mặt lớn trong ngụy quyền Việt cô.ng.
"Đêm Tân Cương" khóc thương số phận của một người con gái Việt bất hạnh đang đem thân xác mình trả
nợ ở Tân Cương, và cũng là tiếng khóc than cho nỗi thống khổ chung của một dân tộc bị đọa đày .
(Phần ghi chú về các địa danh được đính kèm ở cuối bài).
DẠO:
Mây chiều đỏ rực Thiên San,
Buồn khô đất Rợ, sầu khan mây Tần.
THƠ
Đêm Tân Cương
Chuẩn Cát Nhĩ trời rực lên màu máu,
Mây Thiên San che khuất dấu đường quê,
Khói Côn Luân nghi ngút tỏa lối về,
Gió Tháp Khắc tái tê lòng biệt xứ .
Bơ phờ người thiếu nữ,
Sau cơn mưa dữ dập dồn
Nhìn xác thân nhơ nhớp, dạ buồn nôn,
Nỗi thống khổ vắt hồn ra nước mắt.
Tay lấm bụi vụng về lem luốc mặt,
Tiễn gió về Nam, quặn thắt tim gan
Quê hương cách vạn quan san,
Một bước lỡ, ngàn năm ôm hận.
Dập vùi theo số phận,
Từ khi chấp nhận đưa chân,
Nhắm mắt liều đánh đổi xác thân,
Cho cha mẹ bớt đôi phần túng quẫn.
Tưởng được cảnh vợ chồng êm ấm,
Ngờ đâu là vực thẳm đắng cay .
Thân bơ vơ trôi giạt đến nơi đây,
Làm nô lệ cho một bầy dã thú .
Cành xuân vừa hé nụ,
Giông gió phũ phàng rơi,
Thân xác sớm tả tơi,
Giấc mơ đời tan vỡ.
Thời gian như thoa mỡ,
Đôi vai gầy, bóng đổ xiêu xiêu,
Nhạt nhòa trên cát đá quạnh hiu,
Nghe thương nhớ chín chiều trong tâm khảm.
Nhớ tha thiết xóm tranh nghèo ảm đạm,
Đám trai làng làn da sạm nắng mưa .
Nhớ đường quê xanh ngắt bóng cây dừa,
Nhịp cầu khỉ đong đưa từng bước nhỏ.
Nhớ câu vọng cổ,
Buồn như lá đổ chiều đông,
Nhớ giọng hò đàn gái trẻ bên sông,
Ngày ngày gửi nỗi lòng theo sóng nước.
Nhớ khuôn mặt gầy thiếu ăn xanh lướt,
Của đàn em khi đứng trước nồi cơm.
Gạo trộn khoai không trọn một vòng đơm,
Thương cha mẹ quanh năm thường nhịn đói .
Trời cao hỡi, con làm chi nên tội,
Để giờ đây chịu lắm nỗi nhục nhằn,
Một mình nơi miền đất Rợ xa xăm,
Đêm ngày phải đớn đau nằm trả nợ.
Chốn quê cũ, quây quần bên bếp lửa,
Mẹ cha còn nhớ tới đứa con xa,
Và đàn em, với ngày tháng phôi pha,
Còn nghĩ đến người chị đà xa cách ?
Dù thân xác như một nùi giẻ rách,
Con không hề buồn oán trách mẹ cha .
Chỉ luôn luôn khấn nguyện với trời xa,
Cho cha mẹ trong tuổi già bớt khổ .
Chàng trai cũ, lời thương chưa dám ngỏ,
Biết giờ đây có tỏ lối nhà ai,
Hay đêm đêm trông tiếng trống miệt mài,
Mà nuối tiếc những tháng ngày qua vội .
Đường xa quá, trăng kia còn nhớ lối,
Hãy làm ơn tối tối ghé quê nhà,
Nhắn giùm lời thăm hỏi đến mẹ cha,
Đến người đó câu xót xa tạ lỗi .
Rồi mai mốt, từng đứa con vô tội
Sẽ ra đời, tiếp nối kiếp khổ đau .
Dòng máu hoang, lòng mẹ biết nói sao,
Khi con hỏi kẻ nào là cha chúng?
Người thiếu nữ, tay đặt hờ lên bụng,
Mắt lờ đờ nhìn khoảng trống lặng câm.
Đôi tay gầy vùng xiết mạnh vào thân,
Như muốn bóp nghẹt mống mầm oan nghiệt .
Cơn đau đớn làm xác hồn tê liệt,
Ánh mắt buồn thoáng hiện nét cuồng điên.
Mong manh giọt ngọc Hòa Điền,
Chầm chậm rớt, thấm mềm manh áo trắng.
Tiếng nấc nghẹn lịm dần trong thanh vắng,
Giọng kèn Duy văng vẳng khóc thương lơi .
Mây đơn côi về chết tận cuối trời,
Đêm hắc ám như lòng người dị tộc
Trần Văn Lương
Cali 3/2004
Ghi chú :
Tân Cương là vùng đất rộng độ 16 triệu cây số vuông nằm về mạn cực tây của Tàu, phía nam giáp Tây Tạng, Ấn Độ và Hồi Quốc, phía đông giáp các tỉnh Thanh Hải, Cam Túc và nước Mông Cổ, phía tây và bắc giáp Nga và nhiều nước thuộc Liên bang Sô Viết cũ. Dân số khoảng 17 triệu, gồm 47 giống khác nhaụ Nước Tàu bắt đầu đô hộ một phần lãnh thổ này vào thế kỷ 18, và đến giữa thế kỷ 20 thì hoàn toàn làm chủ. Và để xoa dịu các sắc dân ở đó như Uygur, Kazakh, Kyrgyz..., Trung Cộng chính thức thiết lập danh xưng Vùng Tân Cương Tự Trị (Xinjiang Autonomous Region) vào năm 1955 và cho các sắc dân này (không phải Tàu) một số quyền lợi và tự do nho nhỏ. Nhưng chính quyền Trung Cộng lưu manh đưa người Tàu (gọi là Hán) đến đó sinh sống để lấn dần các sắc dân khác.
(Người Tàu, hay là Hán, hiện chiếm khoảng nửa dân số Tân Cương.Riêng thủ phủ Urumqi có 1.4 triệu thì đã đến khoảng 1 triệu là người Hán)
Sau đây là một số địa danh được dùng trong bài:
- Chuẩn Cát Nhĩ (Junggar hay Dzungharian Basin) : tên một trong hai vùng bình nguyên lớn (địa thế như lòng chảo) của Tân Cương, vùng kia là Tháp Lý Mộc (Tarim Basin ).
- Thiên San (Tianshan Mountain): dãy núi lớn ở giữa Tân Cương.
- Côn Luân (Kunlun Mountain): dãy núi lớn ở cực nam.
- Tháp Khắc : tức sa mạc Tháp Khắc Lạp Mã Cán (Taklimakan Desert), một sa mạc lớn của Tân Cương. Một sa mạc lớn khác là sa mạc Cổ Nhĩ Ban Thông Cổ Đặc (Gurbantuggut Desert)
- Duy : tức Duy Ngô Nhĩ (Uigur hay Uygur hay Uighur), một giống dân độ 7 triệu người sống ở Tân Cương, ngôn ngữ thuộc gia đình Turkic.
- Hòa Điền(Hetian hay Hotan): tên một thành phố ở Nam Tân Cương nổi tiếng về sản xuất ngọc.
THƠ NHIỀU TÁC GIẢ
NEÙN HÖÔNG LOØNG
Ñoát neùn höông loøng daâng kính ANH
Hôõi ngöôøi chieán só ñaõ HY SANH
Ñaïn bom baàm daäp thaân trai treû
Thuø haän caày phôi naám moä xanh
Naêm thaùng xoùt xa hoàn TÖÛ SÓ
Naéng möa ñaày ñoaï giaác voâ danh
Heïn anh ñaát meï vui xum hoïp
Soáng,cheát chung xaây cuoäc soáng laønh.
Ñoã Baûo Toaøn
VUÕNG LAÀY TRONG THAØNH PHOÁ VN HOÂM NAY
Vieät Nam laém chuyeän laï ñôøi
Ngoaøi chôï caù, chôï hoa nay laïi theâm chôï vôï
Thaùng baûy trôøi buoàn laát phaát möa rôi
Theá maø chôï vôï Laõnh Binh Thaêng ngaøy ñeâm taáp naäp
Hoâm nay coù phaûi leã hoäi ñaâu maø ngaøn hoa roän ròp
Xe coä daäp dìu quaàn jean aùo môùi
Toâi ñoùn hoûi moät coâ em coù ñoâi maét bieác
Em ôû ñaâu maø luõ löôït veà ñaây?
Tuoåi cuûa em chöøng möôøi taùm chöa heát veû thô ngaây
Em cuùi maët nhö coù ñieàu gì ngöôïng nguøng khoâng noùi ñöôïc
Taø aùo maân meâ em cuùi ñaàu söôøng söôïng
"Em khoâng traû lôøi ñaâu, xin anh ñöøng hoûi"
Vì toâi naên næ
Em coá neùn tieáng thôû daøi nghieâng ñaàu kheõ ñaùp
"Em ôû Long An, Beán löùc maø anh hoûi laøm chi?
Nghe tôùi ñaây toâi muoán laëng ngöôøi ñi
Beán löùc trong toâi laø moät vuøng ñaát dò kì
Thôm vaøng ngoït khoâng nôi naøo saùnh kòp
Toâi nhôù maõi
Nhöõng chieác ghe noái ñuoâi nhau treân nhöõng con kinh chaèng chòt
Chôû khaúm ñaày thôm ñi khaép neûo ñöôøng ñôøi
Cuoäc soáng tuy coù vaát vaû ñoå moà hoâi
Nhöng vaãn ñaày aép nuï cöôøi, caâu haùt ví
Nhöõng coâ gaùi aùo baø ba, moâi thaém hoàng xinh, nuï cöôøi moäng mò
Khoâng phaán son vaø taâm hoàn giaûn dò
Caát tieáng hoø laø cheát meät nhöõng chaøng trai
Vaäy maø hoâm nay ñaây caùc em boû xoùm boû laøng luõ löôït keùo veà ñaây
Ai daét caùc em ñi?
Böôùc thaáp böôùc cao vaøo neûo ñöôøng ñôøi ñaày choâng gai voâ ñònh?
Em noùi tieáp nhö tieáng thì thaàm lí nhí
"Anh coù tin em khoâng
Queâ em khoâng coøn nhö tröôùc nöõa
Toâm caù ngaäp traøn ruoäng raïch beán kinh
Luùa gaïo ñaày boà, heo vòt chaïy ñaày saân
Thôøi buoåi ñoù nay ñaâu coøn nöõa
Ngaøy thieáu aên, ñeâm thieáu nguû maét thaâm quaàng vaøng voõ
Côm khoâng ñuû aên laáy tieàn ñaâu ñoùng thueá ñoùng toâ
Ruoäng chuùng tòch thu ñeå xaây nhaø maùy, coâng tröôøng
Boø heo baùn heát
Böôùc ñöôøng cuøng khoâng keá gôõ xoay"
Ai xoâ em ñeán noãi naøy?
Coù phaûi taïi trôøi möa neân em toâi öôùt aùo
Luõ luït traøn bôø laøm luùa thoái thôm hö
Caùc chuù caùc anh
ÔÛ thaønh phoá ôû phöôøng taáp naäp ñoå veà ñaây
Ñeán töøng nhaø ruõ reâ giaûi thích:
"Caùc em thaáy khoâng ba em ñau khoâng tieàn mua thuoác
Sao khoâng laáy choàng ngoaïi quoác Ñaøi Loan?
Tuy laø Taøu nhöng hoï tieán boä raát sang
Ngöôøi ngoaïi quoác vaên minh, hoï quùy troïng ñaøn baø con gaùi
Mai moát cuõng Vieät kieàu veà ñoâ la ñaày tuùi
Giuùp ñôû meï giaø cha oám em ñau
Döïng laïi nhaø xieâu thaønh bieät thöï maùi ngoùi ñoû phau phau
Vaø nhieàu nöõa bao nhieâu ñieàu ñoåi môùi...
Nhöõng lôøi noùi laùo khi naøo maø khoâng kheâu, khoâng gôïi
Caùc em môùi lôùn nhö Ñaøo, Thu, Hueâ, Nguyeät...
Laøm sao bieát ñöôïc maùnh khoùe cuûa phöôøng noùi doái noùi gian?
Neân xieâu theo nhöõng lôøi thuû thæ
Gioáng nhö nhöõng gioït cöôøng toan
Laøm tan raõ nhöõng cuoäc ñôøi treû tuoåi
Khoâng bieát chuùng töø ñaâu traøn lan nhö loaøi coû daïi
Boïn ngöôøi naøy nhieàu töïa ruoài xanh
Chuùng vo ve khaép choán thò thaønh
Chuùng aên huùt roài sanh doøi laøm ung thoái nhöõng maàm non vöøa naãy loäc
Chuùng aên chôi pheø phôõn baèng maïng soáng, maùu xöông
Cuûa nhöõng coâ gaùi ngaây thô thaät thaø nheï daï
Chaúng khaùc gì boïn haûi taëc Thaùi lan
Chuùng uoáng nhöõng chai röôïu ñaét tieàn
Trong nhöõng tieäc tuøng ñaày cuûa ngon vaät laï
Maø ngöôøi ngoaïi quoác bình thöôøng coøn khoâng daùm ñuïng, daùm mua
Ai chôû che maø chuùng pheø phôûn doïc ngang
Töø thaønh thò ñeán mieàn queâ caùc tænh
Haõy nhìn xem nhöõng caûnh naõo nuoät eâ cheà
Moät coâ gaùi Long an vöøa ñi vöøa cuùi maët
Ñeám nhöõng böôùc leâ theâ vôùi noãi buoàn chaùn ngaét
Ñaåy chieác xe laên moät oâng giaø bònh lieät ngöôøi Ñaøi Loan
Coâ ñang ñi xaây haïnh phuùc hay ñang ñaåy coå xe tang
Coù phaûi em ñang mô moät caâu chuyeän thaàn tieân hoang ñöôøng coå tích
Ban ngaøy laø oâng giaø queø ñui xaáu xí
Ban ñeâm bieán thaønh chaøng hoaøng töû ñeïp trai?
(Coøn tieáp)
Ñoát neùn höông loøng daâng kính ANH
Hôõi ngöôøi chieán só ñaõ HY SANH
Ñaïn bom baàm daäp thaân trai treû
Thuø haän caày phôi naám moä xanh
Naêm thaùng xoùt xa hoàn TÖÛ SÓ
Naéng möa ñaày ñoaï giaác voâ danh
Heïn anh ñaát meï vui xum hoïp
Soáng,cheát chung xaây cuoäc soáng laønh.
Ñoã Baûo Toaøn
VUÕNG LAÀY TRONG THAØNH PHOÁ VN HOÂM NAY
VUÕ THÒ SAØI
GOØN
(Tieáp theo
soá KTTT #53)
Vieät Nam laém chuyeän laï ñôøi
Ngoaøi chôï caù, chôï hoa nay laïi theâm chôï vôï
Thaùng baûy trôøi buoàn laát phaát möa rôi
Theá maø chôï vôï Laõnh Binh Thaêng ngaøy ñeâm taáp naäp
Hoâm nay coù phaûi leã hoäi ñaâu maø ngaøn hoa roän ròp
Xe coä daäp dìu quaàn jean aùo môùi
Toâi ñoùn hoûi moät coâ em coù ñoâi maét bieác
Em ôû ñaâu maø luõ löôït veà ñaây?
Tuoåi cuûa em chöøng möôøi taùm chöa heát veû thô ngaây
Em cuùi maët nhö coù ñieàu gì ngöôïng nguøng khoâng noùi ñöôïc
Taø aùo maân meâ em cuùi ñaàu söôøng söôïng
"Em khoâng traû lôøi ñaâu, xin anh ñöøng hoûi"
Vì toâi naên næ
Em coá neùn tieáng thôû daøi nghieâng ñaàu kheõ ñaùp
"Em ôû Long An, Beán löùc maø anh hoûi laøm chi?
Nghe tôùi ñaây toâi muoán laëng ngöôøi ñi
Beán löùc trong toâi laø moät vuøng ñaát dò kì
Thôm vaøng ngoït khoâng nôi naøo saùnh kòp
Toâi nhôù maõi
Nhöõng chieác ghe noái ñuoâi nhau treân nhöõng con kinh chaèng chòt
Chôû khaúm ñaày thôm ñi khaép neûo ñöôøng ñôøi
Cuoäc soáng tuy coù vaát vaû ñoå moà hoâi
Nhöng vaãn ñaày aép nuï cöôøi, caâu haùt ví
Nhöõng coâ gaùi aùo baø ba, moâi thaém hoàng xinh, nuï cöôøi moäng mò
Khoâng phaán son vaø taâm hoàn giaûn dò
Caát tieáng hoø laø cheát meät nhöõng chaøng trai
Vaäy maø hoâm nay ñaây caùc em boû xoùm boû laøng luõ löôït keùo veà ñaây
Ai daét caùc em ñi?
Böôùc thaáp böôùc cao vaøo neûo ñöôøng ñôøi ñaày choâng gai voâ ñònh?
Em noùi tieáp nhö tieáng thì thaàm lí nhí
"Anh coù tin em khoâng
Queâ em khoâng coøn nhö tröôùc nöõa
Toâm caù ngaäp traøn ruoäng raïch beán kinh
Luùa gaïo ñaày boà, heo vòt chaïy ñaày saân
Thôøi buoåi ñoù nay ñaâu coøn nöõa
Ngaøy thieáu aên, ñeâm thieáu nguû maét thaâm quaàng vaøng voõ
Côm khoâng ñuû aên laáy tieàn ñaâu ñoùng thueá ñoùng toâ
Ruoäng chuùng tòch thu ñeå xaây nhaø maùy, coâng tröôøng
Boø heo baùn heát
Böôùc ñöôøng cuøng khoâng keá gôõ xoay"
Ai xoâ em ñeán noãi naøy?
Coù phaûi taïi trôøi möa neân em toâi öôùt aùo
Luõ luït traøn bôø laøm luùa thoái thôm hö
Caùc chuù caùc anh
ÔÛ thaønh phoá ôû phöôøng taáp naäp ñoå veà ñaây
Ñeán töøng nhaø ruõ reâ giaûi thích:
"Caùc em thaáy khoâng ba em ñau khoâng tieàn mua thuoác
Sao khoâng laáy choàng ngoaïi quoác Ñaøi Loan?
Tuy laø Taøu nhöng hoï tieán boä raát sang
Ngöôøi ngoaïi quoác vaên minh, hoï quùy troïng ñaøn baø con gaùi
Mai moát cuõng Vieät kieàu veà ñoâ la ñaày tuùi
Giuùp ñôû meï giaø cha oám em ñau
Döïng laïi nhaø xieâu thaønh bieät thöï maùi ngoùi ñoû phau phau
Vaø nhieàu nöõa bao nhieâu ñieàu ñoåi môùi...
Nhöõng lôøi noùi laùo khi naøo maø khoâng kheâu, khoâng gôïi
Caùc em môùi lôùn nhö Ñaøo, Thu, Hueâ, Nguyeät...
Laøm sao bieát ñöôïc maùnh khoùe cuûa phöôøng noùi doái noùi gian?
Neân xieâu theo nhöõng lôøi thuû thæ
Gioáng nhö nhöõng gioït cöôøng toan
Laøm tan raõ nhöõng cuoäc ñôøi treû tuoåi
Khoâng bieát chuùng töø ñaâu traøn lan nhö loaøi coû daïi
Boïn ngöôøi naøy nhieàu töïa ruoài xanh
Chuùng vo ve khaép choán thò thaønh
Chuùng aên huùt roài sanh doøi laøm ung thoái nhöõng maàm non vöøa naãy loäc
Chuùng aên chôi pheø phôõn baèng maïng soáng, maùu xöông
Cuûa nhöõng coâ gaùi ngaây thô thaät thaø nheï daï
Chaúng khaùc gì boïn haûi taëc Thaùi lan
Chuùng uoáng nhöõng chai röôïu ñaét tieàn
Trong nhöõng tieäc tuøng ñaày cuûa ngon vaät laï
Maø ngöôøi ngoaïi quoác bình thöôøng coøn khoâng daùm ñuïng, daùm mua
Ai chôû che maø chuùng pheø phôûn doïc ngang
Töø thaønh thò ñeán mieàn queâ caùc tænh
Haõy nhìn xem nhöõng caûnh naõo nuoät eâ cheà
Moät coâ gaùi Long an vöøa ñi vöøa cuùi maët
Ñeám nhöõng böôùc leâ theâ vôùi noãi buoàn chaùn ngaét
Ñaåy chieác xe laên moät oâng giaø bònh lieät ngöôøi Ñaøi Loan
Coâ ñang ñi xaây haïnh phuùc hay ñang ñaåy coå xe tang
Coù phaûi em ñang mô moät caâu chuyeän thaàn tieân hoang ñöôøng coå tích
Ban ngaøy laø oâng giaø queø ñui xaáu xí
Ban ñeâm bieán thaønh chaøng hoaøng töû ñeïp trai?
(Coøn tieáp)
NGÔ MINH HẰNG * ĐÁM MA TÙ
Ngoâ Minh Haèng
Teân nöõa A.K tieáp phía sau
Moät xaùc boù troøn ñoâi manh chieáu
Hai ñaàu buoäc cheùo boán daây lau.
Khoâng keøn khoâng troáng khoâng ñöa tieãn
Chaúng khoùi chaúng nhang chaúng nguyeän caàu
Chæ coù baïn tuø khieâng laëng leõ
Vuøi noâng moät khoái haän thuø saâu!
Ngoâ Minh Haèng
( GoiÑAØN)
NGUYỄN THIÊN THỤ * PHAN LẠC TIẾP
PHAN lạC TIẾP
và quê hương việt nam
Nguyễn Thiên Thụ
và quê hương việt nam
Nguyễn Thiên Thụ
Phan Lạc Tiếp sinh ngày 11 tháng 5 năm 1933 tại thôn Hữu Bằng, huyện Thạch Thất, tỉnh Sơn Tây (sau này thành Hà Tây), Bắc Việt, thuộc gia đình nho phong thanh bạch.. Phan Lạc Tiếp xuất thân trường Hải quân Nha Trang, đã từng giữ chức vụ Hạm trưởng, và cũng có thời gian đảm nhiệm Trưởng phòng Tâm Lý Chiến của bộ Tư Lệnh Hải Quân. Ông di tản sang Mỹ năm 1975 cùng vợ và bốn con, định cư tại San Diego California, Hoa Kỳ. Ông đã cùng tiến sĩ Nguyễn Hữu Xương thành lập Ủy Ban Báo Nguy Giúp Người Vượt Biển trong các chiến dịch vớt người vượt biển. Ủy ban này đãvớt 3103 thuyền nhân, sau họ được các quốc gia Âu châu tiếp nhận . Tại Việt Nam, ông đã xuất bản tập truyện Bờ Sông Lá Mục, một bút ký chiến tranh.
Bờ Sông Lá Mục là tác phẩm đầu tay của Phan Lạc Tiếp, xuất bản năm 1969 tại Sài gòn, và tái bản tại Hoa Kỳ 1998. Phần lớn những tác phẩm đầu tay chỉ là những bản nháp, sau một thời gian, không ai ai muốn nhìn lại và nhắc đến nó nữa, ngay cả chính tác giả của nó. Một số tác phẩm đầu tay lại được độc giảvà tác giả của nó trân quý vì đó là những mối tình đầu tiên rất nên thơ, rất đẹp đẽ. Bờ Sông Lá Mục của Phan Lạc Tiếp ở trong loại thứ hai này.
Bờ Sông Lá Mục là bút ký chiến tranh mà Phan Lạc Tiếp đã viết bằng một tấm lòng chân thành. Ông đã chân thành khi viết, chân thành chiến đãu và chân thành khi giỏ những giọt lệ khóc những đồng đội nằm xuống ( Cái chết của một người lính, Niềm ân hận của ngôi sao).
Bờ Sông Lá Mục cũng là cái nhìn của tác giả về chiến tranh. Chiến tranh đã gây ra sự cô đơn của những người vợ trẻ, con thơ, mẹ già mong đợi. . . Ruộng vườn bỏ hoang. . Sự tang thương, tàn nhẫn vì chiến trận (Rừng bên kia sông).
Tuy luôn tận tụy với nhiệm vụ, đôi khi Phan Lạc Tiếp cũng cảm thấy chiến tranh kéo dài làm cả mt dân tộc mệt mỏi:
Tôi bỗng trực nhận thấy sự buồn nản của chiến tranh. Trong thời chiến, người ta không có quyền về minh’ (Những ngón tay của biển)
Xuyên qua Bờ Sông Lá Mục , chúng ta thấy tinh thần chiến đãu anh dũng , tinh thần đồng đội thắm thiết của quân đội Việt Nam, cùng lòng nhân hậu của tác giả vốn là một sĩ quan đã sát cánh chiến đấu bên các đồng đội. Toàn bộ tập truyện mang tính cách nhân bản, nói lên cái phi lý của chiền tranh. Chiến tranh không biên cương, chiến tranh đã tạo ra các vùng xôi đậu, chiến tranh đã đến từng xóm làng, vào ngay trường học ,và vào từng mái gia đình khiến cho anh em giết nhau ( Mái tóc đời người, Vòng tay của đất).
Chiến tranh không phải chỉ là phục kích, là hành quân mà còn là mưu kế, cạm bẫy thâm độc, ai không kinh nghiệm thì dễ chét như chơi (Những con trùng trong lòng đất mẹ).
Bờ sông lá mục là cuộc tranh giành cuộc sống giữa thiện và ác, giữa cộng sản và quốc gia. Phan Lạc Tiếp cho ta biết trong cuộc chiến tranh quốc cộng, một lớp người phải đương đầu thường xuyên với cộng sản mà lại phải sống trong cảnh khốn khổ, và gần như bị chính quyền bỏ rơi. Đó là những nghĩa quân. Phan Lạc Tiếp đã thuật lại những điều tai nghe mắt thấy trong một cuộc đi thăm các đồn xa xôi bằng giang đỉnh:
Vừa nhảy lên bờ, mấy ông hi đồng xã đã ngả mũ chào. Tôi chào lại và hỏi:
- Sao, có gì lạ không mấy ông?
Ông chủ tịch xã đáp ‘’dà’’ rồi nói tiếp:
Xin mời vô trong trụ sở.
Tôi vừa đi vừa nhìn về phía trong. Mãy lớp rào kẽm gai, cỏ mọc cao lưng chừng người. . .Vào trong trụ sở, ông chủ tịch xã mở tủ gương lấy ra bao thuốc lá, để lên bàn mời, và hô mấy người lính lấy nước. Nền đất ẩm, mùi mốc từ bốn phía làm tôi thấy lành lạnh, gai gai.
Tôi nói:
- Lâu dữ mới ghé thăm ông chủ tịch. Dạo này có gì lạ không?
Hút một hơi thuốc dài, ông ta tiếp:
-Bây rày tụi nó về quấy dữ. Đêm nào cũng men tớI bắn lóc chóc, gọi loa om sòm. Tụi tui có trình lên quận, ban đầu còn pháo về yểm trợ, riết rồi cũng thưa và sau chúng cũng chỉ vậy thôi, nên im luôn.
- Như vậy bây giờ vô trong được không?
Ông chủ tịch hỏi lại tôi:
-Vô đâu?-
-Thì miệt quanh đồn này.
-Dà! Mấy ông vô chắc được.Còn nói cho ngay, từ bốn năm tháng nay, tụi tôi chưa dám. Ngưng một lát, ông tiếp:
-Đây còn khá hơn. Mãy đứa em đóng mút trong đầu rạch Mỹ Lương còn tệ hơn nhiều nữa. Thiệt tụi nó khổ hết sức. . . .
Qua cánh cửa thép gai, lối đi chữ chi ngoàn ngoèo, rồi lại một lớp của nữa, mới tới phía trong. Tôi đứng sững lại vì tất cả đồn chỉ còn lại ở giữa sân một cái nhà nhỏ lợp tôn . Mái đã bị đạn bắn bung, lỗ chỗ, nhìn thấu thấy trời. Trong lòng nhà, một cái hầm nhỏ bằng xi măng, mỗi chiều khoảng hai thước, làm nơi cố thủ và để máy truyền tin. Còn bao quanh đồn là tường đất. Những thân cây dừa ken lại, hào chạy quanh đồn lỏng bỏng những nước ngang chân tường đất..
Những lỗ châu mai cũng mở ra bằng nửa những thân dừa. Cứ một quảng độ vài chục thước, lại là một căn lều đất. Đất phủ ủ lên bám vào tường, ăn thấu vào trong. . .Trên tường treo khẩu Garant M1 và mấy cái khoen lựu đạn. Tôi hỏi anh nghĩa quân:
-Cất cái đó làm chi?
-Dạ để nạp về quận xin đổi trái khác.
Vừa lúc đó ông đồn trưởng tìm tới. Ông nói thêm:
-Dạ tụi tôi ở đây hiếm quá. Nhiều khi tụi nó lại gần không dám bắn vì sợ hết đạn. Lựu đạn phát có số, đổi khoen cũ, lấy trái mới. Nếu mất khoen phải làm tờ trình, khai báo phiền lắm. . . .
-Sao không xin lãnh thêm?
-Dạ biết bao giờ mới được lĩnh, mang gạo nước cho tụi tôi còn thiếu. Hàng tháng chưa được tiếp tế một lần. Ở đây ăn cơm với chao không hàng nửa tháng
( 116-123).
Ở Mỹ ông vẫn tiếp tục sáng tác: Nỗi Nhớ, Cánh Vạc Lưng Trời , Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại .
Cánh Vạc Lưng Trời là một tập truyện ngắn, Mõ Làng, Hoa Kỳ, xuất bản năm 1991. Truyện đầu tiên, Tình sông nghĩa biển và Đêm dài là một vài nét chấm phá về những ngày cuối cùng của miền Nam, về kẻ ở người đi, và tình yêu, một tình yêu lỡ làng, đau khổ nhưng cao thượng. Tờ lịch cũ mang chủ đề tù đày, tình yêu xót xa , và cuộc sống xứ người. Nửa đêm trăng sáng nói về cuộc sống vất vả nơi xứ người, về hành trình trên biển cả với xác con lạnh giá. Người bạn viết về tù đày, vượt biển, đói, khát, chết chóc trên ghe. Cánh vạc lưng trời là tình yêu Việt Mỹ éo le nhưng rất đẹp, rất cao cả. Chiếc áo của thầy tôi, Người đàn bà xa lạ là những kỷ niệm về gia đình, về quê hương. Ta có thể nói chủ đề chính của toàn bộ tập Cánh Vạc Lưng Trời là cuộc sống nơi quê người đất khách, tâm trạng lưu đày của những người Việt thất gia vong quốc.
Nỗi Nhớ cũng là tập bút ký gồm 17 bài viết, dày 190 trang, Mõ Làng xuất bản tại Hoa Kỳ 1995. Cũng như hai quyển trên, là những bút ký về chiến tranh Việt Nam. Chuyến công tác cuối cùng đã cho ta biết tình hình của một đơn vỉ hải quân tại đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và quân lực Việt Nam nói chung vào thời gian 1975. Đó là tình trạng thiếu hụt tiếp liệu,( Mỹ đã cắt viện trợ) mà mức cung chưa được 40% (15) và đặc biệt ở những nơi nằm trong lòng địch, quân ta bị áp lực nặng nề (16-19).
Chiến tranh là bi đát, nhất là những ngày cuối cùng của cuc chiến. Ở đâu, chúng ta cũng thấy nỗi u uất của người lính, nỗi ưu tư của sĩ quan và nỗi buồn của tác giả.
Để mở đầu bữa cơm mà đơn vị khoản đãi phái đoàn thanh tra, N. đã nói:. . xin quý vị dùng tạm bữa cơm nghèo chỉ có cá và tôm. Đây là món thổ sản dễ kiếm tại đây. Nhà nào cũng’’ phải’’ ăn cá tôm hết. Còn ai bảnh lắm mới có rau ăn, dù là rau muống già, hay bầu, bí, vì những thứ này ‘’nhập cảng’’ từ Rạch Giá hay Sài gòn. Mọi người cùng cười, nhưng ngay câu nói tếu ấy, N. cúi xuống sắn mt khúc cá lớn trong mt tô canh, môi củaN. mím lại , xương quai hàm hằn lên, vằ mí mắt như sụp xuống. Tôi thấy như N. là hiện thân của mt cái gì nhẫn nại, lo âu sâu kín, và tự nhiên tôi bỗng thấy chán ngán thế nào. Tôi không ăn ngon được từ phút ấy. Vì đầu óc tôi cứ quanh quẩn với những thiếu sót mà đơn vị đang gặp phải. Tôi đang nghĩ đến mt kế hoạch phải rút lui khỏi nơi này khi cần thiết. Tôi nghĩ đến khu gia binh, tôi nghĩ đếnh anh lính già muốn yên thân ở nơi góc rừng heo hút này. Tôi mong là anh không còn phải mt lần nào di tản nữa (20).
Bất cứ trang nào, chúng ta cũng thấy lo âu, buồn rầu , sợ hãi và chết chóc tràn ngập.
Phan Lạc Tiếp đã viết về tâm trạng ông:
Tôi nhớ đến các bạn bè tôi, mỗi đứa mt nơi, đứa binh chủng này, đứa binh chủng khác, it khi gặp lại được nhau. Đôi khi tưởng quên, bất ngờ thấy tên bạn mình hiện lên tối om ở những hàng cáo phó (22).
Ông viết về quang cảnh căn cứ hải quân Năm Căn, toàn khu kể cả căn cứ yểm trợ, và Bộ Tư Lệnh rất đáng lo âu và tội nghiệp. Tôi thấy thương tất cả mọi người ở đây. . . (22).
Nghe tin chiến sự Ban Mê Thuột qua giọng đọc rõ ràng của Phạm Huấn, ông nhận thấy có cái gì hấp tấp, lo âu (23).
Cứ mỗi lúc số xe tăng địch bị ta bắn hạ lại càng tăng lên, có tới gần 40 chiếc, và tôi đâm sợ. Đùng một cái, chiều hôm ấy, đài quânội không nói gì mặt trận ấy nữa. . .Tôi lắng tai nghe qua cái im lặng ấy, như thấy được mt cái gì bất ổn, ngổn ngang đang diễn ra (24).
Chuyến công tác cuối cùng, Sàigòn trong cơn hấp hối, Giã từ Sàigòn, Chuyến hải hành cuối cùng là những trang sử về những ngày cuối cùng Sài gòn thất thủ. Tất cả đều mang tính chất bi đát. Người ta chen lấn nhau lên tàu, làm cho một đứa trẻ rớt xuống sông. Con tàu của Phan Lạc Tiếp khi sửa soạn ra khơi thì lại trục trặc đủ thứ: đã lái tay rồi, đã khốn nạn rồi, lại còn đứt dây cable nữa. Cứ lừng khừng đây, nó pháo cho một trái là ‘tan hàng’ gấp (53)!
Kẻ ở người đi, một sự cách biệt trong lòng người:
Tôi thấy giữa chúng tôi, các người ở trên tàu và anh em đứng trên bờ kia có cái gì xa lạ lắm rồi. Lạnh lùng lắm rồi (54).
Con tàu của Phan Lạc Tiếp ra đi giữa tiếng đại bác, giữa lửa cháy va giữa tang thương, nhưng cuối cùng đã tới bến bờ tự do! Được tàu Mỹ cứu, được gặp các đồng đi, đuợc đến căn cứ Subic Phi Luật Tân đáng lẽ là một niềm vui, nhưng việc hạ quốc kỳ Việt Nam để giao tàu cho Mỹ lại là một bi kịch báo hiệu chấm dứt một chế độ, một cuộc đời. Đoạn này rất cảm động:
Lời hô ‘’Hạ kỳ’’vừa dứt đúng với kim đồng hồ của hệ thống chỉ huy. Cờ được từ từ kéo xuống và toàn tàu lời ca vang lên’ Này công dân ơi, quốc gia đến ngày giải phóng. Đồng lòng cùng đi hy sinh tiếc gì thân sống.. .’’ Tất cả đều hát thật to. Các quân nhân vừa chào, vừa hát, nước mắt đầm đìa. Khi bản quốc ca sắp dứt thì có nhiều người ôm mặt nức nở. Có người kêu lên’’Con ơi, con ơi’’ Nước mắt tôi chan hòa trên mặt. Tôi thấy mình như đi dự một đám tang về . Lá quốc kỳ được cun lại, và giáo sư Biển Thước đã xin được lá cơ này làm kỷ niệm. Tôi nhìn lên cột cờ trống vắng. Những dây cờ đập vào nhau lạch phạch. Tôi nhìn quanh, các bạn bè tôi, mọi người đều đầm đìa những lệ. Và lần lượt tụi tôi tháo lon trên cầu vai xuống. Có người vứt lon, vứt mũ xuống biển. Tàu trôi chậm, cái mũ cứ lừ đừ nổi trên mặt nước như hình thù một người chết trôi. bập bềnh, bập bềnh xa dần ở sau lái tàu (84- 85).
Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại viết xong tháng 2-1995, xuất bản 1995, tái bản 1998, có thêm và sửa chữa, dày 310 trang. Tác phẩm này mang chủ đề tình quê hương. Tác giả đã trở lại Việt Nam ngày 2-4- 1994 thăm quê Sơn Tây và ghi lại những quang cảnh Sơn Tây nói riêng và Việt Nam nói chung, cùng cảm tưởng và tâm trạng của tác giả. Tác giả nguyên là một sĩ quan hải quân, khi toan tính về thăm quê hương sau 40 năm xa cách, tuổi đã ngoài 60, lòng cũng có nhiều lo ngại nhưng ông đã ‘sẵn sàng đón nhận những bất trắc có thể xảy ra’ (17) như câu ca dao đã nói:
Ra đi thì sự đã liều,
Mưa mai không biết, nắng chiều không hay.
Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại của Phan Lạc Tiếp mang tính cách tình cảm, trong đó mạnh nhất là tình yêu quê hương, làng xóm, bạn bè. Về quê nhà, Phan Lạc Tiếp đã thăm Hồ Gươm, Văn Miếu, nhìn thấy núi Tản, thăm chùa Thầy. Ông cũng đã đi thăm lại mái nhà thi sĩ Quang Dũng, một người bạn thân của tác già lúc thiếu thời và thắp cho nhà thơ một nén hương. Ông cũng đã gặp được người bạn mới đầy thân mến như Hoàng Cầm. Quá khứ cũng đã trở về , ông nhớ quan Thiếu, ông cử Bình, anh Tr., cậu giáo. Nhưng cảm động nhất là khi ông về nhà cũ, gặp đầy đủ những người thân. Ngày xưa một thi nhân Trung quốc về nhà, cả xóm ban đêm leo lên tường nhìn sang thật là cảm động, nhưng cũng không cảm ộng bằng cảnh Phan Lạc Tiếp trở lại quê hương sau 40 năm xa cách. Những anh em, họ hàng của ông đã tấp nập tới thăm, và kín đáo canh gác quanh nhà để cho hai vợ chồng ông được ngủ yên và bình yên ở nơi quê nhà vào cái lúc mà nhân tâm thế đạo chưa được thuần nhất (152-167).
Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại mang tính cách tố cáo: Việt Minh chém, giết người trong thời kháng chiến. Chính thân phụ tác giả đã bị bắt, và các ông chú, ông bác cũng đã bị hành hạ trong bàn tay của cng sản. Phan Lạc Tiếp đã kể cho chúng ta nghe về cái chết oan ức và thảm thiết của anh Tr. nhà ở tỉnh , tản cư về thôn quê bị Việt Minh giết ( Người đàn bà nhan sắc). Cái chết của anh Tr. tiêu biểu cho bao cái chết tức tưởi trong thời Pháp trở lại và Việt Minh nắm quyền:
Đến năm 1949, lúc mặt trận tràn về, cả làng hết đường chạy. Một hôm Tây về, cả làng tụ lại trong chùa. Đàn bà, con gái bôi mặt nhọ nồi, mặc áo rách ngồi quay mặt vào lưng các ông Phật. Bà già và đàn ông ở ngoài. Và Tây về thật. Chúng chỉ đ trên 10 đứa. Dẫn đầu là mt tên đi. Chúng chĩa súng vào đám dân làng. Cả làng khiếp vía. Mãy ông đại diện làng, có tuổi, chẳng hiểu chúng nói gì cứ xí xa xí xô hoài. Rồi chúng đi khắp làng, bắt các thanh niên hạ các bức đại tự, các hoành phi câu đối xuống, vác ra lót trên các lỗ chữ chi trên mặt đường’’để cho xe các quan đi lại’’. Nhìn các bức đại tự sơn son thiếp vàng, bị xe cán lên, gia chủ và dân làng xót lắm.Có người bảo’ ai nói được tiếng tây thì bảo nó ngưng. Cần gỗ thì lấy ct cờ, ván đình, cửa đình mà làm. . ‘’ . Ý kiến hay, và anh Tr.chồng chị B bị đảy ra’’để nói tiếng tây h cả làng.
Chỉ sau vài câu xã giao, tên đi tây tỏ ra thông cảm, đổi hẳn b mặt, và bắt tay anh Tr. nói mẹc-xì’ hoài.. . .
Ban ngày tây về. Ban đêm du kích xã còn ở lại, và xuất hiện. Họ đến nhà anh Tr. nói rất lễ đ:
-Ủy ban mời anh đi họp.
Và họ dẫn anh đi. Tới nơi hẹn, có vài người nữa. Trong đó có ông T. Họ dẫn tất cả đi về phía núi Sài Sơn, cách làng đ 2 km.Nöi được coi là nơi trú ẩn lý tưởng của các tổ chức kháng chiến. Nơi mà làng Thụy Khê đuợc coi là có tinh thần cách mạng cao.Đêm ấy, trước sự chứng kiến của mt số người họ đọc bản tử hình anh Tr. và sai hai người dùng thừng thắt cổ anh Tr. chồng chị B(79-80).
Ông cũng kể chuyện ông P.Y bị cng sản chém 72 nhát may mà dân làng cứu được và đem lên Hà Ni chữa trị (101-102).
Quê Nhà 40 Năm Trở Lại là mt tập truyện ngắn, mà hay nhất có lẽ là truyện đầu tiên Hà Ni sau 40 năm xa cách. Tập truyện này cũng mang tính cách hiện thực. Khởi đầu, ông đã cho đưa ra vài nét chấm phá về con người xã hi chủ nghĩa miền Bắc tại lòng máy bay hàng không Việt Nam:
Trên vé ghi phi vụ CX 791, Cathay, nhưng xe đưa ra máy bay mới hay đó là mt máy bay mang nhãn hiệu Hàng không VIệt Nam.. Bước lên thang vào lòng máy bay nhỏ, có các cô gái Việt Nam mặc áo dài chào’ cô, chú’. Có các em trai, ăn mặc đơn giản, áo sơ mi ủi không thẳng nếp, tóc tai bơ phờ, da xam xám, đem nước cho khách, chào tôi bằng tiếng Việt:’ Cô chú uống gì’, lòng tôi lại thấy bùi ngùi thêm, và nghĩ, con cái mình kẹt lại, được mt việc làm như thế này chắc đã là thích lắm (17).
Ông cũng nói sơ về tình hình sinh hoạt Hà Ni, về người Việt Nam sống tại Liên Xô, về nghề nuôi chó và lớp trưởng giả mới (92), về các biệt thự có lính đứng canh , là dinh thự các ‘ông lớn của chế đ ‘ (99).
Phan Lạc Tiếp đã viết về thực cảnh Hà Ni, so sánh xưa và nay:
Ngoài những sinh hoạt ồn ào về ăn uống, Hà Ni như chưa có mt sinh hoạt nào nổi bật. Hàng Đào xưa óng ả vải tơ, nay vẫn còn là mt dãy phố buồn tẻ, xưa cũ và xiêu vẹo. Hàng Bạc xưa óng ánh đồ trang sức, nay cũng có vài ba cửa hiệu giữ bảng hiệu cũ, bán chút ít vàng, và đổi tiền. Phố Phúc Kiến xưa thơm lừng thuốc Bắc, nay vắng lặng. Phố hàng Vải xưa chật ứ vải và vỏ nhum nâu, nay vắng hẳn. . .Duy chỉ có phố hàng Mã được coi là vẫn giữa được phần nào hình ảnh cũ. Xưa bày đày hình nhân, ngựa giấy. Nay cắm nhiều lá cờ ngũ sắc bằng giấy và các cửa hàng mở cửa tấp nập khách ra vào (92).
Phan Lạc Tiếp đã viết về những cảnh sống rất thực của Hà Ni. Đây là cảnh ‘đổ thùng’ mt đặc sản của Hà Ni băm sáu phố phường:
Đêm cứ thế chìm dần vào yên lặng. Nếu khó ngủ, ta có thể thấy đôi lúc có tiếng xe xích lô lạch cạch chạy qua. Lâu lắm mới có tiếng xe hơi chỉ thoáng đã mất hút. Khuya nữa trong cái tĩnh mịch của đêm, là tiếng gió xì xào, tiếng lá khô đùa trên mặt dường nhựa. Thành phố cứ thế lặng đi đ 1, 2 giờ đêm, có tiếng đập cửa ‘đổ thùng’. Cái này thật khổ. Khổ từ phòng khách đến phòng trong. Đôi khi có khách từ’nhà quê’ ra, gia nhân, đày tớ nằm cả lối đi. Lúc ấy, ‘đổ thùng’ tới, là dậy tất cả. Nằm trên lối đi, dậy đã đành. Nằm trên sập gụ, trước tủ chè, cũng nào có ngủ được. Phu đổ thùng, họ vào rất nhanh, ra rất chóng, nhưng mùi xú uế đến khẳn đi thì đầy nhà. . . (95).
Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại cũng mang nhiều kịch tính. Có đoạn mang tính cách bi lẫn hài như đoạn viết về ông K. khi nhận quà của Phạm Duy:
Cầm tờ giấy 100 Mỹ kim trong tay, ông K. run run, trào nước mắt, không nói nên lời, rồi bỗng hét lên làm mọi người hốt hoảng:’’Phạm Duy’’.. . Và chỉ có thế. Cũng từ phút đó, tin tức sau này nhận được ông K. đã mất hẵn trí nhớ. Cũng từ phút đó, tin tức sau này nhận được ông K. đã mất hẵn trí nhớ. Có ai hỏi về Phạm Duy, và liên lạc xa gần, ông chỉ mở mắt nhìn xa vắng rồi lắc đầu.’’ Không. Tôi không quen ai. . .’ (84).
Đoạn tả hàng Mã Hà Nội cũng thế. Phan Lạc Tiếp đã ghi lại một mẩu đối thoại giữa kẻ bán người mua:
-Thưa cụ, cụ cho con ba bộ quần áo.
-Mà có cấp bậc gì không?
-Cháu nó là trung sĩ khi nhà nước báo tin trên bằng liệt sĩ.
-Ừ để tôi tính.
-Mà cho cháu cái đồng hồ có hai bơi chèo.
-Được.
-Cho cháu cái đài. . .
-Gì nữa không ?
-Dạ, đa tạ cụ. Nhà cháa nghèo, nghĩ đến cháu nó hy sinh tại B mà thương quá. Suốt đời nó ao ước có được cái đồng hồ và cái đài, và cái xe đạp. .
-Thế có muốn đặt cái xe đạp nữa không?
-Muốn mà sức nhà cháu không chịu nổi. ..
Khi khách hàng đã không thêm bớt gì nữa, cụ chủ nhà mới gọi vào phía trong:
- Này anh cả nó ơi, đem ra cho Bầm hai b quần áo bộ đội, cấp bậc trung sĩ, với lại. . . Bà đi đâu, độ một giờ quay lại lấy tất cả nha. . .(93)
Chúng ta nên biết rằng nhà cầm quyền Hà Nội như một bà già dở hơi, luôn tráo trở. Họ để cho buôn bán nhưng bất chợt một hôm đẹp trời nào đó lại cho công an bao vây, đột nhập tư gia và cửa hàng xét hỏi, tịch thu và bắt phạt, bắt giam. Người ta nay đã khôn sau vài lần bị lừa . Bởi vậy, tại hàng Mã, hay tại một vài cửa hàng khác, như hàng vàng, hoặc nơi đổi tiền, người ta không bày bán các thứ, hoặc chỉ bày vài mẫu tượng trưng, chỉ khi nào khách hỏi, và phải là khách quen thuộc, người ta mới đem hàng cất giấu từ một nơi bí mật nào đó cho khách hàng. Và khách phải đợi một thời gian, có khi vài giờ, có khi vài ngày để người bán đi lấy hàng hoặc người bán thông báo cho người sản xuất việc đặt hàng.
Phan Lạc Tiếp đã giới thiệu nhân vật ‘anh cả’ con bà cụ hàng mã như sau:
Trong nhà, anh cả, con cụ, tuổi đã ngoài 60, tráng kiện. Suốt đời anh cả, con lớn cụ, đi theo kháng chiến. . .Rồi sau chiến thắng Điện Biên, người thanh niên thủ đô trở lại thủ đô. ‘’Năm cửa ô đón mừng đoàn quân đã về’’ . Đến cuối đời, khi đất nước thống nhất, ‘anh cả’ được cho về phục viên ( giải ngũ), với cấp bậc đại tá, và chức vụ cuối cùng là Sư trưởng. .. Bây giờ, người đàn bà thủ đô, yêu anh b đi áo trấn thủ đã bỏ đi, để lại cho anh mt chuỗi ngày vắng lặng. ‘Anh cả’ về với mẹ già, và ngày ngày dán hồ trên các hình nhân mang sắc phục Quân Đi Nhân Dân. . . kèm theo cái đài, cái đồng hồ, là mt mơ ước suốt đời của các chiến sĩ ngoan cường, không thực hiện được, đành phải nhờ người sống gửi theo (94).
Cho đến nay, Phan Lạc Tiếp đã có bốn tập truyện, và tất cả tác phẩm của ông đều rõ ràng, trong sáng, đều mang hai chủ đề: chiến tranh và quê hương. Bờ Sông Lá Mục, Nỗi Nhớ xây dựng trên những kinh nghiệm chiến tranh Việt Nam. Cánh Vạc Lưng Trời là sự kết hợp giữa hai chủ đề chiến tranh và quê hương, và trong nỗi nhớ thương quê hương, còn hằn vết đớn đau của những tâm hồn Do Thái mất thiên đường cũ. Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại là niềm vui khi về thăm Việt Nam nhưng trong đó cũng gợn lên mt nỗi buồn quá khứ của quê hương khói lửa bạo tàn, và niềm đau cho mt dân tc còn quá nhiều di tích của thời đại nguyên khai. Dẫu sao, Phan Lạc Tiếp cũng đã nhận thấy nơi đây dưới lớp tro tàn vẫn sáng ngời những hòn than ấm nóng tình người, tình quê hương, tình anh em họ hàng. Những nhà thờ họ, những đình làng, những đền miếu, câu đối, hoành phi đã trở lại nơi thôn quê; và nay những áo the khăn xếp chen lẫn áo vest và cravate, và hết rồi nón cối dép râu cho dù cờ đỏ sao vàng còn bay phất phới. Phan Lạc Tiếp đã gặp nhiều may mắn trong khi mt số không được phép trở về, hoặc trở về mà bị bắt, bị giết. Lò sát sanh đã rửa sạch sau mỗi sáng nhưng suốt ngày, mùi máu tanh vẫn còn vương vấn không gian. Tất cả bốn tập truyện đều mang hai tính chất.: tính chất nhân bản và tính chất tố cáo. Trong tác phẩm, Phan Lạc Tiếp đã bày tỏ tình yêu đồng đi, bạn bè, yêu anh em, làng xóm, yêu quê hương. Ông đã tố cáo cng sản tàn ác. Ông cũng không quên tố cáo người Mỹ đã sửa soạn sẵn, làm kiệt quệ khả năng tự vệ của miền Nam ( Nỗi Nhớ, 137) bởi vì vì trước đó, các cố vấn Mỹ đã bắt các đơn vị quân đi bắn hết đạn mà sau đó không tiếp đạn mới.
Văn phong của ông thung dung bình dị phản chiếu con người nhân hậu của ông luôn nồng đượm tình người dù trong cảnh chiến tranh đen tối hay nơi quê người tuyết băng lạnh giá.
Các tác phẩm của Phan Lạc Tiếp đều là tập truyện ngắn. Mỗi tác phẩm mang một nhan sắc riêng, một thế giới riêng. Chiến tranh, di tản, quê hương là những chủ đề chính trong các tác phẩm của Phan Lạc Tiếp. Nhưng bố cục chặt chẽ nhất là tập Quê Nhà Bốn Mươi Năm Trở Lại. Mỗi chương mang hình ảnh một đoạn đường trên hành trình về thăm chốn cũ. Mỗi chương tự nó chuyên chở một vấn đề, và mỗi chương tự nó mang một bố cục toàn vẹn. Tất cả hòa hợp nhau tạo thành hình ảnh mt quê hương Việt Nam được viết nên bằng một tấm lòng chan chứa yêu thương của tác giả là một nhân chứng xuyên suốt quá khứ và hiện tại.
LÊ TÙNG MINH * XUÂN VŨ
Lê Tùng Minh
Một đêm đã xa lắm rồi, xa đến hơn 50 năm về trước, tại ngã ba Huyện Sử, nằm giữa tuyến kinh xáng Chắc Băng – Thới Bình (Càmau) thuộc chiến khu U Minh trong thời Nam Bộ Kháng Chiến Chống Pháp (1945-1954), tôi đã gặp và làm quen với một anh thanh niên trạc tuổi hai mươi, nước da trắng, dáng dấp thư sinh, nhưng nét mặt đã đượm máu phong sương. Đó chính là anh Xuân Vũ (tên họ thật là Bùi Quang Triết), phóng viên của tờ báo “Tiếng Súng Kháng Địch", trực thuộc Sở Văn Hóa-Thông Tin Nam bộ (1950-1954), và là nhà văn Xuân Vũ sau này (1960-2003).
Tôi gặp Xuân Vũ tại quán sách báo của nhà thơ Nguyễn Bính - Anh Nguyễn Bính vốn là Cán bộ của Sở Văn hóa Thông tin Nam bộ, vìõ bất mãn với cấp lãnh đạo, nên đã rời bỏ cơ quan từ năm 1949, về Huyện Sử lấy một phụ nữ nông dân làm vợ, cất một cái chòi tại chợ Huyện Sử để bán sách báo kháng chiến; nhưng cái “nồi cơm gia đình” của nhà thơ là do bàn tay lao động sản xuất của người vợ nông dân chu toàn! Xuân Vũ đến quán sách Nguyễn Bính là vì yêu chuộng tài làm thơ của Anh. Còn tôi, cùng lứa tuổi với Xuân Vũ, tuy là chiến sĩ Quân Báo, nhưng lại thích văn chương, do đó lần nào trên đường từ căn cứ địa đi ra mặt trận, tôi đều ghé qua quán sách báo – mà chúng tôi hay gọi văn hoa là “Quán Thơ Nguyễn Bính”.
Xuân Vũ và tôi đều được nhà thơ mến khách chiêu đãi một bình “Trà Quạu” (tức trà thật đậm). Và đến lúc đó, tôi mới biết Xuân Vũ là tác giả của bài thơ “Ngày Mai Em Lớn Cầm Súng Bắn Tây” đã được đăng trên tờ báo “Tiếng Súng Kháng Địch”. Bài thơ ấy, là sáng tác đầu tay của Xuân Vũ, đã được nhạc sĩ Phan Vân phổ thành ca khúc cùng tên, được phổ biến rộng rãi trong vùng giải phóng. Chúng tôi, tuy mới gặp nhau lần đầu, nhưng rất dễ thân nhau, vì cùng là học sinh đã “Xếp bút nghiên lên đường tranh đấu”, đi theo “Tiếng gọi của sơn hà nguy biến”.... Xuân Vũ là người sinh trưởng ở Mỏ Cày (Bến Tre), tôi sinh ra và lớn lên ở Long Phú (Sốc Trăng). Nếu không có tham gia kháng chiến, thì dù chỉù cách nhau có hai giòng sông lớn- Sông Tiền và Sông Hậu- chúng tôi cũng không có cơ hội làm quen với nhau!
Quen nhau đây, xa nhau đó là chuyện bình thường, rất dễ xẩy ra trong chiến tranh. Xuân Vũ thường đi công tác ở các đơn vị thuộc ba thứ quân (Dân quân Du kích, Địa phương quận, Chủ lực quân) ở khắp các địa phương trong khu 9, để lấy tin, viết phóng sự đăng báo. Còn tôi lại thường len lỏi ngoài vùng địch chiếm để trinh sát tình hình quân địch, nhằm phục vụ cho các chiến dịch tiêu diệt quân thù trên chiến trường. Bởi vậy, chúng tôi hầu như không có điều kiện để thực hiện lời hứa “Sẽ gặp lại nhau ở Quán Thơ Nguyễn Bính”. Trong mấy năm kháng chiến sau cùng (1950-1954), chúng tôi hoàn toàn mất liên lạc với nhau!
Mười năm sau (1950-1960).
Đó là vào một buổi chiều mùa Đông, mưa phùn lất phất bay, gió bấc se se lạnh, tôi và hai người bạn đồng hương, rủ nhau đến ‘Quán trà Nam Bộ” ở đầu đường Quang Trung (gần Hồ Gươm), để “uống trà nóng cho ấm lòng trong những ngày xa quê hương”! Chúng tôi uống trà với đậu phộng rang, cùng những câu chuyện râm ran, hòa chung không khí ‘Trà Đạo” của các ông khách ghiền trà đang xúm xít ở các bàn chung quanh, tạo thành sự ồn ào, trong một cái quán nhỏ hẹp, nhưng ấm áp tình người, giữa cái giá lạnh của một chiều Đông Hà Nội!
- “Các bạn biết không? Uống trà như chúng ta đang uống ở đây chỉ là uống cho đỡ ghiền, chớ chưa đúng nghĩa “Uống Trà Chuyên Nghiệp”ù đâu nhé!”
Một anh Nam bộ ở bàn bên cạnh, trạc tuổi ba mươi, có mái tóc dài trùm cả ót- mà văn nghệ sĩ Hà Nội hay gọi đùa là “Kiểu tóc Nguyễn Tuân”, trông rất nghệ sĩ, nói mộät cách sôi nổị
- “Xin hỏi anh Xuân Vũ: Thế nào là uóng trà chuyên nghiệp?”
Một anh Nam bộ ngồi cùng bàn với người vừa nói, thắc mắc hỏị
Nghe hai tiếng Xuân Vũ, tôi liền nhớ lại Xuân Vũ của mười năm trước: ”Chẳng lẽ đúng là anh tả” Tôi thầm hỏị
- “Đây là sự giải thích của nhà văn Nguyễn Tuân, trong truyện “Những Chiếc Ấm Đất” của ông. Tôi chỉ là người lập lại nguyên văn mà thôi Theo nhà văn Nguyễn Tuân : ”Một người uống trà chuyên nghiệp, có những bộ đồ trà rất quý. Uống trà phải nấu với nước xin ở chùa Đồi Mai, ở cái giếng ấy mà thôi, không đâu khác... “
Xuân Vũ cười, nói thêm:
- "Đó là truyên được tiểu thuyết hóa mà thôi! Ai biết chùa Đồi Mai là ở đâu để mà xin nước chớ?”
Tôi chú ý theo dõi cách nói chuyện và quan sát cử chỉ của Xuân Vũ... Tôi khẳng định: ”Chính anh ta là Xuân Vũ mà tôi đã quen ở mười năm trước!”
- “Xin lỗi anh, anh có phải là Xuân Vũ, phóng viên của báo “Tiếng Súng Kháng Địch” ở quân khu 9 vào năm 1950 không?”
Tôi day qua bàn bên kia, hỏi người được gọi tên là Xuân Vũ.
Xuân Vũ quay qua nhìn tôi, đưa bàn tay trái lên vuốt tóc một cách điệu nghệ, nhìn tôi lom lom, suy nghĩ vài giây, rồi như đã nhớ ra... Anh ta reo lên:
- “Nhớ rồi! Một đêm ở “Quán Thơ Nguyễn Bính” tại chợ Huyện Sử... phải không? Đêm đó, chúng ta cùng uống “Trà Quạu” do nhà thơ chiêu đãi. Anh Nguyễn Bính còn ngâm cho chúng ta nghe bài XUÂN VỀ... có đúng không?”
Một anh bạn Bắc Kỳ ngồi chung bàn với Xuân Vũ, nổi hứng, cất giọng ngâm 4 câu đầu của bài “Xuân Về” rằng:
“Đã thấy Xuân về với gió đông
Với trên màu má gái chưa chồng
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn trời, đôi mắt trong.”
Khách uống trà đều vỗ tay hoan hô người ngâm thơ...
Xuân Vũ đứng lên bắt tay tôi, nói:
- “Nếu tôi nhớ không lầm, anh là Sáu Tùng phải không?”
- “Phải Anh có trí nhơ rất tốt!” Tôi đáp và hỏi Xuân Vũ:
- ” Sau 5 năm ra Bắc, anh đã thực hiện được mộng ước NHÀ VĂN của anh hay chưả”?
- ”Xuân Vũ là nhà văn trẻ đầy triển vọng của Hội Nhà Văn Việt Nam đó!”
Cũng anh bạn Bắc kỳ ấy nói chen vào.
- “Mới vọt vẹt viết được vài truyện ngắn thôi... còn xa mới đạt được danh hiệu NHÀ VĂN cho thật đúng nghĩa của bốn chử KỸ SƯ TÂM HỒN!”
Xuân Vũ khiêm tốn tự xét mình, rồi hỏi lại tôi:
- ”Anh đã đạt được nguyện vọng trở thành nhà viết tiểu thuyết trinh thám, như anh đã tâm sự với tôi hay chưả”
Tôi lắc đầu, trả lời:
- “Tôi vừa tốt nghiệp khoa Sử của Trường Đại Học Tổng Hợp, và đang chờ sự phân công của Bộ Giáo Dục.”
Cả hai chúng tôi đều vui mừng đã gặp lại nhau, sau mười năm xa cách, và vui mừng hơn là mỗi người đều có sự nghiệp viết lách của mình... Nhưng sau đó, chúng tôi cũng không thường gặp nhau...
Bởi vì Hội Nhà Văn Việt Nam đang ở vào thời kỳ “đấu tranh chống ảnh hưởng của Phong trào Nhân văn Giai phẩm” – Thời kỳ mà truyện ÔNG NĂM CHUỘT của cụ Phan Khôi đã làm cho ông Hồ Chí Minh bực mình, và Lê Duẫn, Trường Chinh, Lê Đức Thọ... đều nổi giận! Thời kỳ mà Trần Dần đã miêu tả rằng: “Tôi bước đi, không thấy phố, không thấy nhà. Chỉ thấy mưa sa, trên màu cờ đỏ. Đất nước khô khan này, sao không thấm được vào Thở” (Trong bài thơ Nhất Định Thắng), đã làm cho Bộ Chính Trị Trung Ương Đảng điên tiết! Vì vậy Xuân Vũ cùng nhiều văn nghệ sĩ khác đều phải vùi đầu vào cái gọi la chỉnh huấn, chỉnh huấn liên tục, và kiểm thảo tư tưởng không ngừng; phải đi lao động thực tế ở các công trường, nông trường, để cải tạo tư tưởng, nhưng được khoát dưới mỹ từ là “Đi thực tế để có vốn sống hiện thực, nhằm mục đích giúp cho các nhà văn sáng tác nên những tác phẩm có tính Đảng cao!”
Còn tôi, sau khi được phân công về công tác ở Viện Sử Học, trực thuộc Ủy Ban Khoa Học Nhà Nước, cũng không thoát khỏi “Búa Rìu Chỉnh Huấn” chống chủ nghĩa xét lại hiện đa.i. Bởi vì, theo đánh giá của Ban Tuyên Huấn Trung Ương Đảng do Trường Chinh lãnh đạo, thì cơ quan này là “Cái Ổ Xét Lại Hiện Đại”, mà người cầm đầu là ông Viện Trưởng Viện Triết Học Hoàng Minh Chính... Do vậy, cùng sống trên mảnh đất thủ đô, mà tôi và Xuân Vũ rất ít gặp nhau. Trong những năm 1960-1964, ở Hà Nội nói riêng, ở Miền Bắc Việt Nam nói chung, là “Thời Kỳ Khủng Bố “ của nhà nước chuyên chính vô sản đối với những Trí thức- Văn Nghệ sĩ có tư tưởng Xét lại sự Lãnh đạo của Đảng.” (!)
Vào một buổi chiều của những ngày cuối năm 1963, tôi đạp xe đạp từ Phố Hàng Chuối ra đến ngã tư Trần Hưng Đạo- Hàng Bài, với ý định vào “Nhà Hàng Ăn Quốc Doanh Hàng Bài”, để kiếm món gì nhét cho đầy cái dạ dày đang trống rỗng.... Bỗng tôi nghe tiếng của Xuân Vũ, từ trong cái quán bia hơi ở ven đường Trần Hưng đạo, gọi vói ra:
- “Sáu Tùng! Sáu Tùng! Vô đây, vô đây... “
Tôi xuống xe đạp, dắt “con ngựa sắt” để dựa vào tường nhà trong khuôn viên của quán bia hơi. Tôi cười nhìn Xuân Vũ hỏi:
- “Bấy lâu, đi đâu biệt tăm, không thấy lại “Quán Trà Tri Kỷ”? (chúng tôi đặt tên cho quán trà Nam Bộ như vậy)
- “Đâu có rảnh rỗi mà lại Tri Kỷ hay đến Tri Âm như những ông bạn nhàn hạ được! Văn Nghệ Sĩ XHCN là phải đi “thâm nhập thực tế” ở khu mỏ than Hồng Quảng, rồi về Nông trường Bò Ba Vì, lại đi Nông trường chè Phú Thọ, nên làm gì có điều kiện để đến nơi hẹn hò của dân Nam Kỳ Quốc!?”
Xuân Vũ cười ha hả, mai mỉa trả lời.
Tôi ngồi bệt xuống sân gạch cùng uống bia hơi, nhai đậụ phộng rang muối, với Xuân Vũ và nhà văn Nguyễn Tuân.
- “Tôi đã gặp cậu vài lần tại nhà của anh Sáu Giàu (tức Trần Văn Giàu), không biết có đúng hay không nhi??”
Nhà văn Nguyẽn Tuân hỏi tôi.
- “Chính hắn, chớ còn ai nữa... Hắn là đệ tử sử học đắc ý nhất của giáo sư Trần Văn Giàu mà!”
Xuân Vũ chen vào nói ồm ồm.
- “Xuân vũ nói đùa đấy, anh đừng tin lời của hắn! Đúng là tôi đã có gặp anh tại nhà ông Sáu Giàu đôi ba lần... “
Đáp lời của nhà văn Nguyễn Tuân xong, tôi day qua trả đũa Xuân Vũ:
- ”Anh đã thiếu nợ của mụ tú nào, mà sao mái tóc “kiểu Nguyễn Tuân” của bạn đã bị cắt đi mất rồi. Thật là xấu hổ quá!”
Xuân Vũ vẫn cười vui vẻ, trả lời hóm hỉnh rằng:
- “Tớ mắc nợ của mụ tú Sáu Búa (ám chỉ Lê Đức Thọ) nên đã bị mụ ấy lấy cây búa cạo đến sạch sẽ... “
Rồi Xuân Vũ đổi giọng nhè nhè hỏi tôi:
- ”Này, ông đã từng ăn phở Tư Lùn lần nào chưả”
Tôi lắc đầu, đáp :
- “Không biết phở Tư Lùn ở đâu, làm sao mò đến để ăn cho được?”
- “Được, bây giờ hỏi thiệt, ông còn tiền không? Nếu còn, thì nhờ nhà văn sành ăn Phở (Xuân Vũ chỉ Nguyễn Tuân) sẽ dẫn chúng ta đi ăn phở Tư Lùn.”
Tôi gật đầu đồng ý! Quán phở Tư Lùn nằm tại đầu đường Yết Kiêu, là một trong vài hiệu phở nổi tiếng của Hà Nội xưa. Nhờ có chuyện đi ăn phở Tư Lùn mà tôi mới biết chổ ở của nhà văn Nguyễn Tuân, ở trong hẻm Trần Hưng Đạo ngó thẳng qua quán phở Tư Lùn. Có lẽ nhờ có quán phở này mà Nguyễn Tuân đã nổi danh là người viết về Phở hay nhất trong văn học, không ai sánh bằng!
Lần ăn phở tại quán phở Tư Lùn cùng với Xuân Vũ và nhà văn Nguyễn Tuân, cũng là lần cuối tôi hội ngộ với Xuân Vũ ở Hà Nội!
Bốn năm sau (1964-1967)
Một đêm mưa tầm tã, tại Xóm Mới, một xóm nhỏ nằm bên ven sông Vàm Cỏ đọng, thuộc địa phận huyện Lò Gò, tỉnh Tây Ninh, mà bên kia sông là lãnh thổ Campuchia, địa phận tỉnh Prây-Ven, tôi lại gặp Xuân Vũ trong quán hủ tiếu Ba Nhỏ (Tên của ông chủ quán đã được khách đến ăn đặt thành tên quán.)
Tôi vừa bước vô quán vừa cởi áo mưa ra, thì nghe tiếng của ai đó, rất quen, đang ngồi ăn trong quán, gọi thật to:
- “Sáu Tùng, tại sao lại gặp ông ở tại mật khu này nữa vậỷ Tôi đã trốn nợ đời... từ thủ đô ngàn năm văn vật chạy vô đây! Còn ông chắc chạy trốn nợ tình của các cô gái Hà Thành chớ gì?”
Cả quán cười ồ... Tôi xoay người lại nhìn: Hóa ra không ai khác là anh chàng nhà văn tài hoa, hay nói đùa. họ Bùi, tên Xuân Vũ. Tôi liền “phản pháo” ngay, rằng:
- “Ông Sáu Búa (ám chỉ Lê Đức Thọ), chủ nợ của anh, ủy nhiệm cho tôi vào tận “rừng sâu núi hiểm” này, để đòi cho được món “nợ tư tưởng” Révisionnisme (Chủ nghĩa xét lại hiện đại) đó nghe!”
- “Tớ đã vô tận đây rồi, thì có đến 12 Búa tớ cũng chẳng sợ, nên 6 Búa đâu có nghĩa gì đối với tớ! Nhưng tôi chỉ ngại ông đòi tiền 2 tô phở Tư Lùn thôi... “
Xuân Vũ cười trả lời một cách thoái mái. Rồi anh ta hỏi tôi:
- ”Ông vào đây hồi nào vậỷ”
Tôi kéo ghế ngồi vào cùng bàn với Xuân Vũ, rồi trả lời gọn lỏn rằng:
- ” Từ mùa khô năm 1964.”
Tôi hỏi lại anh ta:
- ”Còn anh, vào đây từ lúc nàỏ”
- “Như vậy, anh là “cựu binh”! Còn tôi vừa mới sạch mùi “tân binh”, 2 năm! ”
Xuân Vũ vừa trả lời vừa chỉ vào bộ quần áo ‘Giải phóng quân” của anh đang mặc.
Lúc này, tôi mới chú ý: Về bên ngoài, Xuân Vũ bây giờ không phải như nhà văn Xuân Vũ ở Hà Nội, mà hình như anh đã thay đổi hoàn toàn! Nước da của anh đã xạm màu sốt rét, sau 2 năm lăn lộn trong chiến khu miền Đông “rừng thiêng nước độc”. Mái tóc “kiểu tóc Nguyễn Tuân” đã biến mất, nhường cho mái tóc “hớt cua”thật ngắn. Xuân Vũ đã biến thành một sĩ quan giải phóng về hình thức, với bộ quân phục màu xanh lá cây, đầu đội nón tai bèo, đeo súng nhỏ K.54 xề xệ bên hông phải, treo lủng lẳng trên giây ceinture màu vàng.
- ”Bây giờ, anh đúng là một CHIẾN SĨ VĂN NGHỆ GIẢI PHÓNG trên chiến trường Nam bộ rồi đó!”
Tôi nói với giọng pha trò.
- “Cám ơn anh đã tặng cho “danh hiệu cao quí” đó. Nhưng không biết tôi có làm tròn nhiệm vụ “vinh quang nặng nề đó hay không?”
Xuân Vu cười mỉm, nói với giọng đùa cơ.t.
Sau khi ăn hủ tiếu xong, mưa rừng cũng đã tạnh hẳn, tôi kéo Xuân Vũ ra bờ sông vắng để tâm sự. Xuân Vũ cho biết: Chính anh tự nguyện xin đi B, và vận động sự ủng hộ của Đảng đoàn Văn nghệ mãi, mới được Ban Tổ chức Trung Ương chấp thuâ.n. Về tới Trung ương cục, anh được phân công về Tiểu ban Văn nghệ, trực thuộc Ban Tuyên Huấn do Trần Bạch Đằng phụ trách. Xuân Vũ cũng cho biết: Anh đã gặp được bà Nguyễn Thị Định, và bà ấy đã đề nghị anh nên về quê hương Bến Tre, lấy tài liệu sống để viết một tác phẩm lịch sử mang tên “Bến Tre, Ngọn Cờ Đầu Của Phong Trào Đồng Khởi”, do bà ấy lãnh đạo hồi 1959-1960. Vì vậy, tháng tới anh sẽ về Bến Tre với sự giới thiệu trực tiếp của bà Nguyễn Thị Đi.nh- Phó Tư Lệnh Bộ Chỉ Huy Quân Sự Miền.
- “Tôi tin rằng, thông qua chuyén đi về quê hương Đồng Khởi, cũng là quê hương của tôi lần này, sẽ có chất liệu đầy đủ cho tôi sáng tạo nên một tác phẩm có giá trị cao hơn cuốn Hòn Đất của Anh Đức!”
Xuân Vũ nói rất hứng khởi và tràn đầy sự tự tin!
- “Tôi cũng hy vọng anh sáng tạo được một tác phẩm bất hủ cho nền văn học giải phóng! Nhưng tôi e anh sẽ không hài lòng trước một thực tế không giống như những ai đã kể về Đồng Khởi đâu!”
Tôi nói một cách dè dặt.
Xuân Vũ tỏ vẻ ngạc nhiên, trầm ngâm... rồi hỏi:
- “Anh đã biết được sự thật thế nào về cuộc Đồng khởi Bến Tre? Nhưng dù sự thật có phũ phàng đến thế nào... tôi cũng phải về quê nhà một lần, để trang trải vấn đề tình cảm, và kiểm chứng thực tế luôn...”
Sau đó, Xuân Vũ hỏi tôi:
- ”Hiện nay, anh công tác ở đâu? Tôi muốn liên lạc với anh thì làm thế nàỏ”.
- “Không dấu gì anh, tôi công tác ở ngành Tình Báo, nên không tiện cho địa chỉ cơ quan, vì sẽ vi phạm kỷ luật đã quy định! Nhưng khi nào anh muốn gặp tôi thì cứ viết thư hẹn, và đưa cho anh Ba Nhỏ, chủ quán hủ tiếu mà chúng ta vừa ăn đó. Anh chỉ nói: “Nhờ anh chuyển gấp cho anh Sáu Kiếng” là tôi nhận được ngay! Sáu Kiếng là tên của tôi hiện nay!”
Tôi không thể nói thật cho Xuân Vũ biết: “Ba Nhỏ là mật hộ viên của tôi”. Và càng phải giữ bí mật về thân phận của tôi hiện nay. Từ năm 1964, tôi không phải là tôi của những năm trong kháng chiến chống Pháp, hay là những năm đầu tập kết ra ở Hà Nội nữa! Trên lĩnh vực chính trị, hiện giờ tôi đã đứng trên chiến tuyến của Mặt Trận Quốc Gia đối đầu với Mặt Trận Cộng Sản (núp dưới danh nghĩa Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng Miền Nam Việt Nam). Vả lại, tôi đang “nằm vùng” trong hàng ngũ Quân Giải Phóng, khoát áo Cán bộ Giải phóng, mạo danh là đồng chí của Xuân Vũ, nên phải cảnh giác với mọi người chung quanh, kể cả người thân!
Tôi muốn lôi kéo Xuân Vũ về với chính nghĩa Quốc Gia Dân Tộc, để anh có điều kiện phát huy đến đỉnh cao về năng lực sáng tạo văn học của anh. Nhưng tôi phải kiên nhẫn chờ đợi cơ hội thuận lợi, để sau khi anh đã “va đầu vào thực tế phũ phàng” của cái gọi là “Đồng Khởi Bến Tre”, mà Hà Nội đã thần thánh hóa vai trò “vĩ đại của chị Ba Định”, trong việc chỉ huy “đoàn quân vũ trang bằng súng bặp dừa” đã đánh thắng cả “sư đoàn Mỹ- Ngụy” (!?) Tôi tin tưởng anh sẽ tỉnh ngộ nhanh, bởi vì Xuân Vũ vốn là môt nhà văn thức tỉnh... và đến lúc ấy, tôi chỉ “rót thêm một giọt nước vào ly nước đã đầy” là ly nước của anh sẽ tràn ra, không ai ngăn chặn được!
Cuối năm 1968.
Tôi đang ngồi tại văn phòng của A17 (mật danh của Sở Điệp Báo) tại đầu đường Mạc Đỉnh Chi (Sàigòn), thì nhận được một bản báo cáo của Ty An Ninh Bến Tre, cho biết: ”Nhà văn Xuân Vũ đã ra trình diện với tư cách là người TÌM TỰ DO!” Tôi rất vui khi nhận được tin Xuân Vũ đã tự thức tỉnh, từ bỏ hàng ngũ cộng sản, trở về với Chính Nghĩa Quốc Gia, không vì sợ gian khổ, cũng không phải vì bã lợi danh, mà vì Lý Tưởng Tự Do, vì sự nghiệp sáng tác chân chính của anh!
Ngày hôm sau, tôi điện thoại xuống Ty An Ninh Bến Tre hỏi thăm tình trạng của Xuân Vũ, thì được biết Ban Q. (Ban Thẩm Vấn) của số 3 Bạch Đằng, đã bốc Xuân Vũ về Sàigòn ngay trước khi tôi gọi điện thoa.i. Vậy là tôi có thể đến gặp xuân Vũ dưới hình thức “Thẩm vấn để khai thác tin tức”- Bởi vì theo nguyên tắc bảo toàn an ninh, ngăn chặn những phần tử “Chiêu Hồi Giả”, cho nên bất cứ ai ở trong hàng ngũ cộng sản trở về với quốc gia, đều phải qua giai đoạn Thẩm Vấn ở địa phương hoặc ở Trung ương (tùy theo chức vụ và vai trò của họ). Tôi muốn gặp Xuân Vũ cũng phải tôn trọng nguyên tắc đó! Cho nên, tôi phải gọi điện thoại cho Ban Q. xin đăng ký thẩm vấn “nhà văn Tìm Tự Do Xuân Vũ”, nhưng được trả lời rằng: ”Dù là ưu tiên 1 (tức trong nội bộ Phủ Đặc ủy) nhưng cũng phải đợi đến khi Ban Q. và CIA Sàigòn thẩm vấn xong, thì mới xếp lịch thẩm vấn cho A17 “. Tôi đành phải chờ!
Một tháng sau. Vào những ngày cận Tết Kỷ Dậu (2-1969), tôi được Ban Q. sắp xếp cho gặp nhà văn Xuân Vũ. Tôi gặp Xuân Vũ, không bằng tư cách là Thẩm Vấn Viên, mà với tư cách là bạn hữu. Vậy là, trong vòng 20 năm (1950-1970) tôi chỉ gặp được Xuân Vũ có 5 lần - Một lần trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1950). Hai lần ở Hà Nội (1960, 1963). Một lần trong cuộc kháng chiến chống Mỹ (1967). Và lần này tại Sàigòn, thủ đô của quốc gia Việt Nam Cộng Hòa, một vùng trời Tự Do (1969). Rõ ràng, tôi và nhà văn Xuân Vũ đã có “Duyên Kỳ Ngộ” của hai Học Sinh yêu nước “xếp bút nghiên lên đường tranh đấu’, của hai Thanh Niên có mộng ước “cầm bút viết lên những nét điển hình của con người Việt Nam, của tâm hồn Việt Nam”; và của hai Chiến Sĩ Việt Nam, đã một thời chọn sai lý tưởng cách mạng, nhưng cũng đã thức tỉnh, chối bỏ chủ nghĩa cộng sản, trở về với chính nghĩa Quốc Gia Dân Tộc!
Khi gặp tôi tại Sàigòn, Xuân Vũ rất ngạc nhiên. Anh hỏi:
- ”Anh bỏ chiến khu trở về đây hồi nào vậỷ”
Đến lúc này, cả hai chúng tôi đã cùng chung chiến tuyến quốc gia, nên tôi không cần dấu thân phận thật của tôi nữạ Thế là, chúng tôi cùng đồng cảm về những gì chúng tôi đã đánh mất trong những năm hoạt động trong hàng ngũ cộng sản, và những gì mình sẽ đạt được trong cuộc chiến đấu cho lý tưởng Tự do, cho quyền sống của con người!
Sau thời gian kết thúc giai đoạn thẩm vấn, ngành an ninh đã làm sáng tỏ tư cách ‘Tìm Tự Do” chính đáng của nhà văn Xuân Vũ! Do đó anh đã được Bộ Trưởng Thông Tin Chiêu Hồi bổ nhiệm vào chức vụ Phó Giám đốc Trung tâm Chiêu hồi (tọa lạc tại Thị Nghè). Tôi lại bận công vụ trên chiến trường ở Campuchia, nên chúng tôi vẫn không có điều kiện gặp nhau thường xuyên!
Mãi đến mùa Xuân 1972, khi tôi đã về làm việc luôn ở Sàigòn, tôi mới thường gặp Xuân Vũ ở Trung tâm Chiêu Hồi. Một hôm, Xuân Vũ tham khảo ý kiến của tôi, rằng:
- "Tôi vừa hoàn thành tác phẩm “ĐƯỜNG ĐI KHÔNG ĐẾN”. Và tôi có ý định đưa đứa con đầu lòng trong cuộc đổi đời của tôi để tham gia giải Văn Học Nghệ Thuật Quốc Gia 1973, anh thấy thế nàỏ”
- “Tôi rất tán thành, mặc dù tôi chưa được đọc qua nội dung của tác phẩm. Bởi vì tôi tin vào văn tài của anh, đặc biệt là cái Subject (Chủ đề) “Đường Đi Không Đến” đã là một ý tưởng độc đáo rồi! Nhưng tôi khuyên anh nên lấy câu châm ngôn của dân gian Pháp là “Tout n’est pas bon à dire!” (Không phải điều gì cũng nói ra được), để làm phương châm duyệt lại tác phẩm của anh, khi nộp cho Ban Chấm Giảị”
Tôi động viên và góp ý với nhà văn Xuân Vũ
Không biết nhà văn Xuân Vũ có sửa chữa lại hay không? Nhưng tác phẩm “Đường Đi Không Đến" của anh, đã đạt Giải Thưởng Văn học Nghệ Thuật Quốc Gia năm 1973! Kết quả đầy vinh quang đó, là do chính tài năng văn học của bản thân Xuan Vũ, cộng với thực tiễn đã trải qua trong cuộc đời của người chiến sĩ văn nghệ. Nhà văn Xuân Vũ lần đầu tiên xuất hiện trên văn đàn Miền Nam Tự do, như một ngôi sao sáng chói!
Từ 1973 đến trước 30-4-1975, nhà văn Xuân Vũ còn cho độc giả miền Nam thưởng thức thêm 2 tác phẩm nữa của anh : “XƯƠNG TRẮNG TRƯỜNG SƠN” và “ĐẾN MÀ KHÔNG ĐẾN”. Độc giả Sàigòn có nhiều ý kiến khác nhau về 3 cuốn Hồi Ký của nhà văn Xuân Vũ (kể cả Đường Đi Không Đến), Nhưng nói chung là “hấp dẫn người đọc!”
Riêng có cuốn “Đến Mà Không Đến” thì có những phản ứng ngầm của một số sĩ quan An ninh- Chính trị. Họ cho rằng, nhà văn Xuân Vũ, qua tác phẩm “Đến Mà Không Đến” đã ám thị về “sự thất vọng” của nhà văn đối với các nhà lãnh đạo nền Đệ nhị Cộng hòa’ (?) Khi nghe được dư luận ngầm này, có phần nào bất lợi cho sự nghiệp sáng tác của nhà văn Xuân Vũ, tôi vội vã đến gặp anh, nhằm mục đích trao đổi ý kiến, trên tinh thần “bằng hữu chi giao”, nghe bạn “bị oan tình không đành làm ngơ”!
Khi nghe tôi cho biết dư luận ngầm đó, Xuân Vũ bật cười, nói một cách nghiêm túc rằng:
-“Kể ra, các vị đó cũng chịu khó đọc hồi ký “Đến Mà Không Đến” của tôi, và có suy tư về khía cạnh tư tưởng chính trị của nó. Nhưng, pardon (xin lỗi) các vị ấy đã soi bằng cái kiếng đen, cho nên mới nhìn thấy cái hình thù méo mó của nó!”
Rồi anh hỏi tôi:
- “Còn theo con mắt của nhà Sử học kiêm Tình báo thì như thế nàỏ”
- "Anh cho phép tôi nói một cách trung thực nhé! Họ là những người có trách nhiệm bảo vệ nền an ninh chính trị của quốc gia, do đó họ phải cảnh giác đối với những tác phẩm văn học có tính bài xích chế độ dưới bất cứ hình thức nào, dù ít hay nhiều. Cho nên, chúng ta không thể trách họ! “Đến Mà Không Đến” của anh, theo cá nhân tôi, là phản ánh trung thực sự suy tư của anh đối với thực tiễn mà anh đã đối diện, mặc dù anh không “vạch mặt chỉ tên”, nhưng ai có trí tuệ đều thấy rõ là: “Anh đã đến với một chế độ tự do, nhưng anh đã bị thất vọng, và coi như không đến bến bờ tự do thật sự theo lý tưởng của anh!" Tôi không phản đối sự suy tư của nhà văn theo chiều hướng nào, hơn nữa tôi cũng tán thành cái logic của chủ đề tác phẩm! Nhưng tôi xin nhắc lại với anh, trong khi chiến tranh Quốc- Cộng chưa chấm dứt, thì lúc nào anh cũng phải nhớ câu châm ngôn: ”Tout n’est pas bon à dire!”
Tôi chân thành nói với anh.
Rất tiếc, vì tình hình thời cuộc quá khắc nghiệt, tôi không có diều kiện để gặp lại nhà văn Xuân Vũ! Lúc này anh làm Biên Tập Viên cho Đài Mẹ Việt Nam. Nhờ đó, trước ngày 30-4-1975, anh và gia đình đã được Mỹ bốc ra khỏi Miền Nam Việt Nam, trước khi quân Cộng sản chiếm Sàigòn...
"Nhà văn Xuân Vũ đã thoát khỏi sự trừng phạt nặng nề mang tính chất trả thù của chế độ cộng sản, đối với những ai chống đối họ! Từ nay, tại THIÊN ĐÀNG TỰ DO của Hiệp Chủng Quốc Hoa kỳ, anh mặc sức mà sáng tác nên những tác phẩm văn học có giá trị nhân văn, để đời cho mai sau!”- Tôi thầm nghĩ như vậy, khi biết tin Xuân Vũ đã bay sang bên kia Đại Tây Dương!
Hai mươi năm sau (1975-1995)
Sau ngày 30-4-1975, tôi bị Cộng sản bắt giam, từ nhà tù Chí Hòa (Sàigòn) đến nhà ngục Hỏa Lò (Hà Nội), tổng cộng là 15 năm 7 tháng 4 ngày. Nhờ Chính phủ Hoa kỳ can thiệp (đến 3 lần), chính quyền cộng sản Việt Nam mới chịu tha, với điều kiện bắt buộc tôi phải ký giấy cam kết rằng: ”Khi ở nước ngoài không được kêu gọi hay tổ chức chống chính phủ Cộng Hòa XHCN Việt Nam!” Tháng 8-1993, tôi được sang tị nạn chính trị ở Mỹ theo diện R.D (Rapid Departure). Và tôi đã định cư ở vùng Đông Bắc Mỹ từ đó. Nhưng trong hai năm 1974-1975, tôi chưa liên lạc được với nhà văn Xuân Vũ!
Tết năm Ất Hợi (1995), tôi có dip sang thăm người anh bà con ở Santa Anna (California), và đi xem chợ Hoa Xuân tại Little Sàigòn, nên tôi mới thấy tên của nhà văn Xuân Vũ trên các tạp chí Xuân như: “Diễn Đàn Phụ Nữ”, “Quê Hương”... và một số tác phẩm của Xuân Vũ, mới viết trong 20 năm ở Hoa Kỳ (1975-1995), để trên kệ sách của nhà sách Văn Nghệ trong chợ Phước Lộc Thọ, như: “Đồng Bằng Gai Góc” (Hồi ký), “Sông Nước Hậu Giang” (Tiểu thuyết), Dưới Bóng Dừa Xanh” (Tiểu thuyết) v.v... Tự nhiên trong lòng tôi cảm thấy vui vui, với tâm trạng của một người bất ngờ nhận được tin bạn cũ. Bởi vậy, khi lật từng trang sách của Xuân Vũ, tôi cảm thấy như đang “nói chuyện với Xuân Vũ” vậy! Cho nên, tôi tự bảo với lòng mình: ”Thế nào cũng phải tìm cho ra số phone nhà của người bạn cố tri – Nhà văn Xuân Vũ – để hiểu rõ cuộc sống và nhất là những thành quả sáng tác văn học, mà anh đã đạt được trong suốt 20 năm lưu vong ở xứ người (?)"
Vào cuối năm 1995, Bác sĩ Huỳnh Chí Thành, người bạn cũ trong thời Nam bộ Kháng chiến, từ California gọi điện thoại báo cho tôi biết số phone nhà của Xuân Vũ ở San Antonio (Texas)...
- “Sau 6 giờ chiều – giờ Texas – ông hãy gọi, vì lúc ấy Xuân Vũ mới có mặt ở nhà!”
Bác sĩ Thành dặn tôi.
Đúng 8 giờ tối hôn đó, tôi gọi điện thoại cho Xuân Vũ.
- “Hello! Cho tôi nói chuyện với nhà văn Xuân Vũ.”
Tôi nói, khi nghe bên kia đầu giây có người nhấc điện thoại...
- “Xuân Vũ đây! Xin lỗi, ai ở bên kia đầu giây?”
Tiếng của Xuân Vũ tuy đã khàn đục của người già, nhưng tôi vẫn nhận ra cái âm điệu của anh ta.
- “Sáu Tùng đây! Anh không nhận ra tiếng nói của tôi hay saỏ”
- “Xin lỗi! Tôi không nhận ra tiếng nói của anh! Tên của anh, tôi nghe quen lắm, nhưng vẫn chưa nhớ là gặp ở đâu? Anh giùm nhắc lại một vài kỷ niệm giữa chúng ta, có được không?”
- “Anh và nhà văn Nguyẽn Tuân dẫn tôi đi ăn Phở Tư Lùn ở đầu phố Yết Kiêu- Hà Nội, có nhớ không?”
- “A! nhà sử học kiêm nhà tình báo... phải không?”
Xuân Vũ ngưng vài giây, rồi mới thắc mắc hỏi:
- ”Tại sao tiếng nói của ông nghe ngọng nghịu khác thường vậỷ”
Tôi mới kể tóm tắt cho Xuân Vũ nghe về cảnh khổ của tôi trong hơn 15 năm tù, và bị tai biến mạch máu não sau khi ra tù, nên tiếng nói mới bị ngọng nghịu như vậy.
- “Ông còn sống sót và được sang định cư ở Mỹ, có thể coi là một cuộc tái sinh. Chắc chắn rằng, ông sẽ thọ hơn 20 năm nữa đó!”
Sau khi động viên tôi, Xuân Vũ nói tiếp:
- "Ông cứ coi chuyện ở tù của ông như chuyện “Tái ông thất mã” vậy! Bởi vì “cái vốn tù đày” trong hơn 15 năm của ông, sẽ là chất liệu sống, để ông sáng tạo nên một tác phẫm bất hủ cho đời rồi đấy!”
- “Cám ơn sự động viên chí tình của bạn! Nhưng bây giờ tôi muốn biết thành quả 20 năm sáng tác văn học của nhà văn tài hoa cuả xứ dừa như thế nào? Ông có thể vui lòng kể sơ qua cho tôi biết được không?”
Tôi thành thật yêu cầu.
-“Ông có biết không? “Tài hoa xứ dừa” hay xứ cau gì nữa, khi lưu vong sang xứ Coca Cola đều phải “Tay làm Hàm nhai”, ăn “Sandwich thì phải vích tối ngày” vậy mà...”
Xuân Vũ cười giòn, vẫn giữ phong cách pha trò như thuở nào.
- “Sang tới xứ Cờ Hoa, đặc biệt khi đến “Sàigòn Nhỏ” ở vùng “đất ấm tình nồng” Cali, tôi đã thấy tên ông ở hầu khắp các hiệu sách... Tôi mừng cho ông có đất dụng võ, bù lại những năm tháng ở Hà Nội... “
Tôi cười. nói nửa đùa nửa thật.
- ”Khi ông xông vào thị trường chữ nghĩaViệt Nam ở hải ngoại, rồi ông mới thấy giá trị của câu “Văn chương rẻ như bèo” (!) Nhưng, cầm bút là nguồn sống tinh thần, là nghiệp dĩ của đời mình, giống như “kiếp con tầm thì phải nhả tơ” mà không đòi hỏi sự bù đắp của xã hội... Vì vậy, mình cứ sáng tác đều đều, không để cho “cái đầu suy nghĩ” và “cánh tay viết lách” được rảnh rang, phải bắt nó làm việc, làm việc, và làm việc... cho đến khi trái tim ngừng đập mới thôi. Nhờ sự cố gắng tối đa như thế nên suốt trong 20 năm qua, tôi cũng đạt được một thành quả gọi là “không phụ lòng của độc giả mến mộ” nhà văn xứ dừa này! ”
Xuân Vũ tâm sự với một giọng không vui không buồn.
Nhà văn Xuân Vũ khiêm tốn nên không khoe thành quả văn học của anh với tôi. Nhưng tôi vẫn biết được anh đã miệt mài sáng tác, với một năng lực sáng tạo phi thường, rất hiếm thấy trong số nhà văn cùng lứa tuổi với anh, qua số lượng sách của anh đã được các nhà xuất bản ở hải ngoại ấn hành trong vòng 20 năm quạTừ 1975 đến 1995, nhà văn Xuân Vũ đã trình Làng Văn Hải ngoại với hơn 40 tác phẩm văn học, khoảng chừng 7.000 trang (gồm có Hầi ký, Tiểu thuyết, Khảo luận... ) Tính trung bình, mỗi năm, nhà văn Xuân Vũ cho ra đời 2 tác phẩm văn học, trong hoàn cảnh rất chật vật về thời gian, vì vừa lao động kiếm tiền để đảm bảo đời sống của gia đình, vừa tranh thủ thời gian nghỉ ngơi để viết văn!
Trong một bức thư gửi cho tôi (tháng 4-1996), nhà văn có tâm tình như sau: ”Viết văn đối với tôi là một việc cao quí gian khổ và đau khổ, lắm khi đầy đe dọa nữa! Nhưng nếu chết đi mà còn được đầu thai theo thuyết luân hồi của nhà Phật, thì tôi xin tiếp tục cầm bút để hoàn thành những gì còn bỏ dở ở kiếp này... Ôi! Cây bút nhỏ bé gầy gò, nhưng nếu không có nó thì nhân loại chỉ là một loài súc vật bò lê trong vũng bùn ngàn năm!”
Qua đoạn thư trên, chúng ta – những độc giả yêu quí nhà văn Xuân Vũ – đều có thể nhận thấy rõ ràng rằng: ”Nhà văn Xuân Vũ đã vượt qua bao khó khăn và gian nguy để hoàn thành những tác phẩm văn học cho đời! Cho dù trong hoàn cảnh nào, nghiệp văn vẫn là lý tưởng cao cả của Xuân Vũ! Anh không chỉ muốn viết văn ở kiếp này, mà còn muốn tiếp tục viết văn ở kiếp sau nữa. Bởi vì Xuân Vũ đã nhìn thấy VĂN HỌC ĐÃ GÓP PHẦN SÁNG TẠO NÊN NỀN VĂN MINH CỦA NHÂN LOẠI!
Từ 1996 đến 2003, chúng tôi thường diện đàm với nhau, chủ yếu là thăm hỏi sức khỏe và trao đổi về những vấn đề thời sự chính trị ở quê hương Việt Nam. Còn công việc văn chương thì hầu như không có trao đổi, bởi vì chúng tôi, mỗi người theo đuổi một lĩnh vực chuyên môn, tuy cùng ngành khoa học xã hội, nhưng lại khác nhau về phương pháp luận và cách thể hiện – Xuân Vũ theo đuổi sự nghiệp sáng tác văn ho.c. Còn tôi thì chuyên tâm nghiên cứu lịch sử.
Có lần, tôi ngỏ ý muốn có NHỮNG TÁC PHẨM ĐẮC Ý NHẤT CỦA XUÂN VŨ, để tôi thử viết một tiểu luận VỀ GIÁ TRỊ VĂN HỌC CỦA XUÂN VŨ. Và nhà văn Xuân Vũ đã trả lời cho tôi như sau: ”Nếu bạn có nhã ý muốn điểm sách của tôi thì để thong thả tôi tìm đủ bộ gởi cho bạn... rồi bạn hãy viết mới dzui (đúng chữ của Xuân Vũ.)”. Vì vậy tôi đành phải chờ (?)
Tháng 8 năm 1998, nghe tin bà xã tôi qua đời trong một tai nạn bất ngờ (!) Anh Xuân Vũ đã gọi điện thoại chia buồn, và an ủi tôi. Tôi ghi nhớ mãi, không thể nào quên câu nói của anh, rằng:
- “Chỉ có hai vợ chồng lưu vong nơi đất khách, bà xã đột ngột qua đời không một lời trối trăn, thật là quá bi thảm cho anh! Chắc hẳn là bạn rất cô đơn trong những ngày tháng sắp tới... Nhưng tôi tin tưởng bạn, vốn là một chiến sĩ kiên cường trong chiến tranh, đã từng ngồi tù cộng sản 15 năm, không thể dễ dàng bị gục ngã! Mong bạn sẽ dùng ngòi bút bình luận chính trị và khảo luận lịch sử, làm vũ khí tinh thần, để đẩy lùi sự cô đơn, và tạo nguồn vui hạnh phúc bằng sự sáng tạo nên những tác phẩm cho mai sau!”
Cám ơn anh Xuân Vũ (và bạn bè xa gần) đã nâng đỡ về tinh thần cho tôi rất nhiều! Nhờ vậy, tôi đã vượt qua nỗi buồn cô đơn, tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu và biên soạn lịch sử Việt Nam...
Cuối năm 1998, nhà văn Xuân Vũ có gửi cho tôi 4 cuốn sách của anh vừa mới phát hành. Đó là: cuốn “Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như tôi Biết” (Hồi ký – Tập II), cuốn “Những Bậc Thầy Của Tôi” (Khảo luận) và 2 cuốn “2000 Ngày Đêm Trấn Thủ Củ Chi” (Tập 5 & 6 – Hồi Ký, viết chung với Dương Đình Lôi). Tôi đã đọc ngấu nghiến những tác phẩm mới ra đời của Xuân Vũ... trong mấy ngày đêm, với tổng số hơn 1.700 trang.
Đọc xong các tác phẩm mới ra đời của nhà văn 69 tuổi (1930-1998) – Xuân Vũ, tôi phải thầm khâm phục sức sáng tác của anh! Nếu mới đọc qua đầu đề cuốn Hồi Ký “2.000 Ngày Đêm Trấn Thủ Củ Chi”, bạn đọc sẽ có cảm giác đầu tiên đây chỉ là những “chuyện đánh nhau”, ngán chết (!). Nhưng không, đây là một bức tranh về những cuộc đời trong một xã hội ở thời chiến tranh – Hỉ, Nộ, Ái, Ố... có đủ cả, được diễn tả bởi một ngòi bút diêu luyện, của một nhà văn biết chọn lọc những câu chuyện điển hình, tạo nên một “xã hội Củ Chi” rất hấp dẫn!
Còn cuốn Hồi ký về “Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như Tôi Biết”, là một tác phẩm không chỉ có giá trị về tư liệu “Lịch Sử Văn Học Việt Nam Hiện Đại”, mà còn có giá trị phê phán sự lãnh đạo độc tài của Đảng CSVN trong lĩnh vực văn học! Các bạn hãy đọc và nghiền ngẫm những lời tâm sự sau đây của nhà văn Xuân Vũ: “Cuộc diện đấu tranh giữa chính nghĩa Quốc gia và tà thuyết Cộng sản vong bản đang đến hồi quyết liệt, mất còn. Kẻ viết quyển sách này kính chúc các văn nghệ sĩ trong và ngoài nước hãy đoàn kết và thực hành đúng tinh thần cao cả của nhà nho tiền bối Nguyễn Đình Chiểu: “Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”. (sách đã dẫn, trong “Đôi Lời Tác Giả’)
Đặc biệt cuốn Khảo Luận “Những Bậc Thầy Của Tôi”, nhà văn Xuân Vũ đã gửi gấm một tâm sự nuối tiếc về ước vọng của nhà văn, rằng: ”Tất cả cuộc sống xưa bình thường bỗng nhiên trở thành kỷ niê.m. Tôi còn nhớ nhiều người quá mà không viết nổi nữa. Không có nhà văn nào khi chết mà đã hoàn thành tất cả những ý định của mình. Cuốn sách này coi như “trạm nghỉ chân” cuối cùng, nghỉ xong rồi ngủ luôn không đi đâu nữa hết...” (Sách đã dẫn, trang IX, trong bức thư gửi cho Nxb của Xuân Vũ).
Đọc được tâm sự này của Xuân Vũ, tự nhiên tôi có một cảm xúc buồn buồn. Tôi nghĩ: “Chắc người bạn già của tôi đã không còn đủ sức khỏe để thực hiện những tác phẩm văn học đã tích lũy sẵn trong tâm hồn nghệ sĩ của anh! Anh đã có hoài bão làm một nhà văn chân chính, như nhà văn Nga Piotr Pavlenko đã từng nói: ”Văn chân chính phải dám tiêm vào mạch máu của dân tộc những nhân tố mới bằng ngòi bút của mình.” Nhưng giờ đây, lẽ nào Xuân Vũ lại gác bút ở cuối đường? ” Mặt khác, tôi lại nghĩ: ”Hay ông bạn già của tôi – chỉ còn 1 tuổi nữa là THẤT THẬP rồi - đã lâm bệnh nặng, đoán trước được thời gian chia tay vĩnh viễn với gia đình và bạn bè? Nhưng Xuân Vũ không muốn cho bè bạn bận lòng, nên đã không cho biết về bệnh tình của mình?”
Tuy nhiên, trong thực tế của 5 năm qua (1999-2003) nhà văn Xuân Vũ vẫn tiếp tục viết không ngừng nghỉ, với một năng lực phi thường, đối với một thể trạng bệnh hoạn của anh! Anh viết truyện ngắn, truyện dài, phiếm luận...Và sửa chữa, hoàn thành những tác phẩm chưa in.... Anh có mặt hầu khắp trên các tạp chí Việt ngữ ở Mỹ, ở Canada, ở Pháp v.v... Đâu đâu, trên thế giới này, cộng đồng người Việt hải ngoại đều đọc được những sáng tác văn học mới nhất của nhà văn Xuân Vũ. Hai truyện dài gần đây nhất của nhà văn Xuân Vũ, đang đăng từng kỳ trên bán nguyệt san Tự Do của nữ văn sĩ Mặc Bích (Houston – Texas), là truyện “THẤT SƠN, ĐỊA LINH NHÂN KIỆT”, và truyện “QUÊ NỘI QUÊ NGOẠI”, có thể nói là rất hấp dẫn người đọc!
Trong tuần đầu tháng 11-2003, anh đã chủ động gọi điện thoại cho tôi đến 2 lần. Có thể nói, đây là một hiện tượng bất bình thường suốt trong 8 năm nay (1995-2003), trong sự giao tiếp bằng điện thoại giữa Xuân Vũ với tôi!
Lần thứ nhất, anh động viên tôi nên hoàn thành càng sớm càng tốt tác phẩm: Hồi ký của “NGƯỜI TÙ BỊ ĐỔI TÊN.” Anh nói như sau:
-“Hồi ký của “Người Tù Bị Đổi Tên” là một câu chuyện Tình báo, nhưng đã hàm chứa một giai đoạn lịch sử đấu tranh giữa Chính Nghĩa và Phi Nghĩa, của dân tộc Việt Nam (1945-1975), thật sự hấp dẫn người đọc, vì mỗi lần tôi đọc từng kỳ trên bán nguyệt san Tự Do của bà Mặc Bích, là có tâm lý nôn nóng muốn xem tiếp, để biết câu chuyện sẽ diễn biến và kết cục ra saỏ Vậy ông dự định chừng nào mới cho ra mắt bạn đọc quyển Hồi Ký “Rút Ruột” đó?”
- “Cám ơn nhà văn tài hoa đã quá khen để động viên tôi! Nhưng tôi không có sức viết nhanh như ông đâu! Tôi sẽ cố gắng hoàn thành trong năm 2004 hoặc 2005!”
Tôi trả lời một cách dè dặt, đồng thời hỏi lại Xuân Vũ:
- ”Tính từ sau tháng 4-1975 đến cuối năm 2003, ông đã sáng tác được bao nhiêu tác phẩm rồỉ”
- “Thú thật với ông, tôi không nhớ chính xác đâu! Độ chừng gần 80 tác phẩm gì đó! Số lượng nhiều mà nội dung dở ẹt thì cũng vứt vào xọt rác thôi. Cái chính là chất lượng của tác phẩm mới là điều đáng nói với một nhà văn chân chính! Có phải thế không bạn?”
Xuân Vũ nói thật nghiêm túc.
Lần thứ hai, trong cuộc điện đàm với tôi, nhà văn Xuân Vũ đã tiết lộ một tâm sự “buồn vạn kiếp” của thân phận lưu vong, ký sinh trên xứ lạ quê người!
- “Ông đã tứng đến Bến Tre, nhưng không biết ông đã từng đến Quê Ngoại của tôi hay chưả Quê ngọai tôi là một vùng đất nằm ven con rạch chảy suốt bề ngang Cù Lao Minh, và chảy qua hai phố chợ Tân Hương và Cầu Mống. Sau nhà ngoại tôi là một cánh đồng rộng trải dài tới xóm Cái Bần thuộc làng Đại Điền, một làng trù phú, có những nhà giàu nhất nhì tỉnh Bến Trẹ“
Xuân Vũ vừa kể đến đó, tôi liền cắt ngang, hỏi:
- “Quyển tiểu thuyết “Xóm Cái Bần” của ông, có phải là viết về xóm Cái Bần mà ông đang kể đó không?”
- “Đúng, cái xóm đó! Ông có biết không, quê ngoại đối với tôi là một bài thơ dài, một thiên hồi ký vô tận, không tài nào viết ra nổi! Tới chết, tôi vẫn còn mang theo những hình tượng đẹp đẽ về một miền quê, nơi tôi cất lên tiếng khóc chào đời trong một ngôi nhà xưa u ti.ch. Đối với tôi, không có mảnh đất nào đẹp bằng Quê Ngoại... Đó là mảnh trời riêng của tôi, không thể tìm đâu ra, mảnh trời riêng ấy, trên cõi đời này!”
Xuân Vũ thở dài, nuối tiếc...
- "Hay là ông cố gắng sắp xếp đi về thăm Quê Ngoại một chuyến, để khỏi ân hận khi vĩnh viễn nằm xuống trên đất lạ!”
Tôi thành tâm khuyên bạn.
- “Bác sĩ Huỳnh Chí Thành ở Cali cũng nhiều lần khuyên tôi như ông vừa khuyên vậy... Nhưng tôi đã suy nghĩ kỹ rồi: ”Chính quyền Cộng sản sẽ không chấp nhận cho nhà văn chống cộng, như Xuân Vũ, được tự do trở về thăm Quê Ngoại đâu!”
Xuân Vũ cười một cách chua chát.
Bẳng đi một thời gian, khoảng hơn một tháng, tôi và nhà văn Xuân Vũ không điện đàm với nhau...
Một đêm cuối tháng 12-2003, tôi nhận đươc điện thoại từ Cali, Bác sĩ Huỳnh Chí Thành báo hung tin: ”Xuân Vũ đang trong tình trạng hôn mê bất tỉnh, và phải thở bằng bình dưỡng khí!”
- “Nhắm Xuân Vũ có vượt qua được trận hung hiểm này hay không?”
Tôi sốt ruột hỏị
- “Xem mòi khó khăn lắm! Chúng ta đành phải cầu nguyện cho anh ta, vậy thôi!”
Bác sĩ Huỳnh Chí Thành thở dài...
- ”Bạn bè cùng trang lứa với chúng mình đã lần lượt xếp hàng đi về bên kia thế giới hết rồi! Chừng nào sẽ đến chúng ta đâỷ”
Tôi bình thản hỏi.
- “Thôi thì nguyện ước nào chưa thực hiện được, phải tranh thủ thực hiện đi! Nếu không, chắc chắn sẽ mang hận xuống dưói tuyền đài chớ biết làm saỏ”
Huỳnh Chí Thành xúc động nóị
Đêm nhận được hung tin về Xuân Vũ, tôi cứ trằn trọc, không ngủ được! Vẫn biết rằng: "Ai cũng không tránh được cửa TỬ!” nhưng khi nghe bạn bè đang bước vào cửa đó, thì lòng mình lại không dằn được nỗi niềm bi thương cho số phận của con người, trong đó có chính mình!
Tôi nghĩ nhiều về Xuân Vũ......
Anh, quả thật là một nhà văn có sức sáng tác khác thường! Chỉ trong vòng 8 năm gần dây (1996-2003), mỗi năm nhà văn tuổi 70 này đã cho ra đời trung bình là 4 tác phẩm, với khoảng trên dưới 1.000 trang. Như vậy, so với 20 năm đầu ở hải ngoại (1975-1995), tốc độ sáng tác của Xuân Vũ đã tăng lên gấp đôi, trong khi tuổi càng già hơn, sức khoẻ càng yếu hơn. Nhưng, văn tài vẫn không sút kém, mà còn có chiều sâu tâm hồn hơn, bắt kịp hơi thở của thời đại hôm nay – Thế kỷ 21!
Trong hơn một năm nay (từ tháng 4-2002), nhà văn Xuân Vũ đã giúp cho tạp chí Phương Đông, do nhà báo Việt Hùng chủ trương, cơ sở tại thành phố Lowell thuộc tiểu bang Massachusetts, làm “CAI VƯỜN VƯỜN HOA PHƯƠNG ĐÔNG”. Có người cho rằng, đây chỉ là một việc làm có tính chất “tếu vui” cho qua những ngày cuối đời của nhà văn Xuân Vũ mà thôi (?) Tôi cho đó là một thành kiến sai lầm! Theo dõi mục “Vườn Hoa Phương Đông” trong suốt 21 tạp chí (Từ tháng 4-2002 đến tháng 12-2003), tôi nhận rõ mục đích cao đẹp trong việc làm “Cai Vườn” của nhà văn Xuân Vũ, là: Khuyến khích những ai thích viết văn thì cứ mạnh dạn viết (như Cai Vườn Xuân Vũ đã nói: ”Ai viết được một bức thư thì có thể viết văn được...”); làm cho mọi người không còn có mặc cảm “múa rìu qua mắt thợ”! Nhờ truyền bá tinh thần “Văn Học Đại Chúng” đó, nên đã có nhiều tên tuổi lạ, nhiều bạn trẻ thích viết văn làm thơ, đã mạnh dạn xuất hiện trên “Vườn Hoa Phương Đông”. Qua đó, giới văn học hải ngoại có thể phát hiện ra những văn tài mới... Một ông bạn già, bạn đọc thường xuyên của tạp chí Phương Đông, có nói với tôi rằng: ”Từ ngày có Xuân Vũ xuất hiện trong mục Vườn Hoa Phương Đông, nội dung của tạp chí Phương Đông có phàn tươi mát và rôm rả, hấp dẫn người đọc hơn!”. Vậy, Vườn Hoa Phương Đông, nếu không có Xuân Vũ làm Cai Vườn, thì tương lai sẽ ra saỏ
Tối ngày 1-1-2004, tôi nhận được liền 2 cú điện thoại: Một của nhà báo Việt Hùng ở Massachusetts, một của Bác sĩ Huỳnh Chí Thành ở California, đều thông báo TIN BUỒN: ”XUÂN VŨ ĐÃ VĨNH VIỄN XA CHÚNG TA RỒI!”
Tôi lặng người... và chỉ thốt ra một câu từ cõi lòng của người bạn cố tri, một thân phận lưu vong nơi xứ người, thật sự mến mộ nhà văn:
“XUÂN VŨ–MỘT NGÔI SAO VĂN HỌC ĐÃ TẮT!”
Kính cẩn nghiêng mình tiễn Bạn Xuân Vũ đi về bên kia thế giới trong sự an bình, vui vẻ. Thành tâm chúc Bạn Xuân Vũ đạt được ý nguyện, như anh đã tâm sự với tôi, là “sẽ tiếp tục Sự Nghiệp Văn Chương ở kiếp sau, nếu có luân hồỉ”
Đêm anh đi...lòng tôi lạnh giá
Vẫn còn đây những kỷ niệm xưa rồi
Đêm anh đi...tuyết rơi phủ trắng
Những ngày tới não nuột lòng tôi
Đông Bắc Hoa Kỳ!
Một đêm đầu tháng 1-2004
Lê Tùng Minh
NGUYỄN MẠNH TRINH * XUÂN VŨ
Xuân Vũ,
‘KẺ SỐNG SÓT’ Từ ‘ĐƯỜNG ĐI KHÔNG ĐẾN’
:::Nguyễn Mạnh Trinh:::
Xuân
Vũ (1930-2004) là một nhà văn mà các tác phẩm cả về lượng lẫn phẩm đều
nổi trội. Ông viết nhiều thể loại, từ những hồi ký đến truyện dài, từ
những truyện phong tục đồng quê của Nam Bộ thời xa xưa đến những truyện
theo sát thời sự từ thuở kháng chiến chống Pháp đến lúc vượt Trường Sơn
vào Nam. Ông là nhà văn đoạt giải văn học năm 1973 với truyện ký “Đường Đi Không Đến” mô tả những bước gập ghềnh của người cán binh Việt Cộng trên con đường thiên lý trải dài những máu xương chồng chất.
Cuộc
đời của Nhà văn Xuân Vũ kể ra cũng khá đặc biệt. Ông tên thật là Bùi
Quang Triết và sinh vào năm 1930, năm mà phong trào những người yêu nước
của Việt Nam Quốc Dân Đảng nổi lên võ trang chống lại chính quyền thực
dân Pháp. Nguyễn Thái Học và 13 liệt sĩ tử tiết đã làm gương sáng để
thanh niên Việt Nam noi theo. Đến năm 1945 khi tiếng súng chống Pháp ở
Nam Bộ bắt đầu nổ thì Xuân Vũ mới 15 tuổi đã tham gia phong trào kháng
chiến và có lúc làm phóng viên của tờ báo “Tiếng Súng Kháng Địch” của sở
Văn hóa Thông Tin Nam Bộ. Năm 1955, Xuân Vũ tập kết ra Bắc rồi lại trở
về Nam năm 1963 để tham gia cuộc xâm lược miền Nam theo sách lược của
Cộng sản quốc tế. Nhìn thấy chân tướng của cuộc chiến, ông ra chiêu hồi
năm 1971 và viết truyện ký “Đường Đi Không Đến” cũng như hoạt động mạnh
mẽ trong chức vụ phó giám đốc Nha Chiêu hồi của chế độ Việt Nam Cộng
Hòa.
Xuân
Vũ sinh trưởng tại quận Mỏ Cày, tỉnh Bến Tre, nơi mà Việt Cộng gọi là
“quê hương đồng khởi” và là nơi nà đội quân tóc dài của Nguyễn Thị Định
tạo ra những chiến công “tưởng tượng“ và chính Xuân Vũ đã được chỉ định
về nơi này để viết về một phụ nữ ít học tầm thường trở thành một nhân
vật đầy tính tuyên truyền như một huyền thoại không có trong thực tế.
Một điều chắc chắn Xuân Vũ rất yêu quê hương của mình. Có lần ông đã làm
một bài thơ, để nhớ về quê hương cũ đã xa ngàn trùng và chẳng thể nào
trở về ghé thăm được :
“Có nghĩa gì hai tiếng : Mỏ Cày
như đời thở nhẹ, lá me bay
đâu biết tuổi thơ.. lai bất vãng
mà dạ bâng khuâng nhớ tiếc hoài.
Hỡi ơi tóc liễu muôn năm cũ
Sao còn quấn chặt mảnh hồn tôi
trường xưa gạch ngói rêu phong vũ
Giữa bụi trần gian vẫn chói ngời
Mỏ Cày yêu dấu của riêng tôi
Tuy gần mà lại hóa xa xôi
Xa xôi vẫn hẹn ngày tao ngộ
Anh, Mỏ cày, Em, …ở một nơi
Có ai trở lại thời xa vắng
Xin hốt giùm tôi nhúm cát nâu
Bên gốc điệp già mình trốn nắng
Má em anh đặt chiếc hôn đầu”
như đời thở nhẹ, lá me bay
đâu biết tuổi thơ.. lai bất vãng
mà dạ bâng khuâng nhớ tiếc hoài.
Hỡi ơi tóc liễu muôn năm cũ
Sao còn quấn chặt mảnh hồn tôi
trường xưa gạch ngói rêu phong vũ
Giữa bụi trần gian vẫn chói ngời
Mỏ Cày yêu dấu của riêng tôi
Tuy gần mà lại hóa xa xôi
Xa xôi vẫn hẹn ngày tao ngộ
Anh, Mỏ cày, Em, …ở một nơi
Có ai trở lại thời xa vắng
Xin hốt giùm tôi nhúm cát nâu
Bên gốc điệp già mình trốn nắng
Má em anh đặt chiếc hôn đầu”
Thơ
bình thường nhưng được cái chân thật, chứa chất một tấm lòng đối với
quê hương. Bao giờ, cái tâm của người Nam Bộ cũng rõ rệt trong từng câu
chuyện kể, trong từng câu thơ viết. Từ hồi ký đến tiểu thuyết, từ truyện
dài đến truyện ngắn, cái phong cách bộc trực cũng như những ý nghĩ có
khi chua chát có lúc châm biếm đã làm cho ông thành người viết truyện có
duyên và lôi cuốn độc giả. Những nhân vật của ông, có nét đặc thù của
người Nam Bộ và trong hoàn cảnh của một cuộc chiến tranh tương tàn đã
sống thực trong tác phẩm và chuyên chở được những nỗi niềm của người cầm
bút luôn ưu tư vì vận mệnh của đất nước. Ông đã xuất bản chừng hơn 50
cuốn sách mà trong đó phân loại ngọn ngành ra ở nhiều thể loại. Như bộ
Đường Đi Không Đến gồm 3 quyển “Xương Trắng Trường Sơn”, ”Mạng Người Lá
Rụng”, ”Đến Mà Không Đến”. Như bộ “2000 ngày đêm trấn thủ Củ Chi” gồm 5
cuốn. Như bộ “Văn nghệ sĩ miền Bắc như tôi biết “ gồm 3cuốn. Rồi “Kẻ
Sống sót”, truyện dài. “Nửa thế kỷ Phạm Duy “, khảo luận. Những bộ
truyện dài, truyện ngắn về đồng quê miền Nam lại có phong vị riêng, vẽ
lại một thời kỳ đã qua như “Những Độ Gà Nòi”, “Vàng Mơ Bông Lúa”, “Thầy
Tư Cóc”, “Gánh Bầu Rập”, “Tấm Lụa Đào”, “Dây bầu Năm Ngọn”…
Tác phẩm mà Xuân Vũ viết đầu tiên khi về hồi chánh là một hồi ký ”Đường Đi Không Đến“.
Là người đã tập kết sau khi tham gia kháng chiến ở miền Nam, ông đã
hiểu rõ hết những nét phi nhân của chế độ xã hội chủ nghĩa, đã thấy được
những dối trá của một chủ nghĩa đấu tranh giai cấp, hô hào bỏ đi một xã
hôi bóc lột nhưng lại thiết lập một chế độ khác bóc lột và đàn áp gấp
bội. Đường Đi Không Đến và những cuốn tiếp theo như Mạng Người Lá Rụng,
Xương Trắng Trường Sơn, Đến Mà Không Đến,.. đều có không gian của con
đường Trường Sơn, con đường được xây đắp bằng thân xác hàng triệu sinh
linh và cuồng vọng xâm lăng của những người lãnh đạo chế độ miền bắc. Ở
đó, có những mẫu nhân vật bị đẩy vào một cuộc viễn hành không mong muốn,
với cái khải hoàn môn lơ lửng đằng trước nhưng không bao giờ đến được. Ở
đó, họ sống và vì khả năng sinh tồn nên nhiều khi những chuyện đạo đức,
những lẽ phải trái thường tình được coi là chuyện xa vời không thực tế.
Ở đó, họ chỉ cần miếng ăn và nghỉ ngơi trên con đường trường chinh gian
khổ. Để đạt mục đích ấy, họ hành xử theo bản năng và thấp thoáng đâu
đó, cái hình dạng thú vật tỏ hiện. Những chiêu bài nói để mà nói là
những lớp sơn che phủ thực tại đầy bóng tối mà chế độ đã xử dụng để thúc
đẩy cả một thế hệ xông tới như hình ảnh bó cỏ non che trước bờm ngựa bị
che mắt hai bên để chỉ nhìn về trước mặt và gắng lao về trước theo một
lối đi dành sẵn.
Trong
Thay Lời Tựa của cuốn hồi ký này, Xuân Vũ đã kể lại chuyện thuở bé mình
đi học, thấy con ngựa gầy kéo xe dù mang nặng trên vai hành khách trên
xe nhưng vẫn rướn tới để đớp lấy bó cỏ non phất phơ trước mặt và không
bao giờ ngoạm đến. Một hình ảnh liên tưởng đến những người vượt Trường
Sơn. Đoạn kết của hồi ký này cũng mang hình ảnh con ngựa gầy bị gục chết
khi cố gằng kéo chiếc xe năng và lên dốc. Nó nằm chết, miệng sùi bọt và
bó cỏ non vẫn còn chỏng chơ bên cạnh. Hình ảnh ấy đã ám ảnh Xuân Vũ
trên Đường Đi Không Đến :
“…
Lạ thật những chuyện mới xảy ra hôm qua thì tôi cứ thấy nó mờ mịt xa
xưa như hàng chục năm qua của những việc cách đây mấy mươi năm thì tôi
lại cứ tưởng như mới xảy ra ngày hôm qua.
Tôi
cũng không muốn phân biệt cái đã qua và cái hiện tại. Mà tôi cũng không
dám nghĩ tới ngày mai. Ngày mai của tôi ư? Trên đường Trường Sơn này
hay ở đâu mà con đường này dẫn đến, dù trái đất có xoay dù trời mưa hay
trời nắng thì cái ngày mai đó cũng chỉ là sự lập lại của ngày nay và
ngày hôm qua.
Tôi nghếch đầu lên mép võng, giương mắt cố nhìn ra ngoài. Trời mưa đen đặc thấy gì đâu!
Ôi
chao, con đường với những chặng đường… Ở phía sau lưng tôi, cái mộ bia
của anh binh sĩ bên cạnh hai bàn chân thòi ra mô đất và cái bộ xương
trong hốc đá, lẫn lộn với chiếc xe chỏng gọng với hai bánh quay tít và
bốn vó con ngựa chòi đạp trong không khí. Còn phía trước mặt tôi thì chỉ
là… Và…”
Viết
hồi ký kể lại những kinh nghiệm sống của mình, Xuân Vũ còn mang cái tâm
sự ê chề của những người tập kết, bị chế độ nghi ngờ dùng đủ mọi cách
để xử dụng như múi chanh bị vắt sạch nước và vứt bỏ đi một cách không
thương tiếc …
Năm 1989 qua sự giới thiệu của anh Đỗ Đình Tuân nhà xuất bản Văn Khoa, anh Xuân Vũ muốn tôi viết vài dòng về tiểu thuyết “Kẻ Sống Sót“
của anh sắp xuất bản. Qua vài lần điện thoại, với giọng nói rặc Nam Bộ,
tôi thấy được cái tâm của anh khi nói về chuyện ông đã gặp và sống với
những nhà văn miền Bắc khi đi tập kết và ông hiểu rõ nỗi khổ tâm của họ.
Cái lối nói chuyện lúc bông đùa nửa thật nửa giỡn nhưng sâu sắc và lôi
cuốn khiến tôi viết vài hàng tâm cảm của mình trong bài giới thiệu:
“…Viết
bằng ký ức. Đốt lửa nội tâm bằng chính chất liệu sống chắc phải khác lạ
hơn cách viết bằng chất liệu vụn vặt thu lượm được, chắc chắn như thế
trong trường hợp của cây bút Xuân Vũ. Tháng ngày trôi qua, để ký ức men
ủ, để ngọn lửa của trái tim bỏng cháy trui luyện, để giấc mơ làm người
chân thật cứ hoài hoài mộng mị hàng đêm. Những cây cỏ, đá sỏi Trường Sơn
chắc cũng có hồn phách và tiếng nói ấy sẽ sống sót rất lâu trong lịch
sử loài người. Khung cảnh hoang vu của rừng núi Tây nguyên trầm mặc có
chiều sâu của một trận chiến khốc liệt. Trận đấu mất còn sống mái giữa
người với người, với trời đất, với tật bệnh. Câu chuyện đầy những cái
chết tức tười, của thân xác bị vùi dập dưới nấm mộ sơ sài, của kiếp
người bị đẩy xô vào những cảnh ngộ bi thương không lối thoát. Hiện thực
tự nó đã có những nét khốc liệt mà trí tường tượng không với đến, lại
càng có sức sống và sự lôi kéo thuyết phục hơn. Ở trường hợp kẻ sống
sót, điểm đặc sắc và là nét son rực rỡ nổi bật là sự thực được nhà văn
nhớ lại và diễn tả bằng trí nhớ dài lâu. Hư cấu, đóng vai trò phụ, đôi
khi là bước đi quẩn quanh trong tưởng tượng của loài người. Thực tế đã
làm văn chương có sức sống và những dòng chữ đã vượt qua biên giới của
mình để thành thông điệp gửi theo nhiều ý tưởng. Của kinh nghiệm riêng
đời viết thành chât liệu của nhiều người…”
Tiểu thuyết “Kẻ Sống Sót”
là câu chuyện của một người phi công Mỹ bị bắt và giam cầm trong một
cái cũi và bị hành hạ đầy ải như một con vật. Truyện có nét hiện thực
của một cuộc chiến khốc liệt và tàn bạo. Phần nổi bật và cũng là dụng ý
của tác giả là làm rõ nét hơn những chân dung chiến tranh, rất người
nhưng cũng nhiếu lúc rất “thú vật”. Khi ngôn ngữ tuyên truyền để lừa đảo
làm thành những chiêu bài tốt đẹp, khi con người đã xử dụng những “kỹ
thuật “ rất tinh vi để hành hạ nhau đã tạo những nét bi để có những nét
hài, những lời nói chua chát, những nụ cười châm biếm, của những con
người vượt Trường Sơn, sống gần với bản năng để sinh tồn.
Đọc
văn Xuân Vũ, tôi có cảm giác như nghe kể chuyện từ một ông già Ba Tri
của đất Nam Bộ với cái nghĩa gần nhất là “đâm những thằng gian bút chẳng
tà”. Ông viết với tâm cảm dồn nén đau thương, từ dằn vặt quá khứ, của
những suy nghĩ và hồi ức, thương người thương chính mình. Câu hỏi mà bất
cứ người Việt Nam nào cũng có. Tại sao dân tộc chúng ta lại cứ bị trầm
luân đắm chìm vào đau thương như vậy? Những cái chết thản nhiên hàng
ngày, những thân xác phơi hoang đồng nội, những cái sống lây lất của
những con người bị lừa gạt hoặc dồn đẩy vào con đường thiên lý mịt mù
phục vụ cho mưu đồ cuồng ngạo của những lãnh tụ đỏ. Với suy nghĩ và tâm
thức của “ông già Ba Tri”, ý tưởng như nồng nàn hơn và ngôn ngữ như bàng
bạc cay đắng hơn. Của cả một thế hệ bị dẫn dắt lầm lạc vào con đường
vào Nam cứu nước theo ý đồ của Công sản quốc tế.
Cuộc
đời Xuân Vũ cũng trôi nổi theo cuộc chiến. Lúc thiếu thời, tham gia
kháng chiến chống Pháp. Lớn hơn một chút, đi tập kết ra Bắc và cám cảnh
cái thân phận của “con nuôi” chế độ. Trong thời gian ấy, ông gặp các nhà
văn “con đẻ” của chế độ, có người theo thời có người phản kháng. Thời
gian ấy đã giúp ông có đủ chất liệu để viết ”Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như Tôi Biết”
Một bộ sách ba cuốn phác họa rất nhiều chân dung độc đáo của một người
viết với những ký ức không phai. Nguyễn Tuân, Văn Cao, Hoàng Cầm, Xuân
Diệu, Hoàng Lập Ngôn, Kim Lân, Nguyễn Bính, Ngân Giang, Nguyễn Xuân
Khoát, của cuốn thứ nhất. Phan Khôi, Phùng Quán, Trần Dần, Chế Lan Viên,
Quang Dũng, Hữu Loan, Nguyễn Huy Tưởng, Tô Hoài, Vũ Anh Khanh, Lê
Đạt,.. của cuốn thứ hai. Và Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ, Tố Hữu, Vũ Ngọc
Phan, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Xuân Khoát, Nguyên Hồng, Lưu Hữu Phước,
Phùng Cung,.. của cuốn thứ ba.
Bộ
hồi ký của Xuân Vũ ghi lại một thực trạng của nền văn học được mệnh
danh là “hiện thực xã hội chủ nghĩa” với những dẫn chứng sống động,
những giai thoại có một không hai mà những ai không sống trong chế độ đỏ
tưởng tượng nổi. Nó phác họa lại những bi kịch của những người trí thức
bị coi là con ghẻ trong một chế độ mà văn nghệ sĩ trước tiên là nhiệm
vụ phục vụ cho chế độ, cho mục đích tuyên truyền tối hậu của chính trị.
Từ hoàn cảnh mỗi người, những bi kịch có khác nhưng đều giống nhau ở một
điểm là tất cả đều là nạn nhân của chế độ, từ những văn nô theo thời
viết theo chỉ thị của tuyên huấn đến những người chân trong chân ngoài
của vòng kiềm tỏa. Tất cả bị xiết chặt trong guồng máy chuyên chính và
giống như Nguyễn Văn Linh tổng bí thư đảng có lần đã nói văn nghệ sĩ bị
trói từ nhiều năm nay cởi trói. Nhưng, cởi rồi lại trói, cũng chính từ
Nguyễn Văn Linh bởi vì nhu cầu chính trị cần tạo một ấn tượng cho phong
trào đổi mới.
Có
những tiếng nói, có lúc như của nhóm Nhân Văn Giai Phẩm, có lúc trong
những câu chuyện, những giai thoại, để nói lên cái tâm tư khao khát của
người nghệ sĩ là tự do tư tưởng trong sáng tác. Nhưng, làm sao được khi
cái vòng kim cô của chủ nghĩa Cộng sản siết chặt. Để Nguyễn Tuân phải
than : ”Văn học của ta vừa nhạt lại vừa nhẽo..” Và biết bao nhiêu nhà
phê bình nhận địng rằng suốt bao nhiêu năm, văn học hiện thực xã hội chủ
nghĩa chỉ là những cái “phi văn học, không có tính văn học“ của Trần
Văn Giàu…
Xuân
Vũ qua những chân dung kể trên đã phác họa lại chân thực một nền văn
học mà trong đó người cầm bút lúc nào cũng viết với cái án văn tự luôn
đe dọa. Mà án văn tự như vụ Nhân văn Giai Phẩm không văn tự, không án
lệnh, nhưng chỉ là những thủ đoạn ngấm ngầm mà độc hại gấp trăm lần
những tù có án. Người chịu đựng không phải riêng một mình mà cả những
người trong gia quyến, trong thân tộc thậm chí cả những người liên quan
nữa. Một vụ án kéo dài suốt mấy chục năm, cho đến bây giờ vẫn còn ảnh
hưởng. Như năm nay, tập thơ Trần Dần bị cấm, mặc dù ông đã được trao
giải văn học khi đã qua đời. Hay những lệnh ngầm khiến những nhà văn bị
ghi tên trong sổ đen bị gạt ra ngoài luồng và khó có cơ hội góp mặt vào
một nền văn học chính thống.
Xuân Vũ đã viết: ”..
Viết văn đối với tôi, là một việc khó khăn, cao quý, gian khổ và đau
khổ. Lắm khi còn đầy đe dọa. Nhưg nếu chết đi mà còn được tái sinh theo
thuyết luân hồi của nhà Phật thì tôi xin được tiếp tục cầm bút để viết
nốt những gì còn bỏ dở ở kiếp này. Ôi, cây bút gầy gò nhỏ bé! Nhưng nếu
không có nó thì loài người chỉ là một lũ người câm..”
Một bộ hồi ký gồm 5 cuốn mà Xuân Vũ viết qua ký ức của Dương Đình Lôi ”2000 Ngày Đêm trấn Thủ Củ Chi”
cũng là một chứng tích của một cuộc chiến mà những chiến công tưởng
tượng và những anh hùng là người có tên có tuổi thực nhưng được thổi
phồng với những việc làm mà óc tưởng tượng cũng phải khó khăn lắm để
sáng tạo ra. Xuân Vũ viết để những huyền thoại như “Củ Chi Đất Thép
Thành Đồng” hay “địa đạo Củ Chi dài cả gần 200 dặm sâu dưới lòng đất”. Ở
đó, có những nhân vật “ông“ tướng Ba Đình, “ông” thiếu tá sọc dưa Năm
Thuận, hay ông chính ủy quân khu Võ Văn Kiệt tức đồng chí Sáu Dân với
hành động dâm ô sàm sỡ đã cưỡng hiếp cô liên lạc viên xinh đẹp nội thành
tên Lệ. Trong một cuộc sống mà mọi người phải đóng kịch với nhau, phải
nói những điều mà mình không tin hoặc không muốn và làm những việc mà
mình thấy không phải, con người trong xã hội ấy đã trở thành những biểu
tượng đầy chất hỉ nộ ái ố để thành một vở tuồng vừa bi vừa hài, của
những cảnh chó nhảy bàn độc, của những tư tưởng ngu dốt lại dẫn đạo và
chỉ lối những người có hiểu biết hơn. Xuân Vũ, qua lời Dương Đình Lôi,
đã xé toang tấm màn bí mật, để sự thực trần truồng hiện ra dưới ánh mặt
trời. Cái mặt trái gớm ghiếc của cuộc chiến và những sâu bọ đắc thời tha
hồ tung hoành trong thời buổi hỗn quân hỗn quan. Ông viết với sự hiểu
biết rành rọt về một vùng mình đã ở, đã sống nên chất chân thực đã tao
cảm giác cho sự lôi cuốn độc giả. Những chi tiết đã mở ra cả một thời
thế mà cuộc chiến tạo ra những mảnh đời đặc biệt, những cuộc sống đặc
biệt.
Trong lá thư gửi cho người tình đã xa, Dương Đình Lôi thổ lộ tâm can:
“…Chúng
ta hãy cùng nhau cúi hôn mảnh đất Củ Chi đau khổ của chúng ta hiện nay
đang nhục nhã vì bị bon CS đem ra làm trò bịp thế gian.
Cộng
Sản nghĩa là đại bịp. Chúng bịp nhân dân, bịp thế giới và bịp chính
mình. Anh tự muốn ngưng bút ở đây nhưng thấy còn nhiều sự thực bị bưng
bít nên viết tiếp. Hai ngàn trang sách mà anh viết ra đây sẽ vạch trần
bộ mặt láo toét kinh hoàng của bọn CS Hà Nội mà cả anh lẫn em đều là nạn
nhân. Anh muốn nhắc chúng nó rằng thời kỳ Mỹ đóng chốt ở Đồng Dù, Củ
Chi chỉ là một bãi tha ma không một bóng người thấp thoáng, không một
gốc cây còn đứng nguyên, không một tiếng có sủa gà gáy. Tất cả các cấp
ủy đều chết, bị bắt, hồi chánh hoặc ngưng hoạt động. Ông Út Một Sơn bí
thư đầu tiên Củ Chi bị pháo Đồng Dù bắn lấp hầm chết ở bàu Lách Nhuận
Đức năm 1966. Chắc em còn nhớ chớ ? Nếu địa đạo Củ Chi nối liền thôn xã
(theo ông tác giả ngốc này mô tả thì nó chỉ kém đường xe điện ngầm ở Mạc
Tư Khoa chút thôi) thì sao quận Củ Chi bị cắt ra làm hai Nam Chi Bắc
Chi? Là vì cán bộ không đi qua lại giữa hai phần đất này. Người ở đâu
nằm chết ở đó. Mỗi sáng lóng ngóng chờ “chụp dù“, “nhảy Đò”, “xe tăng
càn” để lủi. Nhưng cũng không có đất mà lủi. Chỉ còn một cách độc nhất
là làm hầm. Mỗi ông bà có một cái hầm bí mật (nên nhớ hầm bí mật chỉ là
cái hang ếch chứ không phải địa đạo và không có hầm bí mật nào ăn thông
ra địa đạo cả). Sự sợ hãi chết chóc làm tê liệt mọi ý chí. Cán bộ chỉ
mong bị bắt sống cho khỏe thân. Cho nên họ ngồi trên miệng hầm ngụy
trang với một vài cành lá sơ sài như những người câu tôm câu cá ở bờ
sông vậy. Do đó có danh từ “ngồi thum”. Nhưng ngồi thum trong căn cứ
cũng không an toàn vì bị máy bay trực thăng cá rô hay quart hoặc bị ăn
pháo bầy dọn bãi trước khi Mỹ đổ chụp. Nên các bà Năm Dang, Hai Xót, khu
ủy, quận ủy mới ra tá túc ở ấp chiến lược để “chạy lan” như chuột mất
hang. Chạy lan có ngày cũng chết như trường hợp của cô Tư Bé quận đội
phó bị lính Mỹ bắn chết ở Đồng Dù hay ông Tám Châu bí thư quận ủy bị
pháo bắn mất đầu ở Bố Heo..”
Đọc
“2000 ngày đêm trấn thủ Củ Chi”, độc giả như thấy hiện ra một cuộc sống
mà sự khốc liệt của chiến tranh đã tàn phá cả người, cảnh và trong môi
trường ấy, con người đã ở trong những ngõ đường cùng không lối thoát.
Huyền thoại Củ Chi Thành Đồng đã tan tành khi đọc những trang sách mà
nét chân thực cũng như tâm tình của người cán binh Cộng Sản được phô bày
rõ nét. Sự hấp dẫn đã có từng trang, từng dòng. Chiến tranh đã phác họa
trong cái dụng ý tố cáo sự lừa dối tuyên truyền của chế độ đỏ…
Xuân
Vũ, dưới bút hiệu Lê Mỹ Hương đã viết những truyện ngắn, truyện dài kể
lại đời sống, phong tục của người miền Nam thuở xa xưa khi mà Pháp còn
cai trị dân ta. Ông vẽ ra những bức tranh ở nơi thôn dã, với nét sinh
động của những người dân Nam Bộ. Những tiểu thuyết như Những Độ Gà Nòi,
Thầy Tư Cóc, Trăng Kia Chưa Xế, Vàng Mơ Bông lúa,… vẽ ra một thời kỳ đã
qua trong lịch sử và không bao giờ trở lại nữa. Ông đích danh là một nhà
văn “miệt vườn” như những người cầm bút cùng chung đề tài mà tiêu biểu
là Hồ Trường An, Xuân Tước, Ngô Nguyên Dũng, Nguyễn Tấn Hưng… Có lần nhà
văn Xuân vũ đã tâm sự rằng những truyện đồng quê như vậy bắt nguồn từ
những câu chuyện kể của mẹ ông, về những cuộc đất ở Bến Tre như Mỏ Cày,
Giồng Trôm,.. Nhiều nhân vật của ông có thực ngoài đời và những câu
chuyện mà ông viết đã xảy ra và được kể lại từ nhiều người. Có những nét
dục tính của những người quê kiểng cũng như cũng có những phong tục đầy
vẻ mê tín dị đoan. Cũng như phản ảnh lại một thời kỳ mà điền chủ sống
như ông vua trong vùng và tá điền chỉ là những thần dân bị bóc lột, bị
đé nén.
Tác giả Lê Tùng Minh đã có lần hỏi nhà văn Xuân Vũ: ”Quyển tiểu thuyết “Xóm Cái Bần” của ông có phải là viết về xóm Cái Bần mà ông đang kể đó không?”
Ông đã trả lời
”Đúng, cái xóm đó! Ông có biết không, quê ngoại đối với tôi là một bài
thơ dài, một thiên hồi ký vô tận, không tài nào viết ra nổi! Tôi chết
tôi vẫn còn mang theo những hình tượng đẹp đẽ về một miền quê nơi tôi
cất lên tiếng khóc chào đời trong một ngôi nhà xưa u tịch. Đối với tôi
không một mảnh đất nào đẹp bằng Quê Ngoại.. Đó là một mảnh trời riêng
của tôi, mà không thể tìm đâu ra mảnh trời riêng ấy trên cõi đời này!!“
Xuân
Vũ từ trần ngày 1 tháng 1 năm 2004. Với một gia tài văn chương đồ sộ
gần 50 tác phẩm, chắc chắn những người ghi chép văn học sử không thể
quên ông. Bây giờ, ông đã đến nơi chốn vĩnh hằng chứ không phải cứ xoay
vòng mãi từ Đường Đi Không Đến và Đến Mà Không Đến. Có thể ông đã trở về
Quê Ngoại của ông, nơi mà ông gửi cả tấm lòng khi còn thuở sinh tiền
cầm bút…
Nguyễn Mạnh Trinh07-05-2008
nguồn: http://www.vietnamreview.com/
VIÊN LINH * XUÂN VŨ
Viên Linh: Nhà văn Xuân Vũ (1930-2004) đi tập kết, về giải kết
Còn nhớ đó là vào khoảng 1968, chính sách Chiêu Hồi của chính quyền Quốc Gia đang phát động mạnh, một hôm nhà văn Xuân Vũ được dẫn vào tòa soạn Nhật báo Tiền Tuyến, đặt tại số 2 đường Hồng Thập Tự. |
| Nhà văn Xuân Vũ (1930-2004). |
Xuân Vũ người thấp, mặt vuông, vai u, lè phè, nhưng cử chỉ nhanh nhẹn, vầng trán cao, chịu lắng nghe và nói ít. Dung mạo một người như anh, tôi nghĩ, nhìn qua cái gì là biết hết, nhưng làm hay không là chuyện khác. Lông mày rậm và ánh mắt tinh anh là điều dễ thấy nhất ở anh. Ðiều nữa sau này tôi thấy là hình như không bao giờ anh đi giầy. Anh thường đi dép. Tôi không chỉ làm việc biên tập với Xuân Vũ suốt thời gian anh viết Ðường Ði Không Ðến trên tờ nhật báo, ngày lại ngày qua cả năm, mà sau này còn làm việc với anh cùng một phòng, tám giờ một ngày, tại Ðài Mẹ Việt Nam, trụ sở ở số 7 đường Hồng Thập Tự. Chủ bút tờ báo dặn dò gì anh hồi chánh viên Xuân Vũ là chuyện trước đó, phần tôi thì bổn phận rõ ràng: Tôi chịu trách nhiệm trước khi phổ biến bài của anh. Anh có thể là người chân thành tìm tự do, một Victor Kravchenko khoảng hai mươi hai năm trước (so với 1968) rời bỏ Liên Bang Xô Viết rồi viết I Chose Freedom – cuốn sách mà bất cứ tay chiến tranh chính trị nào cũng muốn biết qua – hay tôi có thể bị vào tròng, tuyên truyền cho Việt cộng ngay trên tờ báo chính thức của quân đội, là chuyện tôi phải “ngửa cổ ra mà lãnh,” nếu chuyện đó xảy ra. Tầm mức ấy khiến tôi là người đã đọc Ðường Ði Không Ðến từng dòng, từng chữ, từ khi nó ở dạng bản thảo, viết chữ nghiêng, mà chữ nghiêng thường khó đọc hơn chữ đứng. Tôi đã hỏi anh nhiều lần sau một câu, một kỳ, tôi còn đề nghị với anh nhiều câu nhiều kỳ khác. Tôi hoàn toàn tin anh và chúng tôi đối với nhau như hai đồng nghiệp từ đó.
Giao tình giữa Xuân Vũ và tôi thường trực hơn, thân hơn, từ 1974. Nhờ làm việc chung một cơ quan tám tiếng một ngày với nhau, tôi biết thêm một điều về anh: Anh cần ngủ trưa. Chỉ có đâu ba mươi phút để ăn trưa, mà anh phải ngủ khoảng ba mươi lăm phút là ít. Cho nên anh thường ngủ quá giờ ăn của mình. Ban biên tập thường trực của đài, lãnh lương tháng, có tám người, mà ba là hồi chánh viên, ngoài tác giả Ðường Ði Không Ðến còn có một đạo diễn từng đi học ở Mạc Tư Khoa về, và Thượng Tá Tám Hà, trung đoàn phó gì đó mà địa bàn hoạt động là quanh vùng Nha Trang, Khánh Hòa. Xuân Vũ đi làm bằng xe đạp, có lẽ nhà ở quanh đó, vùng Thị Nghè, cách sở vài cây số. Trong các biên tập viên tôi biết chỉ một mình anh đi xe đạp, không phải anh nghèo. Anh không có cung cách một nhân viên sở Mỹ, dù Ðài Mẹ Việt Nam thực tế là trực thuộc Tòa Ðại Sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn. Ngoài ban biên tập còn các biên tập viên cộng tác, là những người được mời viết trên căn bản bài, viết bài gửi vào (không ngồi trong đài, lãnh nhuận bút từng bài) mỗi bài tùy theo hạng, nhưng tối thiểu là ba ngàn, tối đa là năm ngàn một bài để đọc trong năm phút.
Những ngày gần Tháng Tư không khí Ðài Mẹ Việt Nam trầm lặng trong bí ẩn. Khoảng tháng ba chúng tôi đã được hỏi một câu giản dị thôi, nhưng không giản dị về phía người hỏi: “Theo bạn, tình hình sẽ ra sao nếu miền Nam có một giải pháp liên hiệp?” Thượng Tá Tám Hà, Xuân Vũ và tôi nhìn nhau. Chúng tôi lắc đầu, hay có thể diễn tả như thế. Riêng tôi, câu trả lời được nói ra rõ ràng: “Theo thôi thì liên hiệp chỉ có nghĩa là cộng sản sáu tháng sau.” Ðây là buổi họp của giữa các nhân viên Việt Nam và các cố vấn Mỹ từ tòa đại sứ qua. Trong một buổi họp khác, một tờ giấy được đưa cho mọi người, trong có một câu hỏi đáng nhớ: “Nếu chiến sự lan tới Sài Gòn, đài phải di chuyển ra một hải đảo, bạn có sẵn sàng đi theo đài không?”
Người được hỏi phải viết vào tờ giấy câu trả lời và ký tên. Nghe thì giản dị, nhưng đó là một câu hỏi sinh tử nếu anh đang là quân nhân tại ngũ, hay công chức đương nhiệm. Nếu anh ký nhận đồng ý theo đài, ‘di chuyển ra một hải đảo,’ là anh hứa sẽ đào ngũ, và đào nhiệm với chính phủ và quân đội nước anh. Với tôi thì giản dị vì đã giải ngũ từ cuối năm 72. Cố vấn về tổ chức quân sự của Việt cộng là nguyên Thượng Tá Tám Hà, ngồi sau cái bàn bên tay mặt; bạn hồi chánh viên của tôi là Xuân Vũ, ngồi ở một góc tối, chỉ nhìn. Như nhìn vào khoảng không. Tôi nhớ hai tháng sau đó ở Guam, chỉ qua một đêm, sáng hôm sau mái tóc Bác Tám trắng phơ. Hơn 20 năm sau chúng tôi không liên lạc với nhau, cho tới khi Xuân Vũ đọc được bài tôi viết về học giả Ðào Duy Anh. Anh viết thư cho tôi:
1. “Gửi Viên Linh thân mến. Già mẹ nó rồi mà cứ tưởng còn như hồi ở Xè Goòng 1973 uống cái chai Cointreau của bạn ở số 7 Hồng Thập Tự. Người xưa đâu tá cả rồi? Thấy có Hồi ký Ðào Duy Anh thì muốn đọc. Ông già đó với Nguyễn Tuân là tôi đọc liền. Ðó là trí thức, văn sĩ. Ổng nói câu này: ‘Lập trường không thay được khoa học.’ Còn Tố Hữu thì bảo: ‘Cần gì khoa học ta có chính trị…’’ Hai câu đó tôi nhớ, ghi lại không dám thêm một chữ ông à. Như nước với lửa vậy. Nay tôi thấy hình ông nhận không ra hồi mình ra Phú Quốc. Cái đêm bị ăn cắp sạch láng mà vẫn xách [...]qua Mỹ Khởi Hành nay đã 28 năm. (1) Mình đang viết ÐÐKÐ (Ðường Ði Không Ðến) tiếp. Mô tả cặp chân Ba lê của cô Thu, nay đã trên 70 rồi, không biết có còn đẹp không. (2)
Ông đã đi vào ngõ ngách của báo chí chứ không phải đại bang, đại lộ, nhưng cái ngõ ngách rất lạ rất đông khách đến nhậu. Phải dân ‘nhậu’ văn chương thì mới đọc Khởi Hành. Ðến số này tôi mới cất để đọc đây. Cảm ơn, Bẫy Ngầm. (3)
Ðường đi không đến. Xuân Vũ.” 22.5.03
[Chú thích lá thư trên: 1. Ðêm 29.4 cả toán nhân viên Ðài Mẹ Việt Nam bị ăn
cướp có súng chặn lại, cứ 10 va-li thì họ lấy 9, cho lại 1.
2. Có lẽ Thu Hà, xướng ngôn viên Ðài Mẹ Việt Nam. “70 rồi...” là tác giả tự nói
mình, chứ không phải nói Thu Hà.
3. Bẫy Ngầm là quán cà phê tại đường Cao Thắng Sài Gòn, VL, Xuân Vũ hay gặp
nhau ở đấy.]
2. Ông Ðào Duy Anh nói một câu mà nếu Mác nghe chắc sẽ ngồi dậy cãi nhau với cụ. Ở đâu mà bạn có được tài liệu quí thế? Cố gắng ra Khởi Hành. Nó sẽ lớn và trở thành tư liệu Văn Hóa VN nhờ tay VL đó. Cần gì tôi viết được thì gọi 210 67092…”
3. “Thấy nói là không còn ai sống từ thời NVGP (Nhân Văn Giai Phẩm). Ở Hà Nội thì tôi không rõ nhưng Hải ngoại này còn tôi. Tôi sống suốt thời đó, từ nó ra đời tới nó chết. Và tôi có gặp nhiều người, cả trăm. Tôi dự các cuộc đại hội ở Hà Nội. Ðại khái là ở Hà Nội, ở Thái Hà Ấp, mỗi cuộc gồm có cả ngàn văn nghệ sĩ mới cũ, Nam Bắc, VB (?)lẫn Hà Nội. Không giới nào tôi không quen. Ông có cần thì tôi viết cho toàn bộ diễn biến Nhân Văn Giai Phẩm mà tôi thấy và dự nhưng không bảo đảm có đầy đủ hay không và theo nhận định của tôi. “Chủ tọa đấu tố là Hoàng Văn Hoan không phải Hoài Thanh và Tố Hữu đâu. Chủ tọa mời Tô Hoài lên phát biểu Tô Hoài nhất định không lên. Tôi còn nhớ Tố Hữu mạt sát Bảy Trấn lúc đó là GÐ Ðại Học Nhân Dân (nơi tập trung đấu tố) rất thô lỗ ông ạ. Lạ thật.
(Tôi đã yêu cầu Xuân Vũ viết bất cứ gì anh biết về NVGP, từ người đến việc, viết như quay phim như chụp ảnh, liên tục cũng được mà từng pha cũng được. Cứ dương máy lên mà chụp, rồi thảy cho tôi. Ði chợ cứ mua loạn lên, về thảy cho tôi, tôi làm đầu bếp, xào nấu kho chua kho mặn món khô món ướt là chuyện của tôi. Xuân Vũ đã gửi cho tôi những tài liệu quí về NVGP. Những dòng chữ cuối cùng của đời anh rồi sẽ được gửi tới bạn đọc. Những trang viết chữ nhỏ, viết tháu và liền liền, viết dọc và viết ngang gửi tới tôi hình như trong tháng 8. 2003.)
Nhà văn Xuân Vũ từ trần
SAN ANTONIO, Texas – Hội Ái Hữu Bến Tre – Khánh Hòa thông báo là nhà văn lão thành Xuân Vũ, tên thật là Bùi Quang Triết, đã qua đời vào lúc 2 giờ 30 chiều ngày 1 tháng 1, 2004 tại San Antonio, Texas, thọ 74 tuổi.
Nhà văn Xuân Vũ, sinh quán tại Mỏ Cày, Bến Tre, ngày 19 tháng 3 năm 1930, từng học tại trường College Mỹ Tho, đi kháng chiến chống Pháp và tập kết ra Bắc vào năm 1955. Sau khi hiểu thế nào là Cộng sản, ông đã tìm cách trở lại miền Nam, bỏ Cộng sản. Năm 1963 ông được trở về miền Nam và đã ra Hồi chánh Chính quyền Việt Nam Cộng Hòa vào năm 1968.
Xuân Vũ được trao Giải Thưởng Văn Chương Toàn Quốc năm 1972 với tác phẩm Ðường Ði Không Ðến. Lễ hỏa táng được cử hành vào ngày Thứ Hai 5 tháng 1, 2004 tại nhà quàn Oakhills, San Antonio, Texas.” (Báo Người ViỆT
LÊ VĂN LÂN * XUÂN VŨ
Xuân Vũ : Cây bút lớn trui rèn
với kinh
nghiệm sống
Lê
Văn Lân
Người ta từ mọi phía đều công nhận Xuân Vũ là một cây bút nổi tiếng. Anh vừa nằm
xuống. Với gần 70 cuốn sách, Xuân Vũ đúng là một nhà văn có tác-năng cực kỳ dồi
dào và phong phú. Anh đã cầm bút sáng tác đều đặn không ngừng nghỉ như người ta
lao động bằng chân tay, có lẽ còn hơn thế nữa...
Một ngọn bút "cày" trên giấy hay con gà "đẻ" ra chữ!
Dùng chữ "cây bút lớn" để gọi anh không phải là một xưng tụng mà là một xứng
đáng.Tôi nói vậy theo nghĩa đen và nghĩa bóng:
Bạn bè thân cận đều nói anh Xuân Vũ tên thật là Bùi Quang Triết, sanh năm
1930) quen cầm bút viết mỗi ngày tám tiếng đằng đẵng, ngày này qua ngày khác
ròng rã hàng chục năm trời. Họ đã gọi đùa anh là một Lê văn Trương thứ hai hay
một Victor Hugo Việt Nam. Bản thảo gửi cho tòa soạn BNS Tự Do cũng như thư từ
anh gửi cho tôi cũng dài cả chục trang viết tay chứng thực điều này. Vào thời
đại người ta sử dụng computer cho việc chữ nghĩa, Xuân Vũ vẫn duy nhất cầm bút
viết trên mặt giấy những giòng chữ khá đẹp nhỏ nhắn đều đặn như hột bắp. Anh bạn
Hứa Hoành tiến bộ hơn viết bằng bàn gõ của máy đánh chữ xưa rích phải bỏ dấu
tiếng Việt cũng bằng tay, chứ không viết thẳng bằng Computer. Hình như anh bạn
Hồ Trường An viết văn bằng Computer thì nguồn văn tắc tịt! Đó là những tật dễ
thương của những cây bút lớn.
Viết tay như Xuân Vũ vào thời đại này quả là "dùng tay cầy trên giấy" như trâu
bò cầy trên ruộng, lao động vừa bằng óc vừa bằng tay. Một người thường cầm bút
viết một lá thư dài cả chục trang thường thì thấy tay cóng, mắt hoa, đầu nặng,
đó là chưa kể khi bị cạn hứng thì đầu óc tắc tịt, rặn hoài không ra một chữ. Còn
Xuân Vũ thì không, cứ khỏe re mà tuôn ra chữ nghĩa giống như mở vòi cho nước
tuôn ra... Nghe nói học giả Nguyễn Hiến Lê cũng ghép mình vào một thời khóa biểu
viết lách nhiều pho sách theo giờ giấc qui định.
TRUYỆN BỊA Y NHƯ THẬT!
Truyện bịa y như thật!
Câu nói của nhà văn Nguyễn Công Hoan đã ghi khắc trong đầu Xuân Vũ.
Đối với Xuân Vũ, hình như trước khi dàn dựng một truyện dài, anh đã vạch sẵn
trong đầu một cái sườn hay cái khuôn cố định rồi cứ theo đó mà đổ chữ nghĩa vào.
Viết cuốn Cô Ba Trà, anh chỉ nghe theo lời kể cốt truyện của Hứa Hoành và
vài chi tiết về cách chơi bùa ngải xin tôi cung cấp, chỉ trong vòng ít tuần anh
đã đẻ ra một cuốn sách dày 500 chữ in kể lể mô tả về cuộc đời của nhân vật Trà
Hoa Nữ trong Nam Bộ Việt nam. Dựa theo những tài liệu khô khan về bùa chú của
tôi, Xuân Vũ linh động chế biến chuyện vẽ bùa bằng chót lưỡi trên thân thể của
kiều nữ của thầy bùa làm cho câu chuyện mê ly lạ lùng. Xuân Vũ có một trí nhớ vô
song, anh chỉ nghe ông Duy Xuyên, hậu duệ bốn đời của Phó Bảng Nguyễn Huy Hiệu
kể lại giai thoại về Hường Hiệu theo gia phả, Cộng với tài liệu sử của Hứa
Hoành, anh đã hoàn tất cuốn Bữa Tiệc Thịt Chó Dưới Vòm Trời Cần Vương dày
300 trương trong một thời gian ngắn. Tóm lại, Xuân Vũ đã "đẻ chữ nghĩa ra" đều
đặn như gà đẻ trứng. Cứ coi những bằng chứng sau thì đủ rõ: Cuốn Đồng Bằng
Gai Góc của anh trọn bộ 5 cuốn, cuốn 2000 Ngày Đêm Trấn Giữ Củ Chi
trọn bộ 7 tập, cuốn Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như Tôi Biết viết thành hai tập.
Chưa dễ nể bằng năm nay Xuân Vũ đã 74 tuổi với bao nhiêu chứng bịnh già suy yếu
như huyết áp cao, cholesterol, phải lọc thận thế mà mới khởi sự đăng đều đặn
trên BNS Tự Do truyện dài lịch sử về đức Thầy Huỳnh Phú Sổ qua cuốn Thất Sơn,
Địa Linh Nhân Kiệt. Tôi bỗng thương cảm cho anh bạn Hứa Hoành của tôi dù bị
ung thư phổi sắp chết nhưng cũng cố gắng hoàn tất cuốn Trí Thức Miền Nam Theo
Mặt Trận Giải Phóng. Đúng là kiếp tằm nhả tơ cho đến chết.
Thói quen viết tay những feuilletons này đã quen nếp từ khi anh chàng Xuân Vũ
trẻ măng mầm non, hăm mấy tuổi đầu làm phóng viên chiến trường đánh đồn Pháp
trên tờ báo Tiếng súng kháng địch của Khu IX. Chuyện làm văn viết báo
theo anh là có ai dạy cho ngày nào mà cứ phóng ào. Trên lưng mang ba lô, vai
mang sắc cốt, túi giắt bút máy, ghi ghi chép chép. Bên trong sắc-cốt toàn là
giấy trắng, tưởng có thể viết bài cả trăm trang (Những Bậc Thầy Của Tôi).
Có lần đi công phá đồn Tây bị bắn rát quá, đồng đội chém vè trước, Xuân Vũ chạy
sau, ba lô sắc cốt bị vướng mắc tòng teng trên kẽm gai nên khi về đành phải là
một màn tường thuật miệng.
Khi chỉ là một cậu bé 17 tuổi, Xuân Vũ đã làm những vần thơ sặc mùi kháng chiến
"Ngày Mai Em Lớn Cầm Súng Bắn Tây":
...
Bây giờ em còn bé,Em ôm đỡ súng cây
Ngày mai này em lớn,
Cầm súng thiệt bắn Tây...
(1947)
TÀI NĂNG NHỜ THIÊN KHIẾU VÀ HỌC ĐỜI, HỌC BẠN
Kiến thức về chữ nghĩa văn chương thu thập trên ghế học đường cấp quận Mỏ Cầy,
cấp tỉnh Mỹ Tho của Xuân Vũ theo những trang hồi ký của ông không nhiều, nhưng
ngược lại anh rất mê đọc sách:
Tiếu lâm, tiểu thuyết vùi trong cặp
Tây Du, Tam quốc thuộc hơn bài!
Cây bút của anh là cây bút viết ra thực những kinh nghiệm sống của anh. Anh là
một trường hợp điển hình một đầu óc linh lợi có tài đã thành công nhờ tự học và
học từ những người khác qua những tiếp xúc của cuộc sống mà chế biến thành kiến
thức của mình để trang trải trên mặt giấy một cách dồi dào. Anh quen nói theo
kiểu Léon Tolstoi là những chi tiết nhỏ làm nên những tiểu thuyết lớn.
Vốn liếng Pháp ngữ của anh vào giai đoạn giao thời tại trường tư thục
Institution Trung Châu ở Mỹ tho đương nhiên giới hạn nhưng cũng đủ để anh gồng
mình tán một chị bạn học đồng lớp lớn tuổi hơn bằng một câu xanh rờn: Ô ma
belle, je t ' adore (Người đẹp ơi, tôi yêu nàng) và biết đóng kịch giả Tây để
phun ra một câu tiếng Tây toàn tên thuốc Tây: Ô là la! Quinine, Strychnine,
Prémarine, Quinobleu. Non, non, Teinture d ' iode, Mercurochrome, Alcool de
Menthe et Streptomycine & ha ha! Và sau này, khi ra ngoài Bắc được gần gũi những
nhà văn Việt Nam tiền chiến nổi tiếng như Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Nguyễn Công
Hoan, Nguyễn Huy Tưởng..., chú nhà văn mầm non Nam Bộ Xuân Vũ mới hăm mấy tuổi
đã tạo dịp học lóm thêm nhiều kinh nghiệm quí báu của họ và nhân đó mầy mò đọc
bổ túc thêm những văn thi sĩ Pháp cổ điển như Lamartine, Chateaubriand, Guy de
Maupassant, Honoré de Balzac & như anh thành thực viết lại trong cuốn hồi ký:
Những Bậc Thầy Của Tôi. Trong sách này, anh viết thuộc làu làu như húp cháo
nhiều nguyên tắc viết văn mà anh học được từ những văn nghệ sĩ ngoài Bắc mà
chính anh đã trung thành áp dụng khi anh sáng tác. Sự thành công của cây bút
Xuân Vũ chứng tỏ không có trường nào đào tạo ra văn thi sĩ ngoài trừ tài năng
thiên phú và kinh nghiệm sống giữa trường đời.
ĐẤT NAM KỲ LÀ ĐẤT TIỂU THUYẾT!
Đất Nam kỳ là đất tiểu thuyết!
Đó
là câu nói của Nguyễn Huy Tưởng, nhà văn có uy tín ở miền Bắc đã nói với Xuân
Vũ. Đối với ông này, đám nhà văn mầm non Nam Bộ "ngơ ngáo trước ngưỡng cửa nghệ
thuật" (nguyên văn chữ dùng của Xuân Vũ) thường xuyên đi lại giao du và học hỏi
những kỹ thuật mánh lới của nghệ thuật cầm bút. Theo đúng lời khuyên của nhà văn
đàn anh này, Xuân Vũ không những là một cây bút viết hồi ký phong phú trứ danh
có một không hai của văn giới Việt Nam mà còn là một tiểu thuyết gia viết hàng
chục cuốn tiểu thuyết mà hơn phân nửa xây dựng bối cảnh trên quê hương và con
người miền Nam như Sông Nước Hậu Giang, Ngọn Rạch Bằng Lăng, Xóm Cái Bần, Buồng
Cau Trổ Ngược, Những Độ Gà Nòi, Cô Ba Trà v.v... Noi theo dấu Hồ Biểu Chánh, Sơn
Nam, Lê Xuyên, Xuân Vũ đã tỏ ra rất phong phú qua nhiều nét chấm phá mô tả những
cá tính đôn hậu chân chất, xốc nổi, ăn nhậu, buồn giận, yêu đương của người dân
miền phù sa Sông Cửu. Những độc giả đọc Xuân Vũ thắc mắc là Xuân Vũ đi tập kết
ngoài Bắc khi còn khá trẻ và lúc trở về Nam lại thì khá luống tuổi, rồi sau đó
chạy tỵ nạn qua Mỹ thì trở nên già háp, thế mà những kỷ niệm về đồng quê thời
thơ ấu lại khiến anh viết về quê hương miền Nam một cách tự nhiên, đầy tình tự,
tươi mát như những bức vẽ phấn tiên (pastel). Động lực bí ẩn nào trong ngòi bút
của anh, phải chăng là một trí nhớ phi thường, một tình yêu sâu đậm dành cho nơi
chôn nhau cắt rốn nhào nặn với một thiên khiếu văn chương
MẦM NON ƯƠM TRONG MÁU LỬA
So với tên tuổi của những nhà văn gốc Nam Bộ như Vũ Anh Khanh, Thẩm Thệ Hà, Sơn
Nam, Hà Huy Hà, Tâm Điền (tức nhà văn Xuân Tước), Xuân Vũ vào thời đó chỉ là vô
danh tiểu tốt một "mầm non ươm trong khói lửa". Nhưng sau khi tập kết ra
Bắc, qua kinh nghiệm học hỏi liên tục và sự mê say viết văn, Xuân Vũ đã khiến
dân viết lách nể vì, có chân trong Hội Nhà Văn Việt Nam vào năm 1958 cùng khóa
với Phùng Quán). Thời gian sống ngoài Bắc được Xuân Vũ cô đọng trong cuốn hồi ký
Mười Năm Mưa Phùn Gió Bấc đã cung cấp nhiều dữ kiện trung thực cho Xuân
Vũ về sau viết thành cuốn Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như Tôi Biết hé lộ cho độc
giả miền Nam hiểu nhiều về thân phận cũng như tâm lý những người làm văn nghệ
thuộc giới tuyến đối lập, ai trung, ai nịnh, ai nín thở qua cầu, nhất nhất đều
được ngòi bút Xuân Vũ tường thuật, mô tả lại. Hiện nay tôi còn lưu trữ nhiều
trang giấy viết tay của anh về hung thần Tố Hữu với tên cúng cơm là Lành, người
bị phần lớn văn nghệ sĩ gọi lén là anh Paul! (Bôn Lành). Những cơn sốt rét thập
tử nhất sinh, những cái đói meo cùng sự kiện mà Xuân Vũ dùng mắt của mình quan
sát như chụp lại trên từng cây số của đường mòn Hồ Chí Minh khi đi B xâm nhập vô
Nam đã trở thành những chất liệu sinh động quí giá vô song cho ngòi bút "đẻ ra
chữ" của anh. Anh bắt chước Nguyên Hồng qua câu nói: Khi tôi viết, tôi cấu thịt
da tôi để trên giấy!
MỘT NGÃ RẼ ĐỊNH MỆNH!
Nhưng một sự cố cực kỳ quan trọng đã xẩy đến cho Xuân Vũ, nếu không gặp nó thì
tên tuổi Xuân Vũ đã bị vùi dập như bụi cỏ hèn: đó là chuyện Xuân Vũ ra hồi
chánh!
Cán bộ Bùi Quang Triết vào năm 1965 được điều đi B đọc là đi Bê, nghĩa là theo
đường mòn Trường Sơn xâm nhập vào Nam. Đường mòn này còn gọi đường mòn Hồ Chí
Minh, nên đi Bê còn được những cán binh VC gọi là đi Ông Cụ, và có rất nhiều dân
đi Bê gặp toàn là cực khổ, thiếu thốn, sốt rét, chết chóc dọc đường bèn nổi lên
chống đối, đòi quay trở ra Bắc lại nên được gọi là "toán Bê quay".
Theo nhà văn Xuân Tước rất thân với Xuân Vũ kể, anh được điều công tác trong Nam
một lượt với nhà văn VC Trần Bạch Đằng tại Tân Hào, Kiến Hòa.
Nhưng Xuân Vũ, con người với bầu nhiệt huyết của tuổi thanh xuân từng yêu nước
đánh Pháp hăng hái tập kết ra Bắc đã trở nên vỡ mộng sau nhiều năm sống ngoài
Bắc trong một bầu không khí sinh hoạt giả dối nên đầu óc của anh đã manh nha con
đường ra hồi chánh từ lâu. Anh đã dứt khoát trở về tìm tự do vào năm 1968. Tuy
nhiên, con đường hồi chánh đâu phải giản dị như một món đồ không thích thì trả
lại dễ dàng hoặc căng hơn như cưới một người vợ không hợp thì chọn con đường ly
dị. Biết bao nhiêu người trong Nam lỡ mê say lý tưởng với chiêu bài yêu nước của
đảng Cộng sản đã ra đi tập kết bỏ lại vợ con mà ra Bắc, lúc tỉnh mộng thì thấy
nhiều kẹt cứng, không đủ can đảm và thành thực nhận mình lầm mà chỉ ngậm đắng
nuốt cay, sống để dạ, chết mang theo. Vả lại, họ còn sợ CS trả thù và nhất là
còn hoài nghi rằng phía Quốc gia có thực lòng chiêu hồi đón tiếp mình không hay
bản thân sẽ chịu cảnh hàng thần lơ láo, phận mình ra chi! Trên phương diện ngôn
ngữ, quả là có sự tinh tế về tâm lý giữa hai danh từ: phía CS rêu rao tuyên
truyền cho cán binh đừng để phe Quốc gia "chiêu hàng" vì sẽ bị khinh bạc nếu
không là tù tội hay bị xử chặt đầu như Ba Cụt, còn phía Quốc gia thì nói "chiêu
hồi" tức là dùng tay vẫy gọi chiêu dụ, mời mọc sự trở về con đường phải hồi
chánh.
Trường hợp của Xuân Vũ chắc đã đắn đo cân nhắc suy nghĩ điều trên và anh chọn
con đường hành động ra sao?
GIÁC NGỘ VÀ GIAO CẢM!
Bác sĩ Hồ Văn Châm, nguyên Bộ trưởng Chiêu Hồi đã kể cho tôi rõ về trường hợp
của Xuân Vũ như sau:
Vào thời điểm 1970- 1971, hạ tầng cơ sở Mặt Trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam hầu
như tan rã. Xuân Vũ muốn bỏ ra đi, nhưng còn e ngại sợ bị chính quyền Cộng hòa ở
địa phương khinh rẻ, đối xử như kẻ bại trận, phản bội. Vì vậy, Xuân Vũ nhờ người
quen lặn lội lên Sàigon móc nối với đường giây bộ Chiêu Hồi để xin hồi chánh.
Tôi bèn nhờ Trung tá Nguyễn Hữu Thiên là Giám đốc nha Công tác lái xe xuống Kiến
Hòa đến điểm hẹn đón Xuân Vũ về Sàigòn đưa vào gặp tôi. Những gì trao đổi giữa
tôi và Xuân Vũ hôm đó,sau này Xuân Vũ viết thành ký sự "Phút giao cảm đầu tiên".
Cốt lõi của câu chuyện hôm đó xoay quanh việc xác định lý lịch và tô đậm chân
dung người yêu nước quốc gia chủ nghĩa. Họ không phải như hình ảnh người mác-xít
lê-nin-nít rêu rao bịa đặt để xuyên tạc tuyên truyền bôi lọ. Họ là người "không
Cộng sản", nhưng không phải là Việt gian theo Tầu. Họ là người "không Cộng sản"
nhưng không phải là ngụy bù-nhìn Mỹ. Họ là người "không Cộng Sản" và vẫn có thể
xuất phát từ hàng ngũ Cộng Sản như trường hợp Xuân Vũ.
Theo nhà văn Xuân Tước, Xuân Vũ vẫn còn bị vài người còn thành kiến hoài nghi về
tư cách hồi chánh viên chưa dứt bỏ gốc Cộng hay là kẻ phản bội trở mặt với lý
tưởng của mình. Tôi mong rằng đọc những lời tiết lộ trên và xuyên qua những tác
phẩm của Xuân Vũ, thái độ còn hoài nghi sẽ không đứng vững. Xuân Vũ là một nhà
văn có đầu óc suy nghĩ, văn tức là người, đọc anh ta thấy rõ tư cách xử sự quang
minh của anh, bỏ Cộng sản không phải vì cực khổ vật chất mà chính vì lý tưởng tự
do nên ra hồi chánh, anh muốn hành động quang minh chính đại đối diện trực tiếp
với bộ trưởng Chiêu hồi hơn là ra đầu thú với địa phương thường xét những cán
binh hồi chánh là những kẻ trở cờ phản bội hay những kẻ cơ cực cần cơm áo. Do
đó, ta thấy chính bác sĩ Hồ văn Châm vào năm 1971 là kẻ có mắt tinh đời nhìn ra
cái tài nghề và tư cách của Xuân Vũ bằng cách thâu nhận Xuân Vũ và bổ nhiệm anh
làm Tham Nghị, một chức vụ dành cho người hồi chánh ngang hàng với Giám đốc Nha.
Mà cũng có thể nói đây là một hạnh ngộ may mắn cho bộ Chiêu hồi biết người biết
của mà làm nên công trạng với Xuân Vũ. Năm 1972, Xuân Vũ được cử đi Bắc Âu Thụy
Điển, Na Uy, Đan Mạch làm công tác tuyên vận. Cùng đi với Xuân Vũ là nhạc sĩ
Phan Thế, một cán binh văn nghệ hồi chánh, người từng sáng tác khúc nhạc dạo đầu
cho những buổi phát thanh (openning tune) của đài Mặt trận Giải phóng Miền Nam.
Sau đây là nguyên văn sự nhận định của bác sĩ Hồ Văn Châm về Xuân Vũ:
Kể
từ "Phút giao cảm đầu tiên", Xuân Vũ đã tìm lại chỗ đứng trong lòng dân tộc,
chen vai thích cánh với những người nặng lòng yêu nước thương dân, không còn cảm
thấy bơ vơ lạc lõng giữa giòng người bon chen danh lợi. Giã từ hàng ngũ Cộng
sản, Xuân Vũ trở thành người không Cộng sản, thậm chí trở thành người chống Cộng
sản, và điều này bản thân Xuân Vũ ý thức đầy đủ rõ ràng về cả hai mặt tư duy và
hành động.
Tôi từng hỏi anh Xuân Vũ về sự giao tiếp với bác sĩ Hồ Văn Châm thì anh đã thành
thật nói thẳng với tôi rằng: Tôi chịu ơn ông ấy lắm. Nếu không có ông ấy dùng
tôi, thì tôi chỉ đi bán nước mía là cùng!
SỨC MẠNH CỦA VĂN CHƯƠNG!
Vào năm 1973, tài năng viết văn của Xuân Vũ đã làm một quà ý nghĩa cho nhân dân
miền Nam với tác phẩm Đường Đi Không Đến, một hồi ký viết với những chất
liệu thực tế với một thể tài sống động sắc nét như lưỡi dao điêu khắc, một văn
phong không trang điểm nhưng nóng hổi tình tiết, không chửi bới ai, mà cũng
không đề cao ai.
Trong bao nhiêu năm, người ta nghiệm rằng nếu áp dụng kỹ thuật tâm lý chiến vụng
về bằng những khẩu hiệu khuôn sáo chửi rủa thì khiến chúng không những vô hiệu
quả mà đằng khác còn bị phản-tác-dụng làm cho quần chúng có cảm tình với đối
phương. Do đó, người dân trong Nam đã kháo nhau tìm đọc say mê cuốn Đường Đi
Không Đến của một cây viết từ giới tuyến đối nghịch mà người ta lâu nay vẫn
e dè về tính chất trung thực. Qua cuốn này, tôi thấy rõ hiệu quả của văn chương
và sức mạnh của ngòi bút vì nó làm xoay chuyển thái độ đầy cảm tình mù quáng của
một số lớn người miền Nam đối với CS. Và khiến cho bộ mặt của cuộc chiến tranh
chống Cộng của miền Nam đã bắt đầu mang một ý nghĩa chính đáng! Cuốn sách Uncle
Tom's cabin (Căn lều của bác Tom) của bà Harriet B. Stowe 1811- 1896 viết quá
cảm động về thân phận người da đen đã khiến quần chúng Mỹ nổi giận với chế độ
Hắc Nô và tăng cường thái độ ủng hộ phong trào Bãi Nô (Abolitionists)
Chỉ một cuốn sách ra mắt của cán binh hồi chánh gốc miền Nam Xuân Vũ đã thực sự
cảnh tỉnh phần lớn những người trí thức miền Nam còn mơ ngủ với chiêu bài ái
quốc và viễn tượng về một thiên đường CS mặc dù trước đó vào năm 1954, dân di cư
Bắc vô Nam có nói họ cũng cho là tuyên truyền. Nó được lãnh giải thưởng Văn Học
Nghệ Thuật Quốc Gia 1973 là đúng. Chủ đích của cuốn sách là cảnh tỉnh những
người còn mê muội, nhưng văn phong của nó nhẹ nhàng không đăng đàn thuyết giảng
dài dòng. Sau đây là một đoạn đối thoại nhẹ nhàng thấm thía trong cuốn Đường
Đi Không Đến:
Một chốc anh hỏi tôi:
-Tôi hỏi thật mà anh cũng phải trả lời thật nhé! Miền Bắc xây dựng xã hội chủ
nghĩa có ngon hơn miền Nam mình không?
Tôi cười và tìm cách nói loanh quanh, không trả lời thẳng. Điều tôi muốn nói với
anh là: Chế độ nào nhiều cơm gạo và thỏa mãn người đời nhiều nhất thì đó là chế
độ ta cần bảo vệ và vun bồi. Chủ nghĩa cộng sản trên lý thuyết thì có vẻ hay
thật nhưng nó chỉ thực hiện được khi nào nhân loại chỉ có một cái dạ dầy chung.
Đừng nghe lý thuyết của bất kỳ ai, hãy nhìn vào nồi gạo của họ. Goethe nói một
câu tuyệt hay: "Tất cả lý thuyết đều trở thành màu xám.chỉ có cây đời mãi mãi
xanh tươi".
Nhân đây, chúng ta cũng không quên hình ảnh của bao nhiêu hồi chánh viên khác
trở về với chính nghĩa quốc gia đã âm thầm chiến đấu trong tổ chức Xây dựng Nông
thôn hay Cán bộ Võ trang tuyên truyền Chiêu Hồi. Sự hồi chánh của họ đã làm nao
núng tiềm năng phá hoại của CS, vì tổ chức nằm vùng của CS tại những địa phương
bị bại lộ. CS thời đó có câu loan truyền rằng:
Bắt được lính Mỹ còn tha,
Bắt được hồi chánh, lột da chặt đầu.
Sau 1975, trung tá hồi chánh Lê Xuân Chuyên đã bị bắt và bị xử tử. Có nhiều
người trước trong hàng ngũ CS trở về với Quốc gia cũng biết thân phận nên đã tự
tử như trường hợp của ông T. C. Thành và nhiều người khác. Tôi còn nhớ bản yết
thị dán ngoài phố của ban quân quản CS vài ngày sau 30 tháng 4, 1975 kêu gọi
"ngụy quân ngụy quyền" ra trình diện với chiêu bài Hòa Hợp Hòa Giải Dân Tộc và
chủ trương "Đánh kẻ chạy đi, chớ không đánh người chạy lại", nhưng chỉ ít
lâu sau, cả nước thành một nhà tù vĩ đại.
Cụ
Hoàng Văn Chí (tác giả cuốn Từ Thực Dân Đến Cộng Sản) được anh Hà Kỳ Lam làm quà
cuốn sách Đường Đi Không Đến này khi anh đi học trường Fort Benning ở Georgia
ghé thăm cụ ở Washington DC vào năm 1974 đã thốt lên và trách rằng cơ quan
truyền thông của chính quyền quốc gia bỏ lỡ không nắm lấy cuốn này mà phổ biến
rộng lớn cho thế giới biết giá trị đặc biệt của tác phẩm. Anh Hà Kỳ Lam kể rằng
cụ H. V. Chí nói sẽ dịch nó ra Anh ngữ dưới tựa đề: No light at the end of
the tunnel và lúc đó cụ đang làm việc cho một cơ sở ngoại giao của chính
quyền Hoa Kỳ nên sẽ vận động họ dựng thành phim ảnh.
CON NGỰA GIÀ VÀ NẮM CỎ NON
Tiếc thay, hoàn cảnh đã thay đổi, miền Nam sụp đổ vào tháng 4 / 1975 vì thế cờ
chính trị quốc tế mặc dù tiềm năng và khí thế chiến đấu của VNCH hầu như chưa
suy giảm. Tuy nhiên, hơn ba mươi năm sau vào năm 2004 đọc lại Đường Đi Không
Đến viết vào 1972 (được tái bản 8 lần) người ta lại thấy càng hay và đúng vì
tác giả Xuân Vũ đã dùng ngòi bút nêu lên một cái nhìn xác thực vào cái lý tưởng
điên rồ vô vọng của những người CSVN cam tâm lấy xương máu Việt Nam để thực hiện
nhiệm vụ quốc tế vô sản của mình, nhưng cuối cùng chẳng đi đến đâu ngoài kết quả
hằng triệu người chết và đất nước liệt trong hàng nghèo đói nhất trên thế giới.
Thành trì Liên Xô của xã hội chủ nghĩa bị xụp đổ và khôi hài nhất là trước đây
chính miệng CSVN hô hào hung hăng "đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào"
và "xây dựng đất nước hơn mười lần xưa" thì nay chính họ van lạy Mỹ bang
giao, gọi nịnh dân tỵ nạn CS hải ngoại là "khúc ruột ngoài ngàn dặm" đem
hàng tỉ đô la và chất xám trở về kiến thiết xứ sở. Và Con đường Trường Sơn xâm
nhập miền Nam ngày xưa chôn vùi biết bao mạng người xương trắng một cách vô ích
thì nay đang trở thành con đường chiến lược Xa lộ Trường Sơn. Những tác phẩm
"viết tay" trên chục ngàn trang giấy do cây bút phong phú Xuân Vũ như Xương
Trắng Trường Sơn, Mạng Người Lá Rụng, Đến Mà Không Đến, Đồng Bằng Gai Góc, 2000
Ngày Đêm Trấn Giữ Củ Chi, The Survivor là những hồi ký có giá trị lớn trong
lịch sử chiến tranh Việt Nam viết ra cho hậu thế đọc.
Vào buổi sáng gia đình và bạn bè đưa Xuân Vũ ra lò thiêu, tôi bị đau nằm trên
giường không xuống San Antonio đưa tiễn được, trong lòng trăn trở. Tôi bỏ một
ngày đọc thật kỹ lại cuốn Đường Đi Không Đến của anh và thấy anh đã dùng
một hình ảnh này mà cô đọng ý nghĩa của toàn tập truyện, đó là dụ ngôn của Xuân
Vũ trong bài Tựa về một lão đánh xe đưa khách và con ngựa gầy ốm kéo xe của lão:
Nó
chạy chậm nổi tiếng. Điều đó làm cho lão già không hài lòng. Lão ta dùng roi,
nhưng roi không có kết quả. Thực ra không phải con ngựa chạy chậm vì lười mà
chính vì nó kiệt sức.
Để
lợi dụng cái sức còn lại trong con vật, lão già đã nghĩ ra một cách có vẻ nhân
đạo hơn. Lão ta buộc một mớ cỏ non trên đầu cần câu và buộc chiếc cần câu dọc
theo gọng xe. Nhưng tội nghiệp, con vật ngây thơ, cố ngay xương sống ra kéo
chiếc xe đầy khách, mong rút ngắn cái khoảng cách giữa cái mồm và mớ cỏ. Cái mớ
cỏ vẫn nhảy múa trước mặt nó, quyến rũ vô cùng, giục nó chạy tới, chạy nhanh
tới.
Con vật ngây thơ vẫn cố sức phi tới với chút sức tàn, mong đớp được mớ cỏ. Có
bao giờ lão chủ xe lại giải thích cho con vật thân yêu của lão vì sao nó chạy
hoài mà không ngoạm được mớ cỏ?
Nhìn tổng kết lại thân thế và sự nghiệp của nhà văn Xuân Vũ, người ta thấy anh
quả là một cây bút lớn ít ai bì kịp vừa nghĩa đen, vừa nghĩa bóng, vừa phẩm, vừa
lượng, phản ánh trung thực cả một thời đại mà đất nước Việt Nam quằn quại trong
khói lửa giao tranh Quốc- Cộng trong hậu bán thế kỷ 20.
Xuân Vũ là trường hợp điển hình của một nhà văn gốc nông dân miền Nam có tấm
lòng yêu nước với một bầu nhiệt huyết thực sự đã xây dựng sự nghiệp văn chương
thành công của mình nhờ đem tâm hồn và thiên khiếu văn chương "trui rèn" trong
kinh nghiệm sống phong phú độc đáo của mình.
Văn học sử Việt Nam đương nhiên sẽ ghi tên và công nghiệp của nhà văn lớn Xuân
Vũ.
Lê
Văn Lân
8/22/2006
PHẠM THÀNH TÀI * XUÂN VŨ
CỘNG SẢN HÀ NỘI TRUY NÃ MỘT NHÀ VĂN: XUÂN VŨ
Posted on 03/03/2010 by Lê Thy
QUYỂN IV
của
THIÊN HỒI KÝ “VƯỢT ĐƯỜNG MÒN HỒ CHÍ MINH”
của
THIÊN HỒI KÝ “VƯỢT ĐƯỜNG MÒN HỒ CHÍ MINH”
Xuân Thu xuất bản lần thứ nhất tại Hoa Kỳ năm 1992
Bìa: Hồ Thành Đức
Tác giả giữ bản quyền
ISBN:1-56295-041-X
Bìa: Hồ Thành Đức
Tác giả giữ bản quyền
ISBN:1-56295-041-X
| THAY LỜI TỰA |
CỘNG SẢN HÀ NỘI TRUY NÃ MỘT NHÀ VĂN:
XUÂN VŨ
XUÂN VŨ
(Trích Hồi ký của Phạm Thành Tài)\
Hồi
còn ở quê nhà, sau tám năm “cải tạo học tập” về, tôi có mở một phòng
mạch chữa bệnh cho bà con để kiếm sống qua ngày. Chữa bệnh bằng Tây Y
kiếm cơm hơi khó vì thuốc hiếm, mắc quá, bệnh nhân mua không nổi nên tôi
chuyển sang chữa bằng Đông Tây Y kết hợp. Nhờ trời cũng đắp đổi bữa có
bữa không. Nhưng tôi quyết không bỏ nghề, không chỉ vì sợ mất cần câu
cơm, mà còn vì tôi không thể bỏ ngang thân chủ mình. Bà con lành được
bệnh tôi cũng có niềm an ủi, hơn nữa cái thế giới quen biết của mình
ngày càng rộng khắp với bao nhiêu tâm sự vui buồn trong thời ly loạn
nhân tâm. Trong số đó có một người con gái tên Thư. Cô gái này hình như
là sinh viên cũ của Sàigòn không được vô Đại Học Nhà Nước, rất thích đọc
sách. Lạ một điều là cô ta chỉ thích loại tiểu thuyết lịch sử. Cô kể
cho tôi nghe gần như thuộc lòng nào là “Tiêu Sơn Tráng Sĩ” của Khái
Hưng, nào là “Chiến Tranh và Hoà Bình”, nào là “Ana Karenina” của
Tolstoi. Cuốn này cô kể thật hấp dẫn, đây là cuốn có tình tiết rất tinh
tế, rất khó kể sao cho hấp dẫn, thế mà tôi nghe phải mê luôn các nhân
vật trong ấy. Có một lần nghe cô kể, không hiểu sao tôi buột miệng hỏi:
- À mà lâu nay cứ nghe chuyện ngoại quốc. Còn truyện trong nước Thư có đọc nhiều không ?
- Chuyện nào em cũng đọc. Hễ thấy là em mua ngay. Hết tiền vì đọc, má em la hoài… Em đọc cả sách “chui” nữa.
- Cả sách “chui” nữa, sách “chui” thì Thu thích cuốn nào?
- “Một Ngày của Ivan” và “Quần Đảo Ngục Tù” của Solzenitsyne, nhất là cuốn “Tầng Đầu Địa Ngục” cũng của Solzenitsyne.
Tôi lấy làm ngạc nhiên, nhưng ra mặt tỉnh bơ.
- Còn sách chui trong nước ?
- “Đường Đi Không Đến” của Xuân Vũ !
Thư
trả lời trơn tru, gọn lỏn làm tôi tá hỏa và có cảm giác ớn lạnh. . .
Tôi nghe như ai lấy cục nước đá chà vào lưng đốt sống nhất là nhắc đến
cái tên mà tôi chứng kiến đã từng bị truy nã. “Xuân Vũ! “ Ngay
lúc ấy tôi như không còn nghe Thư nói gì nữa. Sở dĩ mà cô dám đường đột
nói như vậy là vì cô biết cái gốc của tôi không phải là cán bộ Cộng Sản.
Hơn nữa, tám năm sau “giải phóng” người dân đã khinh nhờn Cộng sản rất
xem thường vì chúng tỏ ra quá nham nhở, thua kém Sài Gòn cũ xa.
Cô hỏi:
- Sao mà thầy đờ ra vậy ?
- Chả có gì!
(Chả lẽ tôi dám cả gan buột miệng. - Xuân Vũ là người tôi từng ‘biết”!)
Tôi còn hỏi lại:
- Cô thấy nói gì trong sách đó?
Thư không trả lời thẳng câu hỏi:
- Cái ông xuân Vũ mà còn ở lại thì phải “ăn đạn đồng” “đền tội trước nhân dân và Đảng.” – Thư nhấn mạnh và bĩu môi ở từng lời.
- Làm gì mà ghê thế? – Tôi nói.
Như chuẩn bị hồi nào, Thư tuôn ra một hơi không có vẻ sợ sệt e dè gì hết.
-
Thầy coi viết như vầy có ‘độc” không? Mở đầu câu chuyện ông ta ví Đảng
là người chủ ngựa, nhân dân là ngựa. Con ngựa gầy còm mỏi mệt nai lưng
ra kéo xe. Đảng nói: Cố lên, đấy năm cỏ đằng trước mặt… rồi sẽ no nê… “ở
đó thiên đường, gắng lên . . . “
Lại
thêm một lần nữa, tôi nghe Thư nói mà “rởn ” gây. Tôi đã đọc cuốn
“Đường Đi Không Đến” quả là có câu đó, Xuân Vũ có viết nhưng khi nghe
Thư kể lại thì cái hồn của ý đó nó sống động hơn, nó ma mãnh hơn…
Tôi suýt buột miệng kêu lên:
- Chao ơi, cô bé kể chuyện hay quá, tôi nghe mê quá. Còn cái ông Xuân Vũ kia quả là tôi…
Tôi tự chế kịp thời ngay trong tâm trí. Vì không thể nói ra một câu có thể làm cho tôi trở lại trại cải tạo mục xương.
o O o
Tình
thế đẩy đưa làm sao mà tôi lại xin đi theo diện HO và được đi. Sang Hoa
Kỳ tôi bơ vơ lắm không biết tìm ai ? Đất nước mình sống bỗng nhiên phải
bỏ đi để lại cha mẹ già trên tám mươi tuổi. Có thảm cảnh của dân tộc
nào bằng thảm cảnh dân tộc Việt Nam ? Thâm tâm tôi quyết tìm Xuân Vũ,
người tôi có “quen ” từ lâu. Tôi hỏi các báo có tên Xuân Vũ trong ban
biên tập, chủ báo nói biết nhưng không được phép cho số điện thoại và
địa chỉ.
Một
hôm buồn quá, tôi dạo nhà sách Tú Quỳnh ở đường Bolsa. Có hai điều làm
tôi chú ý bàng hoàng. Thứ nhất là cuốn sách “Đường Đi Không Đến” và thứ
hai là một người con gái giống Cléopâtre.
Sự chú ý của tôi chợt hướng hẳn vào những tên sách đập vào mắt tôi: “Tự Vi Thế Kỷ” truyện ngắn Xuân Vũ, “Xương Trắng Trường Sơn”, hồi ký tập hai Xuân Vũ, “Văn Nghệ Sĩ Miền Bắc Như Tôi Biết,” hồi ký Xuân Vũ và v.v….. Đột nhiên, buổi thẩm vấn tại của tên công an cách nay hơn mười năm hiện lên trong đầu tôi như một thoáng ác mộng.
Tóc
hắn húi ngắn. Đầu hắn hơi bờm xờm, điều làm tôi chú ý là hai chân hắn
đi như lướt nhẹ làm lất phất hai cái ống quần rộng, chân hắn như không
xương… lại một điều nữa làm tôi để ý là da mặt hắn trắng hồng và râu
xanh mờ ở mép qua các đường cạo thật nhẵn, chắc là phải dùng loại dao
cạo râu nổi tiếng Reles. Tôi mường tượng như gặp hắn đâu đó thuộc ngày
30 tháng 4 năm 1975 và hình như hắn đã từng gặp Xuân Vũ trong một dịp vô
tình nào đó… chắc chắn hẳn không phải là một trong những nhân vật đi
trên đường mòn Trường Sơn “đường đi không đến “… nhưng không thể không là một trong những tên mật vụ nhà nghề…
Trong bản thảo đầu tiên bài “Truy nã một nhà văn: Xuân Vũ “ tôi viết:
Năm 1973, nhà văn Xuân Vũ được giải nhất trong cuộc thi văn học giải Tổng Thống. Tác phẩm được giải là cuốn truyện “Đường Đi Không Đến.”
Vô tình tên tuổi một nhà văn gắn liền với tên tuổi một Tổng Thống. Nhà
văn Xuân Vũ và Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu. Nhưng hai năm sau, ngày 30
tháng 4 năm 1975 là ngày khai tử Việt Nam Cộng Hòa, chúng ta mất nước,
cố nhiên mất Tổng Thống và mất luôn Nguyễn Văn Thiệu. Nhưng không mất “Đường Đi Không Đến” và không mất Xuân Vũ, vì tác phẩm thì vào lòng người và nhà văn thì không phải là một chức sắc.
“Thằng
Thiệu đã mất chức Tổng Thống. Còn thằng Xuân Vũ nó không mất chức vì nó
là thằng Nhà Văn. Thằng Thiệu phải trả lại Việt Nam sau bao năm nó “bán
đứng cho Mỹ. ” Còn thằng Xuân Vũ nó “bán hồn” cho Thiệu, nó cũng bỏ tác
phẩm mà chạy. Thằng Thiệu trốn, bỏ lại đất nước, ta còn có thể sửa lại
còn thằng Xuân Vũ bỏ lại tác phẩm thì chả ai sửa lại được vì nó là chất
độc, cực độc. Đất nước bị tàn phá Đảng ta sẽ làm lại nghìn lần đẹp hơn.
Con người Miền Nam bị hư hỏng Đảng ta thừa sức cải tạo thành con người
mới, con người Xã Hội Chủ Nghĩa. Nhưng những tác phẩm văn học phản động
như kiểu “Đường Đi Không Đến” của thằng Xuân Vũ thì làm thế nào sửa lại
cho đẹp, làm thế nào cải tạo nó… Cái nguy hiểm độc hại là ở chỗ đó… Chắc
anh, một người trí thức, anh hiểu điều ấy hơn tôi… Vì vậy mới có hôm
nay, chứng ta gặp nhau… “
Đó
là câu nói hằn học của tên công an thẩm vấn sơ khởi thuộc Sở An Ninh
Nội Chính thành phố, nhưng tôi không được đến sở mà đến một biệt thự
ngay trước cổng trường Gia Long…
Hôm
nay tôi chép lại nhữg dòng đầu tiên trong bản thảo đầu tiên viết theo
thứ tự thời gian và sự kiện mà tôi còn nhớ về cuộc thẩm vấn.
- Anh có biết Xuân Vũ liên hệ với cơ quan Thông Tin Mỹ hồi trước 30 tháng 4 năm 75 không ?
- Có lẽ anh nên gặp Xuân Vũ thì rõ hơn.
- Làm sao gặp được nó?
- Các anh cho tôi biết Xuân Vũ còn “kẹt” lại đâu ở Phú Quốc hay Bến Tre gì đó mà!
Tên công an như lỡ lời, liền bào chữa.:
- Rồi tôi sẽ bắt nó! Nhân dân là lưới trời mà.
Viên
công an cho tôi biết.: Xuân Vũ vì liên hệ với một cô ca sĩ nào đó muốn
xin đóng một vai trong cuốn phim dự định dựng lại từ cuốn truyện “Đường
Đi Không Đến. ” Cô ca sĩ mê Xuân Vũ vì tài…, còn Xuân Vũ mết cô ta vỉ
sắc. Tài sắc “đố kỵ” nên Xuân Vũ để gia đình đi trước, còn Xuân Vũ ở lại
đón người đẹp theo sau. Đâu ngờ cách mạng như “vũ bão ” làm nhà văn và
mối tinh vỡ mộng. Cô ca sĩ thì chẳng biết mô tê, còn Xuân Vũ thì chui
rúc đâu ở miệt Hậu Giang.
(Tôi
cũng có tin đồn Xuân Vũ chạy theo tàn quân về Bến Tre. Cũng có người
nói Xuân Vũ đang “ấp” người đẹp tại một ngôi nhà “bí mật” ở ngay “Hòn
Ngọc Viễn Đông” đầy dấu dép râu và chập chờn mũ cối…)
- Anh có biết tên cô ca sĩ đó không nhỉ ? Tên công an hỏi.
- Tôi không hề gặp cô này.
- Anh nên thành thật khai báo! Chính cô ca sĩ này gặp Xuân Vũ tại văn phòng Trung Tâm Chiêu Hồi Trung Ương do anh làm Giảm Đốc.
- Cô ca sĩ nào nhỉ?
-
Anh Tài à, việc này chả có gì quan trọng, anh cho tôi biết tên cô đó là
mọi việc êm xuôi. Chúng tôi chả làm phiền anh, mà tôi cũng xong việc.
- Có thể là Hoài Hương chăng ? - Tôi ngập ngừng đáp.
Người thẩm vấn viên như tìm được một cái “đầu mối”. Mắt anh ta sáng rỡ, nhưng còn đề phòng.
- Đúng là Hoài Hương không ?
Thực
ra, có một cái tên Hoài Hương. Hình như cô này là xướng ngôn cho đài
Tiếng Nói Tự Do, rồi sang đài Mẹ Việt Nam. Tôi thoáng nhớ một cái tên
như cậy và phịa ra cho xong chuyện. Nào ngờ “trúng tủ ” tên công an,
nhưng hắn neo lại đó, không hỏi vội. Hắn bọc một vòng rộng chung quanh
tôi:
- Anh quen với Xuân Vũ vào dịp nào nhỉ?
Hắn vừa hỏi vừa chìa tay trao tôi một điếu thuốc Điện Biên.
- Thưa anh, hồi ảnh mới về Sài Gòn.
Tên
công an hít một hơi dài phà khói thuốc chạy dài thành một đường cong
queo phía trước mặt hắn. Tôi đoán hắn đang mơ màng hình dung một câu hỏi
tiếp:
- À Xuân Vũ tên thật là gì anh Tài nhi?
- Thưa, hình như, nếu tôi không quên, là Bùi Quang Triết.
- Chắc hắn có họ hàng với tên phản động tư sản Bùi Quang Chiêu thời Pháp đô hộ…
- Thưa có thể.. cùng là Bùi Quang… mà không rõ có bà con không ? Chắc các anh rõ hơn tôi !
-
Chuyện ấy không quan trọng, hỏi cho vui thôi. Nhưng nguồn gốc giai cấp
thường quyết định lập trường. Bùi Quang Triết là cây bút thực tài dù
chưa viết nhiều, nhưng tiếc là hắn đã quay về giai cấp của hắn, chống
cách mạng…
Thốt nhiên tên công an như trực nhớ ra câu trả lời đầu tiên của tôi và hắn hơi có vẻ vội vàng:
- Hồi anh quen Xuân Vũ lúc nó mới về là hồi nào nhỉ ?
Hắn
nhìn thắng vào như tôi. Tôi đang giả vờ dụi điếu thuộc vào cái gạt tàn
bằng sứ để có chút thời gian đoán hắn muốn gài mình vào bẫy gì nếu câu
trả lời hớ hênh, thì hắn như chớp lời:
- Chắc là hồi nó ở Phủ Đặc ủy Trung Ương Tình Báo đưa về Trung Tâm của anh phải không anh ?
- Thưa phải !
Và tên công an như buộc tôi đồng ý với hắn:
- Hắn là công tác viên của Phụ Đặc Ủy Tình Báo ngụy chớ gi?
- Theo tôi biết thì chắc là không có.
Tôi trả lời tiếp:
-
Trước khi anh Xuân Vũ về Trung Tâm do tôi làm Giám Đốc có một người tự
giới thiệu là Phụ Tá Phủ Đặc Ủy hỏi tôi bằng điện thoại xem thử Xuân Vũ
có phải là Nhà Văn không ? Tôi khẳng định là phải, dù chưa hề quen ông
ta. Người phụ tá ấy hỏi tôi rằng tại sao không thấy Xuân Vũ khai báo gì
cụ thể để kết thúc hồ sơ. Tôi nói rằng, nếu đúng anh ta là nhà văn thì
việc khai báo đối với họ là vất đi vì họ làm việc bằng hư cấu, tượng
trưng, điều cần thiết là tác phẩm của họ. Tôi còn nhớ tiếng nói của
người phụ tá Phủ Đặc ủy trong dây nói: “Thế à.!” Chuyện ấy bẵng đi một
thời gian mấy tháng thì từ Phủ Đặc Uỷ Tinh Báo có gởi đến tôi một bì thư
rất lớn và ghi là “tuyệt mật” khi mở bì ra, tôi thấy một xấp bản thảo
trang đầu viết chữ thật lớn “Xương Trắng Trường Sơn.” Nét chữ gọn sắc, bản thảo ở dạng phát thảo bố cục, có đoạn viết thành văn, nhiều đoạn còn bỏ dở…
- À ra thế!… Cuốn này hắn chưa cho in…
- Cuốn đó chính là “Đường Đi Không Đến” tập một… Tôi ngưng một chút rồi tiếp - Theo tôi, hắn bắt đầu bất mãn các anh hồi Cách Mạng tháng 8!
Tôi hơi mỉm cười làm tên công an thẩm vấn nhìn chăm chăm vào tôi. (Hồi đó hắn chưa ra đời!)
- Anh nói sao tôi chưa hiểu ?
- Thưa anh tôi có ý nói. “Đường Đi Không Đến” là cuốn sách mang tư tưởng “phản động ” ngay từ lúc Xuân Vũ đi kháng chiến thuở Cách Mạng Mùa Thu.
- Tôi vẫn chưa hiểu ?
- Xin lỗi anh tôi nói không được rõ. Tôi muốn nói là “Đường Đi Không Đến” chính
là tác phẩm đã viết bằng tư tưởng chống cách mạng ngay từ lúc Xuân Vũ
không bằng lòng cách mạng thuở còn kháng chiến chống Pháp. Từ ấy tích tụ
đến nay và thể hiện ở “Đường Đi Không Đến. “
Tên công an hiểu ra, mắt hắn nheo cười, mỉa mai:
- Nếu nó để cái tên cũ “Xương Trắng Trường Sơn” thì còn có lý. Phải có “Xương Trắng” khắp “Trường Sơn” mới có ngày hôm nay. Nó vô tình nói lên sự hy sinh vô bờ bến của Đảng và Nhân Dân. Đằng này nó viết đường Đi Không Đến là nó nói “phét. Nếu không đến thì sao nó còn trốn lẩn quất đâu đây và làm sao tôi có thể gặp anh hôm nay được ?
Tôi thầm nghĩ tên công an này thật là tráo trở nên tôi giả vờ :
- Thưa anh, tôi nghĩ là Xuân Vũ rất “phản động”, y còn viết một cuốn nữa…
- Cuốn gì anh nhỉ?
Hắn vừa hỏi vừa còn giữ nụ cười mỉm.
Tôi nói
- Thưa cuốn “Đến Mà Không Đến” !
- Thật à. . . ?
- Thưa có thật như vậy…
- Anh có đọc chưa?
- Thưa chưa… nhưng đã có dư luận độc giả rầm rộ lắm!
Nụ cười mỉa trên môi tên công an chợt tắt ngấm, hắn có vẻ lúng túng và dằn giọng:
- Rồi chúng tôi bắt nó và sẽ hỏi: “Đến Chưa” ? Nó
còn trốn đâu đây. Làm sao thoát khỏi lưới trời… Thôi ta tạm dừng câu
chuyện này ở đây. Bây giờ tôi muốn gặp anh để nhờ anh giúp một việc
khác, cũng là chuyện Xuân Vũ Bùi Quang Triết…
o O o
Sau
cuộc thẩm vấn nhậm nhầy kể trên, tôi lại bị mời theo kiểu “bắt nguội”.
Lần này chúng chở tôi đi. Ngồi trên xe giữa hai họng súng cặp bên cạnh
sườn. Tôi không dám nhúc nhích lỡ nó lãy cò thì bỏ mạng. Tôi không sợ nó
bắn chết mình ngay trên xe. Muốn hành quyết thì phải đem ra bãi trống
hoặc trong vườn hay là ở một sườn núi hoặc tiện hơn là ở một băi sông…
Bắn cho xác trôi sông… Tôi chỉ sợ súng cướp cò, súng Rouleau rất nhạy.
Tôi đành ngồi như phỗng. Chiếc Volkswagen quẹo qua góc chợ Thái Bình,
phía rạp hát Khải Hoàn rồi thắng ra đường Hồng.Thập Tự. Người đi đường
vẫn thản nhiên nào biết có một người vừa bị “túm gọn” đang bị giải đi.
Một chiếc Com-măng-ca chạy sau. Trên xe toàn là lính Bắc Việt. Họ đội mũ
cối và nói giọng trọ trẹ. Còn trên chiếc Volkswagen thì là lính người
Nam, chỉ có một người ngồi cạnh tài xế đội mũ cối là lính Bắc, mang cấp
bực thiếu úy. Sau này tôi mới rõ: Người tài xế là nhân viên của Phủ Đặc
Ủy Tình Báo Trung Ương sài Gòn. Còn hai anh chàng lực lưỡng như hộ pháp
ngồi hai bên chia súng vào mạn sườn tôi là nhân viên cảnh sát đặc biệt
làm việc thời ông Thiệu. Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, những nhân viên
cấp thừa hành của chế độ cũ đều được An Ninh Nội Chính Cộng Sản huy động
đi ruồng bố bắt bớ những sĩ quan trốn trình diện học tập và các tổ chức
“chống đốì chế độ” . Bọn An Ninh Cộng Sản tuy sử dụng họ nhưng luôn
luôn cảnh giác: Cứ một nhân viên tình báo chế độ cũ thì kèm theo hai
hoặc ba tên An Ninh Cộng Sản trong khi hành sự. Cộng sản có cấp súng cho
họ, nhưng hết giờ bố ráp thì thu lại. Họ được về nhà, nhưng cho tới
tháng 10 năm 1975, nghĩa là sáu tháng sau ngày mất nước, toàn bộ nhân
viên thuộc các tổ chức Tình Báo chế độ cũ đều trình diện và lãnh còng
USA đều ra Tân Cảng để lên tàu ra Bắc.
o O o
Dựa
lưng vào nệm xe tôi thấy nhẹ nhõm và bắt đầu chú ý cuộc hành trình…
Chiếc Wolswagen dừng khá lâu ở ngã tư đường Cống Quỳnh và Hồng Thập Tự
đợi cho hàng đoàn xe tải quân đội Bắc Việt đi qua toàn là xe Molotova cũ
kỹ và đầy bụi đường. Nếu chiếc Wolswngen quẹo sang phải là chắc nó đưa
mình lên đề lao Gia Định, nơi nổi tiếng nhốt tù chính trị từ thời Pháp,
còn nếu quẹo trái thì mình nằm ấp Chí Hòa. Chợt trong đầu tôi thấy tiếc,
nếu nó bắt tại nhà là mình mang được “đồ nghề” theo, nào bộ tadi, cái
mũ rộng vành, dép, bàn chải đánh răng…, giá như giờ nó đưa minh về nhà
để “xét nhà” thì hay quá, mọi thứ chuẩn bị cho việc ở tù sẽ như ý, chỉ
sợ cái cuốn ” Tầng đầu địa ngục” nó tìm thấy thì hơi rắc rối… Nhưng tôi
nghĩ lại, tụi nó bắt kiểu này là bắt “nguội” , giống như nó bắt nhà văn
Solzenitsyne vậy, sức mấy mà nó đưa mình về nhà. Nghĩ vậy nên tôi chờ
cho đoàn xe Molotova qua hết xem nó quẹo trái hay phải.
Đoàn
xe quân đội vừa qua chiếc cuối cùng thì chiếc Wolswagen quẹo trái. Thế
là đi hướng Chí Hòa rồi. Nhưng khi xe chạy đến ngã tư Lý Thái Tổ thì nó
vòng theo bùng binh quay ngược lại đường Hồng Thập Tự. Không hiểu tại
sao nó đi vòng vo như vậy. Xe bon bon chạy đằng sau là chiếc
Com-măng-ca. Sắp ngang qua đường Lê Vă Duyệt. tôi nghĩ, nếu nó quẹo phải
là đưa mình về nhà để xét nhà và đọc lệnh bắt giam. Nhưng ý nghĩ này
không vững, nêu vậy thì nó đến nhà bắt mình chứ. Nó cố ý bắt ” nguội”
mà. Nếu quẹo trái thì chắc nó cho mình nằm ấp “Trung tâm thẩm vân Việt
Mỹ” đường Tô Hiến Thành. Đây là một trung tâm khá lớn để thẩm vấn tù
binh Việt Cộng thời trước. Mọi dự đoán đều sai. Chiếc Wolswagen chạy
thẳng trên đường Hồng Thập Tự. Đường vắng ngất, 8àigòn sau hai tháng
“giải phóng” như thất thần. Chiếc Wolswngen lại chạy, nó như không định
hướng. Cứ mỗi ngã tư thì người tài xế ngoảnh sang tên thiếu tá Bắc Việt
như xem thử hắn muốn đi đâu. Tên thiếu tá lạnh lùng cứ mỗi ngã rẽ được
thì hắn hất hàm hướng về phía trước, xe tiếp tục lăn bánh trên đường
Hồng Thập Tự qua cứ ngã tư Duy Tân, Hai Bà Trưng, rồi qua cầu Thị Nghè,
vậy là mình bị cho nằm ấp ở Biên Hòa rồi… Chiếc xe qua khỏi dốc cầu đổ
xuống thật nhanh nhưng đến ngã rẽ ngang chợ Thị Nghệ thì tên thiếu tá
ngồi ở ghế trước giơ cánh tay ra hiệu. Xe quẹo mặt, chạy thật chậm ngang
qua chợ, buổi chiều vắng. Vừa qua khỏi chợ Thị Nghè thì gặp một con
đường ngang, con đường tôi từng đi hằng ngày mà nay quên tên rồi. Vừa
đến ngã ba thì tên thiếu tá Bắc Việt lại giơ tay ra hiệu: Quẹo phải. Xe
tiếp tục chạy, tên thiếu tá giơ bàn tay đập đập vào cửa xe bảo chạy thật
chậm…
Xe
từ từ qua cổng trước không còn lính gác như xưa. Hồi trước cổng được
linh gác cẩn mật, bên ngoài có cảnh sát đặc biệt theo dõi bọn đặc công
cộng sản có thể tổ chức phá hoại. Tổng Nha Cảnh Sát đã từng phát hiện
đặc công đem mấy kí chất nổ để phá hoại. Âm mưu bị phát giác và chúng bị
bắt. Nay cổng không còn lính gác. Còn cái bảng thật lớn “Trung Tâm
Chiêu Hồi Trung Ương” cũng không còn. Xe chạy qua sân lớn của Trung Tâm
rồi thắng qua văn phòng của tôi, cạnh đó là văn phòng của ông Phó Giám
Đốc Xuân Vũ.
Tôi
thầm nghĩ: Nhà văn chống Cộng khét tiếng lại làm Phó Giám Đốc cái Trung
Tâm này thì Việt Cộng làm sao tha được. Vậy mà không lo mà chạy còn ờ
đó “bay bướm”.
Xe
chở tôi ngừng ngay trước bậc thềm vào văn phòng chính của Trung Tâm,
còn chiếc com-măng-ca theo sau thì chạy thẳng vào garage. Từ trên cao
bậc thềm, hai người đàn ông tuổi trung niên bước xuống. Tên thiếu tá Bắc
Việt mở cửa xe bước lên. Ba người tụm lại nói đôi câu rồi tên thiếu tá
đến phía sau xe nói:
- Mời anh Phạm Thành Tài nào…
Tôi vừa bước xuống chưa kịp khép của xe, thì hai người đàn ông trờ tới bắt tay chào và nói rất nhỏ: “Anh Tài “
- Chào hai anh! – Tôi đáp.
Hai
người đàn ông lạ hoắc, má cóp, một người có con mắt mở sáng và cặp chân
mày đậm hơi xếch, nói giọng Bắc, còn người kia thì hơi thấp, có vẻ xuề
xòa, đôi mắt mệt mỏi, nói giọng Nam…
Tôi
chưa bao giờ đoán trước rằng họ có thể đưa tôi vào Trung Tâm này vì đây
không phải là cơ quan mật vụ, cũng không phải là nơi lưu trữ hồ sơ gián
điệp. Nó chỉ là một Trung Tâm trung ương tiếp nhận những người tìm tự
do, những người yêu nước bị cộng sản mua chuộc, dụ dỗ, ép buộc hoặc đã
lầm lẫn giữa cộng sản và dân tộc. Toàn bộ ngân sách chi tiêu của Trung
Tâm do Hoa Kỳ viện trợ. Người Hoa Kỳ rất thích thú và vui vẻ chi tiền
cho Trung Tâm điều hành công việc. Đó là nghĩa cử mở rộng vòng tay đón
nhận những người tìm tự do.
Ho đưa tôi vào trong phòng rồi lên lầu. Tôi vẫn chưa rõ họ đưa tôi vào Trung Tâm này với mục đích gì ?
- Anh Tài, anh là Giám Đốc Trung Tâm này trước đây phải không ? – Người Bắc hỏi.
- Thưa trước ngày 30-4-75, tôi có làm giám đốc ở đây…
Người nói giọng Nam tiếp:
- Hỏi vậy thôi chứ chẳng dính dấp gì chức vụ cũ của anh đâu! Anh yên tâm. Tụi mình gặp nhau là điều đáng mừng. Anh em nhau cả…
Người
Bắc đến ngồi phía sau bàn ngày xưa Xuân Vũ ngồi làm việc, tôi còn nhớ
cái bàn sắt của Mỹ bị quẹt ở phía trước một lằn dài. Hắn đứng dậy khom
người ra phía trước mời tôi một điếu thuốc Đại Tiền Môn của Trung Cộng.
Cách mời rất lịch thiệp, anh ta vỗ điêu thuốc ra rồi đưa bằng hai tay.
- Mời anh… Thuốc này chắc không hợp “gu ” anh…
- Cám ơn anh… Tôi hút thuốc gì cũng được!
Người Nam ngồi trước bàn đối diện với tôi liền bật chiếc Zippo.
- Cảm ơn anh…
- Không có xăng Zippo nên lâu cháy...
- Dạ…
Người Bắc tiếp:
- Mời anh dùng trà, nước trà Bắc Thái đấy. Anh thử xem, anh cứ tự nhiên.
Tôi
cầm cốc nước ực một cái rất ngon lành vì cũng đã khô cổ. Hình như thấy
tôi tỉnh táo và chàng e dè mấy, người Nam nhìn vào mắt tôi:
- Xin tự giới thiệu, chúng tôi là nhà văn ở R về…
Tôi
ngỡ ngàng. Nhà văn mà gặp mình ở đây làm gì, có kèm theo thật vụ đi bắt
người. Thế là sao ? Tôi nghĩ đây chắc là hai tên Anh Đức và Nguyễn
Quang Sáng, vì trước đây tôi có nghe Xuân Vũ tâm sự là bạn của hai tên
này. Tụi nó đều là dân Nam kỳ tập kết. Vậy chỉ một tên, có thể là Đức
hoặc Sáng
- Xin lỗi, xin quý anh cho biết bút hiệu ? Tôi hỏi.
Hai người nhìn nhau, người Bắc nhanh nhẩu:
- Rồi chúng tôi sẽ tặng sách cho anh. Anh sẽ biết, muộn gì!
Tôi chưa kịp nói gì thêm thì người Nam phân bua.
-
Anh không biết bút hiệu tụi tui, chứ tụi tui biết anh. Hồi anh còn Phụ
giảng ở Đại học có làm thơ, tôi có đọc và còn nhớ. Đó là bài “Chim Yến”
đăng ở báo Văn Nghệ Quân Đội và bài thơ “Thăm hang” đăng ở báo Văn học…
Mỗi số bài tùy bút viết ở báo Sinh Viên… Tưởng là gặp anh ở chỗ khác nào
ngờ lại gặp ở đây… Trái đất tròn ở đâu cũng gặp… miễn có gặp là vui vẻ
là tốt rồi!
Người Bắc hỏi:
- Anh Tài, anh cũng là người viết văn, anh có nhận xét gì về nền văn học cách mạng không ?
- Thưa anh, tôi chưa có dịp đọc nhiều, thành ra không thể có ý kiến gì về nền văn học cách mạng.
- Còn tụi Ngụy, theo anh nó có một nền văn học không ?
- Xin lỗi hai anh, cái đó để cho lịch sử phán xét… Tôi không rành về văn học.
Người Nam nói:
- Mình nói vui thôi mà, đâu nhằm tới cái lớn…
- Tôi bỏ viết lâu rồi, nên không lưu tâm…
-
Anh khiêm tốn quá, tôi có đọc nhiều bài được ghi âm lại lúc chưa giải
phóng. Anh có viết trên báo Khởi Hành, báo Diễn Đàn và rất nhiều tùy bút
được phát thanh trên Đài Tiếng Nói Tự Do. Chắc anh còn nhớ các bài “Đoạn tuyệt danh vọng” ,”Hình của nước”… Anh viết suốt cả năm này qua năm khác, hàng tuần, hàng tháng Đài Tự Do phát thanh bài của anh đều đều.
- Sau đó thì tôi không viết nữa…
Tôi tự hỏi tụi này muốn cái gì đây mà nó cứ đi vòng vòng
-
Đúng, một năm gần đây không nghe Đài Tự Do phát thanh các bài tùy bút
của anh nữa… Nhưng theo anh Tài, nhà văn nào viết khá nhất trong thời
ngụy…
Tôi không ngần ngại:
- Doãn Quốc Sĩ, Võ Phiến, Duyên Anh và… định nói thêm một tên nữa nhưng cái bàn đang ngồi dựa tay vào là cái bàn của chính người tôi phải giả vờ quên: Xuân Vũ… nên lặng thinh không đáp.
Hình như hắn muốn tự tôi đưa tôi vào tròng, hắn vội hỏi:
- Và ai nữa anh… ?
Tôi chưa kịp nghĩ ra một tên khác thì người Nam cướp lời:
- Xuân Vũ, Xuân Vũ Bùi Quang Triết.
Đến
lúc này tôi mới hiểu ra. Chúng nó gặp tôi chỉ có một mục đích: hỏi về
Xuân Vũ. Nhưng hỏi về cái gì, điều gì? Chả lẽ hỏi về sự nghiệp văn học
chống cộng của Xuân Vũ sao ? Tôi chợt nghĩ: Hay Xuân Vũ bị bắt, nó đem
mình ra để điều tra Xuân Vũ. Vô lý! Xuân Vũ đã ra Phú Quốc một tuần
trước ngày 30-4-75. Dường như đi trước cả mười ngày, nửa tháng nữa. Xuân
Vũ có hẹn tôi nếu cần, cứ chạy ra Phú Quốc rồi tính sau…’ Tôi lại nhớ:
Ngày vừa mất Sài gòn chừng một tháng, nhà văn Sơn Nam có đến nhà chơi và
có nói: “Hình như thằng Xuân Vũ bị tụi nó bắt. “ Tôi cãi lại: “Làm sao bắt được Xuân Vũ hẳn đi từ khuya. “ Sơn Nam: “Nghe tụi nó nói là thằng Xuân Vũ đeo con nào đó, nên mới bị túm. ” Tôi lại đính chính “Xuân Vũ không phải loại đàn ông dại gái. sao có thể bị túm được. “ Nhà văn Sơn Nam: ” Ngựa sinh chứng thì sao. Nó nổi tiếng với “Đường đi không đến ” rồi mà, ông không thấy sao?”. Tôi không tin, nhưng thoáng chút ngậm ngùi: “Biết đâu chừng đó là sự thật. “
Tay tôi giả vờ rót liền hai các nước và còn định rót thêm để có thì giờ suy nghĩ.
Người Bắc nhìn chằm chằm vào tôi từ nãy, ngón tay trỏ gõ nhẹ trên mặt bàn, buông một câu:
- Anh có đọc Xuân Vũ chứ?
- Thưa có đọc.
- Anh mới đọc hay đọc lâu rồi ?
- Nói là có đọc, nhưng nghe người ta nói nhiều hơn là đọc! – Tôi trớ ngang.
Hắn nhấn mạnh cụt ngủn:
- “Đường đi không đến.”
- Nghe người ta nói chứ tôi chưa đọc được hết…
- Sách đoạt giải nhất giải Tổng Thống mà anh chưa đọc à… ? Tay nghề khá vững, tiếc rằng nội dung… Hắn tiếp luôn:
- Xuân Vũ là bạn của tôi đó… bạn từ thuở chưa viết văn, từ hồi còn đi học.
- Tôi tiếc cho nó… Nhưng con người đâu phải là thần thánh, ai mà chẳng lầm lạc. . . – Người Nam cắt ngang.
Tôi thầm nghĩ thằng này là thằng Sáng hay thằng Đức ?
Người Bắc hỏi tiếp:
- Anh Xuân Vũ hình như có làm việc chung với anh ?
- Thưa anh ấý có làm việc chung với tôi.
- Phó Giám Đốc - Người Bắc gật gù.
Người Nam:
- Cũng lạ, nhà văn Ngụy nó đưa qua làm hành chánh…
Người Băc cười:
-
Đâu có gì lạ. Tụi nhà văn Ngụy không đi làm công chức, hoặc có một nghề
gì tay trái thi cho có rách. Nên Ngụy nó đưa Xuân Vũ vào làm ở đây cũng
phải. Để có chút tiền rồi tha hồ viết chửi… Mỹ Ngụy nó độc lắm….
Hai người nhìn nhau như trao đổi ý kiến bằng mắt rồi người Nam nhìn sang tôi:
- Phải không anh Tài ?
Giật mình nhận ra nãy giờ hai “nhà văn ” có vẻ lịch sự, giờ thì bắt đầu lòi cái đuôi công an của chúng ra. Tôi nói:
- Thưa, không hẳn thế!
- Đúng thế chứ sao không hẳn thế, anh Tài!
Thấy không nên tranh luận với hắn, tôi giả vờ:
- Thế à!
Tôi
linh cảm nhận ra, tụi này không thể bắt mình đến đây để nói chuyện
suông. Rõ là chúng muốn nhắm vào Xuân Vũ. Đã biết vậy mà tôi vẫn chưa rõ
mục tiêu cụ thể. Nhắm vào Xuân Vũ để làm gì ? Phải chăng đây là thời
gian thử nghiệm để lần ra đầumối .. Nhưng cái đầu mối đó là gì ? Chúng
vẫn còn giữ kín…
Đang
nói thì có một người mặc áo đen, khăn rằn đã bạc màu đến bên cạnh người
Bắc. Nói gì không rõ, nhưng sau đó người Bắc hất hàm hướng về người
Nam:
- Chúng ta xuống dưới một chút đi ! Xin lỗi anh Tài, ngồi xơi nước, thuộc đây cứ tự nhiên.
Rồi
hai người bước ra chỉ còn lại mình tôi trong gian phòng thênh thang xưa
kia là phòng làm việc của ông Phó Giám Đốc Xuân Vũ, ngoài cửa là một
nhân viên an ninh đi qua đi lại.
o O o
Một
mình ngồi giữa gian phòng thênh thang không có bất cứ một vật gì khác
ngoài cái bàn của Xuân Vũ xưa kia ngồi làm việc và ba cái ghế gỗ cái cao
cái thấp, tôi nghĩ đúng là cuộc đời ‘bể dâu”. Mới chỉ hai tháng “giải
phóng” mà gian phòng của ông Phó Giám Đốc đã đổi khác quá thể: cái bàn
sắt khá đẹp nay đã phai màu, mà không còn một ngăn kéo nào cả, nó trống
hếch như lỗ mắt đầu lâu. Xưa những ngăn kéo này đầy chật bản thảo của
Xuân Vũ. Tôi còn nhớ, trên mặt bàn này, Xuân Vũ ngồi viết tùy bút “Nắng
và Tuyết” sau chuyến Xuân Vũ đi Bắc Âu về, 1973. Cái bàn thật nhiều kỷ
niệm: Ngày sắp về làm việc với tôi, Xuân Vũ nói: “Tôi chỉ cần xin anh một cái bàn đặt ờ bất cứ góc nào cũng được và một xấp giấy “. Tôi đã cho Xuân Vũ một lúc ba ram giấy pelure, một bó bút và cái bàn này.
Theo
tôn ti chức sắc, trên bàn ông Phó bao giờ cũng có cái bảng nhỏ màu xanh
bằng nhựa với mấy chữ “Phó Giám Đốc “. Cái bảng này có từ trước. Nhưng
khi Xuân Vũ về thì một hôm tôi thấy cái bảng biến mất. Tôi hỏi Xuân Vũ.
Nhà văn đáp: “Tôi quăng nó đâu quên mất”. Tôi phải giải thích: “Đó là nguyên tắc hành chánh“. Xuân Vũ: “À thế!”
Sau
ngày 30-4-75 là “trải qua một cuộc bể dâu ” . Chàng nhà văn Phó Giám
Đốc giờ không biết trôi dạt phương nào… hay đang ngồi trong phòng tối
nào? Xuân Vũ thì nhất định chúng không cho ở chung trong trại cải tạo
thường. Mắt đảo qua phòng khách, anh nhớ lại không biết bao nhiêu là
khách bốn phương đến thăm trung tâm, không một tuần lễ nào không có phái
đoàn quốc tê.
Khách
kinh ngạc vì những người tìm tự do ngày càng đông trong khi ngày chiến
thắng cộng sản chỉ còn là thời gian. Người ta đến đây đê tìm hiểu một
vân đề chính trị từ gốc rễ của nó: Tại sao những người trong hàng ngũ kẻ
sắp “chiến thắng lại bỏ về ” ? Đúng ra họ phải ở lại để ngày vinh quang
ngực sáng huân chương. Hay có chết đi bia mộ sẽ còn ghi: “Tổ quốc ghi
công. ” Người Mỹ đã tìm ra câu giải đáp ấy: đó chính là cái nguồn gốc
độc tài bạo chúa của chế độ cộng sản đã thúc đẩy những ai ở trong quỹ
đạo của nó hễ có dịp là tìm mọi cách để thoát ra, vì họ đã nhìn thấy
trước cái mặt trái của chiếc huân chương và những bộ xương khô dưới
những nấm mồ đắp vội. Người Mỹ thấu rõ điều ấy cho nên ngân sách giúp
cho người tìm tự do cũng chẳng thua kém gì ngân sách giúp cho người tỵ
nạn sang Hoa Kỳ hôm nay. Và Xuân Vũ, cũng như những người tìm tự do
khác, cũng chỉ nhận nhúm xương còm không phải tận tay người Hoa Kỳ trao,
mà từ tay những người Việt Nam phải chịu trách nhiệm ngày mất nước:
30-4-75. Thật tội nghiệp cho các nhà văn… Nhưng Xuân Vũ chấp nhận đối
đầu với cuộc sống khắc nghiệt. Anh không bẻù bút, anh vẫn viết và đã
giúp cho chúng ta được biết cái con đường mang tên một lão già ” tự cho
mình là “cha già dân tộc. ” Con đường ấy, con đường của lão già râu bạc
cầm gậy hướng dẫn ấy đã không bao giờ đến: Cái gậy đã gãy – “Đường đi
không đến. “
o O o
Một người bước nhanh vào phòng:
- Chào anh Phạm Thành Tài !
- Kính anh…
Tôi nghĩ ngay: thường ít ai gọi mình cả tên lẫn họ, chỉ các chức sắc
khi giao thiệp công tác, một là họ lịch sự “tôn vinh” mình, hai là họ sợ
lầm lẫn với người khác… Tôi lọt vào trường hợp thứ hai… công an sợ
nhầm.
- Khỏe không anh Tài ?
- Cám ơn anh, tôi vẫn khỏe.
- Chắc là anh chưa gặp tôi lần nào ?
- Thưa chưa!
- Nhưng tôi gặp anh hoài, hồi trước giải phóng.
- Dạ, vậy là tôi quên, xin lỗi anh.
- Khi thì gặp anh ở đài phát thanh Tự Do, khi thì ở khu nhà Nguyễn Mạnh Côn và Phạm Duy ở cư xá Chu Mạnh Trinh.
- Thế à… vậy mà tôi không được vinh hạnh biết anh.
- Tôi làm văn nghệ thành ra hay giao du với các cơ quan truyền thông báo chí và các anh em nghệ sĩ…
- Thưa anh, tôi có viết ở đài Tự Do, viết không nhiều. Thỉnh thoảng có đến thăm anh Côn và anh Duy ở cư xá Chu Mạnh Trinh.
-
Anh viết khá nhiều ở ĐàiTự Do đấy chớ, nhưng không sao đâu, tôi biết “ở
với ma phải mặc áo giấy” mà. Tôi có đọc bài anh viết ờ báo Văn Nghệ Sài
gòn. Chắc anh còn nhớ bài “Mấy vấn đề tự do trong văn nghệ, ” “Nhật ký cuối năm” , “Vấn đề đảng tính trong văn nghệ cộng sản. “
Những bài đó, thật sự xin lỗi anh, là “độc địa” không có lợi gì cho
cách mạng. Nhưng… chuyện ấy đã qua rồi… Tôi mừng là anh còn đây cho dù
có “kẹt” tại… Lịch sử đã sang trang, tụi mình đừng “quánh nhau” giờ bắt
tay nhau được rồi… (Vâng, lạy Chúa, bắt tay hết tám cuốn lịch!! Nếu không bắt chắc thêm vài cuốn)
- Cảm ơn anh.
- Giờ tôi muôn anh giúp tôi. Nói thẳng ra cũng không hằn là giúp tôi, mà giúp tôi để tôi giúp bạn anh !
- Thưa anh, nếu được, tôi xin sẵn sàng…
-
Chúng tôi muốn hiểu thêm về anh Xuân Vũ Bùi Quang Triết. Nếu ảnh còn ở
lại thì chẳng sao cả. Chúng tôi sẽ mời anh ấy viết lại, cố nhiên là phải
thay đổi lập trường… Lúc nãy, hai anh ấy có gặp anh phải không ? Một
anh ở Hà Nội, một anh ở R.
Chúng bỏ tôi ngồi một mình, rồi đột nhiên trở lại, đến người Bắc hỏi tôi:
- À mà thằng Trưởng có đến đây thăm thằng Xuân Vũ không, anh Tài hả ?
- Tôi không thấy Trưởng đến đây. Nhưng tôi nhớ lại hình như Trưởng có mời anh Xuân Vũ đến nhà chơi – Tôi bình tĩnh đáp, mặc dù chúng chuyển đề tài một cách đột ngột.
- Hồi nào, anh Tài hả ?
- Hồi nó là Tướng Tư Lệnh Vùng I chiến thuật.
- Làm đến Tướng Vùng mà còn nhớ đến bạn cũ cũng hay…
-
Tôi muốn biết thằng Trưởng vì tình bạn mà mời Xuân Vũ đến chơi hay là
nó có mục đích gì ? Chắc là Xuân Vũ nó nói chuyện với anh chứ?
- Xuân Vũ chỉ kể tôi nghe là có gặp Ngô Quang Trưởng ở Đà Nẵng.
- Với ai nữa ?
- Chỉ có Tướng Trưởng và Xuân Vũ…
Mắt hắn hơi nhíu lại, nghĩ ngợi…
- Anh Tài có nghe thằng Xuân Vũ cho biết Ngô Quang Trưởng bàn gì với nó không ?
Tôi chưa kịp trả lời, thì hắn tiếp:
-
Anh Tài, anh cứ nói thật đi. Tôi biết anh là người “có tình” với Xuân
Vũ, anh không muốn nói hết những gì liên quan về nó, sợ cắn rứt lương
tâm . Đó là “chất ngọc” rất là “con người” trong anh… – hắn ngưng ngang một hồi lại tiếp – Trong
số các Tướng nguy, có lẽ thằng Trưởng là Tướng vừa “sạch ” vừa có “lý
tưởng”. Hình như thằng này không xuất thân từ “lính tẩy” vừa không ăn
cắp tiền Mỹ, vừa có “lý tưởng” chống cộng, lại vừa “có tình” với bạn thì
thật là hiếm có trong hàng ngũ “tai to mặt lớn” của bọn ngụy. Xét cho
cùng thì thằng Tướng này cũng nguy hiểm không kém cuốn “Đường đi không
đến ” của thằng Xuân Vũ, dù tác phẩm văn học nó táchại sâu xa hơn, Mỹ
bây giờ tìm một thằng Tướng để dân chúng “chưa giác ngộ cách mạng”
ngưỡng mộ như mò kim đáy giếng. . .
Hắn đột ngột nhấn mạnh:
-
Cho nên thằng Trưởng và thằng Xuân Vũ là một cặp bài trùng Tôi không
tin chỉ vi “tình bạn” cũ mà tụi nó gần nhau. Còn cái mục đích lớn hơn.
Mục đích đó là mục đích chống phá cách mạng.
Rồi hắn nhìn thẳng vào mắt tôi:
- Anh Tài, tôi cần anh cho chúng tôi biết tất cả những gì anh có thể biết được giữa thằng Ngô Quang Trưởng và thằng Xuân Vũ. . .
Nói xong, hắn bỏ lửng rồi bước ra ngoài…
Tôi
nghĩ hắn đang nghi Xuân Vũ đã trốn thoát vào “mật khu” của Tướng Ngô
Quang Trưởng và đang cùng Ngô Quang Trưởng tổ chức “chống phá cách mạng.
” Nghe đâu Tướng Trưởng có lần đã bí mật về Sài gòn… Cả Sài gòn xì xào
về tin này và có người nhận rằng mình đã gặp Tưởng Trưởng. Có người tung
tin họ vào mật khu của Ngô Quang Trưởng đâu ở vùng IV và có gặp nhiều
nhân vật trong bộ tham mưu của ông ta… Tôi nghĩ, biết đầu trong số này
cô Xuân Vũ? Song tôi lại nghĩ, tôi là người thấu rõ nhà văn này. Xuân Vũ
là con người “phi chính trị. ” Ngay như chuyện tính toán mưu sinh hằng
ngày, hắn vẫn là con người của cảm tính. Chuyện lớn mà bàn với hắn thì
rốt cuộc hắn sẽ cho ta một hư cấu văn chương.
- Sao anh Tài ? Anh nhớ gì nói nấy. Chúng tôi cần biết rõ quan hệ giữa thằng Trưởng và Xuân Vũ càng chi tiết càng tốt.
- Thưa anh, tôi chỉ nhớ toàn chuyện lặt vặt…
- Chúng tôi cần…
-
Thưa anh, theo Xuân Vũ kể lại, nó gặp Trưởng lần đầu tiên ở Chương
Thiện nhân dự lễ gì đó tôi cũng quên. Ngô Quang Trưởng bấy giờ là Tư
Lệnh vùng IV chiến thuật. Trong buổi lễ, Trưởng bất ngờ bỏ bàn tiệc đến
nhìn chăm chăm vào mặt Xuân Vũ rồi hỏi: “Phải Bùi Quang Triết không?” Xuân Vũ đáp: “Phải!”. Ngô
Quang Trưởng ôm chầm Xuân Vũ làm cả buổi lễ ngạc nhiên, kể cả các tai
to mặt lớn, như các Bộ Trưởng, phó Thủ Tướng. Xuân Vũ giải thích cho
tôi: “Ông biết sao mà Ngô quang Trưởng với mình gặp nhau mừng đến muốn rơi nước mắt vậy không? Vì mình với Trưởng - Xuân Vũ không nói họ và chữ lót
– có quá nhiều kỷ niệm thời thơ ấu… Trưởng đã từng đá banh với tôi mà.
Lúc ấy đang học lớp nhất sơ học ở Mõ Cày Bến Tre. Nó giữ “gôn” cũng khá.
Chơi cho lọt lưới không phải dễ, vì nó dong dõng cao, tay lại hơi dài,
người gầy nên nó “trùm” được cả khoảng cách hai hòn đá trụ gôn. Hôm đó
tôi tức qua nghĩ ra một cách có thể đá “thủng lưới, ” thằng “gôn ”
Trưởng này một cú. Tôi lừa banh sang góc trái. Trưởng dạng hai chân thủ ờ
góc đối diện. Tôi nhá chân như sắp “sút” một “sấm sét “, Trưởng đem hết
“thần lực” để ôm banh, không ngờ tôi “hất ” nhẹ bóng vào góc phải.
Trưởng phóng tới nhưng bóng không dính vào đôi tay “nhựa” mà túng trán
làm đôi kính cân thị của Trưởng văng ra… Thế là lọt lưới “…
Tôi kể vòng vo để có thì giờ suy nghĩ.
- Anh thử cố nhớ Xuân Vũ nó có nói gì không. Có thể Xuân Vũ có nói mà anh không để ý, nên cố nhớ xem nào! – Hắn càng siết vòng vây.
Nhưng
tôi chợt nghĩ là nó muốn tìm điều đó mình cứ phịa ra may thì hắn không
hỏi mình nữa, lại nữa còn có cái lợi là “gạt ” nó để nó nghĩ là thực sự
Xuân Vũ và Ngô Quang Trưởng đang kết hợp với nhau làm một “việc lớn”.
Tôi nói:
- Thưa anh, tôi thực sự không nghe Xuân Vũ nói gì chuyện này, nhưng nghe đâu như hắn nói xa, nổi gần gì đó…
- Chúng tôi cần chuyện đó.
-
Hình như Xuân Vũ có nói Ngô Quang Trưởng tương lai sẽ được Nguyễn Văn
Thiệu cho lên làm Tổng Tham Mưu Trưởng rồi dần dà sẽ cho làm Thủ Tướng…
- Như vậy thì thằng Trưởng phải chuẩn bị “quản lý” chính phủ ngụy.
-
Thưa tôi không nghe, chỉ nghe khi mất Đà Nẵng, Ngô Quang Trưởng có bị
kỹ luật nhẹ. Nhưng Tướng Trưởng còn được Tổng Tư Lệnh Nguyễn Văn Thiệu
tin cẩn và có giao công tác mới, vì cho đến lúc mất Đà Nẵng, tướng
Trưởng vẫn còn uy tín trong quân đội và dân chúng.
Hắn nhảy tưng lên:
- Công tác mới gì ?
-
Thưa tôi chỉ nghe vậy thôi. Dư luận nói là sau khi mất Đà Nẵng, Tướng
Trưởng có được phân công công tức mới. Còn mới như thế nào thì tôi không
nghe.
- Vậy sau mấy lần gặp Ngô Quang Trưởng, Xuân Vũ không cho anh biết gì sao ?
- Tụi nó chỉ nhắc chuyện xưa… hồi ở Bến Tre.
Hắn hỏi vội:
-
Bây giờ tình hình như “nước sôi lửa bỏng” mà tụi nó lại còn bình tĩnh
nhắc chuyện quê hương… chắc là thằng Xuân Vũ giấu anh những việc nó bàn
với Ngô Quang Trưởng ?
- Thưa tôi chỉ biết đến đó, không còn gì hơn…
o O o
Tên
công an mật vụ này hỏi tôi về vụ “Xuân Vũ liên hệ với Tướng Trưởng”
đúng một tuần lễ. Hắn trở đi trở lại hỏi ngoặc hỏi ngoéo để gài tôi vào
tròng. Nhưng hắn đâu có kinh nghiệm về Cộng sản bằng tôi. Tôi đáng tuổi
bố nó mà. Cho nên nó càng hỏi nhiều tôi càng có cơ hội “sáng tạo” nhiều
tin tức lạ tháu cáy nó chơi.
Có điều tôi thấy rõ nhất là chúng nó sợ văn chương chữ nghĩa không kém gì súng đạn.
Phạm Thành Tài
Hoa kỳ tháng 4-1992
SƠN TRUNG * THƯƠNG TIẾC XUÂN VŨ
SÖn Trung
Ông tên thÆt là Bùi Quang Tri‰t, sinh ngày 19-3-1930 tåi Mõ Cày, B‰n Tre, miŠn Nam.Ông còn kš các bút hiŒu Lê MÏ HÜÖng, Tào HÛ Ki. Lúc 15 tu°i, ông theo ngÜ©i cÆu Çi kháng chi‰n chÓng Pháp, rÒi tÆp k‰t ra B¡c næm 1955. Sau khi hi‹u rõ b¶ m¥t thÆt cûa c¶ng sän, ông tìm cách vu®t TrÜ©ng SÖn vào Nam næm 1963, rÒi ra hÒi chánh næm 1971.
Trên ÇÜ©ng TrÜ©ng SÖn vào Nam, ông Çã chÙng ki‰n nhiŠu th¿c tåi Çáng cay và tàn båo cûa c¶ng sän, cho nên trܧc 1975, ông Çã vi‰t nhiŠu tÆp truyŒn có giá trÎ :
ñÜ©ng ñi Không ñ‰n
XÜÖng Tr¡ng TrÜ©ng SÖn
Mång NgÜ©i Lá Røng
ñ‰n Mà Không ñ‰n
ñÒng B¢ng Gai Góc.
Ông ÇÜ®c giäi thܪng Væn H†c NghŒ ThuÆt QuÓc Gia næm 1973 cho cuÓn ñÜ©ng ñi Không ñ‰n. Næm 1975, ông là Phó Giám ñÓc Chiêu HÒi, và sau Çó ông ÇÎnh cÜ tåi Hoa Kÿ. Tåi MÏ, ông ti‰p tøc sáng tác månh më. Ông có tÃt cä khoäng 74 quy‹n truyŒn Çã Ãn hành.
Ông mÃt ngày 01-01-næm 2004 lúc 14gi© 30 , nh¢m ngày mÒng 10 tháng chåp næm quš mùi tåi thành phÓ San Antonio, ti‹u bang Texas, Hoa kÿ, th† 74 tu°i. LÍ hÕa táng cº hành ngày 5-01-2004 tåi nhà quàn Oakhills Funeral cûa thành phÓ San Antonio.
ñ†c tác phÄm cûa ông, chúng ta thÃy ông là ngÜ©i yêu nܧc Çã nói lên s¿ thÆt cûa c¶ng sän VIŒt Nam. Chúng ta cÛng kính phøc næng l¿c làm viŒc cûa ông, ông Çã liên tøc s¡ng tác v§i hÖn 70 tác phÄm trÜ©ng thiên. N¶i dung các tác phÄm cûa ông là nh»ng s¿ th¿c lÎch sº ViŒt Nam, và ngòi bút cûa ông rÃt duyên dáng ÇÆm Çà Çã hÃp dÅn ngÜ©i džc.
No comments:
Post a Comment